تکیه های ایران یکی دیگر از اماکن مذهبی و دیدنی ایران است که در طول تاریخ در ایران شکل گرفته و بنا شده است. این بناها همانند مسجدهای ایران، ازجمله اماکنی هستند که به دست مسلمانان برای مراسمات مدهبی خویش ساخته شده اند. همانگونه که گفته شد تاریخ ساخت این بناها به بعد از ورود مسلمانان به ایران باز می‌گردد. در اینجا هر آنچه در مورد تکیه‌های ایران، زیبایی تکیهها، تاریخچه، معماری، تزئینات، روند پیدایش، انواع تکیهها و اطلاعات ضروری برای سفر نیاز است را به شما خواهیم گفت. پس تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.
تکیه‌های ایران
مگر می‌شود تکیه دولت تهران را دید و عاشق این فضای متفاوت و بسیار زیبا نشد. این خاصیت بسیاری از تکیهها در ایران است. دقت کرده‌اید که تکیهها در ایران یکی از خاص‌ترین کاربری‌های داخل کشور هستند. خاص به این لحاظ که تکیه‌های ایرانی برای کاربری مذهبی و عزاداری هستند.
این بناها کاملا متناسب با حال و هوای دل عزاداران خوش‌مرامی هستند که هرساله در عزای امامان بزرگشان راهی حسینیه‌ها و تکیهها می‌شود و از صمیم قلب برایشان اشک می‌ریزند.
آیین عزاداری حسینی و تعزیه در ایران هر سال پرشورتر از سال قبل برگزار می‌شود. مراسمی که در هر کوی و برزن جاری است و تمام افراد راهی حسینیه‌ها و تکیهها می‌شوند. برای همین اصلا جای تعجب نیست که تعدادی از زیباترین بناهای داخل کشور را تکیهها به خود اختصاص داده باشند.
زیبایی تکیه های ایران
اینکه ما می‌گوییم تکیه‌های ایران در زیبایی ناتمامی قرار دارند را تنها زمانی باور خواهی کرد که وارد یکی از تکیه‌های زیبای تهران مانند تکیه دولت یا تکیه‌های زیبای کرمانشاه از جمله تکیه معاون‌الملک شوید. تکیهها ساختاری خانه مانند، گرایشی مسجد گونه اما کاربری و ویژگی‌های کاملا متفاوتی دارند.
شاید اولین بار در زمان ناصرالدین شاه قاجار بود که گرایش به سمت ایجاد تکیه‌های ایران بوجود آمد. کسی که عشق و شور زیادی نسبت به مذهب خود داشت و بسیاری از ساختمان‌ها و سازه‌های مهم از جمله اولین تکیهها و اولین خط راه‌اهن را از زمان او داریم.
یکی از اصلی‌ترین مراسمی که در داخل تکیهها برگزار می‌شود، تعزیه‌خوانی است. در بسیاری از شهرها از جمله تهران، تبریز، کرماشان، اصفهان، شیراز، مشهد و … تکیه‌های زیبایی وجود دارند که در سفرهای خود باید حتما از آنها دیدن کنید. تعدادی از معروف‌ترین تکیه‌های ایران در لیست جاذبه‌های گردشگری قرار دارند و حتی به ثبت آثار ملی ایران نیز درآمده‌اند، پس به نظر ما این فرصت عالی را از خودتان نگیرید.
روند پیدایش تکیه در ایران
تکیه‌های ایران پیشنیه‌ای طولانی‌تر از آنچه امروزه مشاهده می‌کنیم داشته‌اند. تا به حال نام تکیه‌نشین‌ها به گوشتان خورده است؟ تکیهها همواره جایی برای گوشه‌نشینی و ریاضت درویشان بوده است.
حتی گفته می‌شود اصل این کاربری متعلق به دراویش اهل تسنن است که مورد استفاده صوفیان بوده است. عده‌ای نیز می‌گویند که نه خانقاه محلی برای عزلت‌نشینی و عبادت صوفیان بوده است. در حالیکه تفاوت‌های چندانی از نظر تعریف و کاربری میان خانقاه و تکیه‌های ایران وجود ندارد.
معنی‌های زیادی را برای تکیه به کار می‌برند. در تاریخ کاشان آمده است که امیر بهلول برای اسکان دادن و غذا دادن بچه‌های یتیم، فقیرها و مهمانان، محل‌هایی را ایجاد کرده بود که به آنها تکایا گفته می‌شد. در کنار این‌ها، شاخه‌ای از حکومت قلندریه نیز بناهایی تحت عنوان تکیه می‌ساخت که مریدان و دراویش در آنجا می‌ماندند.
بعضا گفته می‌شود که میان کلمه “تکیه” و “بابایی” که به دریش‌های حیدریه و قلندریه گفته می‌شود، ارتباط وجود دارد. چرا که شاه عباس کلمه بابایی را برای کاربری‌های تکیهها در اصفهان و قم به کار می‌برد. حال این سه کلمه، خانقاه، بابایی و تکیه در ارتباط نزدیک با هم قرار دارند. این احتمال نیز وجود دارد که به خانقاه‌های داخل ایران در زمان‌های قلندریه، حیدریه و بکتاشی، تکیه می‌گفته‌اند. از طرفی در متون آمده است که تکیه، خانقاه مخصوص حکومت خاکساریه بوده است.
تغییر و انسجام در تکیه‌های ایران
سلسله‌هایی که نام برده شد به مرور دچار تغییر و تحول شدند. بعد با گذشت زمان که آیین فتوت روی کار آمد، تغییراتی اساسی نیز در ساختار و کاربری تکیهها در ایران نیز بوجود آمد. اینجا بود که کم کم به صورت واضح و مشخص راه و مسیر استفاده و کاربرد تکیهها مشخص شد.
یکی از تغییراتی که در تکیهها در ایران بوجود آمد، اضافه شدن ورزش به مراسم قابل برگزار داخل تکیهها بود. از نظر ابعاد نیز شاهد تغییراتی در ساختمان و بنای تکیهها هستیم. تکیه‌های جدید در اندازه و ابعاد بزرگتری ساخته می‌شدند.
در این راستا فتوت‌نامه‌هایی از آیین فتوت برجای مانده است که برای پیدا کردن اطلاعات و تفسیرهای خاص در مورد تکیهها در ایران به آن رجوع می‌شود.می‌توانید. در این کتاب یک فصل به صورت مختصر به آداب و رسوم ورود به تکیهها و استفاده از این بنا اختصاص یافته است.
در این کتاب می‌خوانیم که کلمه “تکیه” چهار حرف دارد و هر حرف آن نماینده یک مفهوم جداگانه و نماینده‌ی یک ارزش اعلی است. فتوت از توکل به معنای و ارادت، کرم به معنای بخشش، یکرنگی به معنای اتحاد و باهم بودن و از کلمه هواداری آمده است که این حس را نسبت به دراویش و مسافران و تمام کسانی که به تکیه می‌آیند نشان می‌دهد.
تفاوت میان تکیه‌های ایران با حسینیه‌های ایران
تکیهها و حسینه‌ها دو تا کاربری بسیار نزدیک به هم هستند. اما تفاوت‌های زیادی میان آنها وجود دارد. در حسینه‌ها مراسم به طور خاص و گسترده مانند تکیه‌های ایران برگزار نمی‌شود. در کنار این‌ها تکیهها نسبت به حسینیه‌ها بزرگتر، تخصصی‌تر و تزئینات بیشتری دارند. از دیگر تفاوت‌های میان این دو کاربری این است که در تکیهها در وسط حیاط یک سکو قرار دارد که در واقع برای اجرای مراسم تعزیه بوده است.
در حسینه‌ها ما این سکوی وسط حیاط‌ها را نداریم. در کنار این‌ها در تکیهها فضاهایی برای ماندن و حضور بانوان نیز داخل ساختمان وجود داشته داشته است. گاها در تکیهها مانند تکیه بیگلربیگی در کرمانشاه چند ورودی برای ساختمان در کوچه‌ها و معابر مختلف طراحی می‌شد. این ورودی‌های چندگانه سبب می‌شد که افراد به راحتی بتوانند وارد تکیه شوند. مخصوصا در ایام شلوغی به راحتی وارد و خارج شدن از ساختمان صورت می‌گرفت.
تاریخچه تکیه های ایران
همانطور که پیش‌تر گفته شد، در سلسله‌ها و دوران‌های مختلف کاربری‌های تکیه مانند وجود داشته است. در اینجا مروری بر دوره‌های مختلف تاریخی بعد از اسلام در ایران و تکیه‌های ایران در این دوره‌ها خواهیم پرداخت.
هر کدام از این دوره‌ها به طور جداگانه بر روی نحوه ساخت و استفاده از تکیهها فعالیت داشتند. که دانستن هر کدام از آنها به طور جداگانه به شما کمک خواهد کرد، که در هنگام بازدید راحت‌تر بتوانید تکیه‌های ایران را در شهرهای مختلف با هم مقایسه کنید.
دوران صفویان
اوج معماری باشکوه ایرانی را در دوره صفویان و شاه عباس صفوی داریم. بسیاری از شاهکارهای معماری ایران متعلق به این دوران تاریخی می‌باشد. شاید انتظار داشته باشید تکیه‌های برجای مانده از این دوران نیز در نوع خود از دیدنی‌ترین تکیه‌های داخل کشور باشند.
در این زمان، نوع ساختار تکیهها صوفیانه و مخصوص صوفیان بوده است. شاردن می‌گوید که در زمان صفویان به صومعه، معبد یا دیر دراویش، تکیه می‌گفتند. اما برخی از شاهان صفوی نسبت به صوفیان و تکیهها غرض داشتند برای همین شاهد ویرانی برخی از تکیهها در دوره‌های مختلف صفوی و تبدیل شدن آنجا به مکانی متروکه و حضور اوباش هستیم.
دوران قاجاریان
از اینجا به بعد شاهد ساخت و پیدا شدن اولین تکیهها در ایران هستیم. مفهوم تکیه در این دوران تاریخی به کلی دچار تحول شد. در ابتدا به محل تدفین و مقبره زاهدان و افراد روحانی گفته می‌شد که حکم یک فضای عبادتی و مذهبی را داشتند. مانند آنچه در گورستان تخت پولاد بود یا مشابه آن در چهارباغ اصفهان به نام تکیه والهیه قرار داشت. این تکیه متعلق به محمد کاظم واله اصفهانی است که شاعر و ادیب بزرگی بوده است.
تکیه های شهر شیراز
در دوره قاجار، همچنان برخی از تکیهها در ایران متعلق به صوفیان بودند. مانند آنچه در شهر شیراز قرار داشت. از جمله این تکیه‌های قاجاری در شهر شیراز می‌توان به تکیه چهل تنان، تکیه هفت تنان، آرامگاه حافظ و سعدی که حالت تکیه داشتند نیز اشاره کرد.
شروع رسمی تکیه های ایران برای عزاداری
در اواخر دوره صفویان بود که مذهب شیعه گسترش پیدا کرد. با گسترش این مذهب، آیین‌ها و مراسم آن نیز روز به روز بیشتر در دل مردم و پیروان آن جای پیدا می‌کرد. تکیهها با داشتن فضای میانی باز و بزرگ که برای سماع به کار می‌رفتند، حال دیگر برای برگزاری محرم و واقعه عاشورا مورد استفاده قرار می‌گرفت. این شروعی بر متمایز شدن تکیهها در ایران به سمت شکلی که ما می‌شناسیم بود. حال در شهرهای مختلف در بازه زمانی‌های مختلف این اتفاق می‌افتاد.
در شهرهای مرکزی کشور مانند کاشان در ابتدای بازار تکیه‌ای به نام پا نخل وجود دارد که محلی برای نگهداری و انبار کردن علم و توق بوده است. همانطور که می‌دانید، در دوره شاه طهماسب اول در دوره صفویان، قزوین پایتخت حکومت بوده است. برای همین معماری بی‌نظیری را نیز در بناهای تاریخی قزوین شاهد هستیم. نمونه آن تکیه امینی‌های شهر قزوین است. در این دوره، تکیه‌های ایران مورد توجه و رونق قرار گرفتند و مراسم و آیین‌های خاص همواره در تکیهها برگزار می‌شد.
کاربری تکیه‌های در ایران
مردم عاشق فضاهایی هستند که عمومیت دارند و می‌توانند خود آن را اداره کنند. این دقیقا کاربری تکیه‌های ایران است. تعدادی افراد به عنوان گرداننده‌ی مراسم و بقیه ماجرا مردم هستند که با حضور خود در قسمت‌های مختلف داخل تکیه، به آن رونق و اعتبار می‌دهند.
در دوره صفویه در تکیه‌های قزوین، مراسم پرشور حسینی برگزار می‌شده است. حتی در کنار این مراسم، مناظره‌های ادبی، جلسه‌های سخنرانی بزرگان و مشاعره نیز برگزار می‌شود. شما فکرش را بکنید، هر کس به نحوی در اداره و خدمت به تکیهها ایفای نقش می‌کرد. ثروتمندان محل، اسباب پذیرایی و بودجه آن را فراهم می‌کردند. هنرمندان، به تزیین و آراستن بخش‌های مختلف آن مشغول می‌شدند.
باید پای حرف گردشگران اروپایی و غیر شیعه بنشینید که چگونه از بازدید از خود از تکیهها در ایران سخن می‌گویند و آن را مکانی تفریحی اما عرفانی می‌دانند. آنچه در تعزیه‌های برگزار شده در تکیه‌های ایران خواهید دید چنان با روح و جان کالبد تکیهها عجین شد که مدت زمان کوتاهی بعد از برگزاری این آیین درتکیه‌ها، دیگر به هرجایی که برای تعزیه ساخته می‌شد، تکیه می‌گفتند. مدت کوتاهی نگذشت که کاربری تکیهها به اوج محبوبیت و کارایی خود رسیدند و این مصادف با انقلاب مشروطیت در دوره ناصرالدین شاه بود. شما فکرش را بکنید، حدود 50 تکیه تنها از این دوره در شهر تهران دایر و فعال بوده است.
بخش‌های مختلف تکیه های ایران
به عنوان یک فضای مذهبی و کاربردی آیینی، تکیه‌های ایران بخش‌های خاص خود را داشتند. بخش‌هایی که پاسخگوی نیازهای مکانی و فضایی برگزاری مراسمی از جمله تعزیه باشند. در جانمایی تکیه‌های ایران یک نکته مهم و البته جالب وجود دارد. تکیه‌های ایران در داخل بافت محله‌ها به گونه‌ای بودند که هر کدام از آنها، دو یا سه محله را به هم متصل می‌کرد. اغلب از هر کدام از این محله‌ها نیز ورودی به داخل تکیهها طراحی می‌شد.
در حال کلی می‌توان سه بخش اصلی را برای تکیه‌های ایران به حساب آورد، بخش‌هایی که در تکیه‌های بزرگ و دیدنی کشور از جمله تکیه بیگلربیگی نیز وجود دارند:
عباسیه
اینجا یک بخش از تکیه‌های ایران است که به حضرت عباس اختصاص دارد. کسی که علمدار امام حسین (ع) بوده است.
حسینیه
تفاوت‌های میان تکیه‌های ایران و حسینه ها گفته شد، اما در بنای هر تکیه، حسینه نیز وجود دارد که محلی برای حضور مردها و سینه‌زنی است.
زینبیه
بخش کوچکتری از تکیه‌های ایران که عموما در طبقه‌های بالا و با ارتباط به حسینه از طریق یک دالان ساخته می‌شد. کاربرد اصلی زینبیه در تکیهها برای حضور بانوان در طول مراسم بوده است.
از نظر موقعیت، تکیه‌های ایران به دو دسته تقسیم می‌شدند. تکیه‌هایی که در گذرهای اصلی و حضور فعال مردم قرار داشتند و برای همین مکانی زنده و اکتیو به حساب می‌آمدند. و در دسته‌ی دیگر تکیه‌هایی قرار دارند که در گذر اصلی قرار نداشتند و سالی یکبار در روزهای عزاداری اگر مردم همت می‌کردند آنجا را تمیز می‌کردند و مورد استفاده قرار می‌دادند.
چرا تکیهها اهمیت دارند؟
اهمیت تکیه‌های ایران اصلا محدود به برگزاری مراسم و آیین عزاداری نیست. در کنار آیین‌های مذهبی و عزاداری، تکیهها پایگاهی بودن برای مطرح کردن مسائل صنفی و اقتصادی و پیدا کردن راه‌حل برای آنها. درآمد مورد نیاز تکیهها از دو طریق تهیه می‌شد. یا مردم محل و اهالی نزدیک به تکیه، نذورات، کمک‌ها و هدایای نقدی خود را می‌آوردند یا دکان، حجره و یا کاربری دیگری به تکیه اضافه می‌شد و درآمد آن به تکیه اختصاص می‌یافت.
اهمیت تکیه‌های ایران محدود به این‌ها نمی‌شد. بعضی از تکیهها به مکانی برای دخیل بستن تبدیل شده بودند. زمانی مردم به تکیه‌ی سادات اخوی می‌رفتند. در آنجا شمع روشن می‌کردن که کودکانشان قد بکشند. هر سال که کودک قد می‌کشید، شمع بزرگتری را در داخل آن تکیه روشن می‌کردند.
همین سبب می‌شد که فضای داخل تکیهها و جداره‌های آن همواره روشن و پرامید باشد. این نشان از یک عقیده درونی دارد که به آنچه در دل دارید، عمیقا احترام می‌کنید و به آن اعتماد دارید. برای همین محترم است.
چه کسانی تکیهها را می‌ساختند؟
و اما بانیان و سازندگان تکیهها در ایران چه کسانی بودند؟ چه کسانی دستور به ساخت و دایر کردن تکیهها می‌دادند؟ در این راستا می‌توان افراد زیادی را معرفی کرد. از جمله بانیان تکیه‌های ایان افراد بانفوذ و حاکمان دولت بوده‌اند. در طرف دیگر، مردم عادی و گروههای صنفی قرار دارند که با جمع‌آوری کمک‌ها و هزینه ها به ساخت تکیهها اهتمام می‌ورزیدند. ثروتمندان و افراد مرفه نیز گاها خانه‌های خود را به جایی برای برگزاری مراسم عزاداری و تعزیه اختصاص می‌دادند یا خانه‌های خود را وقف کاربری تکیه می‌کردند.
نمونه آن تکیه امینی‌ها در قزوین. برای ایجاد سکو نیز، یک تخته بر روی حوض حیاط می‌گذاشتند و یک پارچه سیاه بر روی آن می‌کشیدند. همانطور که در تکیه دولت در محوطه کاخ گلستان نیز همین کار را کرده بودند. گاها در داخل هر کدام از تکیه‌های ایران مسائل و مشکلات یک فرد یا گروه خاص مطرح می‌شد و با همفکری و کمک کردن افراد مختلف، مشکلات را حل می‌کردند. این هم از علل خاصی بود که کاربری تکیه برای اعضای محل داشته است.
تکیه‌های مناطق مختلف ایران
حال می‌خواهیم بر روی تکیهها در شهرهای مختلف صحبت کنیم. اگر به تکیه‌گردی علاقه دارید یا می‌خواهید زمینه این نوع کاربری خاص و آیینی در ایران اطلاعات بیشتر کسب کنید بهتر است با شهرها مختلف و نام معروف‌ترین تکیه‌های آنها آشنایی داشته باشید. بگذارید بر حسب شهر از تهران شروع کنیم و مروری بر مناطق مهمی که تکیه‌های زیبایی دارند داشته باشیم.
تکیه های تهران
در بخش‌های شمیرانات و شمال تهران به تکیه‌های ایرانی زیبایی برخورد خواهید کرد که بسیاری از آنها در دوران قاجار ساخته شده‌اند. تعدادی از زیباترین آنها امروزه نیز قابل بازدید هستند. از میان آنها می‌توان به تکیه نیاوران، تکیه حصار بوعلی و تکیه امامزاده قاسم اشاره کرد. در تکیه پایین حصاربوعلی، نقاشی و هنرنمایی‌های محمد مدبر و محمد ارژنگی وجود دارد. پس حتما در بازدید از تکیهها در ایران از بخش‌های داخلی و تزئینات آنها نیز دیدن کنید.
استان‌های شمالی
در میان استان‌های شمالی برای بازدید از تکیهها به استان زیبای مازندران و گیلان بروید. معماری زیبای مناطق معتدل و مرطوب در ساخت این تکیهها به کار رفته است. مصالح خاص و معماری پیلوتی از جمله این ویژگی‌ها هستند. تکیهها در این مناطق اکثرا متعلق به دوره قاجار هستند. جالب است بدانید که در شهر رشت به تنهایی حدود 36 تکیه وجود دارد.
این آمار واقعا خیره‌کننده است. پس بروید و از نزدیک ببینید در این تکیهها چه خبر است! در دیگر شهرهای شمالی از جمله لاهیجان، لنگرود، رودسر و … نیز تکیه‌های زیبایی را پیدا خواهید کرد. تکیه‌هایی که با سقف‌های سفالی و پلان‌های مستطیل شکل ساخته شده‌اند. از جمله آنها می‌توان به تکیه مقری کلا، تکیه کله بست و تکیه فیروزکلا اشاره کرد.
کرمان، سمنان، کرمانشاه
تعدادی از زیباترین تکیهها در ایران در شهرهای کرمان و سمنان قرار دارند. تکیه وزیر کرمان را رفته اید؟ یا تکیه عزاخانه آن؟ تکیه پهنه و ناسار در سمنان و تکیه معاون الملک در کرمانشاه نیز سه نمونه دیگر از تکیه‌های زیبای ایرانی هستند.
یزد
در یزد دوست داشتنی نیز چند تکیه‌ی دیدنی وجود دارد. باید حتما نام تکیه امیرچخماق یزد به گوشتان خورده باشد که قدمت آن به قرن نهم برمی‌گردد. این تکیه مناره‌دار است و در نمای آن طاق‌های دوطبقه‌ی بسیار زیبایی کار شده است. پلان آن به صورت ترکیبی از چهار ضلعی و هشت ضلعی است.
منظور از تکیه‌های موقت چیست؟
تکیه‌های ایران در دو گونه بناهای دائمی و موقت دایر هستند. باید نام نمایشگاههای دائمی و موقت به گوشتان خورده باشد. تکیه‌های موقت نیز برای مدت خاصی مانند دهه محرم در شهرهای و روستاهای مختلف برگزار می‌شود و بعد از تمام شدن زمان عزاداری، تکیه نیز جمع‌آوری و می‌شود. به اصطلاح می‌گویند “تکیه بستن” که در این کار محوطه‌ای را با پارتیشن‌ها و پارچه و … محدود می‌کنند. بر روی جداره‌های موقت نوشته‌ها و پارچه‌های رنگی آویزان می‌کنند. پارچه‌هایی که بر روی آنها دعا، زیارت‌نامه و حدیث‌هایی از اهل بیت (ع) نقش بسته است.
بدین‌گونه یک فضای موقت و مناسب را برای اجرای مراسم تعزیه و عزاداری ایجاد می‌کنند. این نشان از انعطاف این کاربری در ایران دارد. از طرفی اهمیت آیینی که هر سال برگزار می‌شود را نشان می‌دهد. پروسه‌ی این تکیه‌های موقت بدین گونه است که مردم محل در برگزاری کردن و چیدن تکیه به صورت خودجوش کمک می‌کنند. دسته‌های عزاداری نیز در داخل این تکیهها توقف می‌کنند. مراسم را اجرا می‌کنند. اهالی محل با آنچه در این تکیه نذر کرده‌اند به پذیرایی از عزاداران مشغول می‌شوند. جالب است بدانید که امروزه بسیاری از تکیه‌های ایران را نوجوانان و جوانان اداره می‌کنند. افراد مسن‌تر و سالخورده نیز در بهتر انجام دادن کارها و انجام پذیرایی و برگزاری کمک می‌کنند. اینگونه است که یک فعالیت اجتماعی و زنده در اجتماع به نحو احسن پیش می‌رود.
قدیمی‌ترین تکیه‌های ایران
تنها کسی که می‌توانیم ساخت مکان‌هایی مختص تعزیه به صورت رسمی و مستقیم را به او نسبت دهیم، ناصرالدین شاه قاجار است. چون او کسی بود که بسیاری از اولین‌ها را در ایران انجام می‌داد. بعنوان مثال بنای شمس‌العماره را ساخت که زمان خود بلندترین ساختمان در کل تهران بود. یا اولین چراغ گاز و اولین چراغ برق را در کشور راه اندازی کرد. در همین هنگام یعنی در سال 1285 هجری قمری، ناصرالدین شاه به معیرالممالک دستور داد تا تکیه دولت را در تهران راه‌اندازی کند. اینگونه بود که تقریبا اولین و قدیمی‌ترین تکیه ایران در تهران ساخته شد. تکیه دولت به حدی بزرگ است که در آن زمان این ظرفیت را داشته است که 20000 نفر در داخل آن به عزاداری بپردازند.
این خود در آن زمان شاهکاری به حساب می‌آمد، چون جمعیت خود شهر 200 هزار نفر بود. تکیه دولت سه طبقه بوده و در قسمت‌های مختلف برای شاه، افراد عالی‌رتبه و مردم عادی جایگاه ویژه داشته است.
باید از زبان گردشگران و سفرنامه‌نویس‌ها بشنوید که در بازدید خود از تهران و تکیهها چه حسی نسبت به آنجا داشته‌اند. لرد کرزن می‌گوید تکیه دولت اولین بنایی بود که در بازدید از تهران نظر او را به خود جلب کرد. او می‌گوید اینجا یک آمفی تئاتر کاملا خاص است. بنایی مدور که در داخل آن انسان و حیوانات می‌توانستند وارد شوند.
سکوی گردی که در وسط بنا بود و بر روی آن مراسم و تعزیه را برگزار می‌کردند. به دور هم ردیف صندلی‌هایی ساخته شده بودند که زن‌های چادر مشکی تمام صندلی‌ها را پر می‌کردند. راهرویی که میان معابر وجود داشت و تعزیه‌خوان‌ها از آنجا وارد بنا می‌شدند. در کنار تکیه دولت حدود 300 تکیه دیگر در تهران راه‌اندازی و ساخته شدند اما همواره باشکوه‌ترین و بزرگترین مراسم را در تکیه دولت برگزار می‌کردند.
زیباترین تکیه های ایران
در اینجا تعدادی از زیباترین تکیهها در ایران را معرفی خواهیم کرد. این بناها را حتما باید از نزدیک بارها بازدید کنید. شما به هر شهری بروید تعدادی تکیه‌ی دیدنی برای بازدید کردن وجود دارد. از جمله شهرهایی که زیباترین تکیهها را در خود دارند می‌توان به تهران، کرمانشاه، یزد، کرمان، قزوین، استان‌های شمال کشور، شیراز، اصفهان و … اشاره کرد.
تکیه تجریش در تهران
به میدان تجریش و بازار زیبا و قدیمی تجریش بروید، تکیه‌ای به همین نام در اینجا قرار دارد. از جمله دیدنی‌های این منطقه از تهران، امامزاده صالح، تکیه تجریش و مراکز تجاری معروف است. تکیه تجریش به دوران قاجار تعلق دارد و اکنون یکی از جاذبه‌های شهر تهران است که به عنوان یک اثر ملی در سال 1383 به ثبت آثار ملی درآمد.
این تکیه نقشه‌ای مستطیل شکل دارد. در سمت جنوب آن اتاق شاه نشین قرار دارد. سقف آن شیروانی است. در وسط آن مانند دیگر تکیهها یک سکو قرار دارد که بعنوان جایی برای اجرای آیین شبیه‌خوانی به کار می‌رفته است. مصالح ساخت آن از خشت است. متاسفانه این بنا در سال 1366 در اثر یک زلزله خراب شد اما بعدها مورد بازسازی قرار گرفت و اکنون می‌توانید به راحتی از آن بازدید کنید.
تکیه معاون الملک
به جرات می‌توان گفت که یکی از باشکوه‌ترین و زیباترین تکیه‌های داخل کشور است که از حجم کاشیکاری های رنگی داخل آن به وجد خواهید آمد. آدرس آن در خیابان حدادعادل و در محله آبشوران قدیم واقع شده است. این بنا را معتمد‌السلطان حسین خان ساخته است. تاریخ پرفراز و نشیب این تکیه قطعا برایتان جالب خواهد بود.
از زمانی که در آن آیین‌های نمایشی و مذهبی برگزار می‌شد تا اینکه گروه مشروطه‌خواهان داخل آن نفوذ کردند و بخش‌هایی از آن را به توپ بستند. تا اینکه بعد دوباره مورد بازسازی قرار گرفت. تا الان بتواند میزبان بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی باشد.
تکیه بیگلربیگی
باید در کنار نام تکیه معاون‌الملک، نام تکیه بیگلربیگی نیز به عنوان یکی از زیباترین تکیه‌های ایران به گوشتان خورده باشد. این تکیه در بخش‌های قدیمی شهر کرمانشاه قرار دارد. گفته می‌شود که تزئینات داخل تکیه بیگلربیگی از حد معمول تکیه‌های ایران فراتر رفته است. شما آینه‌کاری‌های بی‌نظیری را در داخل این تکیه خواهید دید.
کتیبه‌های زیبایی مربوط به دوران مظفرالدین شاه در تالار آن قرار دارد. در کنار این‌ها مهمان‌خانه برای میهمانان در دو طرف تالار وجود دارد. چون همانطور که گفته شد تکیهها، فضاهایی اقامتی برای مهمانان و غیره داشتند. امروزه کاربری موزه به این تکیه داده شده است. استاد قدیمی را می‌توانید در موزه خط و کتابت بیگلربیگی مشاهده کنید.
تکیه زاغرم
بیش از 150 سال قدمت دارد و در میان قدیمی‌ترین تکیهها در ایران نامش هست. تکیه زاغرم یک کتابخانه دارد که بر روی سردر آن یک کتیبه سنگی وجود دارد. بر روی این کتیبه زمان ساخت آن به حروف ابجد آورده شده است و نشان می‌دهد که به دوران زندیه تعلق دارد.
این تکیه در شهر تفرش قرار دارد. پوشش چوبی آن نشان از قدیمی بودن تکیه دارد. بخش زنانه تکیه در دو طبقه ساخته شده است. در وسط این تکیه نیز سکوی تعزیه قرار دارد. معماری زیبایی دارد که باید حتما از نزدیک بخش های مختلف آن از جمله مقرنس زیبای ایوان ورودی ضلع جنوب شرقی یا تیرهای چوبی قدیمی زیر سقف آن را ببینید.
تکیه نیاوران
کاخ نیاوران یکی از زیباترین و باارزش‌ترین بناهای قدیمی در تهران است. در کنار این کاخ یکی از قدیمی‌ترین تکیه‌های ایران یعنی تکیه نیاوران نیز وجود دارد. از دور که چشمتان به این تکیه بیفتد متوجه قدمت طولانی آن خواهید شد. زمانی در داخل این تکیه آنقدر شلوغ بوده که جای سوزن انداختن نبوده است. زمان ساخت آن به دوران ناصرالدین شاه برمی گردد.
با این احتساب بیش از 153 سالی قدمت دارد. باز هم نام ناصرالدین‌شاه به میان باز شد، کسی که بانی بسیاری از بناهای زیبای قاجاری بوده است. البته که تکیه نیاوران در طول زمان‌های مختلف تغییرات زیادی به خود دیده است. افراد مشهور و بنامی از جمله حاج آقا دربندی، ملا ابوتراب، حاج آقا دین پرور و غیزه از مداحان این تکیه بوده‌اند.
دیگر تکیه‌های ایران
تکیه اعظم کلاک دربالای کوهی درد کلاک بالا قرار دارد. قدمت آن به 300 سال می‌رسد. پس احتمالا از اول برای کاربری تکیه نبوده است. از جمله دیگر تکیه‌های ایران می‌توان به حسینیه رحیمیان مشهد، تکیه مدیرالملک، تکیه بافت قدیم فرمهین، تکیه شاهاندشت، تکیه اوجابن، تکیه روستای فیروزکلا آمل، تکیه روستای مقریکلا، تکیه سادات اخوی، تکیه رضاقلی خان تهران، تکیه مراد بیک، حسینیه نواب، تکیه دزاشیب و غیره اشاره کرد.
اطلاعات ضروری برای بازدید
می‌توان گفت که تکایا نقش کمکی و جانبی در کنار مساجد دارند. اینجا نیز یک بنای مذهبی با کاربری دینی و عقیدتی است که بهتر است حتما با داشتن یک پیش زمینه در مورد تاریخچه و زیبایی‌های آنها به بازدید بروید. اگر می‌خواهید شاهد مراسم آیینی و مذهبی برگزار شده در آن باشید که می‌توانید در زمان‌های خاص مانند عاشورا تاسوعا به آنجا بروید. در بازدید از تکیهها حتما از بخش‌های مختلف دیدن کنید و هیچ بخشی را از دست ندهید. می‌توانید در داخل تکیهها به عکاسی مشغول شوید.
تکیه‌های ایران یک فضای معنوی است که در دل و باور ایرانی ها و پیروان مذهب شیعه جای خوش کرده است. برای همین یک فضای باارزش و قابل احترام است. حتما در هنگام بازدید به رعایت شئونات عقیدتی توجه داشته باشید.
