رودخانه سفید رود در استان گیلان، بلندترین رودخانه‌ی نواحی شمالی ایران و دومین رود طویل ایران محسوب می‌شود. در مقاله پیشرو به شرح مطالبی در مورد سرچشمه و رودهای واریزی آن، مسیرهای گذر رودخانه، آب و هوای نواحی سفیدرود، تاریخچۀ نامگذاری آن، نقش رودخانه در اکوسیستم منطقه، نقش رودخانه در فرهنگ و اقتصاد نواحی جنوبی دریای خزر، تهدیدهای زیست ‌محیطی می­‌پردازیم. این رودخانه پر آب یکی دیگر ازمهم‌ترین رودخانه‌های ایران به شمار می‌رود. پس از آن جاذبه‌­های توریستی این ناحیه اعم از جاذبه­‌های طبیعی، جاذبه­‌های تاریخی و جاذبه‌­های فرهنگی معرفی می­‌گردد.

ویژگی­‌های رودخانه سپید رود کدامند؟

رودخانه سپید رود در استان گیلان، بلندترین رودخانه‌ی نواحی شمالی ایران و دومین رود طویل ایران محسوب می‌شود. پس از آشنایی اجمالی با رودخانه سپید رود، در ادامه مقاله به شرح مطالبی در مورد سرچشمه و رودهای واریزی آن، مسیرهای گذر رودخانه، آب و هوای نواحی سفیدرود، تاریخچۀ نامگذاری آن، نقش رودخانه در اکوسیستم منطقه، نقش رودخانه در فرهنگ و اقتصاد نواحی جنوبی دریای کاسپین، تهدیدهای زیست ‌محیطی می­‌پردازیم. پس از آن جاذبه‌­های توریستی این ناحیه اعم از جاذبه­‌های طبیعی، جاذبه­‌های تاریخی و جاذبه‌­های فرهنگی معرفی می­‌گردد.

سپس آدرس رسیدن به رودخانه و مسیرهای دسترسي به آن بیان شده و اشاره‌ه­ای به امكانات اقامتي ناحیه خواهیم داشت. این رودخانه پرآب به عنوان یکی از شریان‌های مهم و حیاتی ایران است. این رودخانه پر آب یکی دیگر ازمهم‌ترین رودخانه‌های ایران به شمار می‌رود. سرچشمه این رود از به هم پیوستن چند رود دیگر بوجود می‌آید. از مهم‌ترین این شعبات، رود شاهرود و رود قزل اوزن  را می‌توان نام برد.

این رودخانه با گذر از شهر منجیل راه خود را برای ورود به دریای خزر، در جهت شمال شرقی می‌پیماید. رودخانه سپید رود سپس از طریق دره­ای در میان رشته کوه­های البرز که به صورت عرضی، استان گیلان را قطع می­کند به دریای خزر وارد می­گردد. به عبارتی یکی از رودهای دایمی ایران است که خزر زیبا را تغذیه می‌کنند. این رودخانه در میان مردم گیلکی زبان با اسامی اسپی بیه یا اسپی رو نامیده می­شود.

رودخانه سپید رود از کجا سرچشمه می­گیرد و رودهای واریزی آن کدامند؟

سفیدرود از كوه‌های چهل­‌چشمه در استان كردستان، سرچشمه می‌گیرد. در مسیر خود به هر دو شاخه گروس در كوه‌هاي پنجه‌علي در ناحيه بيجار می­‌پیوندد. این رود در جهت شمال به جريان سریع خود ادامه مي‌دهد. در وسط راه، رودهاي ديگري که از كوه سهند منشعب می‌­شوند، به این رود پر جنب و جوش پيوند می‌خورند. این پیوستن‌ها سبب پرآب شدن این رودخانه خروشان می‌شود.

مسیر سپید رود

سپس این رودخانه با قدرت بیشتری در جهت جنوب شرقي پیش می‌­رود. در اینجا، زنجان رود كه از چمن سلطانيه جاری می‌شود، با شاخه‌­های كوچك ديگری که از كوه‌هاي طارم جريان یافته‌اند، به رود ایجاد شده می‌­پیوندد. با رسیدن این رود به تنگه منجيل، نام آن به رودخانه قزل‌اوزن تغییر می­‌یابد. سپس رود شاهرود كه از كوه‌هاي طالقان جاری است، به آن متصل می­‌گردد. با یکی شدن این دو رود، رود حاصل بسیارخروشان شده و با کف­ فراوان که سفید رنگ به نظر می‌­رسد، به حرکت خود ادامه می­‌دهد. به همین دلیل از اینجا به بعد به نام رودخانه سپيد رود نام­گذاری شده است.

رودخانه سپید رود از چه مسیرهایی گذر می­کند؟

این رودخانه به عنوان یکی از رودخانه‌های دایمی ایران، که از كوه چهل­‌چشمه، واقع در کردستان سرچشمه می‌­گیرد، با پیوستن چندین رود و آبراه به رودخانه پرآبی تبدیل شده و به سمت دریای خزر پیش می‌­رود. شاخه اصلی رودخانه پس از گذر از شهرستان­ رودبار، آستانه اشرفیه و ده سر آستانه اشرفیه، بالاخره در محل پارک ملی بوجاق به دریاچه خزر می‌رسد.
بستر این رودخانه از سد سفیدرود تا گندلان، بسیار باریک شده و از میان دو کوه گذر می­‌کند. در ناحیه منجيل بر روي اين رودخانه، سد بزرگی ساخته شده كه باعث به وجود آمدن درياچۀ وسیعی در پشت سد شده است. در تمام مسیر، از ناحیه منجیل تا ساحل دریاچه خزر، رود سفیدرود در جهت شمال شرقی به سرعت جریان یافته و حجم مقدار آب آن بسیار زیاد می­‌شود.

این رود خروشان در طول مسير خود، به آبراهه‌هاي دیگری می­‌پيوندد. از اساسی­‌ترين آبراهه­‌ها می‌­توان به ترتیب در طول مسیر به آبرود، پس از آن سياه رودبار، سپس تويسن و سرانجام آبراهه شلي اشاره کرد. مسیر بعدی سفيدرود در جهت شمال‌شرقي است، که از میان مزارع عبور می‌­کند و در ناحیه تجن جريان مي­‌یابد. در انتهای مسیر، شاخه اصلي رودخانه به ناحیه حسن كياده وارد می­‌شود.

آب و هوای نواحی سفید رود چگونه است؟

شرایط آب و هوایی در ناحیه رودبار مشرف به این رود پرآب، به آب و هوای مديترانه‌اي مشابه است. به آن معني که دارای زمستان­‌هاي معتدل و مرطوب است و تابستان­‌هاي گرم و خشكی را می‌­گذراند. درجه متوسط حرارت در اولین ماه زمستان بین 5 تا 9 درجه سانتیگراد و در اولین ماه تابستان حدود 25 تا 26 درجه میباشد. میزان بارندگی در برخی اوقات تا 100 میلیمتر میرسد.
اين رودخانه در نواحی منجيل در مسير بادهاي همیشگی دره سفيد واقع بوده، می­دانید كه در میان مردم ایران، بادهاي منجيل از شهرت برخوردار است. در بخش پایین وضع آب و هوایی و دمای استان گیلان را در پنج روز آینده خواهیم گفت.

تاریخچۀ نامگذاری رودخانه سپید رود چه می­باشد؟

مردمان محلی در استان گیلان، رودخانه سفید رود را اسپی بیه یا اسپی رو می‌نامند که در گویش گیلکی به معنای همان رود سفید است. نام‌هایی که در فرهنگ غیر بومی به این رودخانه داده­ شده است را در چهار گروه، می‌توان دسته‌بندی نمود که مربوط به نام‌های دوران تهاجم یونان باستان، دوران مهاجمان اسلامی اقوام عرب، دوره تهاجم مغولان آلتائی، و نام­های دوران معاصر ایران می‌­باشد.
گروهی از اوستاشناسان مقصود از رود دائیتی که در اوستا از آن نام برده شده را سفید رود می‌دانند. در سده­‌های اول تا دوم پیش از میلاد مسیح، به رودخانه سپید رود، رود آماردوس گفته می‌­شد. آمِرد یا آماردوس نام­‌هایی بود، که که مهاجمان یونانی به آن داده بودند. یونانی‌­ها این نام را از قوم جنگجوی آمارد که تسلیم مهاجمان یوانی نشده ­بودند، گرفته بودند. زیستگاه قوم آمارد در گیلان و نواحی غرب استان مازندران کنونی، بوده است.

سرگذشت سپید رود

نامی که مهاجمان عرب­تبار به رودخانه سپید رود داده بودند، النهرالابیض بود. که ترجمه رود سفید در زبان عربی می‌باشد. اولین نامی که مهاجمان مغول در مورد این رودخانه به کار بردند، هولان موران بود. در دوران تسلط این قوم بر ایران، این رود را با نام قزل اوزن، نامیدند. هر دو این نام‌ها یعنی هولان موران و قزل اوزن به معنای رود سرخ می‌باشند. البته امروزه، قسمتی از این رود قبل از آنکه به رود شاهرود بپیوندد، رودخانه قزل اوزن نامیده می­‌شود.
در انجمن­‌های رسمی و اداری دوران معاصر ایران، این رود با نام سفید رود نام­گذاری شده است. البته از نام رود سپید رود نیز برای نامیدن آن، استفاده می‌گردد.

نقش رودخانه در اکوسیستم منطقه چه بوده است؟

در مفهوم لغت شناسی اکوسیستم می‌­بینیم، که به معنای محیط و موجودات زنده آن است. همواره در کنار آب به سادگی حیات شکل می‌گیرد. پس گروهی از جانداران زنده در یک محیط زندگی به همراه تمامی عوامل تشکیل دهنده‌ محیط، اکوسیستم را به وجود می­‌آورند.
آخرین بررسی‌هایی که به منظور شناسایی اکوسیستم این رودخانه در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ انجام شده، 45 گونه از ماهی­‌های مختلف و زیر شاخه­‌های آن شناسایی شده است. این تحقیق طی طرح جامع شیلاتی انجام شده و 36 جنس مختلف و ۱۷ خانواده ماهی­‌ها شناسایی شده‌­اند. محل این تحقیق در ناحیه محدود به نواحی این رود پرآب تا سد سفیدرود و سرچشمه‌های رودهای قزل‌اوزن و شاهرود بوده است.

رودخانه قزل اوزن

از عمده‌ترین ماهی‌های مهاجر سپید رود می­‌توان به گونه‌­های معروف اوزون برون، کپور معمولی و ماهی سفید اشاره نمود. همچنین گونه­‌هایی از قبیل تاس­ماهی، سس­ماهی، لای­ماهی و اسبله را در کنار گونه­‌هایی مانند سیاه کولی، سفید کولی و شاه کولی می‌­توان مشاهده نمود. در بین این گونه­‌ها، ماهی‌های خانواده کپور بالاترین نرخ فراوانی را میان گونه‌های دیگر داشته‌اند. رودخانه سفیدرود از نظر مهاجرت و تولید مثل موجودات آبزی از جمله انواع گونه‌های مختلف ماهیان خاویاری و همچنین گونه‌های ماهیان استخوانی، از دیگر رودخانه‌های حوزه جنوبی دریای خزر کاملا متمایز می‌­باشد.

نقش رودخانه در فرهنگ نواحی جنوبی دریای خزر چه بوده است؟

از دیر باز سپید رود در پیدایش تمدن منطقه شمالی ایران نقش مهمی داشته است. طبق کشفیات باستانشناسی که به اسناد و آثار تاریخی متکی می‌­باشد، اقوام بومی مستقر در سواحل جنوبی دریای خزر دارای جکومت مستقل خود بوده­‌اند. طبق یافته‌­های تپه مارلیک در گیلان، این استان و بعضی از قسمت­‌های سرزمین‌های جنوب دریای خزر دارای تمدن عظیمی با قدمت سه هزار سال می‌باشند.

در هنگام مهاجرت آریائی‌ها و در دوران سلطنت مادها، سرزمین گیلان به دلیل نامِ قومی که در آن ساکن بودند، کادوسیه گفته می‌شد.

کادوسی‌ها

کادوسی‌ها تا دو هزارسال قبل از میلاد، از حملات قوم آشوری‌ دور مانده بوده‌اند. این استقلال سبب شده ­بود که مردم آن روز گیلان، آزادانه در محدوده گسترده کناره‌های غربی رودخانه سپید رود تا کورا و ارس زندگی کنند. آنها جهت برطرف ساختن نیازهای زندگی خود، به اکوسیستم رودخانه سفیدرود وابسته بودند.
از یافته‌­های تاریخی اینطور استنباط می‌­شود، که قوم گیل یا گیل­ها که به آنها گیله مردان هم گفته می­شد، در این مکان بوده اند. آنها حدود سده اول یا دوم پیش از میلاد مسیح، به سواحل جنوبی دریای خزر و نواحی غرب رود آماردوس آمدند.  این رود بعدها سفیدرود نام گرفت. در هجوم اقوام عرب، گیلان از اشغال آنان در امان ماند. استقلال مردم این ناحیه مدیون نواحی حاصلخیز و پر برکت دریای خزر و رودخانه سپید رود بوده است.

نقش رودخانه سپیدرود در اقتصاد منطقه چه بوده است؟

رودخانه سپید رود در رونق اقتصاد نواحی جنوبی دریای مازندران بسیار مهم بوده است. در طول تاریخ، مسیر عبور رودخانه، این نواحی را به دو ناحیۀ آن سوی رودی و این سوی رودی تقسیم کرده است که در گویش محلی به آن بیه‌پس و بیه‌پیش گفته می‌­شود.
بسیاری از نگارندگان اوضاع جغرافیایی و سفرنامه ‌نویسان، عامل مهم پیدایش یک حوزه اقتصادی خودکفا در این ناحیه را، وجود این رود مهم در منطقه دانسته‌­اند. به خاطر رودخانه سپید رود و مجاورت دریای خزر، امکان اشتغال زایی زیادی برای مردم ناحیه به وجود آمده است. از جمله ایجاد استخرهای پرورش ماهی در مجاورت مزارع کشاورزی، دامپروری و مزارع تولید پرورش کرم ابریشم شغل­ اکثر مردم ناحیه است.

تهدیدهای زیست‌محیطی رودخانه سپید رود کدامند؟

در سال­های گذشته، سدهای متعددی بدون ضابطه­‌های زیست‌محیطی در نواحی سرچشمه رودخانه سپید رود، یعنی رودخانه‌های قزل اوزن و شاهرود بنا شده‌­اند. این سدهای بی­رویه باعث کم‌آبی این رودخانه شده است. بهتر است، بدانید این رودخانه در گذشته، دارای امکان کشتیرانی و حرکت کشتی­‌های کوچک تا متوسط بوده است ولی در حال حاضر این امکان در رودخانه وجود ندارد.
آلودگی، دیگر تهدیدِ زیست‌محیطی این رودخانه بوده‌­است. ریختن فاضلاب­‌های انسانی و خانگی، پسماندهای کارخانجات و پساب­‌های بیمارستانی در این رودخانه، بدون آنکه تصفی‌ه­ای صورت پذیرد، سبب آلودگی بیش از حد رودخانه شده است. در طول مسیر رودخانه، حتی استفاده از سموم و کودهای کشاورزی نیز از طریق زمین­‌های کشاوری و نفوذ به آب­های زیرزمینی، باعث آلودگی آن شده است. این آب در کشاورزی، پرورش آبزیان و آب آشامیدنی مردم منطقه، مورد استفاده قرار گرفته و در نهایت به دریای خزر می‌ریزد!!

جاذبه­‌های طبیعی رود سپید رود کدامند؟

ناحیه رود سفید رود داراي دیدنی­‌هاي گردشگری فراوانی از جمله جاذبه­‌های منابع طبيعي، تاريخي و فرهنگي است. گردشگران با رفتن به این ناحیه از دیدن مناظر طبيعي اطراف، متشکل از خود رودخانه، درياچه سد سفيدرود و درياچه سد تاريک لذت می­برند. از دیگر فعالیت­‌هایی که گردشگران انجام دهند، شامل رفتن به ييلاقات، گردش در جنگل هاي عمارلو، پیاده روی در کوه درفک، دریاچه ویستان، دریاچه عروس(حلیمه جان)، پرسه زدن در دشت­های سرسبز و شالیزارها می‌باشد. گذشته از این‌ها، ناحیه رودخانه سفید رود دارای حيات وحش بی­نظیری است.

مشاهده گل­ها، پوشش گياهي و گياهان وحشي منحصر به فرد از جمله گیاهان نادری چون درخت هرزويل و گل سوسن چلچراغ از کارهایی است که گردشگران مشتاق انجام آنها هستند. از دیگر جاذبه­‌های طبیعی در نواحی این رودخانه، وجود چشمه­‌هاي آب معدني گوناگون است، که می‌­توان به تعدادی از آنها مانند چشمه آب معدني داماش، چشمه­‌های طبیعی سنگ­رود و کلشتر، و چشمه آبگرم ماست خور اشاره کرد.
بخش­‌های پرکف و خروشان این رودخانه از فاصله  پانصد متری بعد از سد سفید رود آغاز می­‌گردد. با قایقرانی بر روی اين رودخانه می‌­توانید در کناره‌­های رودخانه سفيدرود، مردم مشغول به کار در باغ‌هاي انبوه زيتون را ببینید. در دور‌دست‌ها متوقف شوید و در حالیکه نسیم خنک و مطبوع رودخانه سپید رود را حس می­‌کنید، به تماشای دورنمایی از درختان سبز و انبوه زیتون در دامنه صخره‌های بلند بنشینید.

متاسفانه هر ساله شاهد مرگ و میر در این رودخانه زیبا هستیم. با توجه به شدت آب بالا و سردی آب بهتر است، که به تابلوهای کنار رودخانه توجه کرد و هر جایی از رودخانه آبتنی نکرد.

جاذبه‌­های تاریخی نواحی سفید رود کدامند؟

با توجه به تمدن سه هزار ساله نواحی جنوب دریای خزر این منطقه از جاذبه‌هاي تاريخي و آثار باستاني زیادی برخوردار است. آثار تاریخی معروف این ناحیه شامل تپه­‌هاي باستاني مارليک، تپه گرد کول، تپه کلشي، و پل خشتي لوشان می­‌باشد.
تپه مارلیک یا چراغعلی تپه یک محدودۀ باستانی در کناره­های شرقی این رودخانه است، که در سال 1340 توسط گروه باستان­ شناسی کشف گردید. این تپه در دره گوهر رود در حوالی رودبار در استان گیلان واقع است. آثار تاریخی تپه مارلیک از تمدن باستانی مربوط به حداقل هزار سال پیش از میلاد می‌­باشد. باستان ­شناسان احتمال می‌دهند، که تپه مارلیک آرامگاه فرمانروایان و شاهزادگان قوم آمارد بوده است. یکی از آثار مهم به دست آمده در این ناحیه، جام مارلیک است که به نماد قوم آمارد در گیلان معروف می­‌باشد.

جاذبه‌­های فرهنگی نواحی رودخانه سپیدرود کدامند؟

از آنجا که سپید رود، سال‌­ها یک ناحیه اختصاصی دور از دسترس برای زندگی مردم به وجود آورده است، مردم منطقه دارای فرهنگ و آداب و رسوم ویژه خود هستند. آثار فرهنگي که بیشتر گردشگران را به خود جذب می­‌کند، صنايع دستي و لباس­‌های محلي این ناحیه است. دوستداران فرهنگ این ناحیه، می­خواهند از نزدیک با گويش گیلکی و زندگي کوچ نشيني مردم آشنا شوند. ساير جاذبه­‌های دیدنی و فرهنگی شامل مشاهده منطقه عمارلو، بازدید از دهکده ييلاقي بره سر، آشنایی با مردمان دهکده سالانسرِ دَرکنار مي‌باشد.

دیدنی های سپید رود

در سفر به ناحیه رودخانه سپید رود، اقوام گوناگونی از مردم منطقه شامل گيلك‌ها، گالش‌ها، تات‌ها، تالش‌ها، كردها و ترك‌ها را می­‌بینید، که جمعیت این ناحیه را تشکیل داده­‌اند و که در استان گيلان تمرکز یافته‌­اند.
هر کدام از اين اقوام موسيقي سنتی و سازها و ترانه­‌های فولكلوریک خود را دارند، که از فرهنگ بسيار غني سه هزارساله آنها منشا می­‌گیرد. ناحیه این رود پرآب، آيين‌ها و جشن­های مخصوص به خود نیز دارند كه آشنايي با آنها علاقمندان تاریخ ایران را به وجد می‌­آورد. یکی از جشنواره­‌های سنتی در گیلان مراسم نوروزخوانی یا جشن اناز است که در این روزها، هنرمندان به در تک تک خانه‌­های مردم محلی رفته و با خواندن آواز مژده آمدن بهار را به آنها می‌رسانند.

در جاهای دیدنی اطراف می‌توان به سرو هرزویل و دریاچه عروس نام برد.

آدرس رسیدن به رودخانه چگونه است؟

اگر سفر خود به ناحیه رودخانه سپید رود را از شهر تهران آغاز کنیم. ابتدا در جهت شمال غربی به سمت کرج می‌­رویم. سپس در جاده طولانی قزوین – رشت، مسیر خود به سوی قزوین را ادامه می­‌دهیم و روستاهای کوهین و لوشان را پشت سر می­‌گذاریم تا به ناحیه استان گیلان برسیم. در محدوده این استان در جهت شمال از شهرهای منجیل، رودبار و رستم آباد و روستاهای امامزاده هاشم و موشنگا می­‌گذریم، تا به سه راهی جوکول بندان برسیم.

در آنجا از جاده قزوین – رشت خارج شده به سمت غرب حرکت می­‌کنیم. درواقع در آنجا از طریق جاده شاه عباسی به جاده سنگر سیاهکل وارد می­شویم. مسیر خود در جهت جنوب غربی را تا جاده قزوین ادامه می­‌دهیم، این جاده به موازات این رودخانه است و در این مسیر با هر توقفگاهی جلوه ای از زیبایی­های این رگ حیاتی گیلان را خواهیم دید.

مسیرهای دسترسي به رود سپید رود کدامند؟

سفر در طول مسیر جاده قزوین به رشت برای دوستداران طبیعت می‌تواند بسیار هیجان انگیز و جالب باشد. رودخانه سپید رود، در راستای موازی با جاده قزوین به رشت قرار گرفته است. این رودخانه، بعد از سد سفیدرود تا نزدیک شهرستان رستم آباد که به روستای گنجه معروف است، جاری می‌­باشد. اگر از طریق راه­‌های محلی منجیل تا رودبار حرکت کنید، به موازات مسیر رودخانه به سواحل رود دسترسی خواهید داشت.

امكانات اقامتي ناحیه سفید رود کدامند؟

شهرهای بزرگ این ناحیه از جمله رشت، از هتل­‌ها و مهمانسراهای لوکس تا مناسب برخوردار هستند. در شهرستان­‌هاي کوچکتر از جمله منجيل و رودبار مهمانخانه‌هایی برای پذیرایی گردشگران وجود دارد. محل‌هايی به عنوان كمپينگ با دسترسي به سرويس بهداشتي نیز تعبیه شده است.

در شهرهاي اطراف رودخانه سپید رود مانند آستانه اشرفیه و لاهیجان نیز اقامتگاه‌هاي مناسبي برای مسافران وجود دارد. فارغ از هتل و مسافرخانه‌ها، اقامتگاه‌های بوم گردی هم کم در این منطقه نیستند. و در کنار این مراکز، ویلاهای شخصی که در دسترس قرار دارند.

وضع آب و هوای گیلان

با توجه به اینکه رود سپید رود در پهنه وسیعی از استان گیلان در جریان است، برای بازدید از آن پیشبینی وضع آب و هوای استان گیلان در پنج روز آینده را در بخش پایین مشاهده می‌نمایید.
گیلان آب و هوای

لوکیشن دقیق رودخانه سفیدرود

در بخش‌های بالا به آدرس و مسیر دسترسی به این رودخانه دایمی ایران اشاره شده است. طبیعی است، که لوکیشن خاصی برای رود وجود ندارد. در قسمت پایین لوکیشن دقیق قسمتی از رودخانه آورده شده است. شما می‌توانید با استفاده از گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این رگ پر آب را مسیریابی کنید.