شهر دامغان یکی از شهرهای زیبای ایران در استان سمنان که کمتر شناخته شده است. دیدنی های دامغان مجموعه‌ای از جاذبه‌های طبیعی و آثار تاریخی را در بر می‌گیرد. ما در این مطلب ابتدا در مورد تاریخچه، وجه تسمیه، فرهنگ مردم، جغرافیای شهرستان دامغان و تقسیمات کشوری آن اطلاعاتی را ارائه می‌کنیم. در خلال ارائه این اطلاعات درباره دامغان، در مورد جمعیت شهر دامغان، بالا شهر دامغان و محصولات دامغان نیز صحبت می‌کنیم. در بخش بعدی جاهای دیدنی دامغان که با جستجوی شهر دامغان عکس آنها قابل مشاهده است، را معرفی می‌کنیم. پس از آن خوشمزه ترین غذاهای محلی دامغان را معرفی می‌کنیم. در ادامه در مورد انتخاب سوغات دامغان از میان خوراکی های دامغان و صنایع دستی دامغان صحبت خواهیم کرد. در پایان با پاسخ به سؤال شهر دامغان کجاست؟ مسیرهای دسترسی به این شهر را معرفی می‌کنیم.
وجه تسمیه دامغان
گفته می‌شود نام دامغان از ترکیب دو واژه “ده” و “مغان” تشکیل شده است. مغان می‌تواند با روحانیون مذهبی زرتشتی که “مغ” نامیده می‌شدند مرتبط باشد. این احتمال وجود دارد که این شهر در زمان زرتشتیان از نظر مذهبی اهمیت ویژه‌ای داشته است. برخی دیگر معتقدند این واژه از ترکیب “دام” یا “دم” با “غان” تشکیل شده است. دم باد شدیدی است که در برخی کتب تاریخی ذکر شده در این شهر می‌وزیده است. غان نیز پسوندی است که مشابه دیگر شهرها مانند طالقان یا زاوغان به کار رفته است. در برخی منابع ایران باستان از این شهر با عنوان “کومس، قومس” به معنای شهر صد دروازه نیز نام برده شده است.
تاریخچه دامغان
دامغان یکی از شهرهای کهن ایران است که در زمان اشکانیان پایتخت ایران بوده است. ظاهراً این شهر بخشی از ایالت قومس بوده که نام آن در کتیبه سارگون دوم ذکر شده است. در آن زمان برای محافظت از شهر دیوار عظیمی احداث شده بوده که پهنای زیادی داشته است. در توصیف این دیوار گفته‌اند که دو درشکه در کنار هم می‌توانستند بر روی این دیوار حرکت کنند. هنوز هم بقایای اندکی از این دیوار در اطراف شهر باقی مانده است.
در دوران ساسانیان نیز این شهر به عنوان پایتخت زمستانی حکومت انتخاب شده بود. در دوره اسلامی این شهر یکی از پایگاه‌های مهم اسماعیلیه بود. وجود قلعه های تاریخی در این منطقه نشان از حضور فعال پیروان اسماعیلیه در این منطقه دارد. این شهر مانند دیگر شهرهای ایران در حمله مغول کاملاً ویران شد. اما در دوره های تاریخی بعدی نیز این شهر از شهرهای مهم ایران محسوب می‌شد.
فرهنگ مردم دامغان
مردم این شهر به زبان فارسی با گویش دامغانی صحبت می‌کنند. در بخشی از این شهر لهجه مردم به لهجه خراسانی و برخی دیگر به گویش مازندرانی تشابه دارد. در مناطق شمالی که در همسایگی مازندران است به جز شهر دیباج گویش مردم با گویش مازندرانی تشابه دارد. مردم شهر دیباج با گویش دیباجی صحبت می‌کنند. روستاهای شرقی دامغان به دلیل مجاورت با شاهرود گویشی مشابه لهجه شاهرودی دارند. البته در تمام این گویش‌ها لغات و اصطلاحات پارسی قدیم و پهلوی وجود دارد. مردم این شهر شیعه دوازده امامی هستند و برای عزاداری امام حسین(ع) اهمیت خاصی قائل هستند.
جغرافیای شهرستان دامغان
شهر دامغان یکی از شهرهای استان سمنان است که در دامنه جنوبی رشته کوه البرز قرار دارد. جمعیت شهر دامغان 94190 نفر است که در مساحت تقریبی 12000 کیلومتر مربع پراکنده‌اند. رشته کوه البرز از شمال، کویر مرکزی از جنوب، شاهرود از شرق و سمنان از غرب همسایگان این شهر هستند. به دلیل اتصال از شمال به ارتفاعات البرز و از جنوب به دشت کویر این شهر دارای دو نوع آب و هوا می‌باشد. مناطق کوهستانی که شمال شهر و احتمالاً بالا شهر دامغان محسوب می‌شود دارای آب و هوای سردسیر و مناطق جنوبی آن گرم و خشک است.
در نتیجه این شهر دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل است. به دلیل آب و هوای مطلوب دامغان در تابستان بسیاری از گردشگران این شهر را برای تعطیلات تابستانی خود انتخاب می‌کنند. یکی از امتیازات این شهر خاک حاصلخیز آن است که عامل تولید محصولات مرغوب کشاورزی در این شهر است. مرغوب ترین محصولات شهر دامغان پسته، خربزه و انگور است.
تقسیمات کشوری
شهرستان دامغان یکی از 8 شهرستان استان سمنان است. این شهرستان از دو بخش مرکزی و امیرآباد تشکیل شده و مرکز آن شهر دامغان است. سایر تقسیمات کشوری در این شهرستان به قرار زیر است
بخش مرکزی
– دهستان‌ها: حومه دامغان، دامنکوه، رودبار
– شهرها: دامغان، دیباج، امیریه، کلاته رودبار
بخش امیرآباد
– دهستان‌ها: قهاب رستاق، قهاب صرصر، تویه دروار
– شهر: امیریه
جاهای دیدنی دامغان
این شهر با داشتن تاریخچه و موقعیت جغرافیایی خود دارای دیدنی های زیادی است.
دیدنی های تاریخی دامغان
بنای تاریخی چشمه علی دامغان
چشمه علی یکی از جاذبه های طبیعی دامغان است که در فاصله 30 کیلومتری شهر قرار دارد. دو بنای تاریخی به نام بنای آقا محمد خانی و ساختمان فتحعلی شاهی در مجاورت چشمه علی وجود دارد که از تفرجگاه‌های پادشاهان تیموری، صفوی و قاجار بوده است. با جستجوی شهر دامغان عکس چشمه علی معمولاً در اولین تصاویر دیده می‌شود.
مسجد تاریخانه یا چهل ستون
مسجد تاریخانه قدیمی ترین مسجد ایران است که قدمت ستون‌های آن بیش از 1300 سال است. این مسجد در مکان یکی از آتشکده‌های ساسانی احداث شده است.
مسجد جامع دامغان
مسجد جامع دامغان یکی از قدیمی ترین مساجد ایران است که بیش از 1000 سال قدمت دارد. این مسجد در طول تاریخ بارها بازسازی شده است.
آرامگاه پیر علمدار
آرامگاه پیر علمدار مقبره‌ای آجری است که قدمت آن به قرن پنجم هجری باز می‌گردد. شهرت آرامگاه پیر علمدار به خاطر کتیبه زیبایی است که به خط کوفی بر روی آن دیده می‌شود.
گنبد زنگوله
گنبد زنگوله یکی از بناهای تاریخی دامغان است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنای خشتی به دلیل ساختار خاص گنبد آن مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است.
برج چهل دختران
برج یا آرامگاه چهل دختران برجی آجری مشابه برج طغرل ری است. کارشناسان قدمت این بنا را پیش از دوره اسلامی و احتمالاً قرن پنجم هجری برآورد کرده‌اند.
محوطه تاریخی تپه حصار
تپه حصار در جنوب دامغان یکی از محوطه‌های باستانی ایران است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قدمت برخی از آثار عتیقه کشف شده در این منطقه تا هزاره چهارم پیش از میلاد می‌رسد.
بازار تاریخی دامغان
بازار تاریخی دامغان که در مرکز شهر قرار دارد در دوران قاجار احداث شده است. این بازار به دلیل اهمیت تاریخی آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
امامزاده جعفر و محمد
امامزاده جعفر یکی از اماکن مذهبی-تاریخی این شهر است. بنا بر کتیبه موجود در بنا این آرامگاه به یکی از نوادگان امام سجاد(ع) منسوب است. در صحن امامزاده جعفر دامغان بقعه کوچکی وجود دارد به به نام امامزاده محمد معروف است. بقعه چهار ضلعی دیگری نیز در این مجموعه وجود دارد که به مقبره شاهرخ تیموری مشهور است.
برج مهماندوست یا برج طغرل دامغان
برج مهماندوست که با نام برج معصوم زاده نیز شناخته می‌شود برجی آجری مشابه برج طغرل ری است.
قلعه گردکوه
قلعه گردکوه یا دژ گنبدان یکی از قلعه های اسماعیلیه در ایران است. این قلعه در فاصله 15 کیلومتری دامغان قرار دارد.
قلعه مهرنگار
در مناطق کوهستانی شمال دامغان و در مسیر چشمه علی بقایای یک قلعه تاریخی دیده می‌شود. کارشناسان احتمال می‌دهند این آثار نیز بقایای یکی از قلعه های اسماعیلیه در ایران باشد.
روستای شامان
روستای تاریخی شامان، روستایی مخوف در جنوب دامغان است که بیش از صد سال است متروکه شده است. افسانه‌ای وجود دارد که سحر و جادو سبب شده این روستا خالی از سکنه شود.
آرامگاه بکیر بن اعین
آرامگاه بکیر بن اعین یکی از اماکن مذهبی دامغان به شمار می‌رود. در این بقعه عالمی برجسته از شاگردان امام باقر(ع) به نام “بکیر بن اعین بن سنسن کوفی” مدفون شده است.
خانه تاریخی لطفی
خانه لطفی یکی از خانه های تاریخی ایران است که قدمت آن به دوران قاجاریه باز می‌گردد. این خانه هم‌اکنون به موزه تاریخ شهر دامغان تبدیل شده است.
خانه تاریخی صدیق
خانه صدیق نیز یکی عمارت‌های قاجاری شهر دامغان است. این خانه فاصله چندانی با خانه لطفی ندارد.
دیوار باروی دامغان
دیوار بارو بقایای یک دیوار عظیم خشتی است که در شرق، جنوب و شمال شهر باقی مانده است. گفته می‌شود این دیوار بزرگترین بنای خشتی بعد از ارگ بم بوده است.
امامزاده هفت تنان
زیارتگاه هفت تنان دامغان در روستای ابراهیم آباد در 24 کیلومتری جنوب غربی دامغان قرار دارد. مردم بومی افراد مدفون در این مقبره را نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) می‌دانند.
کاروانسرای قوشه
کاروانسرای قوشه یکی از جاهای دیدنی دامغان است که در فاصله 38 کیلومتری جنوب غربی این شهر قرار دارد. این کاروانسرای تاریخی در روستای قوشه واقع شده است.
تپه شمس آباد
تپه شمس آباد یکی از محوطه های باستانی ایران است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قلعه زرد شمس آباد یکی از بناهای تاریخی این منطقه است.
جاهای دیدنی طبیعی دامغان
غار شیربند
غار شیربند یکی از زیباترین غارهای ایران و معروف ترین دیدنی های دامغان است. این جاذبه طبیعی در شمال شرقی شهر و در فاصله 12 کیلومتری قرار دارد.
غار چاه دیو
غار چاه دیو غاری است که مانند یک چاه در میان دشت قرار دارد. مردم بومی معتقدند این غار توسط دیوی به نام زینل ایجاد شده است.
جنگل سیاه خانی
جنگل سیاه خانی از دیگر دیدنی های طبیعت این شهر است که در شمال این شهر واقع شده است.
تنگه زندان
تنگه زندان یکی شگفتی‌های طبیعت دامغان است. طبیعت سرسبز و آب زلال و گوارای محصور میان دیوار‌های مرتفع سنگی، منظره‌ای شگفت‌انگیز ایجاد کرده است.
منطقه حفاظت شده جهان نما
این منطقه نیز در ارتفاعات کوهستانی شمال شهر واقع شده است. این منطقه که در گذشته یکی از شکارگاه‌های محبوب بوده در فاصله 100 کیلومتری شهر قرار دارد.
کویر حاج علی قلی
این کویر که با نام کویر دامغان نیز شناخته می‌شود از کوه آهواند تا روستای حسن آباد ادامه دارد. در فصول بارندگی در این منطقه یک دریاچه فصلی نیز ایجاد می‌شود.
روستای بادله کوه
روستای بادله کوه یکی از روستاهای ییلاقی دامغان است که هم از لحاظ تاریخی و هم از لحاظ طبیعی تماشایی است. این روستا به دلیل آب و هوای مطلوب، ساختار پلکانی، قله بادله کوه، چشمه های خروشان و قلعه‌ای تاریخی در فهرست دیدنی های این شهر قرار دارد.
روستای طزره
روستای طزره یکی از روستاهای زیبای دامغان است. بنای امامزاده اسماعیل دامغان نیز در این روستا قرار دارد.
چشمه پیر خوشتر
آبشار و چشمه پیر خوشتر از دیدنی های دامغان است که در شمال غربی شهر کلاته رودبار قرار دارد.
سرچشمه دیباج
سرچشمه دیباج از دیگر جاذبه های طبیعی دامغان است که به دلیل طبیعت زیبا و آب و هوای مطلوب به یک تفرجگاه محبوب تبدیل شده است.
چشمه قل قل
چشمه قل قل یکی از دیدنی های دامغان است که در روستای دشتبو قرار دارد. آب این چشمه از میان شکافی در یک کوه می‌جوشد و به همین دلیل به چشمه قل قل معروف شده است.
چشمه انگورستانی
این چشمه در منطقه تویه دروار در روستای دهخدا قرار دارد. به دلیل وجود درختان انگور در این منطقه به این نام معروف شده است.
سد شاهچراغی
سد شاهچراغی یک سد شنی در 12 کیلومتری شمال دامغان است. چشم‌انداز زیبا و قرار گیری در مسیر چشمه علی و تفریحاتی چون ماهیگیری این مکان را به یکی از جاهای دیدنی دامغان تبدیل کرده است.
قله چالویی
قله چالویی در مجاورت قله کرکسی در شمال روستای طزره قرار دارد. این قله دومین قله بلند رشته کوه البرز شرقی است که 3850 متر ارتفاع دارد. صعود به این قله بسیار دشوار است و به دو روز زمان نیاز دارد.
قله کرکسی
این قله نیز در شمال غربی شهر و در مجاورت روستای طزره قرار دارد. ارتفاع این قله حدود 3700 متر است.
قله شاهدار کوه
این قله یکی از بهترین گزینه‌های برای کوهنوردی در دامغان است. این قله حدود 3200 متر ارتفاع دارد و در جنوب روستای بادله کوه واقع شده است.
آبشار نسروا
آبشار نسروا یا نیزوا یکی از آبشارهای زیبای دامغان است که در نزدیکی شهر دیباج در فاصله 20 کیلومتری از دامغان قرار دارد.
غذاهای محلی دامغان
سبزی پلو دامغانی
این غذا به خاطر ترکیب سبزی پلو با بادمجان و کدو حلوایی طعم کاملاً متفاوتی با سبزی پلو شهرهای دیگر دارد.
مانی پلو
در میان غذاهای محلی دامغان مانی پلو از همه معروف‌تر است. ترکیب زرشک، کشمش و لپه طعم متفاوت این غذا را ایجاد می‌کند.
خورش کدو گردو
یکی دیگر از غذاهای محلی دامغان خورشی است که از ترکیب کدو حلوایی و گردو تهیه می‌شود.
خورش گردو اسفناج
این غذای دامغانی که ترکیبات آن مشخص است از غذاهای شیرین محسوب می‌شود.
سوغات دامغان
سوغات دامغان را می‌توانید از میان خوراکی های دامغان یا صنایع دستی دامغان انتخاب کنید. بدون شک بهترین سوغات دامغان پسته یا همان طلای سبز است. به خصوص اینکه به خاطر فراوانی پسته در این شهر می‌توانید پسته با طعم‌های متفاوت را نیز از آجیل فروشی‌های این شهر تهیه کنید. پس از آن سمنو و شیرینی های دامغان مانند باقلوا و برشتوک می‌توانند انتخاب خوبی به عنوان سوغات این شهر باشند.
صنایع دستی دامغان
در میان صنایع دستی دامغان نیز محصولات سفالی، گلیم و جاجیم و مصنوعات چوبی به عنوان سوغات دامغان شناخته می‌شوند.
شهر دامغان کجاست؟
دسترسی به شهر دامغان در استان سمنان بسیار ساده است. زیرا مسیر ارتباطی شرق به غرب و جنوب به شمال کشور از این شهر عبور می‌کند. با استفاده از خطوط راه‌آهن نیز قطار 17 استان کشور از این شهر عبور می‌کند. فاصله دامغان تا تهران 340 کیلومتر و فاصله دامغان تا مشهد 554 کیلومتر است.
