باغ ملک تهران یا بوستان نفس تهران در یکی از باغ‌های مصفا و با نشاط دوران قاجار در شمیران احداث شده است. این بوستان بیش از اینکه با نام نفس شناخته شود، با نام قدیمی آن یعنی باغ ملک معروف است. با وجود اینکه این باغ یگانه باغ غیر سلطنتی تهران بود، با باغ‌های سعدآباد و نیاوران برابری می‌کرد. اما امروزه گردشگران می‌توانند برای چند ساعتی هم که شده به دور از غوغای شهر، در فضای آرام بخش این باغ کهنسال بیاسایند. به آواز پرندگان گوش فرا دهند و از تماشای مناظر زیبا لذت ببرند. در ادامه این موضوع به معرفی بوستان نفس، تاریخچه باغ ملک، احداث بوستان، نامگذاری، جذابیت بوستان نفس، آب و هوا و مسیر دسترسی بوستان نفس تهران خواهیم پرداخت.
علاوه بر آن به بررسی توصیف باغ ملک در گذشته، معماری عمارت آن و این که باغ به چه کسی تعلق داشت؟ خواهیم پرداخت. اشارهای هم به دیدنی های تهران و آب و هوای آن خواهیم نمود.
معرفی باغ ملک تهران یا بوستان نفس
این بوستان یکی از پارک‌های جدید الاحداث تهران به حساب می‌آید. برای احداث این بوستان، یکی از قدیمی‌ترین باغ‌های تهران را به نام باغ ملک بازسازی کردند. البته نباید این باغ ملک را با باغ موزه ملک که در باغ ملی قرار دارد، اشتباه بگیرید.
گونه‌های گیاهی و درختان متنوعی در پارک نفس تهران وجود دارند. برخی از درختان کهنسال این بوستان از آتش سوزیای که در باغ ملک رخ داد، جان سالم به در بردند. این درخت‌ها یادگار آن روزگاران هستند و شاهد اتفاقات تلخ و شیرین این باغ بوده‌اند.
تاریخچه باغ ملک
باغ ملک یکی از باغ‌های ییلاقی شهر تهران بود که در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بنا گشت. درختان متعدد و متنوعی در این باغ کاشته شدند. درختانی همچون نارون، گردو، افرا، چنار و اقاقیا از جمله درختان این باغ بودند. این درختان، گواهی بر قدمت بیشتر این باغ هستند. به گفته برخی از منابع احتمالا هسته اصلی باغ ملک تهران در دوران صفویان شکل گرفته است. اما در دوره قاجار به یکی از باغ‌های شگفت انگیز شمیران تبدیل گشته است.
همین موضوع باعث شد تا باغ ملک تهران به یکی از پاتوق‌های محبوب شاهان قاجار و به ویژه ناصرالدین شاه تبدیل شود. البته این یکی از رسوم شاهان قاجار بود که تفرجگاه‌ها و باغ‌های خوش آب و هوا را برای گذران وقت خود انتخاب کنند.
زیبایی این باغ به حدی بود که بارها در سفرنامه‌ها و کتاب‌های سفیران و جهان‌گردان خارجی وصف آن آورده شده است. به طوری که اولین سفیر آمریکا در ایران، ملک التجار و حال و هوای حاکم بر این باغ زیبا را به قصه‌های هزار و یک شب تشبیه نموده بود. اما این باغ بارها و بارها دستخوش اتفاقات ناخوشایندی شد و شکوه گذشته آن از دست رفت.
احداث بوستان نفس تهران
سیل سال 1366 که در تجریش به وقوع پیوست، سبب تخریب و ویرانی بخشی از باغ گشت. کانال آبیاری باغ از بین رفت. به همین خاطر آب کافی به درختان باغ نمی‌رسید و در نتیجه تعدادی از درختان خشکیدند.
این باغ زیبا در سال 1381 دچار حریق گشت. در واقع بهتر است بگوییم به آتش کشیده شد. گفته میشود که آتش سوزی این باغ عمدی بوده است و آن را با استفاده از بنزین سوزانده‌اند. به مدت سه ساعت تمام، این باغ پر دار و درخت در شعله‌های آتش می‌سوخت. تعداد زیادی از درختان کهنسال و با اصالت این باغ به کام آتش فرو رفتند. بخش‌های زیادی از عمارت باغ نیز در آتش سوزی، آسیب دید.
ماجرای آتش سوزی باغ ملک در زمان خود سر و صدای زیادی به پا کرد. عده‌ای معتقد بودند که مالکان باغ خود؛ آن را به آتش کشیدند. برخی دیگر باور داشتند که عامل آتش سوزی مسئولین شهرداری وقت بوده‌اند. اما واقعیت هیچ وقت افشا نشد. در نهایت نیز آتش سوزی‌ها باز هم تکرار شد.
بعد از این اتفاق تلخ باغ ملک توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. سازمان قصد داشت به این صورت این باغ را حفظ کند و از تبدیل شدن آن به زمینی بایر یا آسمان خراشی سر به فلک کشیده جلوگیری نماید.
شهرداری منطقه 1 تهران در سال 1391 تصمیم گرفت تا در باغ ملک یک بوستان عمومی احداث کند. به همین منظور شروع به مرمت و بازسازی این باغ نمود. به این منظور کف باغ را سنگفرش نمودند تا با ساختار بوستان مطابقت داشته باشد. عمارت قدیمی باغ را نیز مرمت کردند.
نامگذاری بوستان نفس تهران
زمانی که بوستان افتتاح شد نام آن را روح الله گذاشتند. اما در اواخر سال 1396 یک بخش جدید از باغ را به بوستان نفس تهران اضافه نمودند. این بخش از بوستان را نیز در همان سال افتتاح کردند. پس از آن کل بوستان با نام بوستان نفس تهران نامگذاری گشت.
توصیف باغ ملک در گذشته
بخشی از اراضی باغ ظل السلطان در مجاورت ضلع غربی این باغ قرار داشت. اراضی باغ ظل السلطان در دوره پهلوی اول به دستور رضا شاه به دو نیم تقسیم گشت. یک بخش از آن، در خیابان سعدآباد قرار گرفت. نیمه شرقی آن نیز به اراضی باغ ملک ملحق شد.
این باغ وسعتی برابر با 35 هزار متر مربع دارد. تمام محوطه باغ پر از باغچه‌هایی بود که پوشیده از گلهای اطلسی، لادن و گل سرخ بودند. صدای آبشارها همراه با نغمه پرندگان فضای دل انگیزی به این باغ داده بود.
گیاهان و درختان باغ از طریق کانالهایی تامین می‌شدند که به قنات‌های شمیران متصل می‌شدند. آب قنات‌ها نیز از بارندگی و آب شدن برف‌های کوهستان تامین می‌گشت.
باغ بر روی شیبی تند قرار داشت. برای همین مسیری پلکانی برای آن ساخته بودند. در وسط پلکان‌ها آبراهی کاشی کاری شده به رنگ فیروزه‌ای کشیده شده بود. این آبراه‌ها دارای فواره‌ها و حوضچه‌های متعددی بودند که تحسین هر بیننده‌ای را بر می‌انگیخت.
معماری عمارت باغ ملک
در وسط باغ ملک یک عمارت زیبا قرار دارد که دارای هشت ستون می‌باشد. این عمارت کوشک در گذشته اندرونی باغ به حساب می‌آمده است. کف عمارت با کاشی‌های سفید و سیاه که دارای طرح‌های هندسی بودند، پوشانده شده بود. استفاده از این نوع کاشی‌ها در دوران صفوی رواج داشت.
سقف عمارت از نوع شیروانی می‌باشد. احتمالا هم از نخستین کوشک‌هایی است که به سبک کلاه فرنگی ساخته شده است.
برای بازسازی باغ ملک از باغ شازده ماهان کرمان الگو گرفته شده است. در واقع باغ شازده ماهان یکی از نمونه‌های زیبای باغ ایرانی می‌باشد.
شاه نشین عمارت زیباترین بخش ساختمان به حساب می‌آمد. تزئینات آن به شکل سقف‌های قوسی طاق کسری صورت گرفته بود. این عمارت یک ملک شخصی به حساب می‌آید و بازدید از آن برای عموم امکان پذیر نمی‌باشد.
باغ ملک به چه کسی تعلق داشت؟
تشابه اسمی این باغ ملک با باغ موزه ملک باعث شده تا برخی به اشتباه تصور کنند که بانی این باغ نیز حاج حسین ملک بوده است. اما جد پدری حاج حسین ملک صاحب اصلی این باغ به شمار می‌رفت. در نهایت نیز این باغ به حسین ملک و برادرش ارث میرسد.
اما در واقع کل مجموعه باغ ملک، در ابتدا متشکل از دو باغ بزرگ بوده است. رودخانه دربند از میان یکی از این باغها رد می‌شد. صاحب یکی از این دو باغ بزرگ شاهزاده فیروز میرزا نصرت الدوله فرمانفرما بود. وی اراضی این باغ را به خاطر تلاش‌هایی که برای تثبیت قدرت محمد شاه قاجار انجام داد، به دست آورد. فرمانفرما برای دستیابی به این هدف تمامی شاهزادگان مدعی تاج و تخت را شکست داد. به همین منظور همسر محمد شاه که مهد علیا نام داشت، این اراضی را به وی هدیه داد. در واقع در آن دوره قسمت اعظم زمین‌های گلابدره به مهد علیا تعلق داشت. صحت این روایت به طور دقیق مشخص نمی‌باشد.
روایت دیگری نیز در مورد واگذاری اراضی باغ به فرمانفرما وجود دارد. طبق این روایت این اراضی از طریق هما خانم دختر بهاءالدوله و همسر فرمانفرما به وی داده شد. بهاءالدوله نیز یکی از ملاکان بزرگ گلابدره بوده است.
آن یکی باغ نیز متعلق به معتمدالدوله جوانشیر بوده است.
تصاحب باغ ملک توسط ملک التجار
زمانی که معتمدالدوله از دنیا می‌رود، بدهکاری بسیار زیادی به حاج مهدی ملک التجار داشته است. برای همین ورثه معتمدالدوله باغ بزرگ گلابدره را در ازای بدهی پدرشان به ملک تجار واگذار می‌کنند.
اما پسر حاج مهدی ملک التجار، یعنی حاج محمد کاظم ملک التجار بعد از مرگ پدر با صاحب باغ مجاور یعنی فرمانفرما به مشکل بر میخورد. مشکل این دو بر سر منابع آبی باغها بوده است. درگیری و اختلاف بین آنها بالا می‌گیرد و به زد و خورد منجر میشود. اما این دعوا بی‌نتیجه ماند. در نهایت نیز عبدالحسین فرمانفرما، فرزند نصرت الدوله فرمانفرما این باغ را در قمار به محمد کاظم ملک التجار می‌بازد. در بعضی از منابع گفته شده که محمد کاظم ملک التجار باغ مجاور را که به فرمانفرما تعلق داشت، پس از مرگ او از ورثه خریداری می‌کند. اما واقعیت همان است که گفته شد. به هر صورت او پس از به دست آوردن باغ فرمانفرما، هر دو باغ را با هم یکی کرد.
اما متاسفانه بعد از مرگ وی، باغ بین دو پسر او یعنی حسین ملک التجار و حسن ملک التجار تقسیم شد. دوباره این باغ به دو بخش تقسیم شد.
جذابیت بوستان نفس
جذابیت‌های بوستان نفس کم نیستند. اما شاید مهمترین جذابیت این بوستان این باشد که در باغی تاریخی بنا شده است و حس قدم زدن در تاریخ را به انسان می‌دهد. گشت و گذار در باغی که روزگاری محل رفت و آمد اشخاص مهمی بوده است، قطعا جالب خواهد بود.
وجود آلاچیق‌های متعدد، آبشار، برکه و محوطه سازی زیبا از دیگر جاذبه‌های این بوستان به شمار می‌آیند. یک آبنمای مرکزی در محوطه باغ وجود دارد. چندین رستوران و کافه نیز در این بوستان مشغول به فعالیت هستند. در بوستان نفس تهران یک باغ پرندگان نیز وجود دارد.
علاوه بر این امکانات تفریحی، امکانات رفاهی دیگری در این بوستان به وجود آورده‌اند. به این صورت نیازهای بازدیدکنندگان و اهالی گلابدره و دربند را تامین می‌کنند. در کنار این بوستان یک کتابخانه، سرای محله و پارکینگ طبقاتی ساخته شده است. همچنین در مجاورت آن یک میدان میوه و تره بار هم قرار دارد که مایحتاج مردم محلی را تامین می‌کند.
آب و هوای بوستان نفس تهران
بوستان نفس تهران در منطقه گلابدره قرار دارد. این منطقه از گذشته تاکنون یکی از مناطق ییلاقی تهران به شمار می‌آید. قرارگیری این بوستان در پای کوه، فضای سبز آن و جاری بودن آبشارها در آن باعث شده تا هوای خنک و مطبوعی داشته باشد. حتی در گرمای سوزان تابستان، آب و هوای این منطقه نسبت به دیگر مناطق تهران کمی خنک‌تر می‌باشد.
مسیر دسترسی به بوستان نفس تهران
بوستان نفس تهران در پای کوه دربند قرار دارد. در واقع این بوستان بین محله امامزاده قاسم و محله جعفرآباد قرار گرفته است. برای دستیابی به این بوستان عمومی باید وارد خیابان دربند شوید از آنجا داخل کوچه تاجیک و خیابان گلابدره شوید.
برای رسیدن به این محل می‌تواند از تاکسیهای خطی تجریش به دربند که در میدان تجریش قرار دارند، استفاده کنید. یا اینکه تاکسیهای خطی قدس به امامزاده قاسم را سوار شوید.
دیدنی های تهران
با وجود اینکه تهران به عنوان پایتخت ایران و یکی از شهرهای مدرن آن شناخته میشود. باید گفت که بناهای تاریخی و بسیار زیبایی در قلب این شهر جا خوش کردهاند. عمارتهای زیبا و باشکوهی که روزی قصر شاهان و اشراف این شهر بوده است. تماشای هر کدام از این بناهای زیبا لطف خاص خود را دارد.
دیدنی های تهران به این بناهای تاریخی ختم نمیشود. مناطق تفریحی، ساختمانهای مدرن و شیک روی دیگر شهر هستند. درست که تهران به عنوان یکی از آلوده ترین شهرهای ایران شناخته میشود. اما نباید جاذبه‌های طبیعی‌ای که در اطراف تهران و با فاصله بسیار کمی از آن وجود دارند را نادیده گرفت.
با چنین مقدمه‌ای، تعدادی از جاهای دیدنی تهران را به شما معرفی خواهیم کرد. این جاذبه‌ها شامل روستای طالقان، خانه مقدم، خانه فخرالدوله، پارک جنگلی لویزان، موزه جواهرات ملی، موزه ملی ایران، باغ نگارستان، روستای برگ جهان، آبشار سنگان و روستای برغان می‌شوند. از جاهای دیدنی تهران در این نزدیک می‌توان از کاخ نیاوران، باغ ملک تهران، پارک بدن یا هیومن پارک، موزه نقشه، تکیه تجریش، مرکز علوم و ستاره شناسی تهران، تکیه نیاوران، پارک نیاوران، دارآباد، دربند، موزه سینما، موزه تماشاگه زمان و باغ فردوس نام برد.
آب و هوای تهران
به طور کلی آب و هوای شهر تهران، آب و هوای معتدلی است که رو به خشکی می‌گذارد. موقعیت جغرافیایی این استان به گونه‌ای است که آب و هوای آن در مناطق مختلف با هم فرق می‌کنند. مجاورت کویر در جنوب استان باعث شده تا این منطقه آب و هوای گرم و خشکی داشته باشد.
اما وجود رشته کوه البرز در شمال استان تهران، آب و هوای این منطقه را تعدیل نموده است. بادهای باران زا و مرطوب باختری نیز بر هوای این منطقه تاثیر گذاشته‌اند. اما تاثیر آنها به قدری نیست که بتوانند خشکی ناشی از جنوب استان را خنثی کنند. در ادامه وضع آب و هوای تهران را در پنج روز آینده مشاهده می‌کنید.
لوکیشن دقیق باغ ملک تهران
در بخش بالا به آدرس و موقعیت مکانی بوستان نفس پرداختیم. با این حال برای سهولت در مسیریابی در این قسمت لوکیشن بوستان نفس یا همان باغ ملک تهران را می‌بینید.
امتیاز شما به این صفحه:
باغ ملک تهران(بوستان نفس تهران)
باغ ملک تهران یا بوستان نفس تهران در یکی از باغ‌های مصفا دوران قاجار در شمیران است. در مطلب بالا به معرفی پارک نفس، تاریخچه و آدرس باغ ملک پرداختیم.
