دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه دائمی داخلی ایران است. این دریاچه بین دو استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی و نزدیکی شهر ارومیه قرار گرفته است. دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین دریاچه آب شور در خاورمیانه، رتبه ششمین دریاچه آب شور دنیا را به نام خود ثبت کرده است. دریاچه ارومیه با وسعتی بین 4 تا 6 هزار کیلومتر مربع بعد از دریاچه بحرالمیت در فلسطین عنوان شورترین دریاچه جهان را برای خود برگزیده است. در اداه متن به توضیحات بیشتری در مورد توصیف دریاچه ارومیه، اکوسیستم و حیات در آب، تنوع زیستی، گیاهی و حیات وحش دریاچه‌ی ارومیه، رودهایی که به دریاچه ارومیه می‌ریزند، خشکیدن دریاچه ارومیه، علت خشکیدن دریاچه ، جزایر دریاچه ارومیه، آدرس و لوکیشن دقیق دریاچه ارومیه می‌پردازیم.

دریاچه ارومیه

در شمال غرب فلات ایران، یکی از دریاچه‌های ایران قرار گرفته است. دریاچه ارومیه از دو بخش خشکی و آبی تشکیل شده که بخش خشکی آن علاوه بر ساحل اطراف در دل خود 102 جزیره دارد. این دریاچه به دلیل غلظت بسیار املاح بویژه سدیم و کلر به عنوان شورترین دریاچه ایران و خاورمیانه شهرت دارد. غلظت بالای املاح موجود در آب این دریاچه سبب شده است، که این آب برای مصارف کشاورزی و حتی بسیاری از آبزیان مناسب نباشد. با غلظت بالای املاح آب دریاچه شنا کردن در آن تجربه‌ای متفاوت است. زیرا باعث شناور ماندن فرد بر روی آب می‌شود.

دریاچه رضاییه

علاوه بر تفریح و شنا کردن در این آب، خواص درمانی نیز دارد. آب و لجن این دریاچه برای درمان مفصلی، برخی بیماری‌های پوستی، بیماری‌های روده‌ای و دیگر بیماری‌ها با تجویز و هماهنگی پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرد. گل دریاچه به دلیل کلروره سدیک بودن آب آن برای درمان بیماران رماتیسمی بیسار مناسب است. این گل که به رنگ سیاه است، برای درمان آرتروز نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. دریاچه ارومیه در طول سالهای گوناگون و در دوران مختلف تاریخی نام‌های بسیاری به خود گرفته است. در منطقه آذربایجان غربی دریاچه‌های زیبای دالامپر و مارمیشو نیز قرار دارند.

دریاچه ارومیه، شورترین دریاچه ایران و خاورمیانه

در دوران باستان و دوران هخامنشی این دریاچه با زبان پارسی کهن دریاچه ارومیه را، چیچست می‌خواندند. این نام در زبان پارسی کهن درخشنده معنا شده است. برخی معتقدند، که این نام به دلیل کریستال‌های نمک اطراف این دریاچه بر آن گذاشته اند.

دردوران افشاریه به این دریاچه شاهی می‌گفتند و در دوران پهلوی به دلیل علاقه بسیاری که رضاشاه به شهر ارومیه داشت، آن شهر را رضاییه خواندند. به تبع این نام دریاچه را رضاییه خواندند. پس از انقلاب و با بازگشت نام ارومیه بر این شهر، نام این دریاچه نیز بازگشت. در زبان ارمنی به دریاچه ارومیه کپوتان می‌گویند. دریاچه ارومیه و طبیعت اطراف آن را به پارک ملی ارومیه شهرت دادند. این پارک ملی  پس از مرداب انزلی رتبه بهترین، جالب‌ترین و زیباترین زیستگاه طبیعی جانوران را به خود گرفت. همین امر سبب شد، تا سازمان جهانی یونسکو آن را به عنوان تحت حفاظت و زیست بوم بین المللی به ثبت برساند.

از اهمیت این دریاچه در تاریخ و متون کهن ما همین بس که در کتب زرتشتی و شاهنامه فروسی این دریاچه را مقدس شمرده اند. در وسط این دریاچه که به عنوان یکی از میراث طبیعی ملی در شهر ارومیه قرار گرفته، جاده‌ای احداث شده که به عنوان یکی از جاذبه‌های این دریاچه به حساب می‌آید. جاذبه‌ای که به اکوسیستم این منطقه آسیب بسیاری زده و می‌زند.

اکوسیستم و حیات در آب دریاچه رضاییه

همانطور که در متن گفته شد. شور بودن آب دریاچه ارومیه آن را برای مصارف عادی همچون کشاورزی، شهری و زندگی آبزیان نامناسب کرده است. این امر بدین معنا نیست، که زندگی در این دریاچه متوقف شده است و یا فاقد هیچگونه حیاتی ست. از نظر بوم شناختی و زیستی بسیاری از جانداران در غلظت‌های بالای نمک به زندگی خود ادامه می‌دهند. در این دریاچه نیز همین امر جاریست. در دریاچه ارومیه از نظر زیستی برخلاف تصور عموم بسیار فعال و پویا ست. همینطور در آب آن انواع باکتری‌های هالوفیل و جلبک‌های مناسب آب شور زندگی می‌کنند. یکی دیگر از موجودات زنده آبهای دریاچه ارومیه که از همه مهمتر است، سخت پوست بسیار ظریف و کوچکی که آرتمیا اورمیانا نام دارد.

تنوع زیستی و حیات وحش دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه که به عنوان پارک ملی دریاچه ارومیه معروف است. به عنوان یکی از زیستگاه‌های طبیعی و جانوری در ایران محسوب می‌شود. تنوع زیستی در این پارک بسیار زیاد است و از هر گونه جانوری نماینده‌ای در این منطقه بچشم می‌خورد. به عبارت دیگر حیات وحش دریاچه ارومیه شامل 212 گونه از پرندگان، 41 خزنده، 7 گونه دوزیست و 27 گونه پستاندار می‌شود. سیستم اکولوژیکی این دریاچه در سرتاسر ایران بینظیر است. این گستردگی سبب می‌شود، تا اکوسیستم دریاچه در حیات وحش ایران نقش مهمی را ایفا کند.

از جمله پستانداران مهمی که در این منطقه زندگی می‌کنند، می‌توان به گوزن زرد ایرانی و قوچ و میش ارمنی اشاره کرد. این حیوانات در داخل جزایری که درون این دریاچه قرار دارند، زندگی می‌کنند. در حوالی و پیرامون دریاچه ارومیه شغال، گرگ و روباه زندگی می‌کنند. ازجمله پرندگانی که دراین منطقه دیده شده‌اند، پلیکان سفید، فلامینگو، اکراس،لک لک،اردک پیسه، مرغ نوروزی، نوک خنجری و انواع پرندگان شکاری می‌توان اشاره کرد. آرتمیا اورمیانا این سخت پوست ساکن آب دریاچه که به عنوان میگوی آب شور مشهور است، منبع مهم تغذیه پرندگانی چون فلامینگو و پلیکان است.

امید است، تا با برنامه ریزی و مدیریت دولت و رعایت مردم، جای حیوانات زیبا، حیوانات و نماهای فلزی جایگزین نشوند. که اگر روند تخریب درست نشود، در آینده‌ای نه چندان دور همین طور خواهد شد….

پوشش گیاهی پارک ملی دریاچه ارومیه

وجود عنصر آب همیشه در هرکجا باعث رویش پوشش گیاهی در آن منطقه می‌شود. بنا به غلظت بالای املاح آب دریاچه ارومیه سبب شوری خاک منطقه اطراف آن شده است. به دلیل شوری آب و خاک منطقه شوره زار در اطراف بوجود آمده است. هر نوع گیاهی قدرت رشد در این خاک را ندارد.

تنها گیاهانی می‌توانند رشد کنند، که ریشه آنان بتواند بر فشار منفی بالای آب که به علت وجود املاح بسیار در آب است، غلبه کند. این گیاهان به دلیل مکانیسم متفاوت جذب آبی که دارند. در این منطقه می‌توانند به رشد و نمو خود ادامه دهند. به این گونه گیاهان هالوفیت یا شورپسند می‌گویند.

با توجه به تحقیقات صورت گرفته در این منطقه دریافته اند، که در پیرامون دریاچه 177 گونه گیاهی و در داخل جزیره‌ها 174 گونه رویش می‌کند. از جمله پوشش گیاهی می‌توان به خانواده کاسنی(بزرگترین خانواده گیاهی در اطراف دریاچه با 33 گونه)، شنبلیله وحشی و خانواده گندمیان اشاره کرد.

چه رودهایی به دریاچه ارومیه می‌ریزند

حوضه آبریز دریاچه ارومیه همانند تمام حوضه‌های آبریز و تمام دریاچه‌ها توسط رودخانه‌ها و چشمه‌هایی تغذیه و تامین آب می‌شود. منبع آب دریاچه از 21 رودخانه دائمی، 7 رودخانه فصلی، 39 مسیل و چشمه‌های اطراف و در نهایت نزولات آسمانی ست. از جمله رودهای مهمی که به این دریاچه می‌ریزد می‌توان به زرینه رود، سیمینه رود، تلخه رود، شهر چای، تلخه رود،گادر، باراندوز، نازلو و زولا می توان اشاره کرد.

خشکیدن دریاچه ارومیه

اکوسیستم‌های طبیعی مانند یک سیستم باز عمل می‌کنند و دارای سیستم و قانون خودتنظیمی ست. این قانون در مورد دما و بقای هر اکوسیستم الزامی است. حال اگر بنا به هر دلیل خارجی این نظم داخلی از بین برود و آن اکوسیستم نتواند خود را به نظم قبلی برساند، محکوم به نابودی ست.

دریاچه ارومیه و اکوسیستمی که میلیون‌ها سال در آن جاری و حاک بوده است چندیست از تنظیم خود خارج شده و درحال نابودی ست. عوامل متعددی از جمله انسانی و طبیعی دست به دست هم داده و زنجیره‌وار باعث خشک شدن و نابودی این دریاچه شده است.

از سال 1380 به دلیل کم شدن نزولات آسمانی ورودی آب به این دریاچه کم شد. این مورد به تنهایی باعث خشکی این دریاچه نمی‌شود. احداث سدها و آب بندهای متعدد و بسیار بر روی رودهایی که این دریاچه را تغذیه می‌کردند به این معضل دامن زد. مدیریت نادرست این آب‌ها و آب‌بند‌ها که به دلیل پیشرفت و گسترش صنعت و کشاورزی احداث شده بود، سبب شد، تا ورودی این دریاچه به کمترین مقدار استاندارد خود برسد.

اما تنها این دلایل بر نابودی این دریاچه نبود. احداث پل و جاده‌ای که در وسط این دریاچه زده شد، شک تکان دهنده و جبران ناپذیری به اکوسیستم این دریاچه وارد کرد. چرخش آب در دریاچه را متوقف کرد و این امر تعدیل دمایی آب را نیز تحت تاثیر قرار داد. در هر دریاچه و آب‌گیر بزرگ این امر چرخش آب یکی از مهمترین عوامل بقای آن دریاچه است. این مهم علاوه بر تعدیل دما و چرخش آب، سبب تعدیل و یکنواختی غلظت محلول آب آن نیز می‌شود. با وجود این پل و این جاده این مهم برای دریاچه میسر نیست.

عوارض خشک شدن دریاچه رضاییه

اگر بخواهیم دقیق و علمی در بازه زمانی طولانی به مسئله خشک شدن دریاچه ارومیه بپردازیم، خواهیم دید علاوه بر تخریب محیط زیست جانوری و نابودی اکوسیستم آن، عوارض جبران ناپذیری برای انسان نیز دارد. با خشک شدن آب دریاچه با چشم پوشی از تخریب زنجیره غذایی، نمک موجود در آب در کف دریاچه باقی می‌ماند. با هرگونه باد و گرمی هوا این نمک و املاح به صورت ایروسل و یا گرده و رسوبات هوایی در جو و هوا پخش شده و با تنفس به داخل ریه و بدن انسان وارد می‌شود.

وجود این ریز گردها خود عوامل بسیاری از بیماری‌های تنفسی، پوستی و بسیاری از عفونت‌های چشمی‌ و انواع سرطان خواهد شد. با در نظر گرفتن حیات وحش خواهیم دید، که با نابودی این دریاچه زیستگاه بسیاری از جانوان با ارزشی همچون گوزن زرد ایرانی و میش ارمنی می‌شود. هرچند در چند سال اخیر به دلیل بارش‌های فراوان این دریاچه به حالت پویا و زنده خود برگشته است، اما لازم است تا تدابیر مناسب برای جلوگیری از خشک شدن مجدد اندیشیده شود.

دلیل تغییر رنگ آب دریاچه ارومیه چیست

در برخی فصول سال در سال‌های اخیر شاهد تغییر رنگ آب دریاچه رضاییه هستیم. این امر بر شگفتی این دریاچه افزوده است. برخی علت این امر را غلظت بالای املاح آب دریاچه می‌دانند. براستی که دلیل اصلی آن فعالیت زیستی داخل آب این دریاچه است.

با ورود آب به این دریاچه و افزایش مقدار حجم آب ورودی سبب فعالیت بیشتر گونه سخت پوست داخل آب آرتمیا شده و با ازدیاد جمعیت آنها رنگ آبی دریاچه به قرمزی که رنگ این موجودات است تغییر رنگ داده است.

جزایر دریاچه ارومیه

همانگونه که در بخش‌های بالا گفته شد، دریاچه از دو بخش خشکی و آبی تشکیل شده است. بخش خشکی این دریاچه علاوه بر پیرامون دریاچه شامل 102 جزیره داخل این دریاچه می‌شود. برخی از این جزیره‌ها کوچک و برخی از آنها بزرگ بوده و زیستگاه بسیاری از جانداران است. از جمله این جزایر میتوان به جزیره آتش، جزیره آذر، جزیره آذین، جزیره آرام، جزیره آرزو، جزیره آرش، جزیره اردشیر، جزیره اسپیر، جزیره اسپیرک، جزیره اسپیرو، جزیره اشک، جزیره اشک‌سر، جزیره کبودان، جزیره کوچیک تپه، جزیره کفچه نوک، جزیره کاکایی میانه، جزیره کاکایی بالا و جزیره شمشیران اشاره کرد.

جزیره کبودان

این جزیره یکی از جزایر مهم دریاچه رضاییه است. این جزیره درسال 1366 به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده معرفی گردید. درواقع این جزیره زیستگاه جانوران و پستانداران مهمی ازجمله قوچ و میش ارمنی، پلنگ و موش صحرایی است

جزیره اشک

یکی از مهمترین جزایر داخل دریاچه را می‌توان جزیره اشک معرفی کرد. این جزیره که در قسمت جنوبی جزیره کبودان قرار گرفته است، زیستگاه گوزن زرد ایرانی است. جزیره اشک محل اقامت موقت پرندگان مهاجری همچون کاکایی ست.

گونه‌های جانوری درحال انقراض

کمبود آب و تخریبت اکوسیستم طبیعی دریاچه رضاییه سبب نابودی و خطر اقراض برخی گونه‌های جانوری در پارک ملی دریاچه ارومیه شده است. در سالهای اخیر و خشکی دریاچه تخم‌گذاری پرندگان مهمی همچون فلامینگو در این منطقه را به صورت چشمگیری کم کرده است.

این درحالی است، که این منطقه یکی از زیستگاه‌های مهم این پرنده در ایران بوده و با ادامه این روند خشکی این زیست‌ بوم به طور کلی نابود خواهد شد. با کم شدن سطح آب این دریاچه موجود سخت پوست با ارزش آرتمیا کم شده. و این خود دلیل بر مختل شدن زنجیره غذایی این اکوسیستم با ارزش است.

 

آرتمیا منبع غذایی پرندگان پارک ملی دریاچه ارومیه است. کمبود آب و خشکی دریاچه بر زندگی پستانداران مهم و با ارزشی همچون گوزن زرد ایرانی و قوچ و میش ارمنی نیز تاثیر بسیار منفی گذاشته است.

تعداد بسیاری از این حیوانات در اثر کمبود آب از بین رفته اند. در این سالها همان تعداد اندک گردشگرانی که در این منطقه رفت و آمد داشتند. با بطری آب سعی بر کمک این حیوانات داشتند.

دریاچه ارومیه کجاست

در استان آذربایجان غربی و در فاصله 20 کیلومتری شهر ارومیه بزرگترین دریاچه ایران و خاورمیانه با نام دریاچه ارومیه قرار دارد. موقعیت دقیق و درست این دریاچه مابین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی ست.

دیدنی های ارومیه

از دیگر جاهای دیدنی ارومیه می‌توان به موزه ارومیه، مسجد جامغ ارومیه، بازار ارومیه، رودخانه و آبشار باراندوزچای، دریاچه دالامپر، دریاچه مارمیشو، مسجد سردار، چشمه آب گرم هفت آباد، برج مقبره سه گنبد و کلیسای ننه مریم اشاره کرد.

آب و هوای شهر ارومیه

در زیر پیشبینی وضع آب و هوایی شهر ارومیه را در پنج روز آینده می‌توانید مشاهده کنید. و با توجه به این پیش‌بینی برنامه سفر و بازدید خود را تنظیم نمایید.
شهر ارومیه آب و هوای

لوکیشن دقیق دریاچه

در متن بالا به آدرس و موقعیت مکانی دریاچه اشاره شد. ما در قسمت پایین جهت راهیابی بهتر لوکیشن دقیق این دریاچه را آورده ایم. تا شما بتواند به کمک گوشی‌های همراه هوشمندتان به راحتی تا پای دریاچه مسیریابی کنید.

همین‌طور در زیر می‌توانید موقعیت جغرافیایی و محدوده پارک ملی دریاچه ارومیه را مشاهده نمایید.

عکس‌های این پست را آقایان توحید جعفرقلیزاده و مهدی مرادپور عزیز گرفته‌اند.