تخت فولاد اصفهان یکی از متفاوت‌ترین و جالب‌ترین قبرستان های ایران بحساب می‌آید. این گورستان آرامگاه ابدی مشاهیر زیادی می‌باشد. این قبرستان علاوه بر اینکه با نام تخت فولاد شناخته می‌شود، به نام‌های بابا رکن الدین و لسان الارض نیز شهره است. وسعت این گورستان، ابنیه‌های تاریخی زیبا و تعدد مشاهیری که در اینجا دفن شده‌اند، این مکان را به یکی از مهم‌ترین محوطه‌های تاریخی شهر اصفهان تبدیل کرده است. در ادامه این مطلب به معرفی قبرستان تخت فولاد اصفهان، تاریخچه گورستان تخت فولاد، سایت، آدرس، قبر هالو، اسرار، وجه تسمیه، بخش‌های مختلف آن، تنها آب انبار زنده اصفهان و ساعات بازدید و هزینه بازدید تخت فولاد اصفهان خواهیم پرداخت. همچنین شما میتوانید عکس قبرستان تخت فولاد اصفهان و نقشه تخت فولاد اصفهان در ادامه مشاهده نمایید.

معرفی قبرستان تخت فولاد اصفهان

تخت فولاد تا چند دهه پیش گورستان معروف استان اصفهان به شمار می‌رفته است. درست است که تخت فولاد به عنوان یک گورستان و آرامگاه ابدی شناخته می‌شود، اما این مجموعه، یک گنجینه غنی از آثار مختلف معماری، کاشی کاری، نگارگری، خوشنویسی و شعر، نقاشی و گچبری می‌باشد.

طراحی برخی از قبور این گورستان به صورتی است که شغل فرد متوفی را به نمایش می‌گذارد. جالب است بدانید که کل مجموعه تخت فولاد در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. همچنین اجزای مختلف این گورستان به طور جداگانه هم در فهرست آثار ملی قرار گرفته است.

تاریخچه گورستان تخت فولاد اصفهان

در مورد زمان پیدایش گورستان تخت فولاد اصفهان نظریه‌ها و روایت‌های متفاوتی وجود دارد. وجود مزاری در این گورستان که به یوشع نبی نسبت داده می‌شود، باعث شده تا عده زیادی قدمت تخت فولاد را به پیش از اسلام نسبت دهند.

اما یکی از این روایت‌هایی که در مورد تاریخچه تخت فولاد گفته می‌شود از همه جالب‌تر است. این روایت توسط شاردن بیان شده است. به گفته شاردن، پولاد بازو یکی از سرداران نظامی دوره دیلمیان بوده است. وی در آن زمان قصر کوچکی در محل تخت فولاد فعلی بنا می‌کند. او در قصر خود یک تخته سنگ سکو مانند ساخته بود. تا مردم بر روی آن بنشینند و به تماشای رقابت کشتی گیران بپردازند. در واقع بر اساس این روایت اولین بنای این گورستان در دوره دیلمیان ساخته شده است.

وسعت این قبرستان در دوره سلطنت شاه سلیمان صفوی به حداکثر وسعت خود رسید. در آن زمان 400 تکیه  و خانقاه در این مجموعه قرار داشت. در آن زمان پیکر بزرگان ایران در گورستان به خاک سپرده می‌شده است.

اما در اواخر دوره صفوی ورق برگشت. در آن دوران و به ویژه در زمان حکومت شاه سلطان حسین صفوی تعداد زیادی از تکیه‌های تخت فولاد را تخریب کردند. در آن زمان علمای اسلام حکم اخراج اهل تصوف از اصفهان را گرفتند و شروع به تخریب خانقاه‌ها و تکیه‌های این مجموعه نمودند.

پس از این دوره تخت فولاد که محلی برای دفن افراد مهم و مشهور بود، تبدیل به گورستانی برای عموم مردم گشت. در دوره قاجار نیز به جز مدتی بسیار کوتاه، وضعیت این مکان بهتر نشد. به خصوص در دوره حکومت ظل السلطان که تخت فولاد به شدت تخریب شد.

وضعیت تخت فولاد پس از تخریبها

تا اینکه در دوره پهلوی آرامگاه‌های موجود در تخت فولاد به مقابری خصوصی تبدیل شدند. پس از انقلاب و پایان جنگ ایران و عراق دیگر کسی اجازه دفن در این گورستان را نداشت. باغ رضوان جایگزینی برای تخت فولاد شده بود.

سایت قبرستان تخت فولاد اصفهان

قبرستان تخت فولاد دارای سایتی به آدرس http://takhtefoulad.ir/ می‌باشد. گردشگران می‌توانند با مراجعه به این سایت اطلاعات جامع و کاملی در مورد این گورستان کسب کنند. این مجموعه اقدام به برگزاری تور در تخت فولاد می‌کند. علاقه مندان با مراجعه به سایت میتوانند در این تورها ثبت نام کنند.

آدرس تخت فولاد اصفهان

این گورستان در جنوب شرقی اصفهان قرار گرفته است. این گورستان وسیع از سمت جنوب به خیابان سعادت آباد منتهی می‌گردد. از سمت شمال نیز به خیابان میر می‌رسد. بخش غربی آن نیز به خیابان مصلی و بخش شرقی گورستان به خیابان سجاد و بهار ختم می‌گردد.

شما می‌توانید برای بازدید و زیارت این گورستان اتوبوس‌های تندرو و یا همان بی آر تی استفاده کنید. در ایستگاه سجاد پیاده شوید و چند قدمی را تا تخت فولاد پیاده طی کنید.

مسیر تخت فولاد اصفهان با خودرو شخصی خود به این صورت است که شما باید خود را به یکی از خیابان‌های سجاد، آزادگان و یا فیض برسانید. از طریق هر کدام از این خیابان‌ها می‌توانید وارد این قبرستان شوید. با این حال در بخش پایین مطلب لوکیشن و موقعیت این آرامگاه در نقشه مشخص شده است.

قبر هالو در تخت فولاد اصفهان

یکی از مقبره‌های موجود در تخت فولاد متعلق به فردی به نام میرزا حسین کشیکچی می‌باشد. زندگی میرزا حسین کشیکچی داستان جالبی دارد. میرزا یکی از نگهبانان و باربرهای ساده بازار اصفهان بوده است. او فردی بسیار ساده و بی ریا بوده است. سادگی او به حدی بود که در بازار لقب هالو را به وی داده بودند.

ولی هیچ کس خبر نداشت که در پشت این ظاهر ساده و بی ریا، روح عظیمی وجود دارد که مرتبه بلندی در نزد امام زمان دارد. گفته می‌شود میرزا حسین کشیکچی معروف به هالو یکی از یاران و کارپردازان امام زمان در زمان غیبت وی بوده است. معروف است که هویت این فرد پس از مرگ و توسط یکی از سرشناسان بازار اصفهان فاش می‌شود. با شنیدن این روایت و داستان صحه‌ای بر قضاوت نکردن خواهیم گذاشت.

اسرار تخت فولاد

در مورد گورستان تخت فولاد روایت‌ها و داستان‌های مختلفی گفته می‌شود. به طوری که از آنها به عنوان عجایب تخت فولاد اصفهان یاد می‌شود. در واقع اسرار و عجایب زیادی در مورد آن مطرح است. برخی از این اسرار مربوط به خود گورستان می‌شود. بعضی دیگر نیز اسراری در مورد افرادی است که در این گورستان آرمیده‌اند.

برای مثال یکی از علمای دین تعریف کرده که در یکی از مقبره‌های این گورستان فرشتگان عذاب را دیده است. این فرشتگان در حال عذاب شخص تازه فوت شده‌ای بوده‌اند.

یا در روایت‌هایی آمده است که برخی از علمایی که اکنون در این گورستان آرمیده‌اند، دارای چشم برزخی بوده‌اند. بعضی از روایات بیانگر این است که در و دیوار و درخت‌های این گورستان ذکر می‌گویند. تنها افرادی که نزد پرودگار مرتبهای داشته باشند قادر به شنیدن این صداها هستند.

با توجه به قدمت و اهمیت این آرامگاه وجود زیاد روایت‌ها، داستان‌ها و شایعات طبیعی است.

وجه تسمیه تخت فولاد

در مورد وجه تسمیه تخت فولاد اصفهان، نظریه‌ها و حتی داستان‌ها و افسانه‌های مختلفی گفته می‌شود. به گفته برخی از محققان دلیل اینکه این نام را برای این گورستان انتخاب کرده‌اند، این است که بابا فولاد حلوایی در این گورستان به خاک سپرده شده است. بابا فولاد از عرفا و علمای به نام دنیای اسلام به حساب می‌آید. به احترام نام این عالم بزرگ نام گورستان را تخت فولاد گذاشته‌اند.

اما این تنها دلیلی نیست که برای وجه تسمیه این قبرستان بیان می‌شود. در گذشته وسعت این قبرستان تا پل خواجو می‌رسیده است. اما در آن زمان به جای پل امروزی خواجو، سنگ‌هایی با فاصله از هم قرار داشتند که روی آنها یک تخته قرار داده شده بود. مردم از این تخته برای عبور از روی زاینده رود استفاده می‌کردند. نام آن نیز تخته پل لاد بوده است که در طول زمان به تخت فولاد تغییر پیدا کرده است.

بعضی از افراد نیز معتقد هستند برای اینکه امام حسن در برابر جادوی یهودیان ایمن شود، در این مکان تختی از جنس فولاد می‌سازد. سپس روی این تخت می‌نشیند تا جادو بر وی اثری نگذارد. به همین دلیل نام تخت فولاد را بر این محل گذاشته‌اند.

یکی دیگر از اسامی این گورستان لسان الارض می‌باشد. لسان الارض به معنی زبان زمین می‌باشد. برخی از افراد معتقد هستند که در گذشته زمین این منطقه زبان به سخن گشوده و با امام حسن حرف زده است. اما بعضی دیگر باور دارند که هنگامی که پروردگار زمین و آسمان را به اطاعت از خود فراخواند. اراضی این قسمت به عنوان دهان زمین زبان به سخن گشودند و با خدا حرف زدند. به همین خاطر نام این گورستان را لسان الارض نهادند.

بخش‌های مختلف تخت فولاد اصفهان

گورستان تخت فولاد اصفهان مجموعه‌ای از بناهای مختلف آرامگاهی، مسجد و تکایا می‌باشد.

اگر بخواهیم تکیه را در اصطلاح معنا کنیم، باید بگوییم که تکیه محلی است برای برپایی مراسم سوگواری برای بزرگان و عالمان وقت. علاوه بر این به محل دفن و مقبره این علمای بلند مرتبه نیز تکیه گفته می‌شود. این اصطلاح محل سکونت، ریاضت و عبادت دراویش نیز تلقی می‌شود. عموما پیکر این افراد را در همان محل به خاک می‌سپارند.

تخت فولاد نیز پر از تکایای مختلف می‌باشد. به باور مورخان، خیلی از این تکیه‌های موجود در تخت فولاد، محل تدریس و عزلت نشینی دراویش بوده است. این تکیه‌ها پس از فوت این درویشان به مقبره آنها نیز تبدیل گشته است.

مهمترین جاهای دیدنی تخت فولاد اصفهان شامل تکیه شهشهانی، تکیه میرفندرسکی، آرامگاه بابا رکن الدین، تکیه تویسرکانی ها، تکیه جویبارهای، سنگ قبر بابا فولاد حلوایی، تکیه لسان الارض، تکیه آغاباشی، تکیه یا باغ واله، آرامگاه بید آبادی، تکیه خاتون آبادی، تکیه مادر شاهزاده و تکیه سیدالعراقین می‌باشد. در ادامه در مورد تعدادی از این بناها بیشتر خواهیم گفت.

آب انبار کازرونی

یکی از آب انبار های این مجموعه آب انبار کازرونی است.

باغ یا تکیه واله

تکیه یا باغ واله در مجموعه گورستان تخت فولاد بر سر مزار این خطاط اصفهانی است.

تکیه تویسرکانی

قدمت تکیه تویسرکانی به دوره قاجار می‌رسد. این بقعه متعلق به میرزا عبدالغفار تویسرکانی می‌باشد. عبدالغفار تویسرکانی یکی از مدرسین و علمای برجسته اصفهان بوده است.

این تکیه یک بقعه است که به شکل هشت و نیم هشت طراحی گشته است. به صورتی که در چهار ضلع کوچکتر آن عقب نشینی به درون را می‌بینیم. بدنه ساختمان تکیه با استفاده از آجر ساخته شده است. دهانه‌های بقعه به صورت مشبک آجری ساخته شده است. سقف بقعه نیز با گنبدی کم ارتفاع پوشانده شده است.

تکیه تویسرکانی متشکل از تعدادی حجره بوده است. متاسفانه این حجره‌ها اخیرا ویران شده‌اند. اما علاوه بر میرزا عبدالغفار تویسرکانی، بزرگان دیگری همچون حاج میرزا حبیب الله نیر، حاج سید محمد علی مبارکه‌ای، میر سید علی نجف آبادی، میرزا حسن قدسی و میرزا عبدالحسین قدسی در این مقبره دفن شده‌اند.

تکیه مادر شاهزاده

این تکیه آرامگاه دایه فرزند فتحعلی شاه است که مریم بیگم نام داشته است. دلیل نامگذاری آن به مادر شاهزاده نیز همین است. علاوه بر او مقبره یکی از عالمان برجسته آن زمان به نام شیخ محمد تقی رازی نیز در این تکیه قرار گرفته است. علاوه بر این افراد این تکیه آرامگاه چند تن از مجتهدان برجسته دوره قاجار نیز می‌باشد.

این بنا یکی از منحصر به فردترین بقعه‌های آرامگاهی در دوره قاجار محسوب می‌شود. البته باید گفت که سبک معماری ساختمان مقبره بیشتر به معماری دوره صفوی نزدیک می‌باشد. شباهت سبک معماری بنا از یک طرف و از طرف دیگر وجود چند سنگ قبر در صحن تکیه که متعلق به دوره صفوی است، باعث شده تا گمان شود که بنای اصلی تکیه قدمتی صفوی دارد. و در دوره قاجار بنای جدیدی روی آن ساخته‌اند.

تکیه مادر شاهزاده دارای پلانی چهار ایوانی می‌باشد. این تکیه دارای دو ورودی می‌باشد. سر در ورودی بسیار زیبا آذین بندی گشته است. سر در با کاشی‌های لاجوردی، زرد، سفید و فیروزه‌ای طرح‌هایی همچون ستاره و گره را نقش بندی کرده است.

در بالای ایوان شمالی تکیه سه اتاق قرار گرفته است. بنای تکیه دارای چهار شاه نشین می‌باشد. شاه نشینی که بخش شرقی تکیه قرار گرفته است، از بقیه شاه نشین‌ها بزرگتر است.

دیدنی های اصفهان

از دیدنی های اصفهان میتوان به عمارت عالی قاپو، میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف الله، سی و سه پل، کاخ چهل ستون، محله جلفا، کلیسای وانک، چهارباغ عباسی، عمارت هشت بهشت، پارک ناژوان، خانه ملاباشی، منار جنبان و خانه مشیرالملک اشاره کرد. از دیگر قبرستان های تاریخی اصفهان می‌توان از گورستان ارامنه اصفهان نام برد.

آب و هوای اصفهان

با توجه به وسعت این قبرستان و نیاز به قدم زدن در آن، قبل بازدید بهتر است شرایط محیطی را سنجید. به همین منظور در بخش زیر پیشبینی وضع آب و هوای شهر اصفهان را در پنج روز آینده مشاهده می‌نمایید.

اصفهان آب و هوا

لوکیشن تخت فولاد اصفهان

در بخش بالا مسیرهای دسترسی به این آرامگاه گفته شد. با این حال برای سهولت بیشتر در مسیریابی در این قسمت به لوکیشن تخت فولاد می‌پردازیم.

عکس‌های این مطلب را جناب آقای حمیدرضا بانی، جناب آقای میرسعید هادیان و سرکار خانم نجمه موسی تبار ثبت نموده‌اند.