خلیج فارس را به‌منزله گنجینه‌ای گهربار در جنوب و جنوب غربی ایران می‌یابیم که بین ایران و شبه‌جزیره عربستان جای‌خوش نموده است. آبراهه مشهور خلیج فارس، شاهراه بااهمیت ارتباطی ایران و اقیانوس هند از طریق تنگه هرمز و دریای عمان است. امروز بر آنیم که چلچراغ روشنی‌بخش دنیای سفر در ایران را، در مجاورت آسمان فیروزه‌ای خلیج فارس بیافروزیم. آنگاه با تکیه‌بر ذخایر گاز و نفت خفته بر سواحل و اعماق افسانه‌ای این دریای ایرانی، هیجان‌زده شویم. حتی ببالیم از اینکه در دنیا خلیج همیشه فارس را، همواره جزء تفکیک‌ناپذیری از ایران می‌دانند. این خلیج یکی از دریاهای مهم ایران است. بنابراین باید به این کنز و گنج نازنین و نیلگون، افتخار کرد و جلوه زیبایی آن را ستود. همچنین تجلی صخره‌های مرجانی سحرانگیزی که در بستر این خلیج از اعجاز طبیعت حکایت می‌کند، باید دید و تحسین کرد. بنابراین در بررسی، این مروارید ایران‌زمین همسفر خوش‌اقبال ما باشید.
آنچه باید از خلیج فارس دانست
می‌خواهیم در سرآغاز از معرفی این خلیج جذاب، نام تاریخی آن و همچنین از خلیج پارس یا دریای فارس بگوییم. پس‌ازآن در دیباچه‌‌ای دیگر، از عمق و وسعت این دریای آبی نقل کنیم. حتی بد نیست که از موقعیت جغرافیایی، چگونگی پیدایش و تاریخچه خلیج همیشه فارس نیز، گفته شود. همین‌طور جالب است که سخن را، به ساحل‌های زیبا، بندرها و جزایر آن نیز بکشانیم. آنگاه به گفتاری پیرامون رودخانه‌هایی که به خلیج فارس سرازیر می‌شوند، هم بیان می‌کنیم. همچنین از نقشه این بحر نیلگون و عوامل مخرب زیست‌محیطی نیز، می‌گوییم. حتی از آب و هوا، بیگانگان در خلیج فارس، ریخت‌شناسی و اهمیت این آبراهه مهم نیز خواهیم گفت. باور کنید که از حیات‌وحش خلیج‌فارس و خلیج‌فارس شیراز و پیشینه دریانوردی نیز، قصد گفتن داریم. تا حظی واقعی از این پهنه آبی، بیابید و از شنیدن این دانستنی‌های دلپذیر لحظات خوشی پیدا نمایید.
خلیج‌فارس بر پهنای استان خوزستان، استان بوشهر و استان هرمزگان قرار دارد.
شناختی به اجمال از خلیج فارس
از زیبایی هیجان‌انگیز و طبیعت بکر خلیج فارس هر چه بگوییم، جای خود دارد. سخن از صید ماهی‌هایی است که تنوع زیستی خود را، وام‌دار آبسنگ‌های مرجانی این دریای پهناور می‌دانند. مرجان‌های زیبا و روح‌انگیزی که با جلو ه ای از رنگ‌های قهوه‌ای، زرشکی، صورتی، قرمز و حتی سبز، در بستر خلیج فارس ظهور می‌یابند. مرجان‌هایی که در این آبراهه تجاری، میزبانی برای ماهیان هستند و برخی ماهی‌ها در لابلای آنها سودای حیات دارند. حتی می‌توان از زیباترین جزایر، در خلیج فارس نقل‌قول کرد و از طبیعت دست‌نخورده‌شان سرمست شد. از سواحل هیجان‌انگیز و رویایی خلیج که گاه صخره‌ای و در مواردی ماسه‌های نقره‌ای آنان را پوشش می‌دهد، باید گفت. حتی باید از صید مروارید طبیعی و درخشان دریای گرم خلیج فارس، نیز سخن به میان آورد. راستی باید دانست روز ملی خلیج فارس را به سال 1384، مصادف با روز دهم اردیبهشت نامیدند.
پیدایش خلیج فارس
در مجاورت فلات ایران و بیابان‌های جنوبی آن در 35 میلیون سال قبل، آغازی بر طلوع خلیجی باریک صورت یافت. آنگاه دریای پارس را به‌جامانده از گودال عظیمی دانستند که تحت اثربخشی، نیروهای آتشفشانی این فلات بود. حتی خاتمه آخرین یخبندان کره زمین، زمانی بود که یخچال‌ها و یخ‌ها شروع به آب شدن نمودند. این امر منجر به بالا آمدن آب اقیانوس‌ها و تغییرات شگرفی در جغرافیای زمین، ازجمله جنوب و دریای پارس شد. آن‌وقت تنگه هرمز که نظیر مانعی در برابر اقیانوس هند عمل می‌نمود، تاب مقاومت را از دست داد. بنابراین آبهای اقیانوس، سرمستانه ره به بستر خلیج پارس سپردند. البته در این سیر خروشان اقیانوس، غیر از آب شدن یخچال‌های کوهستانی نقش پرقدرت زلزله، آتشفشان‌های طغیان‌زده و بارش‌های طویل‌المدت را نمی‌توان نادیده انگاشت. اما سرانجام خلیجی این‌چنین پر از نعمت و سرزندگی که امروزه میبینیم، در طی زمان حاصل شد. خلیج همیشه فارس.
دریای فارس از نام‌های باستانی خلیج فارس
آنچه حقانیت نام خلیج فارس را به عنوان دریای فارس اثبات می‌کند، وجود منابع بااعتبار تاریخی است. در این رابطه از کتبیه‌‌ای می‌گوییم که در سلسله هخامنشیان، از داریوش فرمانروای آنان کشف شده است. هخامنشیان این بحر را، به نام «پارسا درایا» یا دریای پارس می‌شناختند. همچنین بدانید از افراد سرشناسی، نظیر بطلمیوس دانشمند یونانی، هرودت بزرگترین تاریخ‌نگار جهان، و غیره که خلیج‌فارس را چه نامیدند. آنان این آبراهه درخشان را، با نام(سینوس پرسیکوسPersicus Sinus)به معنای خلیج فارس می‌شناختند. همچنین «ماره پرسیکوم» (Mare Persicum) که معنایی جز دریای پارس ندارد، نام دیگری است که بکار می‌بردند. حتی بگذارید از نوشته‌های برخی از تاریخ نویسان و جغرافی‌دانان معروف اسلامی نیز، در رابطه با خلیج پارس بگوییم. این افراد نظیر ابن الفقیه با کتاب البلدان، اصطخری با کتاب المسالک و الممالک در زمینه تاریخ و جغرافیا و غیره می‌باشند.
بازهم خلیج پارس نامی تاریخی بر خلیج فارس
باید بدانید آنان با نام بحر فارس، خلیج الفارسی و همچنین دریای پارس از این شاخابه تاریخی نام‌برده‌اند. به‌هرحال بدانید خلیج پارس یا خلیج فارس، در منابع معتبری در دنیا به این نام است. حتی نام دریای فارس را، در زبان انگلیسی به صورت «Persian Gulf» یا خلیج فارس گفته‌اند. البته در سرزمین اعراب نیز این خلیج نامی را، به‌عنوان خلیج الفارسی می‌شناسند. همین‌طور نمونه‌های دیگری از کشورهای دیگر، در همین راستا مشاهده می‌شود. اما علی‌رغم وجود مستندات واقعی در زمینه نام تاریخی خلیج فارس، تحریفاتی نیز صورت پذیرفته است. این تحریفات با شناخته شدن این دریای فارسی، به نام جعلی «خلیج ع ر ب ی» انجام گرفت. البته با همت و مخالفت‌های شدید و جدی ایرانیان وطن‌دوست، موضوع منتفی شد. حتی سازمان ملل نیز، در سه دفعه به خلیج پارس یا دریای جنوبی با نام خلیج فارس اذعان نمود.
پیشینه‌ای از خلیج همیشه فارس
خلیج پارس یا فارس را در قدیمی‌ترین منابع نوشتاری، میبینیم که خود را با هویت ملت ایرانی درهم آمیخته است. حتی نخستین بار یونانیان خارجی این آبراهه را، با نام سینوس پرسیکوس به معنای خلیج فارس می‌شناختند. همین‌طور بدانید برای اولین بار توسط حکومت پارس‌ها توجه به دریای جنوب، با نامگذاری دریای پارس صورت گرفت. همچنین در دوران فرمانروایی سلسله هخامنشی، سلوکیان، اشکانیان و حتی ساسانیان بنادر شمال و جنوب دریای پارس و جزایر آن در سیطره و قلمرو فرمانروایی ایرانیان قرار داشت. البته پیش از اسلام، نقش دریای پارس در سکونت‌پذیری شهرهای ساحلی اساسی می‌نمود. آنگاه تجارت در این بحر فارسی تحت حکومت ایرانیان، بااهمیت قلمداد می‌شد. همچنین با برتری اعراب و پیدایش اسلام، آنان پس از گرفتن بحرین قصد تسلط بر حوزه خلیج فارس را نمودند. اما با قیام‌های مداوم، چیرگی اعراب در خلیج پارس پایان پذیرفت و دریای پارس به ایران بازگشت.
نگاهی گذرا به تاریخ خلیج پارس
سرانجام نیز پرتغالیها، در زمان صفویان بر خلیج‌فارس و جزایر آن تسلط یافتند. البته این سلطه توسط امام قلی‌خان سردار شاه‌عباس صفوی و کمک نیروی انگلیسی، پایان پذیرفت. ولی متأسفانه هلندی‌ها، جای پرتغالیها را برای مدتی گرفتند. سپس نادرشاه افشار، توانست امنیت دریای‌فارس را برقرار نماید. اما پس‌ازآن استعمار انگلیس، بر جزایر عرب‌نشین خلیج پارس آغاز شد. اینجا بود که برای نخستین بار نماینده سیاسی انگلیس در خلیج پارس، به‌قصد اختلاف مابین ایران و اعراب از «خلیج ع ر ب ی» به‌جای خلیج فارسی استفاده نمود. حتی از دیرباز این انگلیسی‌ها بودند که می‌خواستند، خلیج فارس را تبدل به « دریای انگلیسی» کنند. سپس آمریکایی‌ها قصد این تغییر را، به «خلیج ا م ر ی ک ا ی ی» نمودند. زیرا آنان اعتقاد داشتند خلیج پارس، شاهرگ حیاتی دنیای غرب است. البته این اصطلاحات همواره مورد اعتراضات شدید، دولت و مردم ایران واقع شد.
وسعت خلیج فارس و مختصات جغرافیایی آن
بهتر است بدانید گستره و مساحت این پهنه آبی، تقریباً معادل 237.473 کیلومترمربع می‌شود. حتی خلیج پارس رتبه سوم را در جهان از حیث بزرگی، بعد از خلیج‌های مکزیک با ظاهر تقریباً بیضی‌شکل و خلیج کانادایی هادسون دارد. اما از نظر موقعیت جغرافیایی، در عرض شمالی 24 تا 30 درجه و 30 دقیقه واقع است. همچنین مختصات آن در طول شرقی، از نصف‌النهار گرینویچ 48 تا 56 درجه و 25 دقیقه قرار گرفته است. راستی بدانید، طول خلیج پارس یا دریای فارس از مصب اروندرود تا ساحل عمان تقریباً برابر 805 کیلومتر می‌باشد. همچنین در مرز آبی ایران این طول با محاسبه جزایر خلیج پارس، حدود 1800 کیلومتر می‌باشد. اما فارغ از جزایر، ایران حدود 1400 کیلومتر با خلیج پارس دارای مرز آبی می‌باشد. راستی عرض دریای پارس، بین نقاط کم‌عرض کمتر از 40 کیلومتر تا عریض‌ترین نقطه 288 کیلومتر برآورد می‌شود.
وضعیت جغرافیایی و عمق خلیج فارس
حالا از عمق خلیج‌فارس می‌گوییم که در سمت غرب، کم‌عمق‌ترین ناحیه آن با ژرفای 10 تا 30 متری قرار دارد. اما این عمق در 15 کیلومتری تنب بزرگ، با ارتفاعی برابر93 متر معنای عمیق‌ترین می‌یابد. درگذشته دریای پارس، شامل مساحت بزرگتری می‌شد. اما امروزه این شاخابه تاریخی، با کشور ایران و کشورهای عربستان، امارات، کویت، قطر، بحرین، عمان و کشور عراق دارای حدی آبی و اشتراکی است. همچنین خلیج پارس را میبینیم که در نواحی غربی، به دهانه رودخانه اروندرود منتهی می‌شود. البته این رود، حاصل اتصال دو رود دجله و فرات در کشور عراق است. همچنین در خرمشهر، یکی از شاخه‌های رود کارون در ایران به آن می‌پیوندد و سرانجام به این خلیج پارسی می‌ریزد. اما از قسمت شرقی راه ارتباطی آن، به‌وسیله تنگه هرمز و دریای عمان یا مکران است. دریای پارس از این طریق، به اقیانوس بزرگ هند ارتباط می‌یابد.
ساحل های خلیج فارس
یکی از جذاب‌ترین نقاط این کره خاکی را می‌توانید، در جنوب کشور و در ساحل های خلیج فارس جستجو کنید. ساحل‌هایی که در آنها، قدم می‌زنید و آرامش می‌یابید. هوای تمیز ساحلی را، تنفس می‌کنید و احساس طراوت به سراغ شما می‌آید. حتی از آوای سرخوشانه پرندگان در ساحل‌های خلیج فارس سرمستی می‌یابید و هزاران فعالیت دیگر که شما را به زیبایی راستین هستی واقف می‌سازد، انجام بدهید. راستی اگر خواهان سرشت بکر و دست‌نخورده طبیعت هستید، از ساحل بندر سینیز یا امام حسن دیلم بوشهر آغاز کنیم. آنگاه در میان صخره‌های زیبای این ساحل، قدم بزنید و خود را دریکی از معجزات آفرینش حس کنید. اما اگر خواستار جایی زیبا و پرازدحام هستید، بهتر است به ساحل شنی ریشهر بروید. به‌راستی از تماشای موج‌های پرجنب و جوش طغیان زده، هیجان‌زده می‌شوید. حتی هنر ساخت مجسمه‌های شنی را، در پارک ساحلی ریشهر با لذت وصف‌ناپذیری تجربه کنید.
از معروف ترین ساحل های خلیج فارس می‌توان به ساحل بنود عسلویه، ساحل بندر عباس و ساحل صدف بندر لنگه اشاره کرد.
دورنمایی از زیبایی‌ها در سواحل دریای پارس
صبر کنید هنوز از ساحل دیلم با ماسه‌های نرم آن، سخن نگفته‌ایم. در ساحل دلپذیر دیلم، به سرگرمی شوق‌انگیز اسب‌سواری بپردازید. همین‌طور تلاطم و شور راستین را در یک قایق‌سواری مفرح، در آبهای نیلگون خلیج پارس در ساحل دیلم کشف کنید. آنگاه به لذت تماشای غروب و طلوع خورشید روشنایی‌بخش، در این ساحل دست بیابید. اما در ساحل گناوه علاوه بر زیبایی بصری دریای آرام، تماشای ساحلی ماسه‌ای مملو از صدف‌های زیبا را استقبال کنید. راستی از ساحل دیر بوشهر، نیز بگوییم که در آن از یک لنج‌سواری محبوب و پرطرفدار نیز بهره‌مند می‌شوید. حتی می‌توانید طعم غذاهای خوشمزه دریایی را هم، در این ساحل زیبای خلیج‌فارس بچشید. اما باید دانست، سواحلی نظیر قشم، کیش، بندرلنگه و غیره نیز در این بحر فارسی نوای وصف‌ناپذیر گردشگری سر می‌دهند. آنگاه برای دقایقی از زندگی حظ ببرید، طراوت بیابید و از این لحظات سرمست شوید.
رود خانه هایی که به خلیج فارس می‌ریزند
اما بدانید از رودخانه‌های طویل و پرآبی که از قلب کوهستان‌های زیبا، سرچشمه می‌یابند. آنگاه درگذر از مناطقی سراسر هیجان خود را، سراسیمه در نزولی شوق‌انگیز نثار آبهای خلیج فارس می‌نمایند. از جمله می‌توان حوضه آبریز خلیج فارس را، رود « گاماسیاب» دانست که از کوه‌های مجاور نهاوند در همدان سرچشمه می‌یابد. سپس در لرستان به رود « سیمره»، سرازیر شده و سرانجام در خوزستان به رودی به نام «کرخه» شناخته می‌شود. اما در آخر فروریختن به دریای پارس را، در دایره سرشت خود می‌پذیرد. همچنین می‌توان از رود طولانی «کارون» به درازای 850 کیلومتر، نام برد که از زرد کوه بختیاری سرچشمه می‌یابد. البته انشعابی از رود پرآب کارون، در گذر از اهواز «بهمنشیر» نام یافته و به این خلیج پارسی سرازیر می‌شود. همچنین رود «مند» که سرچشمه آن از ارتفاعات شمال غربی شیراز می‌باشد نیز، به بحر فارس فرو می‌ریزد.
حوضه آبریز خلیج پارس
اما « اروندرود» از اتصال دو رود « دجله» و « فرات»، منشاء می‌گیرد. آنگاه در خرمشهر پذیرای شاخه‌ای از رود کارون، شده و به حوضه آبریز خلیج پارس می‌ریزد. همچنین از بهم پیوستن رودهای « زال» و « مارون»، سیر تشکیل رودخانه «جراحی» پایه‌ریزی شده و در مسیرش به کارون می‌ریزد. حالا بگوییم از رود « دالکی» که سرآغازش، از جلگه ارژن واقع در استان جنوبی فارس است و به خلیج پارس می‌ریزد. البته « میناب»، از تلفیق دو رود «جغین» و «رودان» شکل می‌یابد. آنگاه در ناحیه شمالی تنگه هرمز، به دریای فارس سرازیر می‌شود. راستی در بخش جنوبی استان فارس از کوهستان لارستان نیز، رودهای «نبند» و «مهران» سرچشمه دارند. سپس در نزدیکی بندر خمیر، شهر ساحلی استان هرمزگان به خلیج پارس می‌ریزد. اما همچنین رودهای زهره یا هندیجان، رود شور، ماهی دشت و غیره نیز به‌صورت پرآبی راهی خلیج همیشه فارس می‌گردند.
جزیره های خلیج فارس شگفت‌آور و هیجان‌انگیز
یکی از جاذبه‌های سفر گردشگری به جنوب کشور را، در وجود جزیره‌های سراسر اعجاب خلیج پارس جستجو می‌نماییم. جزیره‌هایی که با زیبایی بی‌بدیل و با معجزاتی از آفرینش، پدیده حیات را رنگی نو می‌بخشند. تعدادی از این جزایر تحت تأثیر جاذبه ماه و خورشید، تابع جزر و مد دریا و یا پدیده کشند هستند و اغلب اوقات زیر آب قرار دارند. البته در زمینه جزایر افسانه‌ای خلیج فارس، جزیره‌های تماشایی قشم و کیش در همین وب‌سایت به‌تفصیل توضیحاتی داده شده است.
حالا اجازه دهید از جزیره ابوموسی، با آب شفاف و زلالش بگوییم. در این جزیره زیبای منحصربه‌فرد و آرام، صدور نفت ایران صورت می‌گیرد و لذا بسیار حائز اهمیت می‌باشد. همچنین با عنایت به عمق مناسب آبهای جزیره، محلی برای تردد نفت‌کش‌ها و کشتی‌های عظیم جنگی است. اما بگذارید از هیجان و شوق صید مروارید، در جزیره لاوان نیز سخن گفته شود.
جزیره های خلیج فارس از رموز خلقت
جزیره لاوان که امروزه نقش استراتژی و راهبردی آن را، بخاطر سکوهای نفتی در ایران می‌بینید. جزیره‌ای که به مروارید پنهان نیز، شناخته می‌شود. البته اگر می‌خواهید آرامش بیابید و تنها به شنا و ریلکس کردن بپردازید، سری به جزیره هندرابی خلیج فارس بزنید. آنگاه با پرهیز از دغدغه‌های پیچ‌درپیچ زندگی، روح خود را درخشش دهید. راستی حیف است از طبیعت پاک جزیره لارک با دریایی زلال و آسمانی صاف که در آن ستارگان اغواگرانه چشمک می‌زنند، غافل شوید. البته جزیره دلپسند شیدور را نیز، در خلیج‌فارس می‌بینید. این جزیره به‌واسطه وجود مارهای شگفت‌انگیز، به ماران نیز معرفی می‌شود. اما جزیره باارزش شیدور، علی‌رغم وجود صخره‌های مرجانی و طبیعت زیبا غیرمسکونی می‌باشد. همچنین می‌توان به جزیره‌های هرمز، هنگام، تنب بزرگ و کوچک، جزیره سیری و غیره نیز اشاره داشت. جزایری که می‌توانند، زیباترین خاطرات سفر جذاب شما را به خلیج پارس مهیا سازند.
بندر های خلیج فارس
البته این موضوع قابل کتمان نیست که بندرهای خلیج‌فارس به جهت اهمیت صادرات و واردات، در رتبه مهمی جای دارند. از « بندرعباس» که در بخش جنوبی با خلیج‌فارس همجوار می‌باشد، شروع می‌کنیم. بندر بزرگی که به‌واسطه دو بندر « شهید رجایی» و « شهید باهنر»، در ترانزیت کالا وظیفه مهمی دارد. اما در ساحل شمالی خلیج پارس، « بندرلنگه» را با نقش در تجارت بین‌المللی می‌بینید. همچنین بندرلنگه بنا به توسعه اقتصادی، عروس بنادر ایران و به دلیل صید موفق مروارید، به بندر مروارید نیز شناخته می‌شد. راستی بندر قدیمی « ماهشهر»، در ناحیه جنوب به خلیج‌فارس، محدود می‌شود. در گویش محلی این بندر جنوبی را، مه شور یا معشور می‌نامند. البته بندر ماهشهر، علی‌رغم صادرات نفت به‌واسطه صادرات گاز نیز دارای اهمیت می‌باشد. اما « بندر امام خمینی» یکی از بنادر مهم مجاور خلیج پارس با اسکله‌های بسیار، مکانی برای توقف کشتی‌ها نیز می‌باشد.
بندر های خلیج پارس راهگشای توسعه اقتصادی
البته بهتر است از بندر پر رواج « عسلویه»، در کرانه خلیج فارس سخن بگوییم. بندری که ازلحاظ نفت، گاز و صنایع پتروشیمی در ایران معروفیت دارد. همچنین هرگز از سواحل زیبای پیرامون بندر، با انواع تفریحات آبی و حتی شنا در آبهای خلیج پارس به‌آسانی نگذرید. اما می‌توانید از « بندر گناوه» واقع در غرب خلیج‌پارس نیز، نظاره‌گر فرهنگ و تاریخ ایرانی باشید. آنگاه سرمستانه، از جاذبه‌ها و ساحل زیبای آن لذت ببرید. همچنین بهتر است از «بندر خلیج‌فارس»، در جوار منطقه خاص اقتصادی «بندر شهید رجایی» نیز بیان مطلب نماییم. البته باید بدانید نقش این بندر، به عنوان ترمینال صدور و ترانزیت نفتی حائز اهمیت بسیاری است. راستی از بنادر تاریخی «سیراف»، «نجیرم»، « نایبند» و غیره نیز در خلیج زیبای فارس باید گفت. البته این بنادر به‌نوعی در زنده نگه‌داشتن نقش و فرهنگ ایرانی تأثیر دارند.
حیات وحش خلیج فارس تابلوی بی‌نظیر آفرینش
دنیایی پرطمطراق از حیات‌وحش، خلیج همیشه فارس را در برگرفته است که پی‌بردن به این اسرار، هیجان‌انگیز و شوق‌آفرین می‌باشد. از این مجموعه رنگین زندگانی می‌توانید، به مارهای سمی دریایی، لاک‌پشت‌های عقابی، لاک‌پشت سبز دریایی و خرچنگ‌ها اشاره کنید. همچنین انواعی از ماهی‌های رنگارنگ تزئینی، میگوها و ماهی‌های دیگر نیز در این بحر مشاهده می‌شوند. در این میان وجود کوسه‌‌ها با جذابیت شنای گروهی که می‌توانند خطرناک‌ترین موجود آبزی نیز باشند، جای خود دارند.
حتی شاهد انواعی از وال‌ها که پستاندار و موجوداتی عظیم هستند، در این خلیج گرم می‌باشید. همچنین از اقسام وال‌ها می‌توانید نهنگ و از انواع آن، حتی نهنگ قاتل که عظیم‌ترین شکارچی دریا است، را نام ببرید. راستی خلیج‌فارس جایگاه باهوش‌ترین حیوانات، یا وال‌هایی به نام دلفین‌های دوست‌داشتنی نیز می‌باشد. حتی در خلیج پارس، عروس‌های دریایی با بافت زیبا و بدن چتری اما شفاف و صدف‌ها را نیز می‌بینید.
نمونه‌های دیگر حیات‌وحش خلیج همیشه پارس
راستی از اسفنج‌های دریایی با اشکالی نامشخص، شقایق‌های دریایی، حلزون‌ها، نرم‌تنان و موجودات دیگر آبزی نیز می‌گوییم. حتی باید در مورد حیات‌وحش خلیج‌فارس، به صخره‌های مرجانی الوان که روح‌بخش این حیات هیجان‌انگیز هستند، اشاره کرد. مرجان‌های زیبای بادبزنی و شلاقی، در گستره‌ای از خلیج قرار دارند. آنگاه ماهیان و موجودات کوچک آبزی، در لابلای این مرجان‌های دلربا و ارزشمند زیست می‌کنند. اما از زیستگاه درختان همواره سبز حرا نیز، در این دریای غنی از ذخایر باید سخن گفت.
درختانی که با پدیده مد دریا، در آب فرورفته و آنگاه‌که جزر به وقوع می‌پیوندد، آشکارا سر از آب برمی‌کشند. انگار که سرمستانه در مقابل دیدگان حیرت‌زده، به بازی با آب مشغول هستند. حتی در این مخزن اسرار الهی می‌توان، جلبک‌های زیبای قهوه‌ای، سبز، قرمزرنگ و علف‌های دریایی را نیز مشاهده کرد. آنگاه در هیاهوی این گنج نهفته اعماق آب، با جنبشی هیجان‌آور به جلوه‌گری می‌پردازند.
خلیج فارس شیراز
اگر می‌خواهید به بزرگترین و مدرنترین مجتمع تفریحی و صدالبته مرکز خرید سر بزنید، بهتر است مجتمع زیبای خلیج‌فارس شیراز را برگزنید. البته در آنجا می‌بینید 2500 واحد فروشگاهی و تجاری، در استقبال شما هستند. همچنین مجتمع به تأسی و پیروی از هخامنشیان و آثار تاریخی باابهت شیراز ساخته شده است. اما هفتمین مرکز خرید جهان بودن، آن را مناسب اعتبار بالای خلیج فارس می‌نماید. همچنین مجتمع خلیج‌فارس شیراز با مدرنیته‌ترین شهربازی سرپوشیده، عظیم‌ترین سالن بولینگ و بیلیارد در سطح کشور نمایشی از بهترین‌ها دارد. راستی می‌توانید مجتمع عظیم خلیج فارس شیراز را، در شکوهی جانانه از آب‌نماهای معرکه در شمال غرب شیراز مشاهده بنمایید.
نقشه خلیج فارس با نام زیبای خلیج فارس نشانه‌ای بر حقانیت ایران
شاهدان تاریخ از گروه‌های بیگانه که به نحو غریبی، سعی در تحریف و جعلی نشان دادن نام خلیج همیشه فارس داشتند، می‌گویند. اما نام زیبای ایرانی، بر پیشانی این دریای پارس از دیرباز حک شده و امری بدیهی است. برای نمایش این مشروعیت و درستی، نقشه‌های قدیمی خلیج فارس که مزین به این نام هستند، خود دلیلی واضح است. از جمله این نقشه‌ها، نقشه‌ای مربوط به ابواسحق ابراهیم اصطخری در کتاب مسالک و ممالک دیده می‌شود. در نقشه کتاب این دانشمند و سیاح معروف که به کرخی نیز شناخته می‌شد، بحر فارسی دیده می‌شود. همچنین بدانید نقشه‌نگار و جغرافی‌دان مشهور فلاندری به نام آبراهام اورتلیوس «Ortelius, Abraham» نیز، در دوران حکومت صفویان زندگی می‌کرد. او نیز در نقشه خود، مربوط به نقاط جنوبی ایران از نام خلیج فارس استفاده نموده است.
نقشه خلیج فارس
اما بدانید از اناکسی‌ماندر جغرافی‌دان معروف یونانی و از شاگردان تالس بود و همین‌طور هکاتایوس، جغرافی‌دان سرشناس قبل از میلاد است. آنان در نقشه‌هایی که از جهان رسم کردند، به خلیج فارس اشاره داشتند. همچنین مارتین والد سیمولر جغرافی‌دان معروفی که نخستین بار، قاره امریکا را در نقشه نشان داد. البته دقت او در رسم نقشه‌ها، بسیار زیاد بوده و در نقشه خود از خلیج فارس نام می‌برد. تازه در سال 1520 نقشه‌ای که توسط دریانوردان فرانسوی ترسیم شد، نام خلیج فارس دیده می‌شود. در نقشه‌های اطلس «کویت فی الخوارط العالم» نیز، نام خلیج فارس برده می‌شود. همچنین نقشه‌ای که به‌وسیله نقشه‌‌نگاران عثمانی در سال 1729 میلادی نقش شد، از بحر فارسی می‌گوید. همین‌طور نقشه‌ای از ایران، به سال 1126 خورشیدی، در زمان سلسله افشاریان ترسیم شده است. این نقشه توسط امانوئل بوئن، یک جغرافی‌دان از کشور بریتانیا رسم و نام دریای پارس در آن هویدا می‌باشد.
ژئومورفولولوژی «Geomorphology» و ریخت‌شناسی خلیج‌فارس
از منظر ریخت‌شناسی دریای پارس، باید گفت که در بستر آن تقارن وجود ندارد. حتی شیب سواحل جنوبی آن، ملایم‌تر از سواحل شمالی (ایرانی) است. بنابراین راستای طولی خلیج فارس، در دو بخش دیده می‌شود. بخش جنوبی با شیبی معادل 35 سانتی‌متر، در کیلومتر که این شیب در نواحی شمالی به میزان 175 سانتی‌متر می‌رسد. همچنین بخش جنوبی (عربی)، دارای فضایی تبخیری و کشندی است. البته بخش ایرانی، از چین‌خوردگی‌های کوه‌های زاگرس تشکیل می‌شود. همین‌طور کرانه ایرانی آن، کوهستانی است که دارای روند شمال غربی می‌باشد. اما در کرانه شمالی اغلب پشته‌های تاقدیسی، مشاهده می‌شود که حتی بلندای آن بیشتر از 1500متر نیز می‌باشد. البته اتصال ساختار‌های کرانه‌های غربی و رشته جبال زاگرس، نقشه‌برداری از موقعیت طبیعی یا توپوگرافی زیردریایی خلیج‌فارس را می‌سازد. راستی جزیره‌های ایرانی این خلیج، به حالت برجستگی‌ها و پشته‌های طویل به موازات ساحل کشیده شده و تقریباً دایره شکل هستند.
اهمیت خلیج‌فارس از نقطه‌نظر جغرافیایی و اقتصادی
آیا هرگز به جنبه‌های اهمیت خلیج فارس، این یاقوت کبود به‌عنوان نگینی آبی‌رنگ، در انگشتری ایران توجه نموده‌اید؟
تعجب نکنید. سخن از دنیایی اعتبار در خلیج همیشه فارس، مملو از توسعه اقتصادی و حتی اهمیت جغرافیایی این دریا است. باید از خلیج‌فارس و اهمیت ارتباطی آن، با دیگر قاره‌های جهان سخن گفت. اهمیت خلیج فارس از برای آن است که یک شاهرگ حیاتی، بین دنیای شرق و جهان غرب محسوب می‌شود. اما گذشته از اینکه ارتباط خلیج فارس از طریق تنگه هرمز با دریای عمان و سپس با اقیانوس هند و دیگر آبها وجود دارد، از جنبه اقتصادی نیز این خلیج پربرکت دارای اهمیت زیادی است. این بحر پارسی از گذشته‌های دور، نقش شاهراه تجاری و بازرگانی را بر دوش‌های معتبر خود یدک می‌کشد. همین‌طور اهمیت این آبراهه، در تمامی مسیرهای دریایی از دیدگاه بازار کالا و اجناس تجاری نیز امری بدیهی است.
اهمیت خلیج فارس از دیدگاه اقتصادی، راهبردی و گردشگری
بدانید گنجینه‌ای عظیم از معادن نفت این طلای سیاه در بستر دریای فارسی و سواحل آن، نهفته است. حتی میدان‌های گسترده گازی پرارزش این خلیج، موجب مباهات اقتصاد کشور است. البته حمل‌ونقل آسان و استخراج راحت نفت و گاز، علاوه بر کیفیت مرغوب این مواد چشمگیر است. این فعالیت همواره باعث رونق اقتصادی، ایران و حتی کشورهای عربی همسایه خلیج فارس است. علاوه بر این خلیج گرانبهای فارس، در زمینه ابعاد نظامی نیز دارای اهمیت بسیار است. حتی عامل مهمی جهت مقابله، در قبال تهدیدات خارجی محسوب می‌گردد. البته دلیل توجه بسیار طمع‌ورزان، به موقعیت جغرافیایی و سوق‌الجیشی خلیج فارس و ذخایر آن مهم است. اما اهمیت گردشگری استان‌های بوشهر، خوزستان و هرمزگان که در خطوط ساحلی خلیج فارس قرار دارند، را نیز باید افزود. استان‌هایی که جزایر حیرت‌انگیز و جاذبه‌های فراوان توریستی، در فعالیت جذب گردشگر نقش به سزایی دارد.
آب و هوا در خلیج فارس
اگر می‌خواهید از چگونگی وضعیت آب‌وهوای خلیج‌فارس آگاهی یابید، بدانید که این منطقه از هوایی خشک و نیمه استوایی برخوردار است. به عبارتی اغلب خورشید را، در تابستان بالای سر خود مشاهده می‌کنید. همچنین در زمستان هم، به‌ندرت دمای هوا خیلی پایین می‌آید. حتی در منطقه خلیج‌فارس، دمای هوا در تابستان گاهی تا مرز 50 درجه سانتی‌گراد نیز می‌رسد. اما برعکس در زمستان، دمای هوا تا 3 درجه سانتی‌گراد هم مشاهده می‌شود. به‌هرحال شاهد بارندگی اندکی در منطقه، از اوایل مهر ماه تا آخرهای اردیبهشت می‌باشید. علی‌رغم شوری آب این خلیج، تعدادی چشمه آب شیرین در بستر این دریا روان است. همچنین میزان کمتری هم، چشمه آب شیرین در سواحل خلیج‌فارس جاری است. البته شاید بتوان سرچشمه آنان را، از رشته کوه‌های زاگرس خوش‌منظر دانست. راستی رخداد گردوغبار نیز در نواحی شمال غرب خلیج‌فارس، یکی از خصوصیات آب و هوایی این منطقه محسوب می‌شود.
هرمز آب و هوای
بوشِهر آب و هوای
بندر کنگان آب و هوای
بندرعباس آب و هوای
تاریخچه‌ای بر سلوک دریانوردی در خلیج‌فارس
هرگز نمی‌توان منکر سوابق ایرانیان، در دریانوردی و عشق جانانه آنان به دریانوردی در خلیج‌فارس گردید. اما ساخت لنج‌ها و کشتی‌ها در خلیج پارس، به پیشینه گرانبهای دریانوردی این خطه اشاره دارد. فعالیت پرارزش دریانوردی در خلیج فارس، به سده‌های قبل از میلاد و زمان عیلامی‌ها برمی‌گردد. حتی در دوران هخامنشیان، دریانوردان ایرانی به همراه فینیقی‌های سامی‌نژاد فرمان داریوش را اجابت نمودند. آنان برای کشف سرزمین‌های جدید و شناخت افزون‌تر خلیج فارس، به دریانوردی پرداختند. اما اشکانیان هرگز نتوانستند دریانوردی را، نظیر پارس‌ها در خلیج‌فارس زنده سازند. همچنین دوران ساسانیان، بیشتر دریانوردی بخاطر تجارت و بازرگانی پا گرفت. البته می‌توان بنا بر بندرهایی که در کرانه خلیج فارس ساخته‌شده، به توسعه دریانوردی در زمان ساسانیان پی برد. اما در دوره تسلط اعراب مسلمان حتی تا سواحل خلیج فارس، باور بر این است که اعراب از افراد دریانورد برای آموزش دریانوردی بهره می‌جستند.
پیشینه دریانوردی در خلیج‌فارس
اما در دوران سلجوقیان تسلط بر بندرها، همچنین دریانوردی خلیج فارس در اختیار ایرانیان بود. پس از انقراض تیموریان در زمان سلسله صفویان، پرتغالیها بر خلیج فارس تسلط یافتند. اما علی‌رغم جنایت‌های بسیار پرتغالیها، صنعت کشتی‌سازی روند ترقی داشت. سرانجام صفویان فارغ از داشتن نیروی دریایی پرتوان، به یاری ناوگان انگلیس‌ها خلیج فارس را پس گرفتند. البته حرفه دریانوردی و کشتی‌سازی، به‌ویژه در دو بندر کنگ و بوشهر بسیار قوی بود. چنانکه نادرشاه افشار، برای ساخت ناوگان دریایی ایرانی خود از آنها بهره برد. همچنین در دوره قاجار با توجه به ارتباط با کشورهای اروپایی، دانش دریانوردی در خلیج فارس ارتقاء بیشتری یافت. سپس در دوران پهلوی نیز ناوگان دریایی ایران، با روند خریداری تجهیزات بروز دریایی پیشرفت‌هایی داشت. البته با پیروزی انقلاب اسلامی، توسط متخصصان ایرانی تلاش‌های زیادی انجام گرفت. این تلاش‌ها، منجر به پدید آمدن نیروی دریایی قدرتمندی در آبهای نیلگون خلیج فارس گردید.
بیگانگان در قلمرو خلیج‌فارس
ماجرا با ورود بیگانگان پرتغالی، به خلیج فارس در 1506 میلادی شروع شد. یکی از دریانوردان سرشناس پرتغالی به نام آلبوکرک ریاست، این حمله را به عهده داشت. این شخص به‌منظور برخورداری از تجارت بین‌المللی، دست به استعمار خلیج‌فارس زد. پرتغالیها از همان بدو ورود، رفتاری بسیار خشونت‌آمیز در پیش گرفتند. این موضوع در چندین مرحله، به تقابل بومیان منطقه با پرتغالیها منجر شد. هر بار بومیان بخاطر نداشتن تجهیزات نظامی که مناسب نبرد با پرتغالیها باشد، پذیرای شکست شدند. علاوه بر این یاری نکردن قوای دولتی نیز، به شکست بومیان دامن می‌زد. آلبو کرک دور از هرگونه انصاف با بریدن گوش، بینی و دست‌وپای افراد زیادی، در جزیره هرمز و منطقه خلیج فارس با مردم رفتار می‌کرد. سرانجام دوره 117 ساله استعمار پرتغالیها که با ساخت قلعه نیز همراه بود، خاتمه یافت. این کار توسط سردار دلاور شاه‌عباس اول و با کمک انگلیسی‌ها انجام پذیرفت.
تجاوز به حریم خلیج‌فارس به بهانه امنیت
یک سال بعدازاین رویداد این بار هلندی‌ها، از طریق خلیج فارس به سرزمین ایران دست یافتند. البته آنان کمک به ناوگان انگلیس را، در اخراج پرتغالیها، دستاویز این قضیه نمودند. آنگاه در میدان تجارت پرمنفعت، خلیج فارس وارد شدند. حتی با اشغال جای پرتغالیها در کمپانی هند شرقی، علناً تجارت پررونق قند، پارچه و ادویه را در دست گرفتند. اما سرانجام با مبارزات میر مهنا، دلاور مبارز جنوبی شکست خوردند. او تاب تسلط بیگانگان را، در خلیج فارس نداشت. البته دخالت‌های انگلیس و همچنین فرانسه، روسیه و آلمان نیز در تاریخ پرفرازونشیب خلیج‌فارس دیده می‌شود. حتی امریکا نیز همانند دیگر کشورهای متخاصم به بهانه برقراری امنیت این دریای پرسود، وارد خلیج فارس شد. اما شومی وجود این متخاصمان با ترک این دیار است که آرامش را برای همسایگان و ایران که دارای بیشترین طول مرز با این خلیج همیشه پارس می‌باشد، فراهم می‌سازد.
آلودگی محیط‌زیست خلیج‌فارس
آیا تابحال به وجود آلودگی و عوارض مخرب آن در پهنه آبی خلیج فارس فکر کرده‌اید؟
حالا وقت آن است سخن به این گستره آبی که هر روز قدم‌های نادرست بزرگی آن را در جهت آلودگی سوق می‌دهند، کشانده شود. آبراهه زیبایی که گونه‌های زیادی از آبزیان، در آن حیات می‌یابند. حتی شاهد بسیاری از رویش‌های پرارزش گرمسیری، در آن هستیم. همان شاخاب گرانبهایی که با ذخایر فراوان نفت و گاز، به ایران و ایرانی تحفه قدرت اقتصادی می‌بخشد. حتی برای صید مروارید درخشان و غلطان، در بستر گرم خود می‌درخشد. اما امروزه این دریای فارسی، زخم آلوده و شکننده می‌نماید. آنگاه از عواملی که پیکر نیلگونش را آلوده کرده‌اند، فریاد بی‌صدایی و بی‌دفاعی سر می‌دهد. می‌دانید از چه چیزی، ناخشنود و نگران است؟
عوامل مخرب زیست‌محیطی خلیج فارس
خلیج فارس از بالا رفتن میزان جمعیت، توسعه بی‌رویه شهرها و صنعتی شدن افزاینده آنان، در پیرامون خود نالان است. حتی از تردد زیاد اقسام شناورهای بزرگ و کوچک، بر پهنه نیلگون زیبا و دلپسندش و خالی کردن آلاینده‌های آنان بر پیکری که قدمت بسیار دارد، نگران می‌نماید. البته واضح است که از تخلیه مواد شیمیایی سمی و خطرناک، بر دل دریای پاکش بی‌تاب است و می‌هراسد. اما مگر نه این است که هر ایرانی، حماسه خروج پرتغالیها از جزیره هرمز را، روز ملی خلیج فارس می‌داند. بنابراین نگاه آبی دیدگانی به اعماق و ژرفای این خلیج، ما را به خود بیاورد. نگذاریم روزی برسد که با استفاده ناصحیح از این عظمت بی‌نظیر، شاهد نابودی موجودات آبزی و رویش‌های روح‌افزای خلیج بشویم.
خلیج فارس ترسیمی از اعجاز آفرینش
در کناره سواحل زیبای خلیج فارس، قدم بزنید و فکر کنید. حتی بهتر است آبی بیکرانِه‌ای که تا ابدیت شما را محسور خود می‌کند، نظاره کنید. آنگاه به پهنه نیلگونش، بیاندیشید و زیبایی وصف‌ناپذیرش را بستایید. راستی باید بر اسرار درونش که سخاوتمندانه به صورت منابع عظیم نفت و گاز عرضه می‌شود، تأمل کنید. معجزه‌ای بی‌بدیل که در امواج خروشان، در صدف‌های نشسته بر سواحل آن نیز رمز زیبایی را ودیعه دارد. دریای پرقیمتی که جهان بر آن چشم دوخته و هرگز از آسیب‌رسانی، طمع ورزی و سود‌جویی بیگانگان، در امان نبوده است. البته بهتر است به شانه‌هایی که با استقامت، تاریخ رنج استعمار را بر دوش می‌کشد، خوب بنگرید. باید به خستگی امروزه که پاهای استوارش را هنوز به لرزه نیانداخته، بیاندیشید. آنگاه از خدا بخواهید که همواره این بحر، خلیج همیشه فارس بماند. خلیج فارس سرزنده، شاداب و پرطراوتی که بی‌نظیر است.
نقشه و لوکیشن خلیج فارس
خلیج همیشه فارس با گستردگی خود در پهنه وسیعی از خاورمیانه گسترده است. در نقشه زیر موقعیت این خلیج و دریای فارس را مشاهده می‌نمایید.
امتیاز شما به این صفحه:
خلیج فارس
خلیج فارس آبراهی میان ایران و دریای عمان و اقیانوس هند است. در مقاله بالا به معرفی، تاریخچه، بنادر، ساحل ها، جزیره ها، نقشه خلیج فارس، آب و هوای سواحل و جزیره های خلیج فارس و معرفی کامل خلیج همیشه فارس پرداختیم.