آرامگاه نادرشاه افشار در شهر مشهد، یادآور اقتدار مردی است که زمانی سرزمین هند را فتح کرد، اما با وجود آن همه اقتدار و عظمت فرزند خود را کور کرد. در آخر نیز خود در میان‌سالی و در اوج عظمت به قتل رسید. مجموعه آرامگاهی وی با نام باغ موزه نادری نیز شناخته می‌­شود. این نوشته شما را با نادرشاه و علت مرگش، جزئیات ارامگاه نادر شاه و سنگ قبر او آشنا خواهد کرد. همچنین مسیر دسترسی مقبره نادر شاه افشار، ساعات بازدید و قیمت بلیط ورودی آرامگاه نادرشاه افشار مشهد را برای  شما خواهیم گفت.

نادرشاه افشار

نام اصلی او نادرقلی و لقب وی طهماسب قلی خان بود. اصالت وی به ایل افشاری برمی­‌گردد، که در اواخر حکومت صفویان به خراسان رانده شده بودند. پس از تاج­گذاری نام خود را نادرشاه افشار گذاشت و دودمان افشاریه را بنیان­گذاری کرد. او برای اولین بار مشهد را پایتخت ایران نمود. خیلی از مورخین معتقدند که او پس از اسلام، قدرتمندترین پادشاه ایران محسوب می­‌شود.

وی شاهی مبارز و وطن­‌دوست بود. از بزرگترین اقدامات وی در طول سلطنت خود سرکوب افغان­‌ها، بیرون کردن عثمانی­‌ها و روس­‌ها از ایران بود. وی بدین ترتیب استقلال دوباره ایران را بازیابی کرد. پس از کسب استقلال به فکر گسترش سرزمین ایران و برگشتن به امپراطوری ایران پیش از اسلام افتاد. به همین منظور هندوستان، ترکستان را فتح کرد و جنگ­های پیروزمندانه فراوانی انجام داد.

در سال 1154 به پادشاه سوءقصد شد. نادرشاه پس از این سوءقصد از لحاظ روانی دچار تزلزل و تشکیک شد. وی این ترور ناموفق را از چشم ولیعهد خود یعنی رضاقلی میرزا می­‌دید. برای همین دستور داد تا چشمان جهان بین پسر ارشدش را کور کنند. وی پس از این اقدام بسیار پشیمان شد. اما پشیمانی هیچ سودی نداشت و شاه را تا مرز جنون کشاند. بیماری بدبینی و سوءظن او پس از این اتفاق روز به روز بدتر می­‌شد.

تحلیل آرامگاه نادرشاه

موزه نادری شامل یک مقبره است و دارای دو تالار فرعی است:

تالار شماره یک مربوط به انواع ادوات جنگی دوره افشاریه، وسایل سوارکاری همچون زین و برگ اسب متعلق به دوره افشاریه تا قاجار و دو شمشیر مخصوص نادرشاه است. روی یکی از شمشیرها “عبارت السلطان نادر” حک شده است. روی شمشیر بعدی نیز شعر “هست سلطان بر سلاطین جهان/ شاه شاهان، نادر صاحب قران”، نوشته شده است. همچنین چندین نسخ خطی مانند جهانگشای نادری در آنجا نگهداری می­‌شود. دیوارهای این تالار مزین به تابلوهایی از صحنه‌های نبرد نادرشاه در جنگ کرنال است. همگی این نقاشی‌­ها اثر سید حسن میر مصور است.

تالار شماره دو که در سال 1373 به مجموعه موزه نادری اضافه شد. محل نگهداری انواع اشیای باستانی و مردم شناسی، انواع سکه و….. از دوره صفوی تا دوران معاصر می­‌باشد. در ورودی این سالن با عراده‌­های توپ جنگی رو رو­به‌­رو خواهید شد. عراده­‌ها مربوط به پرتغالی­‌هایی است که امام­‌قلی­خان فرمانده سپاه صفویان، آنها را از ایران بیرون کرد. توپ‌­های آنان را نیز به غنیمت گرفت.

این ساختمان­‌ها در فضایی مربع شکل با ابعاد پانزده ­در­پانزده ساخته شده­‌اند. سقف آنها شش متر ارتفاع دارد و ستون­‌های آن از سنگ یکپارچه ساخته شده‌­اند. مساحت کل مجموعه آرامگاه حدود دوازده هزار متر مربع است. وسعت محوطه آن نیز حدود چهارده هزار متر مربع است.

مجسمه بسیار زیبا و با شکوه نادرشاه بر فراز مقبره وی خودنمایی می­‌کند. در این مجسمه نادرشاه تبرزین به دست سوار بر اسب خود است. سه سرباز شیپور زن، بیرق به دست و تفنگدار نیز در پی او هستند. این مجسمه، شاهکار ابوالحسن صدیقی می‌باشد. این مجسمه در کارخانه برونی ایتالیا ریخته‌­گری شد و سپس به ایران انتقال یافت و بر روی پلکان سنگی مرتفع نصب گردید.

در گوشه‌­ای از محوطه اصلی آرامگاه، غرفه­‌ای برای فروش صنایع دستی و کتاب قرار داده‌­اند.

آرامگاه محمد تقی خان پسیان در آرامگاه نادر شاه

آرامگاه محمدتقی­ خان پسیان، در گوشه شمالی کاخ موزه نادری قرار گرفته است. وی اولین فردی بود که در ایران خلبانی را فرا گرفت.

کلنل محمدتقی ­خان پسیان در اواخر دوره قاجار از افسران ژاندارمری بود. او پس از کسب مقام فرماندهی ژاندارمری کودتای سیاه کرد و حکومتی خود مختار در خراسان تشکیل داد. ولی قوام ­السلطنه که دشمنی دیرینه‌­ای با وی داشت، او را سرکوب نمود. او بعد از شش ماه حکومت بر خراسان در جنگی که نزدیک جعفرآباد قوچان در گرفت، شکست خورد و کشته شد.

در آن زمان قوام در خراسان به هیچ عنوان محبوب نبود. اما محمدتقی خان پسیان در آن شش ماه حکومت خود نزد مردم خراسان مقام و منزلت ویژه‌ای پیدا کرده بود. از همین رو، جسد وی را با احترام و شکوه فراوان در مشهد تشییع کردند. سپس او را در جوار آرامگاه نادر به خاک سپردند. اما مقامات دولتی از جسد وی نیز دست برنداشتند. دستور نبش قبر وی صادر شد و او را به گورستانی متروک انتقال دادند. پیکر وی به مدت 31 سال در آن گورستان باقی ماند تا اینکه در 1331 به طور اتفاقی آن را پیدا کردند. پس از شناسایی جسد آن را دوباره به آرامگاه نادرشاه بازگرداندند. هوشنگ سیحون نیز برای مقبره جدید وی سنگ مزاری بسیار زیبا طراحی نمود.

معماری آرامگاه نادرشاه افشار

معماری آرامگاه نادرشاه با نام معمار بزرگ آن، یعنی هوشنگ سیحون گره خورده است. هوشنگ سیحون معروف به مرد بناهای ماندگار ایران است. وی این آرامگاه را با تمام ظرافت و فراست خود بنا کرد و این بنا را با در نظر گرفتن شیوه زندگی و خلقیات نادرشاه افشار ساخت.

نادرشاه افشار یکی از پادشاهان جنگجوی ایران بوده است. وی نیمی از زندگی خود را در جنگ و در چادرهای عشایر سپری کرده است. او در چادری عشایری به دنیا آمد و در چادر عشایری خود به قتل رسید. به همین خاطر فرصت نکرد که کاخ­‌ها و قصرهای زیادی برای خود بنا کند. از همین روی سیحون پوشش سقف کلی آرامگاه  وی را مانند چادرهای عشایر طراحی کرد. و ستون­‌های دور ­تا دور آرامگاه نماد سربازان محافظ و گارد او هستند.

علت مرگ نادرشاه

همانطور که گفتیم نادرشاه افشار در سال‌های آخر عمرش نسبت به همه بدبین و بسیار سنگدل شده بود. آخرین لشکرکشی وی به محلی به نام فتح‌­آباد در نزدیکی قوچان بود. او که مدت­ها بود به سرداران و نگهبانان ایرانی تبار خود بدبین شده بود، شبی با سران افغان خود جلسه­‌ای محرمانه گذاشت. در آن جلسه از آنان خواست تا صبح فردا، سرداران ایرانی سپاه و سران قزلباش وی را دستگیر کنند. اما ماجرای این جلسه محرمانه به بیرون درز کرد. بزرگان سپاه نیز از بیم جان خود شبانه به چادر پادشاه حمله می­‌کنند. پس از درگیری با وی او را به قتل می‌­رسانند. سر از تن او جدا می‌­کنند. سپس آن را همراه سربازی خدمت علی قلی خان که در هرات به سر می­برد، می­‌فرستند.

مورخان تغییر خلق و خوی نادر، علاقه به مال­اندوزی و در نتیجه وضع مالیات­‌های سنگین و فشار آوردن به مردم را از اصلی‌­ترین دلائل قتل ناپلئون شرق می­‌دانند. یکی ­دیگر از دلایل کشته شدن وی را نیز سعی و کوشش برای تغییر مذهب رسمی ایران و همچنین محو کردن آثار و سابقه حکومت صفویه، می‌­دانند.

نبش قبر نادرشاه

اولین­بار نادرشاه در سال 1143 دستور داد تا برای وی یک مقبره بنا کنند. پس از اینکه از فتوحات هند بازگشت، دستور ساخت مقبره‌­ای دیگر را داد. برای تزئین بنا از آذربایجان با خود سنگ‌­های مرمر سیاه رنگی آورد، تا به وسیله آنها شکوه بیشتری به مقبره خود ببخشد. اما انگار این دو مقبره برای او کافی نبود. برای همین امر کرد تا یک مقبره خانوادگی برای وی بسازند و نام آن را عمارت خورشید گذاشت.

پس از این که نادرشاه را به قتل رساندند، پیکر بی­سر او را به مشهد فرستادند. سپس آن را در یکی از مقبره­‌های ساخته شده دفن کردند. زمانی که آغامحمدخان قاجار به قدرت رسید دستور نبش قبر نادرشاه را صادر کرد و استخوان­‌های او را با خود به تهران برد. سپس مقبره مجلل نادرشاه را وحشیانه تخریب کرد. جالب است بدانید این تخریب در حدی بوده است که یکی از ساکنین مشهد، زمین آنجا را مال خود کرده بود و در آنجا شلغم می­‌کاشت.

در اواخر دوره قاجار قوام‌­السلطنه تصمیم گرفت این بنا را دوباره زنده کند. برای همین دستور داد تا در آن مکان دوباره برای او مقبره‌­ای بنا کنند. استخوان­‌های وی را نیز به مشهد انتقال و در مقبره جدید قرار دادند.

اما ظاهرا این مقبره جدید نیز برای شکوه و عظمت این پادشاه کافی نبود و تخریب شد. در سال 1335 انجمن آثار ملی ایران تصمیم گرفت آرامگاهی در خور وی بسازد. زمانی که شروع به ساخت کردند، قبر نادرشاه را شکافتند. هنگامی که بقایای استخوان­‌های وی را از قبر خارج کردند،  جمجمه وی را در حالی که آثار ضربه تبر بر آن مشهود بود، یافتند. استخوان­‌ها را داخل صندوقی لاک و مهر شده، نگاه داشتند. بعد از دو سال ساخت آرامگاه به پایان رسید. استخوان­‌ها را دوباره کفن نمودند و با احترام کامل دوباره آنها را به خاک سپردند.

سنگ قبر نادرشاه

تالار آرامگاه نادرشاه به شکل مربع است. متشکل از دو دیوار اخرایی رنگ به حالت بسته و دو بخش ستون بندی باز است.

سنگ قبر نادرشاه به صورت سنگی منشور مانند و به صورت مربع شکل است.  سنگ قبر در پناه دیوارها و در گوشه­‌ای از آرامگاه قرار داده شده است. این زاویه‌ها و محل قرارگیری سنگ قبر، تداعی­ کننده صحنه جنگ، حالت دفاع از سلطان و حمله است. به روایتی دیگر گفته می­‌شود، نادرشاه به خاطر مقابله با سوءقصدهای احتمالی به جانش، همیشه در گوشه چادر خود می­خوابید. برای همین نیز سنگ قبر وی را طبق عادت آرمیدن او در گوشه آرامگاه ساخته‌­اند.

دیوارهای مقبره نیز به خاطر جنگجو بودن وی و همچنین به قتل رسیدن خونبار او به رنگ اخرایی است. جنس آن نیز از سنگ مرمر مراغه است. بیرون زدگی­‌ها و برجستگی‌­های سنگی که با ابعاد مختلف درون دیوارها نمایان هستند، نشان­‌دهنده ویژگی های مختلف نادرشاه هستند. برای مثال ستون‌­های دور تا دور تالار با نقشه مربع­های زاویه­‌دار طراحی شده‌­اند و بالای ستون­‌ها با چرخش چهل و پنج درجه­‌ای بنا شده‌­اند. در واقع هشت مثلث با چهار زاویه در بالای ستون ها و چهار زاویه در پایین آنها، نمادی از کلاه پادشاهی نادرشاه است.

باقی سنگ­‌های به کار رفته در مقبره را از کوه سنگی مشهد به آرامگاه آورند و سپس آنها را برش دادند. این سنگ­‌ها که از جنس سنگ خارا هستند، بافت سخت و خشنی دارند و نشانی از سرسختی نادرشاه هستند.

مسیر دسترسی به آرامگاه نادرشاه افشار

برای رفتن به این آرامگاه خود را به چهارراه شهدا یا نادری سابق برسانید. در ضلع شمالی این چهارراه مقبره نادرشاه افشار را خواهید دید. این مقبره از حرم مطهر رضوی فقط 800 متر فاصله دارد.

نزدیکترین ایستگاه مترو به این باغ موزه، ایستگاه شهدا است.

ساعت کار آرامگاه نادرشاه

آرامگاه نادرشاه همه روزه به جز روزهای تعطیل رسمی، از ساعت 9 صبح تا 5 بعدازظهر به روی بازدیدکنندگان باز است.

قیمت بلیط آرامگاه نادرشاه

بلیط ورودی این آرامگاه برای هر نفر 10000 تومان است.

جاهای دیدنی مشهد

از دیدنی های مشهد می‌توان از حرم امام رضا، مسجد گوهرشاد، موزه آستان قدس رضوی، پارک کوهسنگی، پارک وکیل آباد و موزه مشهد اشاره کرد. همینطور آرامگاه فردوسی، موزه توس و گنبد هارونیه از جاهای دیدنی توس در نزدیکی مشهد قرار دارند.

آب و هوای مشهد

برای اقامت در مشهد و بازدید از جاهای دیدنی مشهد اطلاع از وضع آب و هوای شهر مورد نیاز است. به همین خاطر در ادامه پیشبینی وضع آب و هوای شهر مشهد را در پنج روز آینده مشاهده می‌نمایید.

مشهد آب و هوای

لوکیشن دقیق مفبره نادرشاه افشار

در بخش بالا به آدرس قبر نادرشاه افشار در مشهد پرداختیم. در این بخش برای سهولت بیشتر در مسیریابی لوکیشن دقیق ارامگاه نادرشاه افشار در مشهد را ملاحظه می‌کنیم.

منابع

• خاطرات کشیش لوییز بازن، پزشک مخصوص نادرشاه
• عقاب کلات، نوشته بهرام افراسیابی
• یادداشت های هوشنگ سیحون
• عکس‌های این مطلب را جناب آقای سعید، جناب آقای پیام طالبی، جناب آقای فرزین اشراقی، جناب آقای وحید بیاتی، سرکار خانم هما علویه، سرکار خانم شیما نیرومند ثبت نموده‌اند.