کاروانسرای سعدالسلطنه یا همان سرای سعد السلطنه یکی از کاروانسراهای تاریخی ایران است که در مرکز شهر قزوین قرار دارد. این مکان بزرگترین کاروانسرای سرپوشیده شهری ایران خوانده می‌شود. بنای باشکوه کاروانسرا به شیوه معماری ایرانی و با حالتی درونگرا ساخته شده ‌است. این سرای تاریخی در نزدیکی بازار قزوین قرار دارد که با گام نهادن در آن وارد دنیای کهن و بخشی از تاریخ استان قزوین می‌شوید. سرای سعدالسلطنه با نام‌هایی چون سعادت و سرای سعدیه نیز شناخته می‌شود. اکنون غرفه‌های صنایع دستی مانند برجسته‌ کاری، منبت، قالی، گلیم، گیوه‌ دوزی و نقاشی در بخش‌های مرمت شده کاروانسرا، این مکان را به قطب گردشگری قزوین بدل ساخته‌ است. در این پست به معرفی، موقعیت، دسترسی و تاریخچه کاروانسرای سعد السلطنه نگاهی خواهیم داشت.

معرفی کاروانسرای سعدالسلطنه

لذت قدم زدن در دل تاریخ را می‌توان با بازدید از سرای سعدالسلطنه تجربه کرد. این سرای قدیمی یکی از کاروان‌سراهای کهن و زنده ایران است که حیات اقتصادی همچنان در رگ‌های آن در جریان است. حجره‌های فعال و سنگفرش‌های کف آن، نشان از مرمت و بازسازی دارد. این سرا یکی از معدود کاروان‌سراهای سرپوشیده ایران است که مجهز به امکانات رفاهی است. غرفه‌های صنایع دستی و رستوران‌های سنتی سبب شده تا حال و هوای اصیل و سنتی این مکان حفظ شود.

کاروانسرای سعد السلطنه کجاست

این سرای تاریخی که یادگاری از دوره قاجار است، کمی بالاتر از مرکز شهر در خیابان امام خمینی و نزدیکی بازار قدیمی قزوین جای گرفته ‌است.

جذابیت‌های سرای سعدالسلطنه

اکنون این مکان به عنوان یک بازار در حال استفاده است. حجره‌های قدیمی آن تبدیل به فروشگاه‌های صنایع دستی، عطاری، کافه و رستوران سنتی شده ‌است. به عنوان نمونه در داخل سرای قیصریه مجموعه سعدالسلطنه، کافه عینک ارثیه قرار دارد که دکوراسیون خاص آن برای گردشگران جالب و تماشایی است. کافه نگار السلطنه از دیگر مکان‌های پربازدید این بازار خوانده می‌شود. نوشیدنی‌های سنتی و غذاهای محلی قزوین با کیفیتی عالی در این بازار در دسترس قرار دارد.

تاریخچه کاروانسرای سعدالسلطنه

قدمت بنای سعدالسلطنه به دوره قاجار و سال 1312 هجری قمری باز می‌گردد. این بنا در اواخر حکومت ناصرالدین شاه قاجار و حکومت حاکم وقت قزوین به نام محمدباقر خان سعد السلطنه اصفهانی ساخته شد. گویند این سرا در همان محل قدیمی میدان چوگان عهد صفوی و کاخ سعادت بنا شد. این امر سبب شد تا این کاروانسرا سرای سعادت نام گرفت. در گذشته این سرا به عنوان محلی برای بازرگانی بود که بعد از جنگ جهانی اول به حالت نیمه فعال در آمد.

به مرور زمان برخی از حجره‌ها که در ابتدا تعدادشان 400 باب بود، تبدیل به کارگاه‌های تولیدی کفش و قالی بافی شدند. قسمتی از کاروانسرا، کارخانه آرد و بخشی به تولید کشمش و چوب‌بری اختصاص یافت. قسمت‌های باقی مانده کاروانسرا اکنون کاربری تجاری دارد.

نام‌های سرای سعدالسلطنه

مردم شهر قزوین این سرا را با نام‌هایی چون سرای سعادت، بازارچه سعد السلطنه و سرای سعدیه می‌خوانند.

معماری سرای سعدالسلطنه

بازارچه سعدالسلطنه همچون بسیاری از بازارها و کاروانسراهای قدیمی ایران به صورت راهروهای تو در تو مسقف با مقرنس‌های آجری ساخته شده ‌است. مساحت این کاروانسرا در ابتدا حدود 26 هزار متر مربع بود. 7 حیاط، حجره‌ها‌ و هشتی‌ها، بخش اعظم این کاروانسرا را شکل داده‌اند. کاروانسرا به صورت 4 ضلعی بوده و دارای 4 ایوان رو به حیاط‌ها است. در اجرای سقف ایوان‌ها از مقرنس و آجرکاری استفاده شده‌ است.

در گذشته تجار از شهرهای مختلف به این مکان آمده و علاوه بر خرید و فروش، امکان استراحت و اقامت در این مکان را نیز داشتند. از این جهت تمام امکانات شهری مرسوم در آن روزگار را می‌توان در این محل مشاهده کرد.

ورودی کاروانسرای سعدالسلطنه

بازار سعدالسلطنه ورودی‌های متعددی دارد. اما ورودی اصلی آن از خیابان امام خمینی است. این ورودی از 4 طاق نما تشیکل شده و با نورپردازی جذاب، توجه عابران را به خود جلب می‌کند. سقف این بخش به صورت عرقچین و بدون نورگیر ساخته شده ‌است.

مرمت سرای سعد السلطنه قزوین

در دهه 90 این بازار در چندین مرحله توسط سازمان نوسازی شهرداری قزوین مورد مرمت قرار گرفت. مرمت این مکان تاریخی زیر نظر کارشناسان میراث فرهنگی انجام شد.

ثبت ملی

سال 1377 سرای سعدیه قزوین در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

 

بخش‌های مختلف سرای سعدالسلطنه

تیمچه، چندین حمام، شترخان، چارسوق، راسته، مسجد و چایخانه بخش‌های اصلی این کاروانسرا را تشکیل می‌دهد. تزئینات این بنا از جمله کاشی‌کاری‌، آجرکاری‌ و مقرنس‌ها، زیبایی آن را دو چندان می‌کند.

• چارسوق

چهارسوق یا چارسوق بخش اصلی کاروانسرا است که یک گنبد بزرگ با کاشی‌کاری چشم‌گیر دارد. گنبد چهارسوق نورگیر ندارد. اما نور این بخش از 4 گنبد کوچک در اطراف گنبد اصلی تامین می‌شود. تقاطع دو راسته بازار با یکدیگر را چهارسوق می‌نامیدند.

• حیاط سعدالسلطنه

بزرگترین حیاط این کاروانسرا حیاط سعدالسلطنه نام دارد. حیاط سعد السلطنه از طریق ورودی اصلی کاروانسرا به خیابان امام خمینی مرتبط است. مساحت حیاط در حدود 3073 متر مربع است. حیاط‌های مهم دیگر نگار السلطنه و سعدیه هستند که کوچک‌تر از حیاط اصلی طراحی شده‌اند. قهرمانی، بهشتی و راسته وزیر سایر حیاط‌های این مجموعه را تشکیل داده‌اند.

• مسجد النبی

انتهای سرای سعدالسلطنه به مسجد النبی می‌رسد. این مسجد در دوران فتحعلی شاه قاجار بنا نهاده شد. اکنون مسجد النبی بزرگترین مسجد تاریخی قزوین است. معماری اسلامی این بنا همراه با تزئینات آن همچون کاشی‌کاری‌ها، به جذابیت این کاروانسرا افزوده ‌است. مساجد متعدد دیگری مانند مسجد پنجه‌علی، پیغمبریه و هفت‌درب، در اطراف این منطقه وجود دارند.

• موزه شاهنامه و اساطیر

موزه اساطیر بخشی از این سرای تاریخی را به خود اختصاص داده ‌است. در این موزه مجسمه‌های رضا ازی محمدی برگرفته از داستان‌های شاهنامه به نمایش درآمده ‌است.

• موزه ملت

دومین موزه موجود در این کاروانسرا، موزه ملت خوانده می‌شود. اشیا موجود در این موزه از سوی علی اکبر صالحی، وزیر سابق امور خارجه ایران اهدا شده ‌است.

ساعت کار بازار سعدالسلطنه

تمام روزهای هفته بازار سعدالسلطنه همچون بازار قدیمی قزوین در طول روز فعال است. کافه‌های این سرا تا پاسی از شب نیز به ارائه خدمت مشغول هستند.

آدرس کاروانسرای سعد السلطنه قزوین

سبزه میدان و خیابان امام خمینی مکانی است که سرای سعادت در آن قرار دارد. البته این بازارچه دارای ورودی‌های متعددی است که تنها یکی از آنها در خیابان امام خمینی واقع شده ‌است. بازدید از این مکان رایگان است.

دسترسی

خیابان امام خمینی یک طرفه بوده و در روزهای کاری، اتومبیل‌های شخصی حق ورود به آن را ندارند. در روزهای تعطیل که ورود تمام وسایل نقلیه به این خیابان آزاد است، یافتن محل پارک اتومبیل با مشکلاتی روبه‌رو است. پارکینگ عمومی نیز در این منطقه وجود ندارد. از این رو استفاده از حمل و نقل عمومی بهترین گزینه است. برای این امر بایستی از تاکسی‌های سبزه میدان استفاده کرد.

بهترین زمان برای بازدید

زمان مناسب برای سفر به این شهر و مشاهده دیدنی های قزوین، فصل بهار و اواخر تابستان و اوایل پاییز است. در این زمان هوای شهر معتدل و طبیعت آن زیبا و دلربا است.

جاذبه‌های اطراف

با توجه به قدمت شهر قزوین و قرارگیری کاروانسرای سعدالسلطنه در بافت تاریخی شهر، جاذبه‌های فراوانی را در نزدیکی این مکان می‌توان مشاهده نمود. از بین این بناها باید به کاخ چهلستون، مجموعه باغ صفویه یا دولتخانه صفوی، کلیسای کانتور، موزه مردم‌ شناسی حمام قجر، موزه شهر، امامزاده شاهزاده، خانه و حسینیه امینی‌ها، سرای حاج رضا، دروازه تهران قدیم در قزوین، آرامگاه حمدالله مستوفی، آب‌ انبار سردار بزرگ، دروازه درب کوشک، خانه محصص، کاروانسرای موسی وزیر، مسجد احمدیه و مزار احمد غزالی طوسی، مسجد جامع قزوین یا مسجد عتیق و بازار قدیمی قزوین اشاره کرد.

همچنین از دیگر جاهای دیدنی استان قزوین نیز می‌توان دریاچه اوان و قله سیالان را نام برد.

عکس‌های این پست را مهدیه زمان‌خوانپور عزیز تهیه نموده‌اند.

سرای سعدالسلطنه روی نقشه

در نقشه زیر می‌توانید آدرس این اثر تاریخی را روی گوگل مپ ملاحظه بفرمایید و به راحتی مسیریابی کنید. نحوه استفاده از گوگل مپ را نیز در اینجا مشاهده کنید.