طاق بستان یکی از آثار تاریخی با‌ ارزش ایران‌زمین و استان کرمانشاه است. این اثر، مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌هایی است، که در محله طاق‌بستان، در فاصله 5 کیلومتری شمال‌غربی شهر کرمانشاه واقع شده است. طاق‌بستان با عناوین دیگری از قبیل: طاق وسان و تاق‌وه‌سان (تاق‌وسان، تاق ‌وه‌سان) نیز شناخته می‌شود. قدمت آن به قرن سوم میلادی، به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. این اثر تاریخی نیز مانند بیستون کرمانشاه، یک سنگ‌نوشته بی‌نظیر است. بر روی طاق بستان کرمانشاه، وقایعی از قبیل: تاج‌گذاری شاهان ساسانی، خسرو پرویز، اردشیر دوم، شاپور دوم و سوم و هم‌چنین چندین کتیبه به خط پهلوی حکاکی شده است. همچنین، مراسم شکار گراز توسط سوار‌کاران و نواختن موسیقی با آلات موسیقی چنگ در این سنگ‌نوشته بی‌نظیر قابل مشاهده است. در این مقاله، قصد داریم به معرفی طاق بستان، تاریخچه، نقاشی‌ها و حکاکی‌های طاق بزرگ و کوچک، آدرس و چگونگی دسترسی به مجموعه تاریخی تاق بستان بپردازیم.

در واقع نگارش صحیح نام این بنا تاق بستان است. اما به اشتباه به طاق بستان شهرت پیدا کرده است. در اطراف این بنای تاریخی، کوه و چشمه‌های فراوانی وجود دارد و یک استخر زیبا در رو‌به‌روی این اثر بر زیبایی آن افزوده است. همین موضوع باعث شده تا این منطقه به یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری کرمانشاه و ایران تبدیل شود. با سفر به تاق بستان، می‌توانید زندگی و حکومت پادشاهان و اعتقادات آنان را به روایت تصویر و حکاکی مشاهده کنید. اهمیت طاق بستان از لحاظ تاریخی، بسیار زیاد است. اگر به بازدید از آثار باستانی علاقه‌مند هستید، بازدید از این مجموعه را اکیداً توصیه می‌کنیم.

تاریخچه طاق بستان

طاق بستان، واقع در 5 کیلومتری شمال‌غربی کرمانشاه، در غرب ایران است. این اثر تاریخی در واقع مجموعه‌ای زیبا از سنگ‌نوشته‌هایی است که متعلق به دوره ساسانیان است.

محله طاق‌بستان، با وجود طبیعت زیبا، کوه و چشمه‌های فراوان، یکی از تفرجگاه‌های مهم در غرب ایران است. این منطقه در دوره ساسانیان، به عنوان بیشه‌زاری برای شکار شاهان ساسانی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. مجموع طاق به دستور اردشیر دوم ساسانی، ملقب به اردشیر نیکوکار ساخته شد. وی یکی از نوادگان ساسانی و عضو ارتش شاپور بود. از آن‌جایی‌که جانشین شاپور، یعنی شاپور سوم به سن قانونی سلطنت نرسیده بود، اردشیر تا زمان بزرگ شدن وی باید حکومت می‌کرد.

در گذشته در منطقه طاق‌بستان، دیوارهایی در سمت کوه وجود داشت که مانند یک دام طبیعی برای شکار عمل می‌کرد. از این‌رو، شاهان ساسانی علاقه زیادی به این منطقه برای شکار کردن داشتند. قدمت کتیبه طاق بستان به حدود سال ۵۹۰ تا ۶۲۷ میلادی برمی‌گردد. امروزه، ایران و ایرانی به این اثر تاریخی و باارزش می‌بالد. لازم به ذکر است، مردم محلی، طاق بستان را “طاق وه سان” تلفظ می‌کنند. سان در زبان کردی به معنای سنگ است. جالب است بدانید شاهان ساسانی، قبل از انتخاب طاق بستان، نواحی اطراف تخت جمشید را حکاکی برگزیدند. این منطقه در مسیر جاده تاریخی ابریشم واقع شده بود و طبیعتی سرسبز و پرآب داشت. علاوه بر این مکانی مناسب برای شکار نیز بود، از این‌رو اردشیر دوم و شاهان پس از او، طاق‌بستان را برای سنگ‌نبشته‌ها انتخاب کردند.

نقاشی‌ها و حکاکی‌های طاق بستان

تاج‌گذاری اردشیر دوم

در کتیبه طاق‌بستان، 3 نقش مهم وجود دارد که در نهایت تمامی آن‌ها بیانگر داستان تاج‌گذاری اردشیر دوم هستند. اولین نقشی که در ورودی طاق بزرگ مشاهده می‌کنید، نقش اردشیر است که بین اهورامزدا و میترا قرار دارد. در این نقش، اهورمزدا و میترا، تاجی به اردشیر می‌دهند. هاله نوری که دور سَر میترا وجود دارد، با زیبایی تمام حکاکی شده است. در این نقوش، اردشیر رو به سوی اهورامزدا قرار دارد. اهورمزدا حلقه مودت یا سلطنت را به دست چپ اردشیر می‌دهد و اهریمن نیز زیر پای شاه و اهورامزدا افتاده است. به باور برخی، اهریمن همان امپراطور روم یعنی پادشاه جولیان است. سنگ‌نگاره طاق بستان در حقیقت بیانگر این است که پادشاهی اردشیر از نوع الهی است. همین باعث شده او بتواند اهریمن را زمین زند و بر او چیره و پادشاه ایران زمین شود. ابعاد نقش تاج‌گذاری اردشیر دوم، 3*5.5 متر است.

نقش خسرو پرویز در طاق بزرگ

یکی از نقوش طاق بزرگ، خسرو پرویز را سوار بر اسب نشان می‌دهد. به باور برخی کارشناسان، نقوش طاق بستان بزرگ، بیانگر داستان خسرو و شیرین است. یکی از نکات جالب درباره این نقش، تغییر نوع لباس‌ها در آن است که به خوبی حکاکی شده است. یک سواره‌نظام با زره و نیزه و سوار بر اسب نیز در زیر پای شاه قرار دارد. خسرو پرویز یکی از شاهان ساسانی بوده که علاقه خاصی به موسیقی و نقاشی داشته است. از این‌رو در زمان پادشاهی وی، به هنرهای مختلفی از جمله شعر و موسیقی بسیار اهمیت داده می‌شد. در این دوره بسیاری از موسیقی‌دانان و شاعران به شکوفایی رسیدند که معروف‌ترین آنان، باربد بود. وی برجسته‎ترین موسیقی‌دان، شاعر، بربط نواز و خواننده دوره ساسانی بوده است.

 نقوش و حکاکی‌های طاق کوچک

مجموعه تاق بستان کرمانشاه متشکل از یک طاق اصلی یا طاق بزرگ و یک طاق کوچک است. طاق کوچک با عنوان طاق بستان کوچک نیز شناخته می‌شود که نقش پیکره شاپور دوم و پسرش شاپور سوم در آن حک شده است. همان‌طور که گفته شد، در بالای سنگ‌نگاره‌های طاق بستان، کتیبه‌هایی به خط پهلوی ساسانی مشاهده می‌شود که با استناد بر آن‌ها، صاحب نقوش، شاپور می‌باشد.

 نقاشی‌ها و حکاکی‌های خارج از طاق بزرگ

نقوش و حکاکی‌ها، محدود به داخل طاق بستان نمی‌شود و در خارج از طاق بزرگ، نقوش بسیار زیبایی وجود دارد. این حکاکی‌ها مربوط به دو فرشته حلقه به دست هستند که به‌عنوان خدای پیروزی یا نیکه شناخته می‌شوند. برخی از باستان‌شناسان بر این باورند که این نقوش به سبک یونانی حجاری شده است.

نقوش ورودی طاق بزرگ

در ورودی طاق بزرگ، 3 نقاشی زیبا وجود دارد. در این حکاکی، نقش فرشته‌های بال‌دار، درخت‌ زندگی، صحنه شکار گراز و گوزن در بیشه‌زار طاق بستان، شکار مرغان و صید ماهیان، نقش فیل و اسب و همچنین نقاشی قایقی با نوازندگان را خواهید دید. این نقاشی، چگونگی و نحوه برگزاری مراسم شکار ساسانی در بیشه‌زار را بیان می‌کند.

استخر و چشمه طاق بستان

زمانی که وارد مجموعه طاق بستان می‌شوید، در قسمت جلوی آن، یک استخر و چشمه بزرگ را مشاهده خواهید کرد. در گذشته، مردم این منطقه از آب این چشمه به‌عنوان آب آشامیدنی استفاده می‌کردند. بخشی از آب این چشمه بزرگ و زیبا در بیشه‌زار، جایی که شاهان شکار می‌کردند، جمع شده بود. سرچشمه این آب گوارا، چشمه معروفی در همین منطقه به‌نام سراب است. دستور ساخت عمارت و استخر جلوی طاق‌بستان را عماد‌الدوله، پسر محمد‌علی‌میرزا دولتشاه صادر کرده است. به‌عبارتی این عمارت و استخر متعلق به دوره قاجار و زمان سلطنت ناصرالدین شاه می‌باشد.

آدرس طاق بستان، دسترسی، ساعات و هزینه بازدید

مجموعه تاریخی تاق بستان در 5 کیلومتری شمال‌غربی شهر کرمانشاه، در بلوار طاق بستان و در نزدیکی پارک جنگلی طاق بستان قرار دارد. شما با رفتن به این پارک جنگلی به‌راحتی می‌توانید به طاق بستان برسید. ساعات بازدید از طاق بستان در فصول گرم سال، 8 الی 20 و در فصول سر سال، 8 الی 17:30 می‌باشد. هزینه بازدید از طاق بستان برای شهروندان ایرانی، 3 الی 5 هزار تومان و برای اتباع و گردشگران خارجی 50 هزار تومان می‌باشد.

آب و هوای کرمانشاه

برای تجربه یک سفر عالی و ایده‌آل لازم است، تا از شرایط آب و هوایی شهر و منطقه مطلع شویم. بدین سبب در بخش زیر پیشبینی وضع آب و هوایی شهر کرمانشاه را در پنج روز آینده قرار داده ایم.
کرمانشاه آب و هوای

لوکیشن دقیق طاق بستان

در بخش بالا به راه دسترسی این بنای تاریخی اشاره کردیم. در این قسمت لوکیشن دقیق تاق بستان کرمانشاه قرار داده شده، تا با کمک تلفن همراه هوشمندتان تا رسیدن به این مکان زیبا مسیریابی نمایید.

عکس‌های این پست را جناب آقای حمیدرضا کرمی عزیز ثبت نموده‌اند.