نماد سایت سایت گردشگری سفر در ایران

رودخانه قزل اوزن

رودخانه قزل اوزن یکی از رودهای ایران است، که در غرب ایران جاری ست. این رودخانه که در دسته رودهای دایمی ایران تقسیم بندی می‌‌شود، یکی از پرآب ترین رودخانه های ایران است. در ادامه متن به توصیف رودخانه قزل اوزن، وضعیت اشتغال در رودخانه، نام قدیمی قزل اوزن، ویژگی های رود قزل اوزن و … بیشتر می‌پردازیم.

رود قزل اوزن

رود قزل اوزَن از کجا سر­چشمه می­گیرد؟

رودخانه‌­ی قزل اوزن از جمله­ی طولانی­‌ترین و پرآب­ترین رودخانه­­ های ایران به شمار می‌­رود. رودخانه­‌ی قزل اوزن از کوهستان­‌های چهل چشمه‌­ی شهرستان دیواندره در استان کردستان و استان آذربایجان شرقی سرچشمه می­‌گیرد. این رودخانه­‌ی عریض و طویل از شهرها و روستاهای مختلفی گذر می­‌کند. که از میان آن‌ها می­توان به دیواندره، بیجار (گروس)، خدابنده، دندی، ماهنشان، ساری­آغل، آچاچی، میانه، بیرون، ممان، کاغذکنان، مندجین، گاو، سنجده،شمس آباد، کزج، هشجین، نمهیل، برندق، مزرعه، چورزق، نساز، آب برزیوه، مشمپا، قره بوته، آراز (ارس) و قروه اشاره کرد. هم چنین در این مسیر پر فراز و نشیب رودهای زیادی به رود قزل اوزن می­پیوندند و با آن همراه می­شوند از جمله رودهای هیروچای، زنجان­رود، هشترود و رودهای زیاد دیگر که مهم­ترین آن­ها رود شاهرود می­‌باشد.

رودهای خزر

قزل اوزن پس از این که از زادگاه خود (کوه چهل چشمه شهرستان دیواندره) وارد گروس (بیجار) و افشار استان زنجان می‌­شود. با پیوستن رودهای فراوان به آن وارد جلگه خمسه می­‌گردد و رودخانه­‌های زنجان­رود و ابهرچای را در بر می­‌گیرد. در نواحی پل دختر وارد تنگه کوهستانی قافلانکوه می­‌شود. در ابتدای شهر میانه رودهای قرانفو، آیدوغموش و هشترود را جذب می‌کند. بالاخره وارد شهرستان خلخال می­شود و عمده رودهای آن­جا با پیوستن به هیروچایی در حد شهرستان خلخال و کوثر به رودخانه قزل اوزن می‌­پیوندند.

پل دختر میانه بر روی رود قزل اوزن

آدرس رودخانه­‌ی قزل اوزن

خاطرنشان می­سازیم رودخانه قزل اوزن پس از این که از کوه­های چهل چشمه­ی دیواندره نشات گرفت وارد سفری دور و دراز می شود. این رودخانه پس از عبور از استان­ های ایران همچون زنجان، آذربایجان شرقی و اردبیل در جنوب استان گیلان به سد منجیل ملحق شده و سپیدرود را تشکیل می‌­دهد که در نهایت این رود به دریای خزر می‌ریزد. این رودخانه با وارد شدن به استان اردبیل قدم به شهرستان زیبا و سرسبز خلخال می­گذارد. ناگفته نماند که در خلخال نیز رودهای بسیاری از جمله آرپاچایی، قزباخان­چایی، کالارچایی، چلنبرچایی، نورعلی چایی و از همه مهم­تر رودخانه‌­ی شاهرود خلخال وارد رودخانه هیروچایی می­‌شوند. رودخانه­ی هیروچایی که از پیوستن رودخانه­‌های نام­ برده پر آب شده در منطقه­ی حفاظت شده­ای به نام شکار ممنوع در بند مشکول به رودخانه­‌ی قزل اوزن ملحق می­‌شوند.

رود قزل اوزن زیبا

رودخانه­ی قزل اوزن از شهرها و دیارهای مختلفی گذر می­کند؛ در مسیر مراتع و باغ­های بی­شماری را سیراب می­کند و اهالی آن منطقه را به وجد می‌­آورد. شاید بتوان گفت قزل اوزن خلخال نسبت به سایر نواحی دارای آب بیشتری است به طوری که حجم آب دریافتی از آن حدود 500 میلیون متر مکعب در سال تخمین زده شده است. به عبارتی اکثرا روخانه­ی قزل اوزن را به خلخال، بخش خورش رستم، شهر هشتجین نسبت داده­اند.

طلا در رودخانه­‌ی قزل اوزن

بنابر روایات گفته می­شود در زمان­های قدیم اقوام ترک از نواحی مرکزی فلات آناتولی شهر گودول ترکیه به این منطقه آمده بودند که هفت شتر بار طلا داشتند. به دلیل خروش آب رودخانه آن­ها به همراه بارشان در رودخانه غرق شدند و تا مدتی سکه­های طلا در آب شناور بود. از این رو شاید بتوان گفت قزل اوزن که یک کلمه­ی ترکی متشکل از دو بخش قزل و اوزن می­باشد؛ قزل به معنای طلا و اوزن به معنای شناور به آن داستان اشاره دارد به معنای طلای شناور.

از طرفی شرق شناس لهستانی به نام تائوش یان کوالسکی معتقد است کلمه­ی ترکی قزل اوزن، قزل در این­جا در حکم صفت به­ کار می­رود و به معنای شکوهمند، بزرگ، عظیم، ارزشمند، شریف، مقدس، نیرومند و پرشمار است؛ از طرفی کلمه­ی اوزن در ترکی قدیم معنی آب فراوان یا رودخانه را به ما می­دهد. در نهایت قزل اوزن به معنای رودخانه­ی بزرگ و شکوهمند است. رودخانه­ی قزل اوزن مانند گدازه­هایی از طلا سالیان متمادی است که در این کشور خروشیده است و سرسبزی و خرمی برای ایرانیان به ارمغان آورده است. لذا اهمیت آن برای کشوری کم آب چون ایران کم از طلا نیست.

نام قدیمی قزل اوزن در عهد باستان

مورخان مشهور عربی و مغولی در آثار خود رودخانه­ی قزل اوزن را به نام­های نهرالابیض (به معنای رود سفید) و هولان مولان نام­گذاری کرده­‌اند به معنی سپیدرود. بعدها فقط به منطقه­‌ای که شاهرود به قزل اوزن می­‌ریزد. یعنی از جنوب استان گیلان (منجیل) تا دریای خزر سپیدرود نام گرفت. در کتاب حدود العالم از قزل اوزن این­ طور یاد شده است: دیگر رودی است آن را سفیدرود خوانند از کوه حوبرث رود از ناحیت ارمینیه روی به مغرب و میان گیلان ببرد و اندر دریای خزر افتد؛ که امروزه فقط از سد منجیل تا دریای خزر را سپیدرود می‌­نامیم.

طول رودخانه­ی پر آب قزل اوزن به 650 کیلومتر می­رسد. بنا بر نوشته­های تاریخی این رود در زمان قبل از سلسه­ی سلجوقیان نیز جاری بوده است. در منابع یونان باستان رودخانه­ قزل اوزن به نام­های آماردی، ماردوس و آماری (برگرفته از نام قوم آمارد) شهرت داشته است.

قزل اوزن و سیاحت

ضرب المثل قدیمی ایرانی، هر کجا که آب هست آبادانی هست؛ مصداق بارز این نکته می­باشد که رودخانه قزل اوزن خلخال چه طبیعتی را که در اطرافش پدید نیاورده است. مراتع سرسبز، باغ­های زیتون و شالیزارهای منجیل همه و همه حاکی از آب مساوی آبادانی است. کوه­های سرسبز اطراف این رودخانه، طبیعت بکر و دست نخورده­ی آن، رقص پرندگان مهاجر در این منطقه سوژه­ی خوبی برای جذب گردشگر است. چه بسا که گردشگر نیز به زندگی اهالی هر منطقه رونق عجیبی می­دهد هم این که بار دیگر ثابت می­کنیم که ایران زیبایی­های چشمگیر و روح ­نوازی دارد که هر بیننده­ای را مات و مبهوت خود می­سازد.

پس بهتر است در جهت معرفی این خطه به همگان سرعت عمل به خرج دهیم و ما نیز دین خود را به این ملک و آبادی ادا کنیم. رودخانه قزل اوزن از زمان­های گذشته شاهد افتخارات ایرانیان غیور بوده است و در غم و شادی یاری وفادار برای مردمانش. در امتداد رودخانه قزل اوزن آثار و بنایای تاریخی وافری یافت می­شود که نشان دهنده این است که مناطق اطراف این رودخانه از جمله اولین سکونت­گاه­های بشر بوده است. این رود تاریخی بی­شک حرف­های زیادی از گذشتگان برای ما دارد. شایسته است آن را پاس بداریم و با افتخار به همگان معرفی اش کنیم.

قزل اوزن و اشتغال

به یمن وجود رودخانه خروشان قزل اوزن اشتغال در این منطقه رونق نسبتا خوبی داشته است. شالیزارهای برنج در منجیل، باغ­ها و مزارع کشاورزی علاوه ­بر تامین نیاز داخل کشور به خارج از کشور نیز صادر می­شود و این جای بسی خوشوقتی است. در کنار مزارع و باغ­ها، اهالی به کشت گلخانه­ای نیز رو آورده­اند که این حاکی از تقاضای زیاد آن­هاست.

با این که در رودخانه قزل اوزن ماهی­های فراوانی زندگی می­کنند؛ در امتداد قزل اوزن استخرهای پرورش ماهی، به وفور یافت می­شود. خوشبختانه شاید این امر حاکی از آن باشد که ساکنان آن خطه به ماهی­های قزل اوزن احترام می­گذارند. آن­ها زندگی شرافتمندانه را ترجیح دادند و به صید غیر مجاز ماهی روی نیاوردند و به زدن استخرهای پرورش ماهی مبادرت ورزیدند. لذا علاوه بر ایجاد کسب و کار و اشتغال برای حداقل دو هزار نفر در حفظ اکوسیستم و طبیعت منطقه نیز کوشا بودند.

روستاییان اطراف رودخانه قزل اوزن علاوه بر کشاورزی و صید ماهی به دامداری و دامپروری نیز اشتغال دارند. وجود مراتع غنی و آب فراوان امکان دامداری و دامپروری را برای آن­ها تسهیل کرد.

عکس رود قزل اوزن

رودخانه قزل اوزن و تغییرات آن در طول زمان

همان­طور که گفتیم رودخانه قزل اوزن مسافت زیادی را طی می­کند و این مسیر دارای پیچ و خم­های فراوانی است. بنابراین با توجه به قدمت این رودخانه، آیا قزل اوزن از ابتدا به همین شکل و از همین مسیر با این پیچ و خم­ها جاری بوده ­است؟ این سوالی که ذهن خیلی از علاقه ­مندان را درگیر کرده است. پژوهش­ها نشان می­دهد که رودخانه قزل اوزن در طول تاریخ بر اثر یک سری عوامل زمین شناختی و بعضا در اثر دخالت­های انسانی دچار یک سری دگرگونی­ها شده ­است. لذا مسیر این رود تغییر داده شده و تحولاتی را پذیرا شده است. بررسی­های علمی و دقیقی در این خصوص صورت گرفته که از حوصله­ی این مقاله خارج است. چنان­چه شما طالب اطلاعات دقیق­تری هستید باید به دنبال منابع زمین شناختی قزل اوزن مراجعه کنید.

تحقیقات ثابت کرده­اند که رودخانه قزل اوزن در عهد باستان دارای حجم آب بیشتری بوده است. این که چه عواملی موجب کاهش دِبی آب رودخانه قزل اوزن شده است در دست بررسی است. لیکن ممکن است تغییرات آب و هوایی، خشکسالی، مصرف بی­رویه­ی آب و سایر عوامل در حجم آب این رودخانه دخیل بوده­اند. بنابراین پیشنهاد می­شود که با بهینه مصرف کردن و حفاظت از این رودخانه­‌ی مهم، لذت دیدن قزل اوزن را به فرزندانمان هدیه دهیم.

آن­ها حق دارند که میراث ملی، تاریخی و طبیعی کشورشان را تماشا کنند و لذت ببرند. شاید درک این موضوع برای شما کمی دشوار باشد؛ این گونه طرح مساله می­کنم: آیا شما دوست نداشتید به جای قدم زدن در خرابه­‌های کاخ پرسپولیس تخت جمشید در کاخ و عمارت با شکوه و جلال آن و البته سالم قدم گذارید. بله … احتمالا آه از نهاد شما برآمد پس شایسته است، این حسرت را بر دل فرزندانمان نگذاریم و آن­ها را از تماشای میراث کشورشان محروم نکنیم.

رودخانه پر آب قزل اوزن کم آب می شود

همان­طور که گفته شد رود قزل اوزن از پر آب­ترین رودهای ایران است؛ اما این بدین معنا نیست که ابدی و لایزال است. این رودخانه نیز نیازمند توجه و مراقبت است تا از آسیب­‌های احتمالی در امان بماند. حفر چاه­های غیر اصولی، آبیاری بی رویه­‌ی زمین‌­های زراعی و عدم مدیریت حساب شده در حوزه­های آبریز باعث می­شود که این رودخانه بزرگ به مرور زمان کم آب شود. هم­چنین با شروع خشکسالی و افزایش دما و تبخیر ذخیره­ی آب، حجم رودخانه قزل اوزن در حال کاهش است؛ لذا اتخاذ تدبیری اصولی در جهت حفظ این رودخانه­‌ی مهم بسیار ضروری و مهم می­‌باشد. کم آبی قزل اوزن زندگی مردمانی را که در نزدیکی این رود زندگی می‌­کنند. تحت تاثیر قرار می­‌دهد. خصوصا آنانی که شغل اصلیشان کشاورزی است.

عکس رودخانه قزل اوزن

بنابراین برای این موضوع باید فکری اساسی و اصولی کرد و با متخلفان در این زمینه به شدت برخورد کرد. چرا که در کشوری مانند ایران که موضوع خشکسالی هر سال بیشتر نمود پیدا می­کند؛ قزل اوزن اهمیتی چند برابر می­یابد. همچنین کم آب شدن قزل اوزن رفته رفته بر روی اکوسیستم منطقه و تمام موجودات زنده و طبیعت آن منطقه تاثیر منفی خواهد گذاشت.

اکوسیستم رودخانه قزل اوزن

رودخانه­ی پر آب قزل اوزن در استان زنجان شاهد و ناظر حیات 10 گونه از ماهیان است که شنای این ماهی­های زیبایی و جذابیت این رود را صد چندان می­کند. همچنین وجود ماهی­های رودخانه­‌ی قزل اوزن باعث جذب انواع پرندگان ماهی­خوار به این منطقه می­شود. جست و خیز این پرندگان مهاجر منظره­ای تماشایی و در خور توجه را خلق می­کند. 10 گونه­ی ماهی­های قزل اوزن از 2 خانواده می­باشند که فقط یک گونه­ی آن را سگ ماهیان و 9 گونه­ی دیگر را ماهی­های کپور تشکیل می‌دهند.

ماهی­های کپور این منطقه بالغ بر 7 جنس بوده و دارای فراوانی بیشتری نسبت به سایر ماهی­ها هستند از جمله این ماهیان می­توان سیم، اسبله، زرده پر، سس و گربه ماهی را نام برد. به لطف ماهی­‌های قزل اوزن پرندگان زیبایی نظیر لک لک، حواصیل و بوتیمار به منظور به دست آوردن اغذیه به این منطقه سفر می­کنند. جا دارد حال که صحبت از پرندگان شد این نکته را ذکر کنیم که رودخانه­ی قزل اوزن در مسیر ماهنشان و طارم باعث پرواز پرندگانی چون اردک، غاز، خوتکا و … در این منطقه شده است.

ناگفته نماند که به غیر از ماهی­های قزل اوزن، آبزیان دیگری در رودخانه­ی قزل اوزن زیست می­کنند مانند لاک­پشت، خرچنگ، مار که البته انواع آن­ها مشخص نشده است.

ماهیگیری در رودخانه قزل اوزن

همان­طور که گفته شد؛ با فراوانی ماهی­‌های کپور در رودخانه قزل اوزن ماهیگیری در آن منطقه رواج دارد. ماهیگیرانی که از این نعمت الهی بهره برده و روزی خود و خانواده­شان را از این طریق تامین می­کنند. در این میان نیز افرادی سودجو و طماع یافت می­شوند که فقط به فکر منافع خویش می­باشند. آن­ها با صید بی رویه­ی ماهی خطری جدی برای اکوسیستم آن منطقه محسوب می­شوند. چرا که صید ماهی در زمان ممنوعه که موقع تخم گذاری آن­هاست؛ موجب کاهش تولید مثل این گونه ماهی­­­ها و در نهایت انقراض آن­ها می­شود. با انقراض ماهی­‌ها پرندگان مهاجر که به هوای صید مطلوب به این خطه کوچ می­‌کردند دیگر به این منطقه نمی‌­آیند. صیادانی که شغل اصلیشان ماهیگیری بود و به واسطه­‌ی همین کار روزگار می­‌گذراندند، زندگی­شان از رونق می­افتد.

لذا تلاش می­شود با صید غیر مجاز ماهی در رودخانه قزل اوزن شدیدا برخورد شود و با ضبط ادوات ماهیگیری و جریمه­ی آن­ها با افراد خاطی به عنوان متخلف برخورد شود و مجازات گردند.

رود شاهرود

یادآوری می­کنیم که قزل اوزن با پیوستن هیروچای و زنجان­رود به آن در محل دریاچه سد منجیل با رود شاهرود در هم آمیخته می­شوند. که حاصل آن رودی پر آب به نام سپیدرود است که با ایجاد دلتایی حاصل خیز به دریای خزر می­ریزند.

رود شاهرود با درازایی به طول 175 کیلومتر از تخت سلیمان (مازندران) واقع در رشته کوه البرز جنوبی با پیوستن دو رود الموت­ رود و طالقان­ رود ایجاد می‌­شود. پس از گذر از الموت استان قزوین و شهرستان طالقان در استان البرز به دریاچه­­ی سد منجیل می‌­ریزد.

رودخانه قزل اوزن

نقشه رودخانه قزل اوزن

در نقشه زیر موقعیت و نقشه رودخانه قزل اوزن را مشاهده می‌نمایید. مطمئننا رودخانه‌ای به این وسع لوکیشن خاصی برای مسیریابی ندارد. و شما باید بنا بر موقعیت کنونیتان نزدیک‌ترین بخش از رود قزل اوزن را در نقشه بیابید.

عکس‌های این مطلب را جناب آقای بابک معاون عزیز ثبت نموده‌اند.

امتیاز شما به این صفحه:

رودخانه قزل اوزن

رودخانه قزل اوزن از رودهای ایران است. در مقاله بالا به معرفی، سرچشمه، آبریز، مسیر، نقشه، مشخصات و رود قزل اوزن و رودهای دریای خزر پرداختیم.

امتیاز دهی کاربران
4.08 (12 رای)
خروج از نسخه موبایل