سنجاب ایرانی نقشی اساسی در اکوسیستم و محیط زیست منتطقه و رشته کوه زاگرس ایران دارد. اگر از شما پرسيده شود، از حيوانات مهم حيات وحش ايران نام ببريد، بندرت كسي سنجاب ايراني را به عنوان حيوان حياتي ايران معرفي خواهد كرد. اما چرا سنجاب ايراني، براي حيات وحش ايران مهم است؟ جواب سوال جنگل‌هاي بلوطي است، كه توسط این حیوان بازیگوش و دوست داشتنی تجديد حيات و بقا مي‌شوند. اما همین دوست داشتنی بودن و زیبایی آن و علی الخصوص فقر، منفعت طلبی و ناآگاهی‌ها ما انسان‌ها سبب نابودی آن و جنگل‌های بلوط زاگرس می‌شود. در این مقاله به معرفي مشخصات ظاهري و فيزيولوژيكي، زيستگاه، ويژگي شاخص، تغذيه و لانه، پراكنش، تهديدات و انواع ديگر سنجاب‌هاي ايراني پرداخته شده است. همچنين به بررسي نام سنجاب ایران و حضور آن در ادبيات ايران و ایل سنجاب نيز اشاره شده است.

سنجاب ايراني، ضامن بقاي حيات وحش ايران

در واقع جنگل‌هاي بلوط زاگرس، 40 درصد از منابع آب کشور ایران را تامين مي‌كنند. اين جنگل‌ها سرچشمه‌ اصلی‌‌ترین رودخانه‌های کشور چون کارون، کرخه، دز، زاینده رود، سفید رود، زرینه رود و سیمینه رود هستند. همچنين جنگل‌‌هاي بلوط در رفع آلودگي نقش بسزايي دارند و به عنوان مانعی در برابر طوفان‌های گرد و غبار عمل می‌كنند. جنگل‌های بلوط می‌توانند ۶۸ تن از گرد و غبار هوا را جذب کنند. علاوه بر همه‎ي اين مزاياي حياتي اين موجود، سنجاب ايراني، نام پرافتخار كشورمان را به يدك مي‌كشد. اما سنجاب ايراني چيست؟ و چرا نقش مهمی در حیوانات ایران دارد؟

در حقیقت خنگی این جونده به سود طبیعت و ضامن بقای جنگل‌های بلوط است. به نحوی که سنجاب بلوط را زیر خاک قایم می‌کند، تا در وقت لزوم از آن استفاده کند. اما جای آن را فراموش می‌کند و این سبب رشد نهال‌های بلوط و جوانه زدن آنها می‌شود.

سنجاب ايراني

سنجاب ايراني جونده‌ي است که در مناطق جنگلی قفقاز، آناتولی، زاگرس و مدیترانه‌ شرقی زندگی می‌کند. در ایران زیستگاه اصلی این حیوان مناطق جنگلی زاگرس در غرب ایران است. زیرا غذای غالب این جونده بامزه میوه درخت بلوط است. اين گونه از جوندگان، جثه‌ی متوسط، دمی بلند‌ و پشمالو دارند، که دم آنها از نصف طول بدنشان بلندتر است. رنگ موهای سر و سطحي پشتی دم این حیوان قرمز حنایی و سطح زیرین دم روشن‌‌تر است. این گونه در سال 1778 میلادی توسط یوهان فردریش گملین شناسایی شد و با نام علمي Sciurus anomalus نامگذاری شد. نام رایج انگلیسی برای اين گونه، سنجاب قفقازی است، اما به نام سنجاب فارسی شناخته شده است. در ايران به سنجاب قرمز و سنجاب زاگرس نيز معروف است.

مشخصات ظاهري سنجاب ايراني

سنجاب ايراني جانوری متوسط‌ جثه است.طول آنها 32 تا 36 سانتیمتر، دم 13 تا 18 سانتیمتر، طول کف پا ۵۰ تا ۶۰ میلی‌متر، طول گوش ۲۷ تا ۲۹ میلی‌‌متر  و وزن آنها 250 تا 410 گرم  است. رنگ خز بدن آنها بسته به نوع زیر گونه از قهوه‌ای مایل به خاکستری تا خاکستری کمرنگ متغیر است. در حالی که رنگ زیرین آن قهوه ای زنگ زده تا مایل به زرد است. دم آنها رنگ قهوه‌ای زرد تا قرمز عمیق دارد. پنجه‌ها نسبتاً کوتاه است. حرکت از نواحی شمالی جنگل‌های زاگرس به سمت جنگل‌های جنوبی زاگرس رنگ موی سنجاب ایرانی را دستخوش تغییرات کرده است. كه این تغییرات رنگ، از رنگ نارنجی و حنایی به رنگ زرد کمرنگ تا نخودي تغییر کرده است.

مشخصات فيزيولوژيكي سنجاب ايراني

دندان‌های پیشين در سنجاب ايراني مانند سایر جوندگان دارای ریشه‌باز و رشد مداوم ۱۵ سانتیمتر در هر سال را دارند اما بعلت ساییده شدن منظم کوتاه می‌مانند. به خصوص دندان‌های پیش پایینی حفره عمیقی را اشغال می‌کنند. فرمول دندانی در سنجاب ایرانی ۱/۱ دندان پیش، ۰/۰ دندان نیش، ۱/۱ دندان پیش آسیا و ۳/۳ دندان آسیا می‌باشد.

سنجاب‌های ماده چهار جفت سر پستانک دارند. غدد دهانی در محل تلاقی دو لب قرار دارند، که از آن برای علامت‌گذاری استفاده می‌کنند. غده عرق سنجاب‌های درختی در زیر پاهایشان است. اين غدد بین پهنه پا و روی پنجه ها بین انگشتان می‌باشد. وقتی که هوا گرم می‌شود و یا آنها تحرک زیادی دارند جای پای خود را روی سطوح خشک می‌گذارند تا عرق پاهایشان خشک شود. این عرق همچنین برای علامت گذاری درختان در قلمرو آنها نیز استفاده می‌‌شود.

چهار انگشت در دست‌ها و پنج انگشت در پاها وجود دارد. انگشتان ناخن‌های بلندی دارند. طول پاهای سنجاب از دست‌هایش بیشتر است. به همین دلیل، عمل پریدن در این حیوان به آسانی انجام می‌گیرد. پای عقب سنجاب‌ها، دارای دو مفصل است.این مفصل‌ها به آنها کمک می‌کند به سرعت از روی درخت‌ها جابه جا شوند.

دم این جونده ايراني، اندام مهمی برای آن‌ها است.در هنگام تهدید، دم به آنها کمک می‌کند، تا از شاخه‌ی به شاخه‌ی دیگر بپرند. در واقع دم آنها در حفظ تعادل به آنها کمک می‌کند. سنجاب‌ها همچنین هنگام خواب از دمشان به عنوان بالش استفاده می‌کنند. دم همچنین وسیله ارتباطی میان آنها نیز است. آنها هنگام برخورد با یکدیگر با دمشان ارتباط برقرار می‌کنند.

ويژگي شاخص سنجاب ايراني

رنگ قرمز حنایی سر و دم، مشخصه سنجاب ايراني است، كه این پستاندار را از سایر سنجاب‌های موجود در ایران متمایز می کند.

رژيم غذايي سنجاب ايراني

رژیم غذایی سنجاب ايراني شامل جوانه، برگ، پوست و شاخه درختان و میوه، آجیل، دانه، بذر بلوط است. اما گاهی ممکن است، از پرندگان و تخم های آنها نيز تغذیه كنند. ترجیحات غذا بسته به در دسترس بودن آن متفاوت است. دانه‌ها می‌تواند غلاتی مانند گندم و ذرت، دانه‌های روغنی مانند تخم آفتابگردان و میوه‌ها شامل میوه‌های خشک مانند توت، گردو، بادام، فندق، بلوط و میوه‌های دیگر مانند سیب، انگور و سبزیجاتی نظیر کاهو و کلم همگی می‌توانند بخورند. در بین این مواد، بلوط غذای شاهانه و مورد علاقه‌ي سنجاب‌ها است، آنها این قابلیت را دارند، که هر هفته ٦٠٠ گرم، یعنی تقریباً به اندازه وزن بدن‌شان غذا بخورند.

لانه سنجاب ايراني

سنجاب ايراني، لانه‌ای براي خودش نمي‌سازد. اين حيوان، حفره‌ها و شكافهاي درختان بلند و کهنسال را براي لانه انتخاب مي‌كند، اما لانه خودشان را با خزه و برگ درختان تزيين مي‌كند. لانه‌ها در فاصله 5 تا 14 متری بالای سطح زمین قرار دارند. اما گاهی اوقات لانه‌ها در زیر صخره‌ها یا ریشه‌های درخت نيز یافت می‌شوند.

توليد مثل سنجاب ايراني

سنجاب ماده، قوی‌ترین نر را در فصل جفتگیری انتخاب می‌کند. اما بعد از جفتگیری دیگر با آن زندگي نمی‌کند. علت آن شايد برای کاهش زاد و ولد و يا نگاه داشتن گونه ها می‌باشد. توليد مثل این جونده ايراني، در طول سال دو الی سه بار رخ می‌دهد، اما در بهار و پاییز شایع‌تر است. طول بارداري 40 روز است. در هر زايمان بین دو تا هشت عدد بچه با چشم‌های بسته، بی‌مو و بي‌دندان با طولي برابر  3 سانتيمتر و وزني در حدود  31 گرم به دنيا مي‌آيند. سه یا چهار زايمان معمولا رايج‌تر است. مدت شيردهي معمولا 8 الي 10 روز است. جوان‌ها در سن شش ماهگی الي يك سالگي کاملاً بالغ مي‌شوند. حداکثر جمعیت اين جونده زیبا و دوست‌داشتنی در فصل پاییز مي‌باشد. در فصل زمستان جمعیت اين جونده کاهش مي‌یابد و در اوايل بهار قبل از شروع دوباره جفتگیری به حداقل خود می‌‌رسد.

زيستگاه سنجاب ايراني

سکونتگاه طبیعی سنجاب ايراني جنگلهای پهن، برگ ريز و معتدل با درختان بلوط، صنوبر، سرو و پسته است. این جونده در مناطقی به طول ارتفاع 2000 متر زندگی می‌کند. آنها در روي درختان زندگی می‌کنند، اما برای تغذیه و جمع آوری میوه در روی زمین هم دیده می‌شوند. ‌

طول عمر سنجاب ايراني

بيشترين طول عمر سنجاب ايراني حدود 15 سال است. آنها بطور طبیعی می توانند شش تا ده سال زندگی کنند. به عنوان حیوانات خانگی اما آنها طول عمر کمتری دارند. طول عمر آنها در اسارت حتی به کمتر از یک سال نیز رسیده است. این جونده ايراني موجودات پر جنب و جوشی هستند و مدام در حال فعالیت در جنگل‌ها هستند. به عنوان حيوان خانگي افسردگی می‌گيرند و غذا نمی‌خورند و بر این اساس عمرشان کوتاه تر می‌شود.

پراكنش سنجاب ايراني

سنجاب ايراني در كشورهاي جنوب‌غربي آسيا از جمله در ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، یونان (فقط در جزیره لسبوس)، ایران، عراق، اسرائیل، اردن، لبنان، سوریه يافت مي‌شود.

پراكندگي جغرافيايي سنجاب ايراني در ايران

سنجاب ايراني از حیوانات بومی غرب کشور ایران است. در مناطق جنگلی زاگرس از سردشت آذربایجان‌غربی تا مناطق چهار محال و بختیاری، لرستان، كردستان، ايلام، كرمانشاه، کهگیلویه و فارس زيستگاه دارد. مهمترین زیستگاه سنجاب ایرانی در ایران، جنگل‌های بلوط سردشت در آذربایجان‌غربی است.

ردزني این جونده ايراني

شکل مدفوع سنجاب ايراني گرد و کوچکتر از مدفوع خرگوش است. به قطر حدود ۵ میلی‌متر و رنگ آن به رنگ خاکستری تیره تا سیاه متغیر است. رنگ مدفوع در سنجاب‌ها وابسته به رژيم غذايي آنها است.

رفتار و عادات سنجاب ايراني

سنجاب‌ها زندگي روزانه و انفرادی دارند. به نظر مي‌رسد اين موجودات قلمروشان را با ادرار و بزاق دهان مشخص می‌کنند. سنجاب‌هاي ايراني خواب زمستاني ندارند. براي همين برای تغذيه در فصل زمستان، آنها مقدار زیادی از دانه‌ها بخصوص دانه بلوط را در خاك، زیر ریشه، یا سوراخ درختان پنهان می‌کنند. اين آينده نگري سنجاب‌ها موجب تجدید حیات جنگل‌های بلوط در ايران مي‌شود. چرا كه سنجاب‌ها تمام بلوط‌هاي پنهان كرده را پیدا نمی‌کنند. البته گراز وحشي نيز  با شخم زدن زمين، پيدا كردن بلوط‌هاي مخفي شده را براي سنجاب‌ها مشكل مي‌كند.

 تعیین سلسله مراتب در جنس نر یا ماده سنجاب وجود ندارد. در تابستان بیشتر فعالیت سنجاب حدود دو تا سه ساعت بعد از طلوع خورشید است. آنها عصر را در لانه شان استراحت می‌کند. در زمستان سنجاب‌ها فعالیتهای خود را صبح آغاز و تا اواسط روز به پایان می‌رساند و در لانه‌شان تا روز بعدی می‌ماند. در شبهای سرد شدید زمستان، برای گرم  نگه داشتن دمای بدن‌شان به لانه‌ های همدیگر می‌روند و با گرم شدن هوا آنها به لانه خودشان بر می‌گرداند. هنگام توفان یا سرمای بسیار شدید سنجاب‌ها ممکن است روزها آشیانه خود را ترک نکنند. اگر آشیانه سنجاب با هجوم کک‌ها یا مزاحمهای دیگر مواجه شود، سنجاب از آنجا به آشیانه‌ي جدید نقل مكان می‌کند.آنها موجودات بسیار تمیزی هستند و لانه‌ شان را نیز تمیز نگه می‌دارند.سنجاب‌ ایرانی علاقه‌ی کمی به حمام کردن دارند اما شناگران ماهری هستند.

نحوه ارتباط سنجاب ایرانی با یکدیگر

 سنجاب‌ ايراني با صدایی شبیه صدای جیر جیر با فرکانس بالا با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کند که این صدا همراه با حرکات دم انجام می‌شود. به علاوه، تحقیقات نشان داده است که آنها، توانایی تماشا کردن و آموختن از یکدیگر را دارند، به ویژه اگر آن کار مربوط به سرقت غذا باشد. حتی بعضی سنجاب‌ها پوست مارهای قدیمی را جمع آوری می‌کنند، آن را می جوند و بعد موهای خود را لیس می‌زنند تا بوی مار بگیرند. این کار نوعی پنهان شدن از دست شکارچیانی است که آنها را از طریق بویشان مي‌يابند، است.

شكارچيان طبيعي سنجاب ايراني

گوشتخواران مثل گربه وحشی، مار، روباه، سمور، شغال و پرندگان شکاری مثل شاهين و دلیجه شكارچيان طبيعي سنجاب ايراني است. متاسفانه در ایران بزرگترین شكارچيان آنها، انسانها می‌‌باشند. شکار توسط انسانها، این حیوان نادر ایران را در در آستانه‌ی انقراض قرار داده است.

تهديدات سنجاب ايراني

تعداد دقيق سنجاب هاي ايراني، در پراکنش‌ها آنها كاملا مشخص نيست. تحقيقات نشان مي‌دهد جمعيت سنجاب ايراني در بيشتر كشورهاي داراي زيستگاه اين حيوان از جمله تركيه،اسرائيل و ايران روبه كاهش است. بخصوص در ايران، اين حيوان در در آستانه انقراض قرار گرفته است.

علتهاي کاهش شدید جمعیت این جونده در ايران، قاچاق و شکار آن براي فروش به عنوان حيوان خانگي بخصوص در زيستگاه اصلي اين حيوان،‌ در سردشت و استان فارس را مي‌توان ذكر كرد. در واقع ايران تنها كشوري است، كه اين موجود به عنوان حيوان خانگي خريد وفروش مي شود! متاسفانه به دلیل همین خرید و فروش غیر قانونی در سال‌های اخیر شاهد آتش سوزی‌های وسیعی در منطقه فارس بوده‌ایم. امیدواریم با گسترش آگاهی از اهمیت این جونده ایرانی و حفاظت بیشتر آن و بهبود وضع اقتصادی دیگر شاهد این گزارش‌های ناگوار نباشیم.

علت هاي ديگر انقراض اين حيوان در ايران، ‌آتش سوزي‌هاي جنگل‌هاي زاگرس، جنگل‌زدایی و تخریب زیستگاه‌های اين جونده مي‌باشد. بریدن درختان بلوط توسط روستاییان دامدار مناطق غربی، براي ايجاد مناطق تغذيه دام و جمع‌آوری بلوط‌ها توسط ساکنان این مناطق،  موجب از دست رفتن منبع غذایی اصلی اين حیوانات بازیگوش کوچک شده است. خوشبختانه سنجاب ايراني در منطقه زاگرس از سوی سازمان حفاظت محیط زیست در رده گونه‌های حمایت شده قرار گرفته است، تا از خطر انقراض در امان باشد. اما ای کاش بیشتر از آن محافظت و حراست می‌شد…

ساير سنجاب‌هاي موجود در ايران

طبق آمار بیش از 365 نوع سنجاب در سراسر دنیا وجود دارد. از اين 365 نوع، پنج جنس از پنج گونه آن در ایران زيستگاه دارند، که به دو گروه تقسیم می‌شوند. هر پنج گونه سنجاب‌های موجود در ایران از سنجاب‌های با فعاليت روز گرد هستند.

از این گونه‌ها در ایران، دو گونه درخت‌زی و سه گونه زمینی هستند. سنجاب ايراني Sciurus anomalus و سنجاب بلوچی Funambulus pennanti، از سنجاب‌های درخت‌زی هستند. لانه‌های این گونه در شکاف‌های درختان است. سنجاب کلاهو Spermophilus fulvus، سنجاب ناخن دراز Spermophilopsis leptodactylus و سنجاب پیر احمد در شنزارها زندگی می‌کنند و لانۀ خود را در زمین در ریشه درختان، بوته‌ها و صخره‌ها درست مي‌كنند.

سنجاب‌‌هاى بلوچى جثه اش کوچک‌تر از سنجاب ایرانی است. اين سنجاب گوش‌های متوسط،و دم بلند و پشمالو دارد. رنگ سطح پشتی دم آنها، سیاه است و در سطح شکمی رنگ خاکستری دارند. از نشانه‌های بارز این جونده چهار نوار پهن و سیاه‌رنگ در زمینه سفید پشت بدن آنها است. در منطقه راسك بلوچستان، مردم اعتقاد دارند كه سنجاب بلوچی با تغذيه از حشرات آفات نخلستان‌ها و گرده‌افشاني موجب باروری هرچه بيشتر نخلستان‌ها می‌شوند. همین اعتقاد موجب احترام مردم به این حيوانات ايران و مراقبت بیشتر از آنها شده است. برخلاف سنجاب ایرانی، با توجه به اهمیت این گونه نزد مردم بومی، خطر چندانی نسل این حیوان را تهدید نمی‌کند. به سنجاب نخلی یا بلوچی، مردم محلی هِردِک می‌گویند.

ريشه نام سنجاب و سنجاب ايراني

نام علمي سنجاب Sciurus (Skiouros) از یونان باستان گرفته شده است. Skia به معنی سایه و Oura به معنی دم می‌باشد. بنابراین معنی آن، کسی که زیر سایه دمش می‌نشیند، است. قرن‌ها بعد فرانسوی‌ها یک اسم به نام (esquirel) برای وصف این حیوان ساختند. و هم اکنون او را (Squirrel) می‌نامند.

كلمه فارسي سنجاب از کلمات فارسی معرب است. در زبان عربي با همين كلمه سنجاب بيان مي‌شود. در لغت نامه دهخدا به معني جانوری است، از موش بزرگتر است و از پوست آن پوستین می‌ساختند و آن را از ترکستان می‌آوردند.

سنجاب ايراني در ادبيات ايران

اگر چه تاریخ تکامل این جونده ايراني، در قاره اوراسیا در میوسن پدیدار شده است، اما در نقوش تاریخی و تمدن ايران اثري از اين حيوان نيست. در عوض در ادبيات در شعر شاعرانی مانند سعدی، حافظ، فرخي، عنصري، ناصر خسرو، اسدي، خاقاني، نظامي، فردوسي و غیره به وفور به چشم مي‌خورد. اين ابيات نشان مي‌دهند، این جونده از حيوانات ايران بوده و گسترش جغرافيايي زيادي در آن زمان‌ها داشته است.

شهرت سنجاب در شعرهای فارسی

در شعرهاي فارسي اين حيوان هاي ايران نماد نرمي و ثروتمند بودن است. همچنين در شعر فارسي به ويژگي‌هاي بارز و شاخص  اين موجود از جمله رنگ موي آن، لباس يا پوستين، بالش و روانداز كه از آن ساخته مي‌شد، اشاره شده است. ظاهرا ساخت لباس از این جونده در مناطق خوارزم، جمهوری آذربایجان و تركمنستان كه در آن زمان‌ها جزو قلمرو ايران بودند، رايج بود. پوست‌های سنجاب خزری و خوارزمی در گذشته‌ي دور ايران از شهرت خوبی برخوردار بوده است. ظاهرا لباسهای تهیه شده از سنجاب‌ها را افراد ثروتمند استفاده می‌نمودند. گواه و سند اين مطلب نيز به ابیات شعر فارسي برمي‌گردد. در واقع ما از گذشته ظلم خود را به طبیعت داشته‌ایم، اما در سال‌های اخیر این ظلم و بصورت افسارگسیخته و با توجه به صنعتی شدنمان بیشتر و بی رحمانه‌تر شده است.

در خوابگاه عاشق سر بر کنار دوست         کیمخت خارپشت ز سنجاب خوشتر است (سعدی)

تو گفتی گرد زنگار است بر آیینه چینی      تو گویی موی سنجاب است بر پیروزه گون دیبا (فرخی)

خفته بر سنجاب شاهی نازنینی را چه غم         گر ز خار و خاره سازد بستر و بالین غریب (حافظ)

خز موش نام ديگري است، كه برخي از افراد به اين حيوان داده‌اند. به نظر می رسد، که واژه خز موش واژه‌ای اصیل و فارسی است که در دوره قبل از اسلام، بر این جانور اطلاق می‌شد. نام دیگر سنجاب در فارسی وَروَره است، که ریشه آن به ریشه هندواروپایی ‎برمی‌گردد.

ایل سنجابی ایران

یکی از ایل های دلير کرد ایران در استان کرمانشاه، ایل سنجابی است. که از ایل‌های معروف و وطن ‌پرست ایران است. در مناطقی کرمانشاه مانند اسلام آباد غرب، قصرشیرین، جلگه ماهی‌د‌شت و مناطقی از اورامانات، این ایل در آن حضور داشته یا دارند. همچنين مناطقی از کشور فعلی عراق نیز در ایام قدیم جزء ایل سنجابی محسوب می‌شده‌اند. این ایل به شجاعت و دفاع از ميهن‌مان مشهور و معروف هستند. این ایل سابقه مجاهدت‌های طولانی در برابر ارتش های متجاوز روسیه تزاری، عثمانی و انگلستان را دارد.

بنا به روایتی نیز نام این ایل از یکی از مجاهدت‌های آن بدست آمده است اسناد اين ايل به کتاب زیر آفتاب سوزان ایران،نوشته‌ي اسکارفن نیدرمایر و همچنين كتاب ایل سنجابی و تهاجمات ملی ایران،نوشته‌ي كريم سنجاب، برمي‌گردد. افراد این ایل در نبرد ایران برای باز پس‌گیری هرات در دوران قاجار، بالاپوشی از پوست سنجاب پوشیده بودند و از این رو با نام سنجابی‌ها معروف شده‌اند.كوههاي سنجاب واقع در اربيل عراق نشاني از اين ايل و نشاني از زيستگاه اين سنجاب را دارد.

خانه‌های آماده سنجاب ایرانی

این جانوران معمولا لانه نمی‌سازند. آنها از سوراخ‌ها و حفره‌های طبیعی داخل تنه درخت به عنوان لانه استفاده می‌کنند. آنها پس از بررسی و انتخاب حفره کف آنها را با علف‌های نرم می‌پوشانند. آنها برای گرم نگهداشتن لانه‌های خویش، سنجاب‌های دیگر را به عنوان میهمان می‌پذیرند.

نقش سنجاب ایرانی در طبیعت

این جونده کوچک و بامزه همانطور که در بخش‌های بالا گفته شد، در ایران درمیان درختان بلوط زندگی‌ می‌کنند. این پستاندار جونده به دلیل رفتار تغذیه‌ای خاصی که دارد. به احیا، تکثیر درختان بلوط کمک می‌کند. این جانور باغبان و حامی درختان بلوط ایران است.

بخشی از عکس‌های این پست را جنابان آقایان مهدی جلال‌پور و علی ثقفی احسان سلیمانی عزیز ثبت نموده‌اند.