آثار تاریخی ایران فراوان و ایران دارای تمدن و تاریخ غنی است. برای همین وارث میلیون‌ها آثار تاریخی است. در این محتوا سعی شده است به معرفی آثار تاریخی ایران، تقسیم بندی آثار تاریخی ایران در این سایت (آثار باستانی، مقبره و گورستان، خانه‌های تاریخی، عمارت و کاخ‌های تاریخی، اماکن مذهبی و مسجدهای تاریخی)، تمدنهای بزرگ ایران، مهمترین آثار تاریخی ایران در خارج کشور، مهمترین موزه‌های آثار تاریخی ایران، معرفی دیدنی های تاریخی ایران، مهمترین کتاب‌های آثار تاریخی ایران، بناهای معروف معماری ایران، بیشترین آثار باستانی در کدام شهر ایران و آثار تاریخی ایران در شهرهای ایران پرداخته شود.
معرفی آثار تاریخی ایران
در کشور ایران به ندرت شهری را می‌توان یافت، که در آن آثار تاریخی وجود نداشته باشد. بنابراین ذکر میلیون‌ها آثار تاریخی ایران ممکن نیست. در این محتوا به برخی از آنها اشاره شده است که این آثار شامل آثار منقول مثل انواع اشیا، آثار مکتوب( از سنگ نگاره‌ها تا کتیبه‌ها و انواع خطوط)، وسایل کار و زندگی( سفالینه‌ها، بشقاب‌های فلزی، شیشه و ریتون‌ها، پوشاک و لباس، فرش) و سایر وسایل فلزی ( وسایل جنگی مثل چکش، تبرزین، زره، تیر تخش، شمشیر، خنجر، نیزه، درفش، وسایل کشاورزی مثل داس و وسایل تجارت مثل سکه‌ها)، آثار هنری (مجسمه‌سازی و پیکرتراشی، موسیقی، نقاشی و مینیاتور، حکاکی و منبت‌کاری)، وسایل زینتی( انگشتر، دستبند، گوشواره، گردنبند)، وسایل علوم و فنون و آثار غیر منقول شامل آثار معماری خانه‌ها، کاخ‌ها، باغ‌ها، برج‌های کبوترخانه، آب انبارها و قنات‌ها، یخچال‌ها، خندق، مساجد و مراکز مذهبی، مدارس، مقبره‌ها و کلیساها، بازارها، کاروانسراها، پل‌‍‌ها و سدها و حمام‌ها است.
همچنین آثار به یاد مانده معنوی شامل آثار علمی(نجوم، پزشکی، مهندسی، ریاضی، شیمی)، آموزش و پرورش، ادبیات، زبان و خط، هنر، آداب و سنن، آیین‌ها و مراسم‌ها، زبان و گویش از این میراث گرانبها باقی مانده است.
شناخت آثار تاریخی ایران
برای شناخت آثار تاریخی ایران ابتدا بایستی تاریخ ایران را شناخت. شروع تاریخ این سرزمین پر گهر از فلات ایران است. منظور از فلات ایران بخش وسیعی که بیش از سه میلیون و هفتصد هزار کیلومتر مربع را شامل می‌شود. علاوه بر ایران کنونی، فلات ایران شامل سرزمین‌های آذربایجان، افغانستان، ترکمنستان، ارمنستان، ازبکستان، تاجیکستان و قسمت‌هایی از ترکیه، چین، سوریه، قرقیزستان، پاکستان و عراق است اما بررسی تاریخ ایران و آثار تاریخی ایران از مرزهای سیاسی ایران شروع می‌شود. مرکز شروع دنیای باستان از تمدنهای بزرگ ایران کنونی مثل تمدن جنوب و جنوب غربی است و سپس این تمدن‌ها موجب گسترش تمدن در جهان و اقوام دیگر شده است
برای دسترسی سریع به آثار تاریخی دوره‌های مختلف ایران، آثار تاریخی در این سایت به گروه‌های زیر دسته‌بندی شده است:
- آثار باستانی ایران
- مقبره و گورستان های تاریخی ایران
- خانه های تاریخی ایران
- عمارت و کاخ های تاریخی ایران
- اماکن مذهبی ایران(مساجد ایران، تکیه های ایران، کلیساهای ایران و آتشکده های ایران)
- معماری ایرانی(باغ ایرانی، حمام های تاریخی ایران، پل های تاریخی ایران)
آثار باستانی ایران
تاریخ ایران و آثار تاریخی ایران به دو بخش کلی تاریخ ایران قبل از اسلام و تاریخ ایران بعد از اسلام تقسیم‌بندی شده است. این بخش‌ها نیز بخش‌های کوچکتری نیز تقسیم‌بندی شده‌اند.
تاریخ ایران قبل از اسلام
تاریخ ایران قبل از اسلام به سه بخش کلی ایران قبل از آریایی‌ها، مهاجرت آریایی‌ها به ایران و ایران باستان تقسیم می شود.
ایران قبل از آریایی ها
تمدن فلات ایران زمانی شکل گرفت که اروپا عصر یخبندان را پشت سر می‌گذاشت. قدمت سنگ‌نگاره‌های موجود در فلات مرکزی ایران در عصر سنگی و پارینه سنگی، نظیر سنگ نگاره‌های تیمره به بیش از چهل هزار سال می‌رسد. نخستین دولت متمدن در فلات ایران تمدن بزرگ ایلام یا عیلامی است که هزاره سوم پیش از میلاد به وجود آمده بود. پایتخت تمدن ایلام، شوش در استان خوزستان بود. ساختن ظرف سفالی و فن کوزه‌گری برای اولین بار در این منطقه شروع شده است. این فن از این منطقه به هند، ترکمنستان، افغانستان و نهایتا به غرب و به کل دنیا رسیده است.
برخی از باستان‌شناسان بر این عقیده‌اند فنون کشاورزی، فلزی، دین و فلسفه، نوشتن، نجوم و ریاضی از فلات ایران آغاز شده است که امروزه به این سرزمین خاورمیانه می‌گویند. بنابراین ایران سهم بزرگی در تمدن‌ها و آثار تاریخی بر جا مانده در دنیا دارد.
سایر تمدنهای بزرگ ایرانی
علاوه بر تمدن ایلام با تشکیل دولت در فلات ایران، تمدنهای بزرگی دیگری در این سرزمین‌مان ظهور کرده‌اند. در هر کدام از این تمدن‌ها، آثار تاریخی متعددی بر جا مانده است.
-
تمدن سیلک
نخستین تمدن کهن مرکز ایران که محل زندگی و سکونت اولیه انسان‌ها در هشت هزار سال پیش از میلاد در دشت سیلک کاشان است که در این منطقه قدیمی‌ترین آثار انسانی، زندگی و کشاورزی به دست آمده است. در کاوش‌های تپه سیلک دوک نخ ریسی که از گل رس پخته یا از سنگ ساخته شده بود، پیدا شده است که نشان می‌دهد انسان‌های این دوره در هزاره‌ی پنجم به صنعت نساجی آشنا بودند. به عقیده بسیاری از باستان‌شناسان صنعت ریسندگی و بافندگی از فلات ایران شروع شده است و سپس به مناطق دیگر انتقال یافته است. اولین لباسی که از نمد بود، ایرانیان تولید کردند.
-
تمدن گنج دره
گنج دره در حوالی شهر کرمانشاه واقع شده است. کاوش‌ها در گنج دره نشان می‌دهد که کهن‌ترین مکان در فلات ایران برای سکونت بوده است. آثار تاریخی کشف شده در این منطقه، هشت هزار و پانصد سال قبل از میلاد مسیح قدمت دارد. مردمان در تمدن گنج دره به کاشت غلات و اهلی کردن حیوانات پرداخته بودند.
-
تمدن دشت قزوین
این تمدن در هفت هزار پیش از میلاد مسیح در بین قزوین و ری به وجود آمده بود. ساختن خانه و کشت گندم در این تمدن مشاهده شده بود.
-
تمدن تپه حسنلو
تمدن تپه حسنلو در شهرستان نقده در استان آذربایجان غربی واقع شده است. این تپه تمدنهای زیادی را در دل خودش دارد. قدمت این تمدن‌ها به شش هزار پیش از میلا مسیح می‌رسد. آثار تاریخی زیادی از این تمدن کشف شده است که جام طلای حسنلو معروف‌ترین آنها است. در واقع جام طلای حسنلو یکی از برجسته‌ترین آثار باستانی ایران است که در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود.
-
تمدن شهر سوخته سیستان
طبق تحقیقات به دست آمده، تمدن شهر سوخته سیستان، یکی از آبادترین تمدنهای خاورمیانه بود اما هنوز علت سوختن و ویران شدن این تمدن مشخص نیست. قدمت این شهر به هزار و نهصد سال پیش از میلاد بر می‌گردد. طبق آثار باستانی بدست آمده از این تمدن، تمدن شهر سوخته سیستان یکی از پیشرفته‌ترین تمدنهای دنیا است. صنعت کوزه‌گری، حصیربافی، سنگ‌تراشی وسایل زینتی و تزئینی و حتی پزشکی در این تمدن بسیار چشمگیر بوده است.
- تمدن دشت لوت
با توجه به کشف کوره‌های ذوب مس در تمدن دشت لوت، قدمت این تمدن به پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح بر می‌گردد. این منطقه مرکز ساخت اشیا فلزی بوده است. اشیا فلزی، ظروف سنگي، مهرهای سنگی و سفالی، بشقاب‌های فلزی با طرح ماهی و غزال، انواع کوزه‌های نقش‌دار و وسايل تزييني مختلفي از جنس عقيق، لاجورد، سنگهاي آهكي، صدف، سرب و نقره در این منطقه به دست آمده است. مهمترین آثار تاریخی به دست آمده از این منطقه درفش شهداد در کلوت‌های شهداد در استان کرمان است.
-
تمدن تپه یحیی
تمدن تپه یحیی در بیست و چهار کیلومتری جنوب کرمان واقع شده است. قدمت این تمدن به پنج هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. آثار تاریخی کشف در این منطقه از جمله الواح گلی نشان می دهد که این منطقه دارای تمدن پیشرفته‌ای بود.
-
تمدن چشمه علی
تمدن چشمه علی، برای اولین بار در چشمه علی در جنوب شرقی تهران کشف شده بود. برای همین به این نام معروف شده است. قدمت این تمدن به هزاره پنجم می‌رسد.
-
تمدن حصار
تمدن حصارک در جنوب شهر دامغان در استان سمنان واقع شده است. قدمت این تمدن به هزاره‌ی چهارم تا هزاره‌ی اول پیش از میلاد می‌رسد. اشیا فلزی و ظروف به دست آمده در این منطقه نشان می‌دهد که این تمدن پیشرفته بود.
-
تمدن مارلیک
تمدن مارلیک در رحمت‌‌آباد رودبار استان گیلان واقع شده است. این تمدن به اواخر هزاره دوم و اوایل اول قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. جام شیردال و گاو بال‌دار و جام هیولای دو سر و غزال از آثار به جا مانده از تمدن مارلیک است که اولی در موزه ایران باستان و دومی در موزه لوور در فرانسه نگهداری می‌شود.
-
تمدن زیویه
تمدن زیویه در 40 کیلومتری شرق سقز استان کردستان واقع شده است. این تمدن به طور اتفاقی کشف شده است. اشیای طلایی بسیاری در این منطقه پیدا شده است که بسیاری از آنها از ایران خارج شده است. دستبند طلایی با طرح شیر و ریتون‌هایی به شکل حیوانات گوناگون در این منطقه پیدا شده است.
-
تمدن جنوب و جنوب غربی
این تمدن به سفال‌های نخودی رنگ مشهور است. این تمدن با نام‌های گوناگونی مثل تمدن شوش، با کرون، جعفرآباد و جوی نامگذاری شده است. دوران این تمدن به هزاره سوم پیش از میلاد مسیح می‌رسد. در نواحی جنوب و جنوب غربی شروع شده و تمام دنیای باستان را تحت تاثیر قرار داده است.
مهاجرت آریایی‌ها به ایران
فرضیه‌‌های مختلفی در مورد مهاجرت آریایی‌ها به فلات ایران وجود دارد. این فرضیه‌ها، اولین بار توسط باستان‌شناس سرشناس فرانسوی رومن گیرشمن و آرتور امانوئل کریستنسن خاورشناس و ایران‌شناس دانمارکی مطرح شد. از هر دو محقق کتاب‌هایی متعددی در مورد تاریخ ایران نوشته شده است. تعدادی از آریایی‌ها در هزاره سوم قبل از میلاد از گرجستان امروزی وارد ایران شدند و تعداد دیگر از آریایی‌ها از آسیا میانه به جنوب و جنوب غربی ایران مهاجرت نمودند. آریایی‌های جنوب و جنوب غربی ایران خود را آیریا نامیدند. نام ایران نیز در ابتدا آیران و سپس به ایران تبدیل شد. آريایى‌ها پس از ورود به ايران به گروه‌های مختلفی در سراسر ایران پراکنده شدند و تشکیل قوم‌های ماد در غرب، پارت در شرق و پارس در جنوب را دادند.
ایران باستان
تاریخ ایران باستان از تشکیل دولت ماد تا پایان حکومت ساسانیان و حمله اعراب تشکیل شده است. از مهمترین آثار تاریخی جهان و ایران، تخت جمشید (پرسپولیس) در ایران باستان در دوره هخامنشیان است.
تاریخ ایران بعد از اسلام
تاریخ ایران بعد از اسلام، پس از فروپاشی دوران ساسانیان، در نتیجه پیروزی اعراب و شروع دین اسلام آغاز می‌شود. این دوره از ایران را نیز می‌توان به دوران قبل از صفوی و دوران بعد از صفویه تقسیم نمود.
مقبره و گورستان
ساخت مقبره‌ها در میان مردمان ایران باستان و حتی قبل باستان، نشانه‌ی اعتقاد به دنیای پس از مرگ است. وجود اشیای سفالی و لوازم زندگی در گورستان باستانی ایران نظیر شهر سوخته سیستان بیانگر این مطلب است.
اولین مقبره‌ها و گورستان در ایران به صورت دخمه بوده است که قدمت آنها به زمان مادها می‌رسد. در حال حاضر دخمه‌ها در برخی از استان‌های کشور مثل فارس، کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی و شرقی در دل کوه‌ها به خصوص در روستاها یافته می‌شوند. از معروف‌ترین مقبره‌ها می‌توان به نقش رستم در استان فارس اشاره کرد. مقبره‌ها نیز در طول سالیان متمادی به خصوص بعد از اسلام، شکل آنها تغییر یافته و از دخمه به صورت چهار گوش الهام گرفته شده از آتشکده‌های زرتشتی و یا چند ضلعی‌های منظم و یا استوانه ای تبدیل شده است. البته در حال حاضر نیز مقبره‌ها به صورت چهار گوش نیز ساخته می‌شود. گنبد سلطانیه و سه گنبد ارومیه نمونه‌ای از این آرامگاهها است.
علاوه بر مقبره‌ها، بسیاری از گورستان‌های کهن و قدیمی ایران در روستاها مهجور و ناشناخته باقی‌مانده است. این گورستان‌ها حکایت و تاریخ زندگانی مردمان دوره‌های مختلف ایران را نقل می‌کنند. بی‌توجه‌ی به این گورستان‌ها موجب از بین رفتن و سرقت آثار آنها شده است. از جمله‌ی این گورستان‌های قدیمی می توان به گورستان دارالسلام در شیراز و گورستان هفتاد ملا در استان سیستان و بلوچستان و قبرستان خالد نبی و گورستان شهریری و گورستان قدمگاه آذر‌شهر در استان آذربایجان‌شرقی است.
3- خانه‌های تاریخی ایران
خانه‌های و بناهای تاریخی صرف نظر از ابعاد کالبدی، ابعاد دیگری نیز مانند ارزش تاریخی، فرهنگی، هنری و ارزش ذهنی و معنوی دارند. نخستین خانه در ایران در تمدن سیلک و تمدن گنج دره مشاهده شده است. خانه‌های تاریخی در ایران با توجه اقلیم در ایران تنوع و ویژگی‌های معماری خاص خودشان را دارند.
به عنوان مثال در اقلیم گرم و خشک ایران، خانه‌های تاریخی دارای مشخصه‌های بارزی مثل انواع بادگیر، شکل قوسی و گنبدی در سقف بناها، دیوارهای ضخیم، مصالح خشتی و غیره است. خانه لاری ها در شهر یزد نمونه‌ی از خانه‌های تاریخی در اقلیم خشک است و یا در اقلیم کوهستانی و سرد در ایران سقف مسطح و مصالح سنگی و آجری است. خانه نیکدل از خانه‌های تاریخی در اقلیم سرد است.
4- عمارت و کاخ‌های تاریخی
ساخت عمارت در سرزمين ایران به اواخر هزاره‌ی دوم قبل از ميلاد می‌رسد اما ساخت کاخ‌های پر عظمت به دوران باشکوه هخامنشیان می‌رسد که نمونه‌های زیادی از این کاخ‌ها از آن دوران به یادگار مانده است. پاسارگاد(کاخ کوروش کبیر) و تخت جمشید ( پرسپولیس ) دارای مجموعه‌ی مشتمل بر چندین کاخ نمونه‌ی از این کاخ‌ها است. در زبان پهلوی به کاخ، کوشک گفته می‌شد.
کاخ‌سازی در بین دوره و سلسله های مختلف و حتی تا بعد اسلام نیز در ایران ادامه یافت. به طوری که در دوره صفویه در زمان شاه عباس اول، کاخ‌های زیادی در شهر اصفهان که به عنوان پايتخت بود، احداث شده بود. عمارت عالی قاپو و کاخ چهلستون نمونه از این کاخ‌ها است.
5- اماکن مذهبی ایران
گرایش به پرستش و یکتاپرستی از دیر باز در میان مردمان ایران زمین بوده است. کهن‌ترین مکان مذهبی ایرانیان، معبد زيگورات چغازنبيل در شوش استان خوزستان است که قدمت آن به تمدن ایلامی بر می‌گردد. معبدها یا آتشکده‌های زیادی در سراسر ایران، بر طبق آیین یکتاپرستی زرتشت و ایزد بانوی آب‌های آسمانی وجود دارند.
ايرانيان بر اساس آیین یکتاپرستی زرتشت، آتش را در مقابل تاریکی جلوهای از نماد خداوند می‌دانستند. لذا آتش را در مکان‌هایی مرتفع جاودانه نگه می‌داشتند. بنابراین این معابد و آتشکده‌ها در کوه‌ها و تپه‌‌ها ساخته می‌شد. معبد آناهیتا کنگاور و تخت سلیمان نمونه‌ی از این اماکن مذهبی است.
تخت سلیمان یکی از کهن‌ترین آتشکده‌های ايران در نزدیکی شهر تکاب در آذربایجان غربی می‌باشد. اين آتشکده، در زمان ایران باستان تنها به پادشاهان تعلق داشت و پادشاه قبل رسیدن به تخت پادشاهی ابتدا به این آتشکده می‌رفت.
مسجدهای تاریخی ایران
مساجد از شاهکارهای معماری ایران در دوران پس از اسلام است. پس از اسلام برخی از معابد، آتشکده‌ها، پرستشگاه‌ها و کلیساها با تغییر شکل آنها به مساجد تبدیل شده است. مسجد جامع بروجرد در استان لرستان نمونه‌ی از این تغییر شکل‌ها است. البته این تغییرات متخصص ایران نبود در سایر کشورهای اسلامی نیز چندین تغییراتی بوده است نظیر کلیسای سنت صوفی در ترکیه به مسجد ایاصوفیه تبدیل شده است. شکل مساجد در کشورهای اسلامی مثل مسجد کوفه و حتی اولین مسجد ساخته شده توسط پیامبر بسیار متفاوت با مساجد کنونی است.
مساجد اولیه به دلیل شرایط حاکم آب و هوایی دارای حیاط بدون سقف، با ایوان یا فضای سرپوشیده در اطراف حیاط هستند. مسجد فهرج در استان یزد نمونه‌ی شبیه به این مساجد است. در واقع مسجد فهرج جزو اولین مساجد ایران است. از مساجد پر جاذبه گردشگری در ایران می‌توان به مسجد نصيرالملك شيراز و مسجد شیخ لطف الله اشاره کرد.
مهمترین آثار تاریخی ایران در خارج کشور
آمار دقیق آثار تاریخی ایران در خارج ایران دقیقا مشخص نیست. برخی از این آثار حتی در موزه‌ها نگهداری نمی‌شوند بلکه در مجموعه‌های شخصی نگهداری می‌شوند. برخی از آثار قدمتی برابر با تاریخ بشریت دارند. از جمله‌ی مهمترین آثار تاریخی ایران می‌توان به جام گاو نقره ایلامی با قدمت هزاره دوم پیش از میلاد، تندیس نقره‌ای از مبارزه پهلوان با حیوانی اساطیری با قدمت هفتاد صد سال پیش از میلاد، دستبند یا بازوبند با اردک با قدمت چهار الی شش سال پیش از میلاد، تندیس مرد صورت زخمی با پوست فلس دار با قدمت عصر برنزی و غیره را نام برد.
انتخاب این آثار تاریخی بر اساس قدمت آنها صورت گرفته شده است و نمونه بسیار کوچکی از هزاران آثار خارج شده از ایران است. این آثار در لیست بلندی از موزه‌های معروف و حتی ناآشنای جهان قرار دارد. از جمله‌ی موزه‌های مشهور دنیا که آثار تاریخی ایران در نگهداری می‌شود، موزه لوور در فرانسه، متروپولیتن و بریتانیا، میهوی ژاپن، آرمیتاژ در روسیه، موزه‌های بروکلین نیویورک را نام برد.
مهمترین موزه‌های آثار تاریخی ایران
از آنجا که ایران مهد تمدنهای بزرگ و دارای تاریخ غنی است. لذا طبیعی است که موزه‌های زیادی در در شهرهای مختلف داشته باشد اما متاسفانه تعداد زیادی از موزه‌های مهم ایران در شهر تهران واقع شده است و تهران را تبدیل به شهر موزه‌ها کرده است.
از موزه‌های مهم ایران که آثار تاریخی مهمی در آنها نگهداری می‌شود می‌توان به موزه ایران باستان(موزه ملی ایران)، موزه رضا عباسی، موزه جهان نمای کاخ نیاوران، موزه ملک و موزه سعد آباد را نام برد.
مهمترین کتاب‌های آثار تاریخی ایران
از مهمترین کتاب‌های آثار تاریخی ایران می‌توان به کتاب آثار تاریخی ایران نوشته‌ی دکتر سیف‌الله کامبخش‌فرد، موضوعات این کتاب در مورد برخی آثار تاریخی، باستانی، بناها و وسایل باستانی است.
کتاب آثار باستانی پارسه (تاریخ تمدن ایران) جلد اول نوشته‌ی جان کرتیس است. در این کتاب مجموعه‌ی آثار و اشیای باستانی کشف شده از دوران هخامنشیان که در موزه لندن نگهداری می‌شود از گردآوری تا چگونگی کشف و اهمیت تاریخی آنها شرح داده شده است.
کتاب شناخت اصالت و جعل آثار تاریخی ایران باستان نوشته‌ی عیسی صفری ممقانی است. این کتاب اولین منبع و مرجع علمی و تخصصی شناخت آثار باستانی، تعیین اصالت، تاریخ‌گذاری و کشف جعل در آثار تاریخی ایران است.
کتاب آثار ایران (جلد اول و دوم) نوشته‌ی آندره گدار است که در رابطه با موضوعاتی در آثار معماری و مساجد قدیمی ایران، تذکرات مربوط به کتیبه شناسی، آثار تاریخی اصفهان و غیره است. آندره گدار باستان شناس نامدار فرانسوی است که در اوایل دوره پهلوی به استخدام دولت ایران درآمد. وی مسئولیت، شناسایی و ثبت آثار تاریخی و فرهنگی ایران را برعهده داشت. آثار شناسایی و ثبت شده توسط وی از ارزش و اعتبار بسیاری برخوردار است.
بناهای معروف معماری ایران
سبک معماری ایرانی با شعر و عرفان، هندسه و نجوم گره خورده است و قالب‌های انتزاعی آن در حکمت و نمادگرایی کیهانی و جهان‌بینی معنوی ایران کهن ریشه دارد. آثار معماری تاریخی در دوره‌های مختلف ایران دارای جاذبه‌های گردشگری زیادی برای گردشگران داخلی و توریست‌های خارجی دارد. از مهمترین بناهای معروف معماری ایران می‌توان به تخت جمشید، میدان نقش جهان، زیگورات چغازنبیل، مسجد نصیرالملک، مسجد جامع اصفهان، شمس العماره و غیره اشاره کرد.
بیشترین آثار تاریخی و باستانی در کدام شهر ایران است؟
در حال حاضر بیشترین آثار تاریخی و باستانی ثبت شده در آثار ملی ایران در استان قزوین است. استان قزوین علیرغم داشتن بیشترین آثار تاریخی و باستانی ثبت شده و جاذبه‌های گردشگری نسبت به شهرهای دیگر ایران گردشگر کمتری دارد. به نظر می‌رسد ناشناخته ماندن آثار و عدم اطلاع‌رسانی در این امر نقش داشته باشد.
آثار تاریخی ایران در شهرهای ایران و ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو
در شهرهای مختلف ایران آثار تاریخی زیادی به ثبت ملی رسیده است اما این آثار کل آثار تاریخی این شهرها را شامل نمی‌شود. آثار تاریخی ایران که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند، گردشگران خارجی بیشتری نسبت به سایر آثار تاریخی ایران دارند. به عنوان مثال آثار تاریخی آذربایجان شرقی که به ثبت ملی رسیده است، در حدود دو هزار بنای تاریخی است. در حالی که تنها بازار تاریخی تبریز است که به ثبت یونسکو رسیده است. در استان تهران نیز با وجود هشتصد و نود هزار آثار ملی به ثبت ملی رسیده، فقط کاخ گلستان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. البته شهر یزد به دلیل حفظ بافت قدیمی و کهن شهر در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است.
سایر آثار تاریخی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو
سایر آثار تاریخی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو عبارتند از تخت سلیمان، معبد زيگورات چغازنبيل، تخت جمشید، میدان نقش جهان، ارگ بم، مجموعه پاسارگاد، گنبد سلطانیه، محوطه بیستون، مجموعه کلیساهای آذربایجان (قره کلیسا، سنت استپانوس و کلیسای زور زور)، سازه‌های آبی شوشتر، بقعه شیخ الصفی الدین اردبیلی، مجموعه باغ‌های ایرانی(باغ ارم، چهل ستون، فین، عباس‌آباد، باغ شازده، دولت‌آباد، پهلوان‌پور، اکبریه)، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد کاووس، شهر سوخته سیستان و بلوچستان، روستای میمند کرمان، محوطه باستانی شوش، مجموعه قنات‌های ایرانی ( قنات قصبه گناباد، بلده فردوس، حسن آباد مشیر و قنات زارچ یزد، ابراهیم آباد اراک، مزد آباد و قنات‌های عمومی وزوان، مون، گوهر ریز جوپار، اکبر آباد بم و قاسم‌آباد بم)، چشم انداز باستان شناسی ساسانی (شهر باستانی بیشاپور، کاخ ساسانی سروستان، نقش برجسته پیروزی اردشیر بر اردوان، کاخ اردشیر بابکان، غار شاپور، قلعه دختر، نقش برجسته دیهیم گذاری و شهر باستانی اردشیر خوره) است.
در مجموعه 22 آثار تاریخی ایران و 2 اثر طبیعی (دشت لوت و جنگل‌های هیرکانی) در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است که با توجه به تاریخ غنی ایران این تعداد آثار، نصف تعداد آثار تاریخی ثبت شده ایتالیا در سازمان یونسکو است.
کشور ایران سرشار از آثار تاریخی از دوره‌های زمانی مختلف است.
