تفاوت گلیم با فرش، تفاوت یک محصول هنری عالی با یک محصول هنری بسیار خوب است. در واقع این دو محصول هر دو به عنوان یک محصول هنری ارزشمند هستند. اما دقت و ظرافت بیشتری که برای بافت فرش صرف می‌شود، آن را به یک محصول عالی و بی‌نظیر تبدیل می‌کند. البته فرق گلیم با فرش یا تفاوت گلیم و قالی در اصول کار، مواد اولیه و جزئیات دیگر نیز هست. شاید به دلیل همین تفاوت‌ها محصول تازه‌ای به نام گلیم فرش تولید شد. محصولی امروزی که در آن تلاش شده تا معایب محصول سنتی حذف شود. البته اینکه گلیم بهتر است یا گلیم فرش به انتظارات و علایق شخصی هرکس بستگی دارد. اما قبل از تصمیم‌گیری برای خرید بهتر است ویژگی‌های این دو محصول را به خوبی بشناسید. ما در این مطلب ضمن معرفی این محصولات به بیان تفاوت و شباهت آنها و معایب گلیم فرش نیز می‌پردازیم.

فرق گلیم با فرش

در واقع فرق گلیم و فرش مجموعه‌ای از تفاوت‌های ظاهری، ساختاری و کاربردی را شامل می‌شود. که این ساختار تقریبا در گلیم ایرانی مشاهده می‌شود. شاید بهتر باشد ابتدا تعریف کوتاهی از این دو محصول ارائه کنیم سپس به مقایسه دقیق‌تر بپردازیم. فرش، دست‌بافتی با ساختار تار و پود است که در آن تکه‌های نخ بر روی تار گره زده می‌شوند.

قالی نیز دقیقاً به همین روش بافته می‌شود تنها تفاوت قالی و فرش در ابعاد آن است. گلیم نیز ساختار تار و پود دارد. ولی تنها پود از لابه‌لای تارها رد می‌شود و با فشرده‌سازی، ساختاری منسجم ایجاد می‌شود. بنابراین تفاوت گلیم و قالی همان تفاوت گلیم و فرش است، که در ادامه به آن می‌پردازیم.

تفاوت گلیم با فرش از لحاظ ظاهری

همانطور که در تعریف این دو محصول مشخص است گلیم دارای بافتی مسطح و یکنواخت بدون پرز است ولی فرش دارای پرز است. همین تفاوت ظاهری، دشواری بافت فرش، مواد اولیه، زمان بافت، لطافت فرش و قیمت فرش را افزایش می‌دهد.

تفاوت گلیم با فرش از لحاظ ساختاری

• تفاوت مواد اولیه

در بافت گلیم به طور سنتی از نخ‌های پشمی و پنبه‌ای استفاده می‌شود. ولی در بافت فرش از نخ‌های ابریشمی هم استفاده می‌شود. در تولید فرش‌های ماشینی نیز از انواع الیاف مصنوعی استفاده می‌شود. البته در گلیم‌های مدرن و هنری نیز ممکن است از الیاف مصنوعی استفاده شود. به دلیل نوع بافت، قاعدتاً میزان مواد اولیه مصرفی نیز فرق فرش با گلیم محسوب می‌شود.

• تفاوت نقشه و طرح

در بافت فرش نقشه اهمیت بسیار زیادی دارد، تا جایی که بافنده فرش باید ابتدا نقشه‌خوانی فرش را بیاموزد. علاوه بر آن، به طور سنتی بافت گلیم بدون نقشه صورت می‌گیرد. در واقع طرح گلیم، زاده تخیل بافنده است اما طرح فرش توسط طراح با دقت و جزئیات فراوان طراحی می‌شود. در همین راستا در طرح گلیم محدودیت زیادی وجود دارد و معمولاً از نقوش هندسی تکرارشونده استفاده می‌شود. اما در طرح فرش تقریباً هیچ محدودیتی وجود ندارد و تنوع و جزئیات بسیار زیادی دارد. همین فرق گلیم با فرش موجب می‌شود بافت گلیم سریع‌تر و ارزان‌تر از بافت فرش باشد. در نتیجه قیمت فرش هم بسیار بیشتر از قیمت گلیم است.

تفاوت گلیم با فرش از لحاظ کاربردی

نوع بافت و فرایند بافت فرش آن را به محصولی با ارزش، با دوام و لطیف تبدیل کرده است. البته گلیم هم دوام خوبی دارد ولی از لحاظ کاربرد با فرش متفاوت است. گلیم بیشتر کاربرد زینتی دارد و از لحاظ نرمی و لطافت بسیار از فرش ضعیف‌تر است.

تفاوت گلیم با فرش از لحاظ شستشو

قاعدتاً شستشوی فرش به دلیل بافت آن بسیار دشوارتر است. اما شستشو و لکه‌بری گلیم به دلیل بافت مسطح آن ساده‌تر است. البته اگر گلیم پشمی باشد به دلیل جذب آب و سنگینی، شستشوی آن دشوار است. اما در مجموع به دلیل ابعاد کوچک‌تر گلیم، شستشوی آن ساده‌تر است.

گلیم بهتر است یا گلیم فرش؟

منظور از گلیم فرش، محصولی است که کارخانجات فرش ماشینی با الگوگیری از شیوه بافت گلیم تولید می‌کنند. قاعدتاً مقایسه این دو محصول چندان صحیح نیست. زیرا گلیم به عنوان یک محصول هنری و صنایع دستی ایران ارزش خاص خود را دارد. به دلیل بافت سنتی، این محصول ویژگی‌های خاص خود را نیز دارد. به عنوان مثال در یک کار دست‌باف به شیوه سنتی ممکن است اشکالات جزئی در تقارن محصول وجود داشته باشد. دیگر ویژگی این محصول سنتی، طرح‌ها و رنگ‌های نسبتاً محدود آن است. در کنار این مسائل، گلیم سنتی، محاسن خاص خود را نیز دارد. اگر این محصول از پشم طبیعی بافته شده باشد می‌توانید از خواص درمانی پشم نیز برخوردار شوید.

اما گلیم فرش به دلیل بافت ماشینی، ظاهر بسیار آراسته و مرتبی دارد. برای تولید گلیم فرش از نخ‌های متنوع ولی مصنوعی استفاده می‌شود. این مواد اولیه دوام، تنوع رنگ و جذابیت بسیار زیادی دارند. از لحاظ طرح نیز محدودیت‌های گلیم سنتی در گلیم فرش وجود ندارد. در مجموع گلیم فرش ها به دلیل زیبایی، تنوع و قیمت مناسب در میان مردم بسیار محبوب هستند. البته این محصول اغلب برای آشپزخانه یا راهرو انتخاب می‌شود.

در مطالبی مجزا به معرفی گلیم ایرانی، گلیم دستبافت، گلیم نقش برجسته ایلام، گلیم قشقایی، گلیم هرسین، گلیم عنبران اردبیل، گلیم سنتی، فرق گلیم و جاجیم و گلیم سفره کردی پرداخته‌ایم. از دیگر صنایع دستی می‌توان از ترمه، گبه دستباف و خاتم کاری نام برد.

معایب گلیم فرش

آنچه به عنوان معایب گلیم فرش مطرح می‌شود در واقع ویژگی بافت گلیم است. شیوه بافت گلیم که در روش سنتی و گلیم فرش ماشینی مشترک است ساختاری مسطح و منسجم دارد. این نوع بافت از یک سو سبب کاهش ضخامت و وزن این محصول می‌شود.

از سوی دیگر به دلیل نداشتن پرز، نرمی و لطافت فرش را ندارد. به همین دلیل این محصول ظاهر آراسته و لطافت کافی برای مکان‌هایی مثل اتاق پذیرایی را ندارد.

عکس‌های این مطلب متعلق به جناب آقای احمد احمدی، سرکار خانم رقیه میرزایی و سرکار خانم ماریه مولا عزیز هستند.