تخت جمشید ( پرسپولیس )

تخت جمشید که در گذشته به نام پارسه و پرسپولیس نیز شهرت داشت، در مرودشت استان فارس و در نزدیکی شهر شیراز قرار دارد. و اوج معماری باشکوه پارسی را به رخ جهانیان می‌کشد. یکی از باشکوه‌ترین اثار تاریخی برجای مانده از دوران درخشان هخامنشیان که اگرچه بقایای آن بر جای مانده است اما همچنان پر صلابت، یکی از مهمترین آثار جهانی به حساب می‌آید. تخت جمشید در سال 1979 به ثبت آثار جهانی یونسکو درآمد. در این مقاله سفری خواهیم کرد به تخت جمشید شیراز، از دروازه ملل عبور خواهیم کرد و خود را به کاخ صدستون و کاخ ملکه خواهیم رساند. با ما همراه باشید تا دلایل اهمیت تخت جمشید، نامگذاری آن، دلایل ساخته شدن، معماری بخش‌های مختلف، آدرس، لوکیشن دقیق شهر پرسپولیس و اطلاعات ضروری برای بازدید را به شما ارائه دهیم.

تخت جمشید(پارسه) یا پرسپولیس

ما در این مقاله در مورد جایی صحبت می‌کنیم که توریست‌های خارجی برای دیدن آن لحظه شماری می‌کنند. و دیدن آن حس غرور را در هر ایرانی زنده می‌کند. پس این بر هر ایرانی واجب است که حتما باید به مرودشت در شیراز دوست‌داشتنی برود و از این مجموعه گرانبها از نزدیک دیدن کنید.

تخت جمشید کجاست؟

هر کشوری تاریخ و تمدن مخصوص خودش را دارد. قدمت و اصالت آن دیار یکی از فاکتورهای مهمی است تا بتوان تمدن و اصالت آن مردمان را بررسی کرد. اما واژه فرهنگ هرگاه با تمدن گره می‎خورد، سنگینی و صلابت ویژه‎ای به آن جامعه می‎دهد. براستی که نماد فرهنگ و تمدن کشور ایران تخت جمشید یا پرسپولیس است. کتیبه‌ها و سنگ‌نوشته‌هایی از تخت جمشید کشف شده است که امروزه در موزه‌های بریتانیا نگهداری می‌شود. متنی که بر روی این کتیبه‌ها و لوح‌ها حک‌ شده است، تعجب تمام اندیشمندان جهان را برانگیخته است.

لوح‌هایی که بر روی آنها از پرداخت دستمزد به کارگران، دستمزد برابر و حقوق برابر زنان و مردان صحبت شده است، آن هم حدود 400 سال پیش از میلاد مسیح! مسائلی که در اروپای امروز نیز با این درجه از سطح رفاه، هنوز در مقیاس تخت جمشید مرودشت اجرا نشده است. برای درک شگفتی‌های بازدید از تخت جمشید تا آخر متن ما را همراهی کنید.

نامگذاری تخت جمشید

نام تخت‌جمشید در زمان ساخت پارسه به معنای شهر پارسیان بود و یونانیان آن را پرسپولیس (در زبان یونانی به معنای پارسه شهر است)خوانده‎اند. در فارسی معاصر این بنا را تخت‌جمشید یا قصر شاهی جمشید می‎نامند، که آمدن نام تخت جمشید گواه این امر است. به این دلیل این مکان را پارسه می‌گفتند چون آن را سرزمین باشکوه پارسیان می‌دانستند. در واقع در ابتدا پارس بوده و بعدها به فارس تبدیل شده است.

پرسپولیس نیز به معنای شهر پارسیان بوده است. اینکه چرا این محوطه تاریخی را به نام تخت جمشید می‌شناسند این است که اینجا را تخت پادشاهی “جمشید” پادشاه افسانه‌ای ایران می‌دانستند. در واقع اینجا اینقدر باشکوه و ستودنی بوده است که آن را برازنده پادشاه بزرگ ایرانی می‌دانستند. برای همین آن را تخت جمشید (محل زندگی و حکمرانی جمشید) نامیده‌اند. نام این پادشاه اسطوره‌ای در کتاب شاهنامه فردوسی آمده است.

 2500 سال پیش شروع به ساخت این مجموعه بی‌نظیر کردند. اینجا یک مجموعه عظیم و باورنکردنی است که ساخت آن 120 سال طول کشیده است. نام اصلی آن “پارسه” است اما به مرور زمان با نابود شدن قسمت‌های عظیم و اصلی مجموعه این نام از سر زبان‌ها افتاد، در دوران ساسانیان به این مجموعه “صدستون” می‌گفتند و بعدها نام تخت جمشید به این محوطه باستانی داده شد.

چرا از تخت جمشید بازدید کنیم؟

قبل از همه چیز باید گفت که این سوال نباید مطرح شود! هیچ دلیلی لازم نیست برای بازدید از بزرگترین شاهکار معماری ایران که در جهان نیز مانند ندارد، آورد. قطعا تمام شما باید بارها از این گنجینه هنری بازدید کنید، حتی اگر دلیلی برای این کار نداشته باشید. از شگفتی‌ها و زیبایی‌هایی تخت جمشید چه می‌دانید؟ آیا می‌دانید که مقیاس سازه‌های تخت جمشید از جمله پله‌ها، دروازه‌ها و ستون‌های آن بسیار بزرگتر از مقیاس انسانی است. ستون‌های تخت جمشید حدود 18 متر ارتفاع داشته‌اند. این یعنی به اندازه یک ساختمان شش طبقه! شما خود را میان فضایی اینگونه تجسم کنید، گویی به شما مقام و ارزش بسیار داده شده است. این دقیقا اصولی بود که کوروش و داریوش بزرگ همیشه بر آن تاکید داشتند و آن هم حفظ و تکریم شان و مقام انسان‌ها بوده است.

در پروسه‌ی ساخت پرسپولیس یا تخت جمشید هزاران نیروی انسانی دخیل بودند. بهترین معماران، سازندگان، طراحان، استادکاران و کارگران از تمام دنیا برای ساخت اینجا دعوت شدند. جالب است بدانید که نیروی زن و مرد در کنار هم به ساخت و ساز مشغول بودند و هر دو از حقوق و مزایای برابر برخوردار بوده‌اند. این برابری دوره درخشان هخامنشیان را نشان می‌دهد. پس چگونه می‌توان از بازدید از این مجموعه ارزشمند غافل بود، آن هم زمانی که از تمام دنیا برای بازدید آن راهی شیراز و شهر مرودشت می‌شوند. چند دلیل برای اهمیت این مجموعه را برایتان در ادامه آورده ایم:

اهمیت تخت جمشید یا پارسه

• پرسپولیس بزرگترین و باارزش‌ترین مجموعه طراحی شده از دوران باستان است، که هم از نظر عظمت و هم از نظر آیینی مقدس و غنی است.
• اینجا هم یک مکان شاهانه و حکومتی بوده است و هم کاربری مذهبی و آیینی داشته است. کاخ‌های بزرگ و نقش‌هایی که بر جداره‌ها و کتیبه‌های داخل آن وجود دارد این مساله را نشان می‌دهد.

• در حجاری‌های فوق‌العاده‌ی داخل تخت جمشید، غلبه‌ی شیر بر گاو را می‌بینید. در این نقوش، شیر نماد نور و گرمای تابستان است و گاو نماد زمستان و تاریکی است. این نقوش نشان می‌دهد که همواره نور و روشنایی بر ظلمت و تاریکی پیروز می‌شود.
• بنیان‌گذار حکومت مقتدر هخامنشیان کوروش بزرگ بوده است که این سلسله را بعد از پیروزی بر آخرین پادشاه ماد یعنی ایشتوویگو، پایه‌ریزی کرد.
• آیا می‌دانید که تندیس‌ها و نقش‌برجسته‌های پارسه رنگ ملون داشته‌اند و از دور می‌درخشیده‌اند. بسیاری از سران ملل، سفیران و نمایندگان خارجی که می‌آمدند از حجم زیبایی این مجموعه انگشت به دهان می‌ماندند. این بهترین کاری بود که پادشاهان پارسی برای نشان دادن اقتدار خود انجام می‌دادند.

دیدنی های تخت جمشید

• از نقش‌ برجسته‌ها مخصوصا نقش برجسته داریوش دیدن کنید. جاهای خالی که می‌بینید در گذشته سنگ‌های بسیار قیمتی از طلا بوده‌اند که در قسمت تاج، ریش و گوشواره‌های او تعبیه شده بود.
• آیا می‌دانستید که ستون‌های تخت جمشید از قرار دادن سه تک سنگ تراش‌خورده بر روی هم ساخته شده‌اند؟ حتما از نزدیک به خوبی به ساختار ستون‌های برجای مانده دقت کنید.

• گفته می‌شود در اطراف تخت‌جمشید شهری به نام پارسه وجود داشته است که مردم عادی در آن زندگی می‌کرده‌اند. این حرف زیاد دور از واقعیت نیست. امروزه محققان در حال بررسی شواهد و کاوش‌ها در این زمینه هستند. نظر شما چیست؟
• یکی از عکس‌های بازسازی شده تخت جمشید را نگاه کنید. زمانی که به بازدید از آنجا رفتید، چشم‌های خود را ببندید، به شما قول می‌دهم احساس نابی از بودن در فضایی که قبلا دیده‌اید را احساس خواهید کرد. در این مدت به عظمت و بزرگی تمدن ایران پی خواهید برد.
• حتما از ناودان‌های آجری و قیراندود مجموعه دیدن کنید. در 2500 سال پیش ناودان‌ها برای جمع‌آوری آب باران در بارش‌های زیاد درست شده است. انواع ناودان‌های پرشی و کانال‌های روباز و چاه سنگی را می‌توانید امروزه از نزدیک بازدید کنید.

فرمان داریوش شاه در مورد تخت جمشید

• نکته بسیار جالب دیگر در مورد تخت جمشید این است که داریوش فرمان داده بود تا این بنای عظیم یادگاری و پیامی برای آیندگان از طرف او باشد! او در آن زمان می‌دانست که هزاران سال بعد مردمی هستند که از او یاد خواهند کرد. برای همین دستور داده بود بر روی چهار لوح طلایی به همراه چهار لوح سیمین در چهار گوشه پی کاخ آپادانا پیام او را حک کنند تا آیندگان ببینید. پیامی که به شرح زیر است:

” اهورامزدا سرزمین مرا از دشمن، سال بد و از دروغ محافظت می‌کند. دروغ، دشمنی و بد سالی از سرزمین من دور باد. این را من از اهورامزدا و دیگر خدایان دعاگو هستم!”

حقایق جالب در مورد پرسپولیس 

باستان‌شناسان و محققان زیادی از داخل و خارج کشور به طور تخصصی بر روی محوطه باستانی تخت جمشید کار کرده‌اند. آثار گرانبهایی در کاوش‌ها و حفاری‌های آنها بدست آمده است. آثاری که پرده از اهمیت و خارق‌العادگی این میراث فرهنگی و تاریخی غنی، کنار می‌زند. نزدیک به 30000 گل‌نوشته و لوح سنگی و گلی از محوطه باستانی تخت جمشید به دست آمده است.

این لوح‌ها در اندازه‌های مختلفی هستند. اما نکته حائز اهمیت اینجاست که محتوای این لوح‌ها از درک و فرهنگ والای هخامنشیان خبر می‌دهد. اینکه قوانین مدنی و شهرنشینی در آنها بیان شده است. همبنطور اینکه زنها و مردها هر دو می‌توانند کار کنند و حقوق و مزایای آنها با هم برابر است. اینکه زنان در سطح جامعه دیده شده‌اند و برای آنها حق ارث و حق زایمان تعریف شده است. از طرفی کودکان از حمایت‌های اجتماعی دولت هخامنشیان برخوردار بوده‌اند.

جالب است، مگر نه؟ تمام اینها در 2400 سال پیش اتفاق افتاده است. این در حالی است که اکنون مردم در بسیاری از کشورها از سطحی‌ترین حقوق شهروندی جامعه نیز برخوردار نیستند. برای همین است که ایرانیان همیشه از این میراث 2000 ساله‌ی خود تعریف می‌کنند و به آن افتخار می‌کنند. پروفسورهای بزرگ تاریخ و اقتصاد، شرایط ایران زمان هخامنشیان را حتی برای حال حاضر غیرممکن می‌دانند و آن را مانند معجزه‌ای در گذشته تلقی می‌کنند.

تمام اینها در حد حرف نیست. سنگ‌نبشته‌هایی که در موزه‌های بزرگ دنیا نگهداری شده‌اند، دلیلی بر این ادعا هستند. دیگر اینکه سنگ‌هایی از معادن سنگ برداشته و برای ساخت به کار رفته‌اند که حدود 250 تن وزن داشتند. با کدام ابزار و با چه نیرویی این سنگ‌های عظیم و سنگین را حمل می‌کرده‌اند؟

تاریخچه‌ی تخت جمشید

بنای عظیم تخت جمشید به دستور داریوش بزرگ شروع به ساخته شدن کرد و به وسیله فرزندان و جانشینانش تکمیل گردید و به نوشته مورخان 200 سال پایتخت و کاخ شاهان ایران بوده است. برای اینکه پروژه‌ی عظیم و بسیار ارزشمند تخت جمشید آغاز شود، به تمام معماران، سازندگان، اهل هنر، کارگران در سطح جهانی خبر داده شد. مانند فراخوان‌هایی که امروزه پروژه‌های بزرگ و معروف برای جذب بهترین‌ها انجام می‌دهند. پروسه‌ی ساخت اینجا هم در سال 518 پیش از میلاد توسط گروهی از بهترین سازندگان جهان آغاز شد. بنایی که بیش از دوهزار سال بر جای خود مانده است، تکه‌هایی از آن در بهترین موزه‌های جهان قرار دارد و روح و نفس اصلی آن اما در مرودشت فارس باقی‌ مانده است. پروسه‌ی ساخت و تاریخچه ساخت تخت جمشید را با هم مرور می‌کنیم:

روند ساخت تخت جمشید یا مجموعه تاریخی پارسه

• در قرن ششم میلادی بود که کوروش بزرگ موفق به راه‌اندازی حکومت جهانی خود به نام پارس‌ها شود. حکومتی که در دوران درخشان داریوش بزرگ پای گرفت و به اقتدار رسید. دولتی که آنان تشکیل دادند، نیمی از زمین‌های کل دنیای آن زمان را در نوردیده بود. از دانوب اروپا تا دریای آرال و از طرف دیگر از اقیانوس هند تا لیبی جزو ایران زمین بود.
• داریوش بزرگ در سال 518 پیش از میلاد تصمیم گرفت برای این پادشاهی باشکوه یک مقر حکومت و کوشک شاهانه ایجاد کند. این مقدمه‌ای بر ساخته شدن تجهیزات تخت جمشید بر صخره کوه مهر در منطقه مرودشت بود.

• ساخت این مجموعه 120 سالی طول کشیده است. یعنی در طول دوران حکومت داریوش، پسرش خشایارشا و نوه‌اش اردشیر یکم ساخت و ساز آن ادامه داشته است و بخش‌های شاهانه‌ی مختلف آن در طول زمان‌های مختلف تکمیل و اضافه شده است. حتی یک کاخ در مجموعه تخت جمشید وجود دارد که مشخص است کامل نشده است و وقت نکرده‌اند آن را اتمام برسانند.
• و نتیجه‌ی این 120 سال آن چیزی است که امروزه بقایای دوهزار ساله‌ی آن برجای مانده است. متاسفانه در طول تاریخ مورد هجوم حمله‌های مختلف قرار گرفته است. اما خبر خوب این است که همان چیزی هم که بر جای مانده است، تحیر و تحسین تمام دنیا را به خود واداشته است. کافیست که یکبار در این محوطه باستانی قدم بزنید تا خودتان نیز متوجه این قضیه شوید.
• آیا می‌دانستید که در ساخت قسمت‌های مختلف تخت جمشید از عدد پی و نسبت‌های طلایی استفاده شده است. چیزی که معماران امروزه به دنبال استفاده کردن از آن در طرح‌های خود و ایجاد نسبت‌های خوش‌مقیاس هستند. نسبت ارتفاع سردرها به عرض و از طرف دیگر نسبت ارتفاع ستون‌ها به فاصله بین هر دو ستون از نسبت طلایی برخوردار است.

معماری تخت جمشید

معماری تخت جمشید به شیوه پارسی است. شیوه‌ای که این مجموعه، کاخ شوش، آرامگاه کوروش و آرامگاههای نقش رستم مطابق آن ساخته شده‌اند. هخامنشیان از سال 550 تا 330 پیش از میلاد بر ناحیه‌ی گسترده‌ای حکومت می‌کردند. مساحت و گستره ایران زمین در زمان هخامنشیان نصف کل دنیای آن زمان را در برمی‌گرفت و این خارق‌العاده است. مساحت تخت جمشید به 125000 مترمربع می‌رسد. تمام مجموعه بر روی سکویی ساخته شده است و این ویژگی معماری پارسی است که سکو عضوی اصلی از ساخت و ساز به حساب می‌آید. ارتفاع سکویی که تخت جمشید بر روی آن ساخته شده است، حدودا 8 تا 18 متر بالاتر از سطح جلگه مرودشت است.

معماری ساخت تخت جمشید، درونگرا است. این درونگرایی را به خوبی می‌توان در معماری تخت جمشید مشاهده کرد. در آن زمان باورهای زیادی به حجاب و محرمیت بخش‌های درونی داشته‌اند. این درونگرایی نیز از همانجا ناشی می‌شود.راهروها و فضاهای خدماتی بخش مهمی از بخش‌های مختلف مجموعه به حساب می‌آید.

نقش زن در تخت جمشید وجود دارد؟

گفته می‌شود که بر روی دیوارها و درمیان نقش‌های کنده شده‌های روی دیوارها و جداره‌های تخت جمشید، تصویر زن وجود ندارد. حتی آنهایی که یک نقاب به نام پنام (پارچه جلوی دهان) دارند نیز مرد هستند. از دیگر دلایل برای درونگرایی ساختمان‌های تخت جمشید این است که اقلیم منطقه این را ایجاب می‌کرده است. سقف‌ها در معماری شیوه پارسی بدین صورت است که به شکل تخت ساخته شده است و برای همین به راحتی می‌توان از چوب برای پوشاندن سقف ها در فاصله‌های 2.5 تا 3.5 گزی استفاده کرد.

این در حالی است که در معماری تخت جمشید، فاصله هر دو ستون به 6 گز یعنی 6.40 متر رسیده است. این فاصله زیاد ستون‌ها و بلندای 18 متری آنها نقطه شگفت‌آوری و تحسین‌برانگیز معماری تخت جمشید به حساب می‌آید. و اما برای پوشاندن سقف این فاصله از چوب‌های ساده‌ای که آن زمان در دسترس بود، نمی‌توانستند استفاده کنند. برای همین از جبل عامل لبنان، چوب درخت کُنار را به کار بردند. آنها برای افزایش مقاومت چوب‌هایی که به‌عنوان تیر به کار می‌بردند، دوتای آنها را روی هم می‌گذاشتند و با کنف می‌بستند و سپس به کار می‌بردند.

دیگر نکات مهم معماری و نیارش به کار رفته در تخت جمشید

جالب است بدانید که ستون‌های تخت جمشید بلندترین ستون‌های ساخته شده تا آن زمان بوده‌اند. سیستم تیر و ستون برای ساخت به کار رفته است برای همین در تخت جمشید اثری از گنبد و  طاق نیست. سرستون‌های ساخته شده در تخت جمشید تماما ریشه‌ی ایرانی دارند. البته یونانی‌ها ادعا می‌کنند که به جز آنها کسی قادر نبوده است که سرستون‌های مانند اینها را بسازد.

اما اسناد و تحقیقات علمی چیز دیگری را نشان می‌دهند و آن هم این است که این سرستون‌های کله گاوی، کله شیری و کله عقابی با طرز ساختی که دارند، کاملا ایرانی و مخصوص هخامنشیان بوده است. سرستون‌های کله شیری و کله عقابی را به کار نبرده‌اند، برای همین آنها را در زمین دفن کرده‌اند. طرز ساخت و اجرای آنها بدین گونه بوده است که بر روی ستون، پالار یا تیر اصلی را قرار می‌دادند. سپس روی آن فرست می‌گذاشتند. این نظم را برای کل مجموعه تکرار کرده‌اند.

گزیده نکات مهم در معماری تخت جمشید

• بهره بردن از شیوه معماری اورارتو و ایجاد فضاهای بسته و کلاوه‌ها
• ساختن ساختمان بر روی سکو و استفاده از سقف‌های تخت
• ساخت سایبان و آفتابگیر در جاهای ضروری و مورد نیاز
• درونگرایی که در تخت جمشید به بالاترین حد خود می‌رسد.
• استفاده از باغ ایرانی، آبنما، استخر و پردیس
• ارتباط دادن فضاهای فرعی با راهروهای پنهانی به بخش‌های اصلی ساختمان

گزیده نکات در مورد نیارش تخت جمشید

همانطور که می‌دانید منظور از نیارش فن ساخت و سازه‌ی آن است.

• به کار بردن سقف‌های تخت با تیرهای چوبی به صورت چیدمان عمود برهم در دهانه‌های بزرگ و درودگری شده
• ساخت دیوارهای جداکننده یا تیغه‌ها با استفاده از خشت
• در زیرزمین‌ها از سقف خمیده و طاق‌ها استفاده شده است اما نه به عنوان پوشش اصلی ساختمان‌ها
• بهترین و مرغوب‌ترین سنگ‌های تراش خورده و منظم و بریده شده را برای ساخت و ساز به کار برده‌اند. سنگ‌هایی که مقیاس بسیار بزرگی دارند و در نوع خود بی‌نظیر هستند.
• ساختن پی با سنگ لاشه و گاورس
• استفاده از سنگ برای نماهای بیرونی مجموعه و استفاده از کاشی برای نماسازی بخش‌های درونی
• بهترین مصالح را برای کف سازی به کار برده‌اند، این یعنی توجه به دیوارها، سقف و کف به طور همزمان

گزیده نکات در مورد آرایه‌های تخت جمشید

• ستون‌های بزرگ سنگی با سرستون‌های کله گاوی
• آرایش درگاهها و سردرهای مجموعه با زغره‌ها و پتکانه‌های بسیار زیبا
• آرایش پلکان‌های مالرو به طوری که گویی سطح شیبدار یکنواختی ساخته‌اند، در حالیکه متریال این پله‌ها از سنگ تراش‌خورده است.
• تزیین کردن فضاهای درونی با استفاده از کاشی لعابدار، آن هم نزدیک به 2500 سال پیش!!
• تامین روشنایی درون ساختمان‌های مجموعه از طریق درگاهها و روزنه‌هایی که در سقف‌ها کار کرده بودند.

بخش‌های مختلف تخت جمشید

پرسپولیس این بنای با عظمت تاریخی دارای چندین قسمت است که عبارت‎اند از: پلکان ورودی، دروازه ملل، کاخ آپادانا، کاخ سه دروازه، کاخ تچر، کاخ هدیش، کاخ اختصاصی، دروازه ناتمام، جان پناه شاخدار، خزانه تخت‌جمشید، کاخ صد ستون، خیابان سپاهیان( عقاب دوسر) و کارگاه تخت‌جمشید.یکی از کهن‎ترین و باستانی‎ترین شهرهای ایران باستان، شهر پارسه یا پرسپولیس بوده است. این شهر که داریوش و کوروش کبیر خود و نیاکان خود را متعلق به این شهر و حاکم آن می‎دانستند در معنای لغوی به معنای شهر پارسیان است.

نام پارسه برگرفته از قومی پارسی ست، که خود را پارس می‎خواندند و در گذر زمان و بعد از حمله اعراب به نام فارس تغییر پیدا کرد. این شهر در زمان امپراتوری هخامنشیان پایتخت سیاسی و فرهنگی این سلسله بوده و کاخی که امروزه به نام تخت‌جمشید مشهور است، در آن بنا شده است. در ادامه به توضیح و توصیف هر بخش از تخت جمشید خواهیم پرداخت:

1) پلکان ورودی به داخل محوطه

همانطور که گفته شد، تخت جمشید بر روی یک سکو با ارتفاع 8 تا 18 متر ساخته شده است. ورودی این سکو از طریق دو رشته پلکان است که در دو طرف سکو قرار دارد. پلکان سنگی بی‌نظیری که نوع ساخت، جهت آن، تعداد پله‌ها و ارتفاع آنها همگی بسیار حساب‌شده و تحسین‌برانگیز هستند. هر کدام از پلکان‌های دسترسی به بالای سکو تعداد 111 پله دارند. ویژگی تمام این پله‌ها این است که پهن و کوتاه هستند. به اصطلاح به این پله‌ها مالرو می‌گویند، یعنی چارپایان نیز می‌توانسته‌اند از آن بالا بروند. از طرفی عده‌ای براین عقیده هستند که دلیل کوتاه بودن پله‌ها این بوده است که افراد مختلف مخصوصا مهمانان به راحتی بتوانند آنها را طی کنند. بسیاری از این افراد شاهانه، لباس‌های بلند و فاخری بر تن داشته‌اند که برای اینکه تعادل و راحتی آنها در بالا رفتن حفظ شود، ارتفاع پله‌ها را کم در نظر گرفته‌اند.

اگر نظر ما را بپرسید که سازندگان آن زمان هر دوی این مسائل را در نظر داشته‌اند و حتی فراتر از این رفته‌اند. به چینش این دو راه پله دقت کنید. از دو طرف است، یعنی به جای اینکه از وسط کشیده شود و شما مستقیم وارد مجموعه تخت جمشید شوید، از دو طرف آن و به صورت غیرمستقیم وارد می‌شوید. این به راستی، به راستی بی‌نظیر است. شما خودتان بگویید زمانی که از یک راه پله مستقیم بالا می‌روید راحت هستید یا زمانی که پله را در کنار گذاشته‌اند؟ تفاوت این دو بدین صورت است که در حالت اول پشت شما دیده می‌شود و در حال دیگر شما از طرف بالا می روید و نیم رخ شما دیده می‌شود. در حالت دوم کرامت و شان انسانی بسیار والا فرض شده است. این همان چیزی است که در پله‌های ورودی تخت جمشید در 2500 سال پیش به آن توجه کرده‌اند!

2) دروازه ملل

ساختار تخت جمشید بدین‌گونه بوده است که افراد وقتی پلکان‌های ورودی به کل مجموعه که در شمال غربی مجموعه قرار داشت را رد می‌کردند به دوازه‌ای رفیع، چشمگیر و بسیار با ابهت می‌رسیدند. به طوریکه خستگی راه زیاد از تنشان دور می‌شده است و مبهوت احترامی که برای ورود آنها قائل شده‌اند، می‌شدند. جالب است بدانید که عرض پله‌های ورودی تخت جمشید 38 سانتی متر و ارتفاع آنها 20 سانتی‌متر بوده است. این اندازه‌ها برای حرکت افراد مختلف بسیار راحت و محترمانه بوده است. آثار برجای مانده از دروازه ملل را می‌توان امروزه مشاهده کرد. در اینجا کتیبه‌ای وجود دارد که به سه زبان باستانی، ایلامی و بابلی بر روی آن یک متن حکاکی شده است.

3) کاخ آپادانا

این کاخ را یکی از قدیمی‌ترین کاخ در مجموعه تخت جمشید می‌دانند. کاخ بزرگ و باشکوهی که به دستور داریوش بزرگ ساخته شده است. این کاخ در مواقع مناسبت‌های پادشاهانه و با حضور شخص پادشاه و نمایندگان دیگر ملت‌ها استفاده می‌شده است. در سفرهای خود به تخت جمشید حتما از بقایای کاخ آپادانا دیدن کنید. تعداد 72 ستون سنگی بزرگ در پلان این کاخ وجود دارند. از این تعداد 14 ستون برجای مانده است. ته ستون‌های قسمت ایوان (بیرون کاخ) را اگر نگاه کنید، حالت گردی شکلی دارند اما ته ستون‌های داخل کاخ مربع شکل هستند.

در سمت جنوب غربی کاخ آپادانا، کاخ “تچرا” یا همان کاخ آینه قرار دارد که با راهرویی به هم متصل بوده‌اند. باورتان می‌شود که ستون‌های این کاخ هر کدام 90 تن وزن دارند! سرستون‌های آنها تنها 1.5 تن وزن داشته‌اند. ارتفاع این ستون‌ها به 20 متر می‌رسد. معماری تخت جمشید به راستی معماری سنگ و ستون است.

4) کاخ سه دروازه

این کاخ را کاخ مرکزی، تالار شورا، کاخ سه در و دروازه شاهان نیز می‌نامند. موقعیت قرارگیری این کاخ بسیار جالب است. سه درگاه داشته است که از طریق راهروهایی به دیگر کاخ‌های تخت جمشید متصل می‌شده است. گفته می‌شود در این کاخ، داریوش دوستان و فرماندهان را ملاقات می‌کرده است. نقوش بر روی جداره‌های این کاخ نیز ملاقات‌های دوستانه و غیررسمی را نشان می‌دهد. برخی دیگر بر این اعتقاد هستند که پادشاهان هخامنشی در این کاخ به مشورت در مورد مسائل مختلف حکومت می‌پرداخته‌اند، برای همین آن را کاخ شورا نیز نامیده‌اند.

5) کاخ تچر

کاخ تچر یا تچرا از دیگر کاخ‌های مهم در محوطه باستانی تخت جمشید است. دستور ساخت این کاخ را مانند کاخ آپادانا، داریوش کبیر صادر کرده است. کاخ تچرا همان کاخ اختصاصی داریوش است که معنای آن کاخ زمستانی است. کاخی که در فصل زمستان، گرم و قابل استفاده بوده است. به این کاخ موزه‌ی خط می‌گویند. اما چرا؟ داخل کاخ بروید و بر جداره‌ها و کتیبه‌های مختلف آن نگاه کنید. گذری از تاریخ و دوره‌های مختلف را مشاهده خواهید کرد. خطوط پارسی تا خطوط پهلوی بر جداره‌های کاخ تچرا وجود دارد. البته باید این را هم گفت که قسمت اصلی تالار داخلی کاخ را داریوش ساخته است اما پله‌ها و ایوان آن را پسرش خشایارشا ساخته است. پلکان سنگی در غرب کاخ را نیز اردشیر دوم ساخته است.

6) کاخ هدیش

اینجا کاخ خصوصی خشایارشا بوده است. پس جزو بخش‌هایی است که بعدها به مجموعه تخت جمشید اضافه شده است. هدیش نام زن دوم خشایارشاه است، از طرفی به معنای جای بلند نیز می‌باشد. محل قرارگیری آن در بلندترین قسمت سکوی تخت جمشید است. متاسفانه تمام این کاخ را آتنی‌ها به آتش کشیده‌اند. رنگ زرد سنگ‌هایی که اکنون بر جای مانده است، از عمق حریقی که اینجا رخ داده است حکایت دارد. نفرت آتنی‌ها (یونانیان) از خشایارشاه بسیار زیاد بوده است. تعداد 36 ستون در داخل فضای کاخ هدیش قرار داشته است. شنیده‌اید که به این کاخ، کاخ مرموز نیز می‌گویند. دلیل این امر این است که اطلاعات زیادی از این کاخ موجود نیست. کاخ هدیش در جنوبی‌ترین بخش مجموعه قرار دارد و از طریق دو راه‌پله به کاخ ملکه راه داشته است.

7) کاخ ملکه

اکنون این کاخ موزه تخت جمشید نام دارد. اینجا اولین کاخی است که به دست خشایارشا در نزدیکی خزانه ساخته شد. محل قرارگیری آن در سمت پلکان‌های جنوبی کاخ اختصاصی خشایار شاه یا کاخ هدیش است. از نظر پلان و طرح معماری کاخ ملکه مانند دیگر کاخ‌های هخامنشی در مجموعه تخت جمشید است.

8) خزانه تخت‌جمشید

خزانه شاهنشاهی تخت جمشید کجاست؟ اینجا خزانه تخت پادشاهی بوده است که با یک دیوار بلند و ستبر از دیگر قسمت‌های تخت جمشید جدا شده است. خود این ساختمان از بخش‌های مختلف مانند چند تالار، اتاق و حیاط تشکیل شده است.

9) کاخ صد ستون

نام کاخ صد ستون را بسیار شنیده‌اید. همانطور که از نام این کاخ پیداست، تعداد 100 ستون بزرگ و سنگی داخل آن وجود داشته است. مساحت کاخ صد ستون به 46000 متر مربع می‌رسیده که در نوع خود واقعا بی‌نظیر است. ستون‌های این کاخ 14 متر ارتفاع اشته‌اند.

10) آبراهه‌های زیرزمینی تخت جمشید

آیا می‌دانستید که یک شبکه دفع فاضلاب و تصفیه آب‌های زیرزمینی بسیار حساب شده در تخت جمشید وجود دارد. اینجا همان بخش از مجموعه‌ی باستانی پارسه است که کمتر دیده می‌شود. آبراهه‌هایی که بعضا بیش از 2 کیلومتر طول دارند. برای ساخت این آبراهه‌ها، بخش‌هایی از سکو و کوه را تا عمق 9 متری کنده و تراشیده‌اند. برای عبور دادن آب در سطوح افقی به شیب‌بندی اصولی مورد نیاز است. مانند همان کاری که مهندسان معمار و سازه در پشت‌بام‌ها و محیط‌های خیس مانند سرویس بهداشتی و حمام انجام می‌دهند. این را ایرانیان زمان هخامنشیان می‌دانستند و بسیار اصولی برای به حرکت درآوردن آب و تصفیه گل و لای آن، آن را با شیب‌بندی صحیح هدایت کرده‌اند.

چه بر سر تخت جمشید آمده است؟

بنای باشکوه تخت‌جمشید در استان فارس و در نزدیکی شهر شیراز و شهرستان مرودشت بر فراز بلندی در دامنه‎های کوه مهر یا رحمت قد برافراشته و تاریخ و تمدن چند هزار ساله ایرانیان را به رخ میکشد. تخت‌جمشید و یا همان کاخ پارسه به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد. آثار آتش‎سوزی در این مجموعه به وسیله مورخین کشف و تایید شد. پس از حمله اسکندر مقدونی و سوزاندن این بنا، تمام کتب و اسناد مدارک مربوط به آن دوره و بنا سوخت و از بین رفت، از نام دقیق سازندگان این بنا نیز به همین سبب نشانی نیست. پس از آن حمله وحشیانه اسکندر و  فروپاشی سرزمین پارسه و ظهور دوره‎های تاریخی پس از آن، زبان باستانی هخامنشیان فراموش شد و پس از سال‎ها در دوره ساسانیان بنا بر اسطوره‎ها و داستان‎های کهن این بنای عظیم را به جمشید، پادشاه دادگستر افسانه‎ای نسبت دادند.

زیبایی های تخت جمشید

در بازدید از تخت جمشید حتما از کاخ آپادانا دیدن خواهید کرد. کاخی که در سمت شمال و شرق خود دو پلکان دارد. طول هر کدام از دیواره‌های این کاخ به 81 متر می‌رسد. این ارتفاع از ساخت و ساز به راستی خیره‌کننده است. در این کاخ است که سنگ‌نگاره‌ای که در آن صفی از سربازان، بزرگان کشور و 23 قوم هدیه‌آور وجود دارند را خواهید دید. در مرکز پله‌های این قسمت نقاشی از پادشاه هخامنشی را خواهید دید که در یک دستش عصا و در دست دیگرش گل نیلوفر را به نماد صلح و دوستی به گروه هدیه‌آوران تقدیم می‌کند.

دولت هخامنشیان، دولت کوروش و داریوش بزرگ، دولت بخشش و دوستی بوده است و این را تمام دنیا می‌دانند. البته این را هم باید گفت که بیش از 3 هزار نقش‌برجسته در تخت جمشید وجود دارد. میان رودان و آشور منبع الهام بسیاری از این نقوش بوده‌اند. جالب است که در هیچ‌یک از این سنگ‌نگاره‌ها به اسیر کردن دیگران، قدرت نمایی پادشاه و با جنگ اشاره‌ای نشده است. در تمام آنها رد محبت و احترام به دیگر ملل و دوستی را می‌توان به وضوح دید.

راه های دسترسی و آدرس تخت جمشید

قبل از همه چیز باید بگوییم که تخت جمشید در شهر شیراز قرار ندارد، بلکه 57 کیلومتر با شیراز فاصله دارد و در شهری به نام مرودشت واقع شده است. به شهر مرودشت که رفتید تنها 10 کیلومتر از شمال مرودشت تا تخت جمشید فاصله دارید. کوهی که تخت جمشید در آن واقع شده است، کوه رحمت نام دارد و از زمان باستان برای ایرانی‌ها ارزشمند و مقدس بوده است. برای همین هخامنشیان این کوه را برای ساخت و ساز دستگاه شاهانه‌ی خود انتخاب کردند. پروسه‌ی ساخت تخت جمشید بر روی دامنه این کوه بدین صورت بوده است که بخش زیادی کوه را تراشیده و به صورت صفه درآورده‌اند، حتی گفته می‌شود که پلکان ورودی به داخل مجموعه نیز را از یک قطعه سنگ بسیار بزرگ تراشیده و شکل داده‌اند.

اطلاعات ضروری برای بازدید مجموعه تاریخی پارسه

آب و هوای این منطقه گرم است، حتما در فصل‌های بهار و تابستان اگر به بازدید از تخت جمشید می‌روید، کلاه و عینک آفتابی با خود به همراه داشته باشید. در کل می‌توان گفت که تخت جمشید به طور دقیق 2423 تا 2523 سال عمر دارد، پس شما قرار است به یک محوطه باستانی بروید، باید خیلی مراقب باشید و در طول سفر به توصیه‌های راهنمایان تور و کارشناسان مسئول توجه داشته باشید. بخش زیادی از تخت جمشید حاصل کنده شدن کوه و سنگ است برای همین است که اعجاب جهانیان را به خود واداشته است.

اینجا جزو اولین آثار ایرانی است که به ثبت آثار جهانی یونسکو درآمد. در تخت جمشید یک سیستم تهویه عالی برای خنک کردن و گرم کردن هوای داخلی به کار رفته است. جواهرات، تزیینات و زیبایی‌های بسیار زیادی در این مجموعه وجود داشته است که متاسفانه به دست اسکندر مقدونی و دیگر افراد مهاجم به غارت برده شده است. تعداد 550 ستون سنگی بزرگ در مجموعه وجود داشته که تنها تعدادی از آنها امروزه برجای مانده است. اینها همه جای تاسف و نگرانی است. اما به هیچوجه از ارزش و اعتبار محوطه باستانی پارسه یا تخت جمشید کم نکرده است. برای همین حتما در اولین فرصت برنامه بازدید از اینجا را پیاده کنید. در کنار بازدید از تخت جمشید به آرامگاه پادشاهان بزرگ هخامنشی (داریوش بزرگ، خشایارشاه، اردشیر اول و داریوش دوم) بروید که تنها 6.5 کیلومتر با تخت جمشید فاصله دارد.

ساعت بازدید تخت جمشید

همه روزه از ساعت 8:00 تا 17:30 می‌توانید به بازدید از تخت جمشید بروید. هزینه بازدید برای ایرانی‌ها 3000 تومان و برای اتباع خارجی 20000 تومان است

آب و هوای شهر مرودشت

مرودشت دومین شهر بزرگ شیراز است. شهری که آثار گران‌بهای تخت جمشید در آن قرار دارد. سفر در ایران از جمله سفرهایی است که در فصول مختلف سال می‌توان آن را در برنامه زندگی خویش قرار داد. ایران کشوری چهار فصل است و در هر زمان از سال آب و هوایی متفاوت را نشان می‌دهد. شرایط آب و هوایی از جمله نکات مهم قبل از سفر است که باید آن را حتما قبل از حرکت آن را باید بررسی کرد. در این قسمت آب و هوا و شرایط جوی شهر مرودشت استان فارس آمده است. با مراجعه به این بخش می‌توانید از شرایط جوی آن در لحظه آگاه شوید.

آب و هوای مرودشت کوهستانی است. در تمام فصول می‌توان به این شهر سفر کرد. اما اکثرا تعطیلات بهار و تابستان را انتخاب می‌کنند. آب و هوای این شهر در اواخر زمستان تا اواخر بهار، روح‌نواز است. برای همین توصیه می‌کنیم در ماههای اسفند، فروردین و اردیبهشت به بازدید از تخت جمشید بروید.

جاهای دیدنی شیراز

دیدنی های شیراز را به راحتی نمی‌توان لیست کرد. با این حال از دیگر جاهای دیدنی شیراز می‌توان به آرامگاه سعدی یا سعدیه، باغ ارم، حمام وکیل شیراز، بازار وکیل، خانه زینت الملوک، مسجد وکیل، کاخ کوروش کبیر، پاسارگاد، آرامگاه حافظ یا حافظیه، عمارت شاپوری، نقش رستم، مسجد نصیرالملک و دروازه قرآن اشاره کرد.

شرایط جوی و آب وهوایی شهرستان مرودشت

درسفر به استان فارس و شهر مرودشت به دلیل قرار گرفتن در قسمت جنوب کشور، آب و هوا یکی از مهم‌ترین مواردی ست که در کیفیت سفر شما دخیل است. به همین دلیل باید قبل از حرکت و دیدن این منطقه آب و هوای این  شهر را بررسی کنید. در این بخش شرایط آب وهوایی و جوی شهرستان مرودشت آمده است. با مراجعه به این بخش از دما و آب وهوای این شهر آگاهی می‌یابید.

مرودشت آب و هوا

لوکیشن تخت جمشید

تصور می‌کنم کمتر کسی در ایران باشد که نداند تخت‌جمشید کجاست. در بخش‌های بالایی به آدرس و دسترسی این بنای عظیم ایران اشاره شده است. در این قسمت برای رسیدن راحت‌تر شما به این مکان تاریخی لوکیشن دقیق تخت جمشید آورده شده است. با مراجعه به این بخش و با کمک گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این مکان را به سادگی مسیریابی کنید.

عکس‌های این مطلب را جناب آقای داود رحیمی و جناب آقای بابک معاون و جناب آقای نیما ثبت نموده‌اند.