خانه فروتنی یکی از خانه­ های تاریخی ایران و یکی از دیدنی­ های بیرجند استان خراسان جنوبی به حساب می­‌آید. این خانه پس از مرمت و با حفظ اصالت گذشته خود تبدیل به موزه عروسک بیرجند گشته است. بازدیدکنندگان ضمن تماشای عروسک‌های مختلف کشورمان و آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم مردم محلی منطقه، می‌توانند از تماشای معماری زیبای این خانه لذت ببرند. همچنین می‌­توانند با نحوه عروسک‌­سازی زنان بومی منطقه آشنا شوند و سوغاتی ارزشمند از این مکان برای خود تهیه نمایند. در ادامه این مقاله شما را با تاریخچه خانه فروتنی بیرجند، معماری آن، ساعات بازدید و مسیر دسترسی به این خانه آشنا خواهیم نمود. همچنین موزه عروسک بیرجند را به شما معرفی خواهیم کرد و بخش های مختلف این موزه را به شما نشان خواهیم داد. توضیح مختصری نیز در مورد جاهای دیدنی بیرجند و آب و هوای این شهر خواهیم داد.

تاریخچه خانه فروتنی بیرجند

قدمت این خانه تاریخی به اواخر دوران قاجار بر می­‌گردد. اما با گذر زمان آثار خرابی بر پیکر این خانه سایه می­‌اندازد. در سال 1380 که این بنا در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت، مرمت این خانه نیز آغاز گشت. مرمت این بنا شامل استحکام‌­سازی و اجرای مجدد خیلی از آجرکاری­‌های بنا بوده است.

این خانه تاریخی را امروز تبدیل به موزه عروسک کرده‌­اند. عروسک­های محلی و قدیمی این منطقه که هر کدام قصه­‌ای برای گفتن دارند، در این موزه به نمایش گذاشته می‌­شوند. این عروسک­‌ها به دست زنان محلی و روستایی ساخته شده‌­اند. هدف از افتتاح این موزه حمایت از زنان روستایی و کمک به معیشت آنان بوده است. ضمن اینکه این کار به توسعه پایدار روستایی کمک می­‌کند و مردم نیز با فرهنگ مناطق مختلف بیشتر آشنا می‌­شوند.

معرفی موزه عروسک بیرجند

این عروسک‌­ها میراث معنوی کشورمان هستند. عروسک­‌های بومی به نوعی بیانگر باورهای بومی و فرهنگ یک منطقه هستند. نوع پوشش آنها، ابزاری که در دست دارند و قصه­‌هایی که در مورد آنها گفته می‌­شود، همگی ریشه در اعتقادات مردم بومی دارند.

یکی از عروسک‌­های معروف بیرجند که در این موزه به نمایش گذاشته شده است، مربوط به روستای تاجمیر است. نام این عروسک دوتوک است. جالب است بدانید که عروسک‌­های دوتوک را با مواد قابل بازیافتی که از طبیعت به دست آورده‌­اند می­‌سازند. مواد اولیه‌­ای همچون چوب، پارچه‌­های محلی، موی بز و حتی گیاهان معطر دارویی کالبد این عروسک­‌ها را تشکیل می­‌دهند. هر کدام از عروسک­‌های دوتوک روایتگر یک داستان هستند، که به سینه آنها سنجاق می­‌شود. نام دوتوک را روی این عروسک‌­ها گذاشته‌­اند، چون جامعه محلی این منطقه به عروسک، دوتوک می‌­گویند.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید شما می‌­توانید با خرید عروسک­‌های محلی به حفظ منابع طبیعی کمک شایانی نمایید. چرا که چنانچه مردم بومی بتوانند از طریق این عروسک‌ها ارتزاق کنند، بهره برداری از منابع طبیعی در این منطقه کاهش پیدا می­‌کند. همچنین تا حد زیادی از مهاجرت مردم روستایی به شهرها نیز جلوگیری می­‌کنید. ضمن اینکه خودتان نیز سوغاتی ارزشمند از سفر خود به این منطقه تهیه نموده‌­اید.

معماری خانه فروتنی بیرجند

معماری این خانه مانند تمامی خانه‌­های کویری است. این خانه منطبق با شرایط اقلیمی منطقه­‌ای که در آن واقع شده، حداکثر استفاده از مزیت­‌های طبیعی مانند باد، نور و آب را ممکن ساخته است. خانه فروتنی نیز مانند تمامی خانه­‌های این منطقه دارای معماری درونگرا است.

این خانه دارای دو طبقه می­‌باشد. مهمان خانه در طبقه بالا قرار دارد که دو اتاق به آن اختصاص داده شده است. چیدمان این دو اتاق به سبک مهمان خانه­‌های سنتی بیرجند صورت گرفته است. اتاق‌­هایی مفروش که دور تا دور آن بالش چیده شده است.

آجرکاری یکی از تزئینات اصلی این خانه به شمار می­‌رود که از نوع آجرهای ختایی و نظامی هستند که در بنا به کار رفته‌اند. آجرهای ختایی و نظامی نوعی از آجرهای کهن و سنتی در معماری ایران به حساب می­‌آیند. سر در ورودی دارای تزئینات بسیار چشمگیری می‌­باشد.

تمامی پنجره­‌های خانه به صورت فرورفتگی در دیوار و در قاب طاق­‌ها قرار گرفته‌­اند. این سبک از معماری در این منطقه به وفور دیده می­‌شود. چرا که طاق‌­ها اجازه عبور نور خورشید به صورت مستقیم را به داخل خانه نمی­‌دهند.

سقف خانه فروتنی نیز به صورت گنبد دو پوسته طراحی گشته است. گنبدهای دو پوسته در معماری بناها به تهویه هوا و تبادل حرارت کمک شایانی می­‌نماید. در واقع این گنبدهای دو پوسته در خنک نگه داشتن هوای خانه در فصل تابستان موثر بوده‌­اند. ضمن اینکه این سقف ها در برابر وزش بادهای شدید و طوفان های شن نیز مقاومت خوبی دارند.

بخش های مختلف موزه عروسک بیرجند

در این موزه، عروسک­‌های مختلفی در پنج بخش از تمام نواحی ایران به نمایش گذاشته شده‌­اند. بخش اول موزه مربوط به عروسک­‌های تاجمیری است. زنان روستایی این عروسک‌­ها را می­‌سازند و عروسک­‌ها نیز بیانگر آداب و رسوم مردم بلوچ تاجمیر هستند.

بخش دوم موزه مختص عروسک­‌های قومی خراسان جنوبی است. عروسک­‌هایی که زنان این منطقه به عنوان یک مادر برای فرزندان خود می­‌سازند. هر کدام از این عروسک‌­ها یک قصه دارد. هر مادری با این عروسک‌­ها برای فرزندان خود قصه­‌ها می­‌گوید. این عروسک‌­ها که بازیچه کودکان بودند به نوعی یکی از انتقال دهنده‌­های اصول تربیتی مادران به کودکان نیز بوده‌­اند.

بخش بندی موزه عروسک

در این بخش، عروسک­‌هایی با لباس‌­های خاص بیرجندی دیده می­‌شوند. در کنار آنها عروسک‌­های ماخونیک که نام روستا و فرهنگ کهن خود را زنده نگه داشته‌اند، توجه شما را به خود جلب خواهند کرد. همچنین عروسک های زیرکوه که لباس­‌های دستباف بر تن کرده‌­اند، با رنگ‌­های زیبا خودنمایی می­‌کنند. این عروسک­‌ها آرایشی بر چهره دارند که از مواد طبیعی به دست آمده است. دقیقا مانند آرایشی که زنان زیرکوه بر چهره دارند.

بخش سوم نیز مربوط به عروسک‌­های نواحی مختلف ایران است. در این بخش شما با هر فرهنگ و آداب و رسومی از نقاط مختلف ایران آشنا خواهید شد. بخش چهارم موزه متعلق به عروسک­‌های مشاهیر گذشته و امروز خطه خراسان می­‌باشد. در این بخش مجسمه‌­های کاغذی هم وجود دارند که بسیار با تبحر ساخته شده‌­اند. در بخش پنجم موزه نیز عروسک‌­های نقوش روی فرش خراسان را به نمایش گذاشته‌­اند.

بخش دیگری از خانه متعلق به کارگاه عروسک­‌سازی می­‌باشد. شما می­‌توانید در این بخش به تماشای عروسک سازی بنشینید. به این صورت از نزدیک با مراحل ساخت این عروسک‌­ها آشنا می‌گردید.

شناسنامه عروسک های خانه فروتنی

اکثر عروسک‌های این موزه دارای شناسنامه هستند. در این شناسنامه‌­ها نام عروسک و شرح زندگی او نوشته شده است.

نکته جالب در مورد این عروسک‌­ها این است که در ساخت آنها به جزئیات توجه زیادی نشده است. چرا که زنان روستایی معتقد هستند خالق بی‌عیب و نقص تنها خدا است و آنها اجازه ندارند چیزی خلق کنند که از همه نظر کامل باشد.

ساعات بازدید از موزه عروسک بیرجند

این موزه به جز روزهای تعطیل، همه روزه در انتظار بازدیدکنندگان و آماده پذیرایی از آنها است. این موزه در دو نوبت از روز قابل بازدید است. یک نوبت صبح از ساعت 9 تا 1 ظهر می‌­باشد. نوبت بعدی از ساعت 5 تا 8 شب ادامه پیدا می­‌کند.

مسیر دسترسی به خانه فروتنی بیرجند

این خانه تاریخی در یکی از خیابان­‌های جالب بیرجند به نام محله چهار درخت واقع شده است. برای بازدید از این خانه باید به خیابان منتظری بروید و وارد کوچه شهید کرمانی شوید. پیدا کردن این خانه کار سختی نیست. چرا که در تمام قسمت­‌های محله تابلو موزه عروسک به چشم می­‌خورد.

جاهای دیدنی بیرجند

بیرجند یکی از شهرهای جالب کویری استان خراسان جنوبی است. این شهر دارای آثار تاریخی جالبی می­‌باشد. فرهنگ و آداب و رسوم مردم این شهر بسیار جالب توجه است. از دیدنی­ های بیرجند می­‌توان به ارگ بهارستان یا باغ زرشکی، باغ امیرآباد، باغ اکبریه، مدرسه شوکتیه بیرجند، باغ شوکت­‌آباد، باغ بهلگرد، عمارت زیبای کلاه فرنگی بیرجند، باغ و عمارت معصومیه، مسجد جامع هندوالان، قلعه فورگ و برج چشمه مولید اشاره نمود.

در نزدیکی این شهر جاذبه­‌های طبیعی زیادی نیز وجود دارد که از جمله آنها آبشار گیوک، بند دره، آبشار چهارده و سنگ نگاره کال جنگال می‌­باشد.

موزه های عروسک در ایران

از دیگر موزه های عروسک می‌توان از موزه عروسک ملل تهران نام برد.

آب و هوای بیرجند

این شهر زیبا دارای آب و هوایی نیمه بیابانی و خشک است. همین موقعیت جغرافیایی باعث شده است تا این شهر تابستان­‌هایی گرم و خشک داشته باشد. در زمستان‌­ها نیز هوا بسیار سرد است. میزان بارش در این شهر زیاد نیست. بارش­هایی که در این منطقه اتفاق می­‌افتد اکثرا در فصل زمستان و به صورت بارش برف می­باشد. همچنین بارش­‌های فصلی کوتاه و کمی در فصل بهار و به ویژه اردیبهشت ماه اتفاق می‌­افتد.

در این بخش شرایط آب و هوایی این شهر آورده شده است. با مراجعه به این بخش می‌توانید از شرایط جوی این شهر در هر روز آگاهی یابید.

بيرجند آب و هوا

لوکیشن دقیق خانه فروتنی بیرجند

برای یافتن خانه تاریخی و دیدنی فروتنی، در بخش‌های بالا به آدرس و مسیرهای دسترسی به آن اشاره شده است. با مراجعه به این بخش و با کمک نرم افزارهای نقشه‌خوانی گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این خانه دیدنی را مسیریابی کنید.

اگر روش استفاده از نرم افزار گوگل مپ را نمی‌دانید، با لمس (کلیک) بر روی این قسمت می‌توانید از روش استفاده از این نرم افزار آگاهی یابید.

عکس‌های این محنوا را جناب آقای احسان گنابادی عزیز ثبت نموده‌اند.