باغ گلشن طبس یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین باغ‌های ایرانی و از جاهای دیدنی طبس در استان خراسان جنوبی می‌باشد. این باغ زیبا در دل کویر طبس و میان دشت کویر و کویر لوت واقع شده است. باغ گلشن طبس مانند یک زمرد سبز در شهر طبس می‌درخشد و نام دیگر آن تاج‌محل ایران می‌باشد. این باغ ایرانی بسیار زیبا یکی از نمادهای عروس کویر طبس می‌باشد. در ادامه قصد داریم تا با مسیرهای دسترسی، تاریخچه باغ گلشن طبس، معماری عمارت گلشن طبس و پلیکان‌های زیبای باغ گلشن طبس بیشتر آشنا شویم.

از سوی دیلی تلگراف باغ گلشن طبس به عنوان دومین باغ زیبا در سراسر جهان شناخته شده است. از این رو می‌توان گفت دومین باغ زیبای جهان در ایران و در شهر طبس واقع شده است.

تاریخچه باغ گلشن طبس

این باغ طبس در خیابان تاریخی گلشن واقع شده است از این رو به این نام مشهور شده است. در اوایل قرن سیزده یا اواخر حکومت لطفعلی‌خان زند و در زمان به قدرت رسیدن آقا محمدخان قاجار این باغ احداث شد. این باغ به دستور محمدحسن خان عرب زنگویی که در آن زمان حاکم فردوس بود در شهر طبس ساخته شد.

امیر محمدحسن خان در مناطق طبس، فردوس، بشرویه و گناباد مستغلات و اراضی بسیار زیادی داشت. بخش قابل‌توجهی از این زمین‌ها و اراضی را قبل از مرگ خود وقف امور خیریه کرد. لازم به ذکر است که وقف اموال توسط امیر محمدحسن خان در دو مرحله انجام گرفت. در سال 1218 به وقف اول معروف است که در این سال بخشی از اموال خود را وقف امور خیریه کرد باقیمانده اموال خود را نیز در سال 1234 وقف کرد که به وقف ثانی مشهور است. یکی از اموال وقف اول باغ گلشن طبس می‌باشد.

این باغ در تاریخ 20 دی ماه 1355 با شماره 1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. گردشگران زیادی از باغ طبس بازدید کرده‌اند و جذب زیبایی‌های این باغ شده‌اند. در نوشته‌های گردشگران توصیفاتی در رابطه با باغ وجود دارد. همسر معمار مشهور فرانسوی آندره گدار در رابطه با این باغ می‌گوید:

یک حوض بزرگ با فواره‌های زیاد در این باغ وجود دارد که آب که ماده‌ای ارزشمند می‌باشد را مانند تحفه‌ای به سوی آسمان می‌فرستد. قدمت این باغ بسیار زیبا به حدود 100 سال پیش بازمی‌گردد.

مساحت باغ گلشن طبس

مساحت باغ گلشن طبس حدود 7 هکتار می‌باشد. این باغ بر اساس نمونه چهارباغ احداث شده است. بر اساس روایات باقیمانده در رابطه با این باغ زیبا معماری آن از قرآن الهام گرفته شده است. طول این باغ حدوداً 266 متر و عرض آن نیز حدوداً 260 متر است. از این رو می‌توان گفت این باغ تقریباً مربع شکل است.

معماری باغ گلشن طبس

دو خیابان اصلی متقاطع باعث شده‌اند تا محوطه باغ به چهار مربع بزرگ تقسیم شود. هر یک از این مربع‌ها نیز از طریق گذرگاه‌های کوچک به چهار کرت تقسیم شده‌اند. در وسط باغ گلشن طبس یک استخر نسبتاً بزرگ وجود دارد، که دارای سه فواره طبیعی می‌باشد.

ساختمان موجود در باغ گلشن تنها ساختمان باغ می‌باشد. این ساختمان یک عمارت دوطبقه می‌باشد که دارای یک زیرزمین کوچک نیز می‌باشد. در طبقه اول این عمارت یک تالار بزرگ و ایوان وجود دارد. از این ایوان و تالار می‌توان به مشاهده مناظر باغ و شهر طبس نشست. این ایوان دارای دو ستون می‌باشد که زیبایی آن را افزایش داده‌اند. البته لازم به ذکر است که این ساختمان در زلزله شهریور ماه 1357 به طور کامل از بین رفته است. ساختمان کنونی بر اساس نقشه ساختمان قبلی مورد بازسازی قرار گرفته است.

موزه میراث زمین طبس

در عمارت گلشن طبس موزه میراث زمین طبس واقع شده است. در این موزه از فعالیت‌های طبیعی و بشری زمین میراثی باقی‌مانده است. آثار مرتبط با زمین‌شناسی در این موزه مشاهده می‌شود. این موزه یکی از شاخه‌های علوم پایه می‌باشد و با زندگی روزمره انسان‌ها بیشترین ارتباط را دارد. این موزه در رشد و توسعه تمدن بشری اثرات مثبت داشته است. لازم به ذکر است که طبس به عنوان بهشت زمین‌شناسی ایران شناخته می‌شود. میزان ذخیره زمین‌شناسی این شهر بیش از 5 میلیارد تن می‌باشد.

سیستم آبیاری باغ گلشن طبس

برای آبیاری باغ اغلب اوقات از آب‌های سطحی و سفره‌های زیرزمینی منطقه استفاده می‌شود. باغ گلشن طبس در منطقه‌ای احداث شده است که از کوهستان‌های اطراف این شهر آب چشمه‌های سرد و گرم به آن جاری می‌شوند. این آب از انتهای باغ وارد می‌شود و توسط جوی‌ها به سوی کرت‌های موجود هدایت می‌شوند. پس از این که کرت‌ها آبیاری شدند از بخش زیرین هشتی ساختمان سر درب خارج می‌شوند. پس از خروج از ساختمان به سمت شهر هدایت می‌شوند.

به منظور بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی در باغ گلشن طبس چاه آب از نوع آرتزین در آن حفر شده است. این چاه در بخش زیرین استخر بزرگ واقع در مرکز باغ گلشن واقع شده است. خروجی‌های آب این چاه همان فواره‌های طبیعی هستند. استخر بزرگ در حقیقت محل ذخیره آب چاه می‌باشد.

نحوه استفاده از آب چاه آرتزین

در این باغ برای آبیاری از منابع آب زیرزمینی استفاده می‌شود که به آن‌ها چاه آرتزین نیز گفته می‌شود. سیستم تأمین و گردش آب در این باغ همیشه در جریان می‌باشد. اغلب به چاه‌هایی که برای خروج آب از آن‌ها به هیچ‌گونه نیروی خارجی نیاز نباشد چاه آرتزین گفته می‌شود. در این چاه‌ها فشار خود آب باعث خروج آن از چاه می‌شود.

گونه های گیاهی باغ گلشن طبس

باغ گلشن در حقیقت در یک نخلستان واقع شده است. نخل‌های باغ گلشن به حدود دو هزار نفر می‌رسند و از قدیمی‌ترین درختان این باغ محسوب می‌شوند. از دیگر درختان میوه موجود در این باغ می‌توان به درختان انار و مرکبات همچون نارنج می‌باشند. این درختان به صورت مساوی بین کرت‌ها و به صورت شطرنجی کاشته شده‌اند. معمار اولیه این باغ آن‌ها را کاشته است. به طور تقریبی می‌توان گفت در هر یک از چهار کرت باغ گلشن طبس پانصد درخت انار و 2500 درخت مرکبات وجود دارد.

درختان تزیینی مختلف مثل چنار، سرو و بید نیز علاوه بر چمنزارهای طبیعی در این باغ وجود دارند. این گیاهان به زیبایی باغ گلشن طبس افزوده‌اند. بوته‌های گل به عنوان گیاهان جدانشدنی طراحی این باغ محسوب می‌شوند. در این باغ گل‌های رز سرخ، اطلسی سفید و ختمی به چشم می‌آیند.

پلیکان باغ گلشن طبس

دو پلیکان مهاجر در دهه پنجاه خورشیدی در مسیر خود از مناطق سرد سیبری با منطقه خوش آب‌وهوای باغ گلشن طبس مواجه می‌شوند. این دو پلیکان زیبا این منطقه را برای زندگی انتخاب می‌کنند. پس از ورود پلیکان‌ها به این باغ موردتوجه مردم قرار گرفتند و در همان‌جا ماندگار شدند. در زلزله شهریور ماه 1357 یکی از این دو پرنده زیر آوار ماند و از بین رفت. پلیکان دیگر نیز تا سال 1394 در این باغ زندگی می‌کرد. تعدادی پلیکان در سال‌های اخیر به باغ گلشن آورده شده‌اند و این باغ را برای زندگی به عنوان مکان مناسب انتخاب کرده‌اند.

ساعت بازدید باغ گلشن طبس

در باغ زیبای گلشن به صورت شبانه‌روزی روی گردشگران و بازدیدکنندگان باز می‌باشد. ورود به این باغ به منظور بازدید از آن هزینه‌ای در بر ندارد.

باغ امیر طبس

در بخش شمالی خیابان گلشن باغ امیر طبس واقع شده است که باغ امیر قاین نیز نامیده می‌شود. یکی از مهم‌ترین و مشخص‌ترین بناهای شهر طبس باغ امیر طبس می‌باشد. نمای این باغ دارای ویژگی‌ها و تنوع بسیار زیادی است از این رو چشم هر بیننده‌ای را به سوی خود جذب می‌کند. از مهم‌ترین بخش‌های این باغ می‌توان به سردرد ورودی مجلل آن، گنبد حوض‌خانه بیرونی و پله‌هایی که بام حوض‌خانه را به سطوح پایین مربوط می‌سازند اشاره کرد. مقرنس‌های آویز زیبا و نمازخانه نیز در نزدیکی ورودی دوم واقع‌شده‌اند. نمازخانه این باغ در ندارد و تنها از طریق چند پله به کف آن می‌رسد. نماهای این باغ سفید هستند و از نظافت و پاکیزگی خاصی برخوردار می‌باشند. بادگیر و حوض‌خانه در بخش اندرونی واقع شده‌اند که به زیبایی این باغ افزوده‌اند.

بادگیر آن چهار طرفه است. بلندای این بادگیر به 10.35 متر می‌رسد. تمام سطح این بادگیر با استفاده از گچ به زیبایی نماسازی شده است و در آن روزنه‌ای زیبا ایجاد شده است. گچ‌بری‌های زیبا و ظریف در لبه‌های این روزنه وجود دارند. این بادگیر از داخل حیاط و باغ قابل مشاهده است و تغییرات حجم و دید آن هنگام حرکت انسان در باغ و حیاط قابل‌توجه می‌باشد.

باغ نو طبس

به مجموعه‌ای از بناها، خانه‌ها و باغ‌هایی که برای حاکم طبس، خانواده و خویشان ایشان احداث شده‌اند باغ نو نام دارد. بخش‌های مهم این مجموعه امروزه تخریب شده است. این مجموعه سطح قابل‌توجهی را به خود اختصاص داده که در وقف نامه عمادالملکی که در سال 1300 تنظیم شده است حدود آن تعیین شده است.

نحوه دسترسی به باغ گلشن طبس

برای دسترسی به باغ زیبای گلشن طبس ابتدا باید خود را به شهر طبس برسانید. شهر طبس در استان خراسان جنوبی واقع شده است. پس از این که به شهر طبس رسیدید می‌توانید با استفاده از وسایل نقلیه عمومی و یا شخصی خود به سمت این باغ حرکت کنید. پیشنهاد می‌شود برای بازدید از این باغ زیبا از خطوط اتوبوس استفاده کنید. برای استفاده از خطوط اتوبوس باید در ایستگاه باغ گلشن توقف کنید و پس از کمی پیاده‌روی خود را به این باغ که بهشتی در دل کویر می‌باشد برسانید.

دیگر دیدنی های طبس

از دیگر جاهای دیدنی طبس می‌توان به کال جنی طبس، چشمه مرتضی علی طبس و  طاق شاه عباسی اشاره کرد.

آب و هوای شهر طبس

برای بازدید از دیدنی‌های شهر طبس، دانستن آب و هوا و شرایط جوی این شهر از نکات مهم است. در این بخش برای افزادی که به این شهر سفر کرده‌اند، آب و هوا و شرایط جوی این شهر آورده شده است. با مراجعه به این بخش می‌توانید با از آب و هوای این شهر در هر روز آگاهی یابید.

طبس آب و هوا

لوکیشن دقیق باغ گلشن طبس

در بخش‌های بالا به آدرس و مسیرهای دسترسی به این باغ دیدنی اشاره شده است. در این بخش به لوکیشن دقیق این باغ اشاره شده است. با مراجعه به این قسمت و با کمک نرم افزارهای نقشه خوانی همچون گوکل مپ، تا رسیدن به این باغ ایرانی را مسیریابی کنید.

اگر روش استفاده از نرم افزار گوگل مپ را نمی‌دانید، با کلیک و یا لمس این قسمت شما را در روش استفاده از این نرم افزار یاری رساند.

عکس‌های این مطلب را جناب آقای مجید پوست چیان عزیز ثبت کرده‌اند.