طبس را شهری با قدمت تاریخی و دیدنی های فراوان گردشگری، در غرب استان خراسان جنوبی واقع در شرق ایران می‌بینید. نخلستان‌های کهن خرما که میوه‌هایشان بهشتی می‌نماید و پرنده باشکوه پلیکان را، می‌توان معرفی بر این شهرستان دانست. اما زمان گشودن چتر زیبای سفر در ایران است و تن دادن بی‌وقفه به پروازی جانانه. آنگاه در حاشیه بیابان‌های لم‌یزرع و بایر کویر شرقی ایران، بر شهرستان طبس با زیبایی اسرار‌آمیزش فرود آییم. البته زمزمه‌های شیرین از دیدنی های طبیعی شهر نیز، شنیده میشود. ناحیه‌ای که در میان صعوبت و خشونت کویر، برجسته می‌نماید. اما درعین‌حال به داشتن مردمانی تلاشگر و زحمتکش نیز، شناخته میشود. بنابراین در گفتن از این‌همه ماجرای هیجان‌انگیز، مشتاق شنیدن باشید تا از دلپسندی نوشتار کاسته نشود. در ادامه بیشتر به جاهای دیدنی طبس می‌پردازیم.
طبس و گفتاری از آن
در خاستگاه سخن، از معرفی طبس می‌گوییم. آنگاه به بررسی مختصات و موقعیت جغرافیایی آن، خواهیم پرداخت. اما سخن به اینجا ختم نمی‌گردد و از مساحت، جمعیت و نام‌های دیگر شهر نیز باید بیان کرد. حتی از زبان مردم، تاریخچه، دین و مذهب آنان نیز می‌گوییم. آنگاه دلچسب خواهد بود از طبس روی نقشه، گفته شود و عکس از شهر طبس را بررسی کنیم. حتی از تنوع جانوری و گیاهی، شهرستان طبس می‌گوییم. اما تعجب نکنید زیرا قصد داریم از هنر و صنایع‌دستی، در شهرستان و انواع سوغاتی‌های آن نیز مطلب داشته باشیم. باور کنید از غذاهای خوشمزه این دیار و جاهای دیدنی آن نیز، خواهیم گفت. آنگاه دایره سخن را به نقشه و اقلیم طبس و دیدنی های آن می‌رسانیم. حتی بهتر است از طبس یزد و روستاهای طبس نیز، بشنوید. بنابراین در جاده پرپیچ‌وخم گفتار از این شهر کویری، یاوران ما باشید.
خراسان جنوبی استانی پهناور در ایران
ظهور استان خراسان جنوبی در ناحیه شرق ایران، با تقسیم خراسان شکل گرفت. استانی بزرگ که مرکز آن، شهرستان بیرجند است. آنگاه در غرب این استان، به طبس نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شهرستان‌ها برمی‌خوریم. البته استان خراسان جنوبی را، می‌توان یکی از راه‌های ارتباطی شهرهای جنوبی ایران با مشهد دانست. این استان از نظر کشاورزی، باغات و میوه‌هایی نظیر انار، به، گیلاس و … چشمگیر هست. اما از نظر تولید زرشک، عناب و زعفران نیز پدیده‌ای در کشور به شمار می‌رود. همچنین از نظر دامپروری، صنعت و معادن مختلف، یکی از غنی‌ترین استان‌ها محسوب می‌گردد. باید دانست بیشتر مردم در استان خراسان جنوبی از اقوام آریایی بوده و به زبان فارسی با لهجه‌های گوناگون سخن می‌گویند. اما از جماعت بلوچ و عرب نیز، در آن زندگی می‌کنند. همین‌طور این استان، با پیوستن طبس به یازده شهرستان ارتقاء و مناطق بیابانی آن گسترش یافت.
معرفی طبس در دنیایی از شگفتی
شهرستان طبس را، باید دقیق شناخت و سپس به معرفی زیبایی‌های آن همت گمارد. شهرستانی با آب‌وهوایی بیابانی و آبادی‌های شگفت‌آور، در قلب کویری که تشکیل‌دهنده آن است. باید دانست این شهرستان در کاشت درختان نخل، دارای سابقه‌ای کهن می‌باشد. حتی می‌توان شاهد بیشترین سطح زیر کشت درختان خرما در طبس، با ارزش غذایی بالا در استان خراسان جنوبی بود. البته باید از مرکباتی نظیر پرتغال که هزاران بار با رنگ نارنجی خود بر زیبایی نخلستان‌های طبس می‌افزایند، نیز گفت. به‌راستی اضدادی از شگفتی‌های هیجان‌انگیز، در این شهرستان قابل رؤیت و ستودن است. بی‌شک از خارق‌العاده‌ترین صحنه‌ها که روح را زنده می‌سازد، دیدن تصاویر روح‌نواز شالیزاری‌های برنج است. بنابراین ببینید و حظ ببرید، از گذر آب که بر باغ‌ها و محله‌های شهر طبس نمایی جانبخش دارد. طبس بی‌شک در دنیای اسرارآمیز کویر، نمایانگر معجزه‌ای بی‌بدیل است که در زمین نقش یافته است.
نقشه طبس و مختصات جغرافیایی آن
اگر به نقشه طبس توجه نمایید، این شهرستان را در شمال شرق استان یزد واقع در فلات مرکزی ایران می‌بینید. همچنان در پیرامون آن بردسکن یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی و شاهرود را، در شمال مشاهده می‌کنید. البته طبس از شرق به شهرستان فردوس، یکی از شهرستان‌های تاریخی کشور و بیرجند محدود می‌باشد. راستی استان کرمان غنی از صنایع بزرگ و محصولات کشاورزی یکی از نقاط بااهمیت کشور، در جنوب آن قرار دارد. همچنین از غرب و جنوب غربی نیز توسط شهرستان‌هایی نظیر نائین با قدمتی سه‌هزارساله در استان اصفهان، اردکان و بافق محاصره میشود. همچنین این شهر تماشایی، در مختصات 33 درجه و 35 دقیقه عرض جغرافیایی قرار گرفته است. همین‌طور در 56 درجه و 55 دقیقه طول جغرافیایی نیز، واقع است. حتی بدانید ارتفاع این شهرستان، با مرکزیت شهر طبس در 690 متری از سطح دریا قرار دارد.
شناختی از مذهب و نام‌های دیگر طبس
بهتر است بگوییم که دین مردم این شهرستان، اسلام می‌باشد و اکثریت آنان پیرو مذهب شیعه دوازده امامی هستند. اما از نام‌های قدیمی این شهر می‌توان، به تبس، طبسین و حتی طبس گیلکی نیز اشاره داشت. حتی در سوابق تاریخی به نام‌های طبسان، طبس تمر، طبس خرما و طبس قهستان نیز شناخته میشود. همچنین چون در ادوار گذشته زمین‌شناسی، اثرات باقی‌مانده حاکی بر وجود دریایی به نام تتیس است، نامیدن این شهر را به تبس یا طبس بی‌علت نمی‌دانند. اما در حال حاضر به‌عنوان طبس گلشن شناخته میشود که گلشن، نام باغی به زیبایی بهشت در طبس است. همچنین میقات الرضا (ع) نام دیگری برای این شهر است، زیرا نخستین دروازه به مشهد الرضا (ع) می‌باشد. همچنین زیارتگاه مقدس برادر عالی‌قدر امام رضا (ع)، یعنی حضرت حسین بن موسی الکاظم در آن قرار دارد.
جمعیت و مساحت شهرستان طبس
باید بدانید کل جمعیت طبس، بر اساس اعلام «درگاه ملی آمار» در آخرین سرشماری سال 1395 برابر 72.617 نفر می‌باشد. همچنین از این نفرات، تعداد 37.000 نفر مرد و آمار 35.617 نفر زن، تشکیل‌دهنده این جمعیت می‌باشند. راستی با شنیدن طبس به‌عنوان پهناورترین شهرستان در کشور، تصور می‌کنید
مساحت طبس چقدر است؟
این شهرستان زیبا مساحتی برابر 56.460 کیلومترمربع، از وسعت سرزمین ایران را به خود اختصاص می‌دهد. اما از بررسی‌های ژئومورفولوژی، دانش شناخت شکل‌ها و ناهمواری‌های زمین با پدیده‌های ویژه‌ای در شرق شهر طبس مواجه می‌شویم. آنگاه رشته‌کوه مصفای شتری را، در این مناطق به همراه زیبایی نفس‌گیر رودخانه‌های سردر و تفتو خواهید دید. البته پیامدهای طبیعی در این رشته‌کوه شمالی – جنوبی، درواقع کانیون‌ها (canyon) یا دره‌های باریک و تنگ این رودخانه‌ها هستند که مشاهده می‌شوند. آنگاه به تشکیل زیباترین مناظر بهشتی، در قلب کویر منجر خواهد شد.
طبس یزد
آیا می‌دانید چرا تبس، در گذشته به طبس یزد نیز، شناخته می‌شد؟
در مقدمه این شهر جزء شهرهای، استان بزرگ خراسان بود. البته بر اثر تقسیمات در سال 1380، استان پهناور خراسان به سه بخش شمالی، رضوی و خراسان جنوبی انشعاب یافت. در اینجا تبس در حوزه و حیطه، استان یزد واقع شد. همچنین چون طبس در قسمت شمال شرق استان یزد، جای گرفته بود، جزء استان بزد شناخته می‌شد. از این رو به طبس یزد، نیز نام گرفت. اما این مسئله دوام چندانی نداشت، سرانجام در سال 1391 و این بار به استان خراسان جنوبی پیوست.
تاریخچه طبس
البته پیشینه راستین این شهر را می‌توان، در ادوار قبل از اسلام نیز تخمین زد. حتی در کتاب سرزمین خورشید ترجمه، مترجم بزرگ سنندج ذبیح‌الله منصوری، اشاره به این مطلب را نیز می‌بینیم. او از زیستن و تربیت کوروش کبیر که تا شانزده‌سالگی توسط موبدی زرتشتی در شهر تبس می‌زیسته است، حکایت می‌کند. بنابراین می‌توان قدمت این شهر را، بنا به نظر تاریخ‌نویسان به دوران هخامنشیان نسبت داد. حتی می‌توان این مسئله را با استناد به آنچه که نشانگر وجود تبس در دوره قبل از اسلام است، با آثار زرتشتیان مرتبط دانست. از زمان به‌جاماندگان سامانیان تا دوران غزنویان، صفویان و … این مکان محلی برای تاخت‌وتاز و محاصره بوده است. همچنین این مسئله تا زمانی که اعراب بر منطقه تبس دست یافته بودند، ادامه داشت. اما بعد از ظهور اسلام از شهر تبس، به‌عنوان محلی که درختان نخل و انواع مرکبات در آنجا رونق داشت، یاد می‌کردند.
تاریخچه میقات الرضا(ع)
از دلایل مسکونی بودن تبس در قبل از اسلام، وجود ناحیه پردرخت جنگلی در منطقه کوهستانی شرق آن می‌باشد. به گفته استخری نیز، این شهر دارای نخلستان‌های زیاد و حصاری بر پیرامون آن است. البته اعراب آن را، باب خراسان می‌نامیدند. باید بدانید در زمان حکومت عثمان بن عفان اولین منطقه خراسان که به دست اعراب در سال 29 قمری فتح شد، تبس بود. همچنین این شهر در دوران نهضت اسماعیلیان، از جایگاه‌های اساسی اسماعیلیان به شمار می‌رفت. البته باید گفت که باغ‌های طبس، اغلب سابقه‌هایشان طولانی‌تر از حکومت افشاریان نیست. همچنین لطفعلی‌خان زند آخرین پادشاه زندیه، در مسیر راه خود به کرمان چندی در تبس ماند. آنگاه به پیشنهاد لطفعلی‌خان و دستور میرحسن‌خان که بسیاری از آثار تبس یادگارهای او می‌باشد، ساخت خیابان گلشن آغاز شد. به‌هرحال تبس را همواره راه ارتباطی مهمی، در جهت شرق- شمال شرق با جهان غرب باید دانست.
زبان مردم طبس
راستی فکر می‌کنید که مردم تبس با چه زبانی تکلم می‌کنند و زبان محاوره‌ای مردم چه می‌تواند باشد؟
بهتر است بدانید که زبان مردم طبس، فارسی می‌باشد. البته زبان فارسی را با گویش محلی، بکار می‌برند که البته بسیار شبیه به فارسی دری قدیم است. همچنین این زبان خصوصیات و آداب زبان فارسی دری را، دقیقاً بر دوش دارد. البته در این زبان، حفظ قواعد کهن به صورت روشنی به چشم می‌آید. از دلایل این امر را می‌توان، عدم پذیرش فرهنگ خارجی و نداشتن انطباق، با هویت بیگانه دانست.
ویژگی‌ها و برخی از رسوم در طبس
طبس یا عروس کویر اسرار زیبایی شهر خود را، با سرسبزی نخلستان‌ها و عطر وجدآور درختان پرتغال رو می‌کند. آنجا که بوی مست‌کننده بهارنارنج‌ها، در فضای شهر می‌پیچد و دنیای خشک و سخت کویر را وارونه می‌سازد. اما با این همه زیبایی هیجان‌انگیز، باز کویر است و سازگاری با گرمای بی‌حدش تحمل بسیار می‌طلبد. لذا مردمان این دیار به‌تناسب خشکی و مرارت در بیابان‌های کویری، از خصلت نیک بردباری نیز برخوردار هستند. حالا اجازه دهید که بخشی از رسوم و آداب، در این شهرستان چند هزارساله را بازگو سازیم. یکی از این رسوم شکوهمند، آداب قدیمی و کهن نخل برداری در تبس است. البته گرچه نخل در مفهوم واقعی معنای درخت خرما را می‌دهد، اما در مراسم عزاداری ماه محرم دگرگونی مفهومی می‌یابد. در مراسم نخل گردانی صندوقچه‌ای شبیه تابوت و به شکل مکعب مستطیل، با تزئینات خاص را بر دوش حمل می‌کنند.
فرهنگ طبس
نخل گردانی یادواره‌ای از شهدای کربلا را، زنده می‌سازد. البته بیشتر این مراسم در دهه نخست محرم و ظهر عاشورا، بعد از نماز ظهر انجام می‌پذیرد. حتی می‌توان گفت، تمثیلی از مقاومت اهل‌بیت (ع)و افراد اسیر در قافله امام حسین(ع) را دربردارد . اما تعدادی از افراد که زنجیر می‌زنند به دنبال این تابوت نمادی، حرکت می‌کنند. اما باید از مراسم علم‌گردانی که در پایان ماه صفر انجام می‌گیرد، نیز گفت. در این مراسم، دایره بزرگی توسط گروه‌های مذهبی تشکیل می‌گردد. آنگاه علم‌ها و دیگر علائم عزاداری امام حسین (ع) را، در درون دایره می‌چرخانند. همچنین بدانید از اسفندماه با چشم‌اندازی دل‌انگیز و فرح‌بخش، در جالیز و کشتزارهای تبس که ماه نوروز نامیده میشود. در این روز مردم تبس برای رفتن به گردش، دل به صحرا می‌سپارند و از روی بوته‌های باقلا مستانه می‌پرند. حتی شعرها و ترانه‌های شادی‌آور، می‌خوانند و در این مراسم پرنشاط آش نیز می‌پزند.
اقلیم طبس
در مورد اقلیم طبس، بهتر است از خشکی و کمبود آب آن بیان کرد. همچنین باید گفت، این شهر دارای اقلیم گرم و خشک می‌باشد. آنگاه در گرم‌ترین زمان در تابستان، شاهد درجه حرارت بالای 44 درجه نیز در آن می‌باشید. اما می‌توان در زمستان، آب‌وهوای سردی را در تبس یا میقات الرضا (ع) دید. حتی گاهی درجه حرارت، به یک درجه در دی یا بهمن ماه نیز خواهد رسید. همچنین وزش بادهای فصلی در زمان خشکی سال، موجب ایجاد طوفان‌های شن و ماسه در تبس می‌گردد. البته این طوفان‌ها باعث جابجایی گرد و غبار، از کویرهای پیرامون میشود. طوفان شن و ماسه‌ای که دامنه دید را بسیار پایین آورده و گاهی چند متر بیشتر را، نیز نمی‌توان دید. همین‌طور موجب آسیب فراوان، به اراضی کشاورزی و محصولات باغات میشود. همچنین باید از ویژگی‌های اقلیمی این دیار، به وزیدن باد در سمت و سوهای گوناگون نیز اشاره داشت.
پوشش گیاهی در طبس
در منطقه تبس باید به دنبال گیاهانی بود که با آب‌وهوای گرم و خشک کویر، سازگاری داشته باشند. از این گیاهان می‌توان به گیاه بادامک در گویش محلی بادامشک که درختچه‌ای سبز و خاردار می‌باشد، اشاره داشت. همچنین رمس گیاهی درختچه‌ای با استقامت بالایی، در برابر کم آبی و باد، خاص این منطقه می‌باشد. خوب است از تاغ، با سیستم گسترده ریشه‌اش نیز در تبس یادی بنماییم. حتی باید از گیاه گون و درختی با نام محلی سنو، در این نواحی بیابانی نام برد. اما اجازه دهید از اسفناج وحشی که در مناطق بیابانی رشد می‌کند نیز، سخن بگوییم. درعین‌حال اسفناج وحشی یا آتریپلکس (Atriplex) گیاهی بوته‌ای و یا درختچه‌ای، است که خاص این مناطق می‌باشد. همچنین از پنبه به‌عنوان گیاهی که در اقلیم گرم و خشک رشد می‌کند، زیره، گندم، جو، پسته، درختچه سگ‌جاز مختص ارتفاعات، درختان نخل، زعفران و … نیز باید گفت.
زیست جانوران طبس
از پرندگان منطقه میقات‌الرضا(ع) باید به عقاب‌ها، با پروازی معرکه در ارتفاعات، شاهین و تیهو اشاره نمود. همین‌طور از باقرقره که پرنده بومی خاورمیانه است، جغد، کبک و هوبره نیز باید گفت. حتی از پرنده دودوک با پاهای کرم‌رنگ، گنجشک‌سانان، فاخته، کبوتر چاهی و … نیز نام می‌بریم. از پستانداران می‌توان به یوزپلنگ، گرگ، شغال و روباه شنی با دست و پایی کوتاه‌تر از نوع معمولی اشاره داشت. اما از دیگر پستانداران کفتار، خرگوش، گراز، تشی پرخارترین جانور، گربه وحشی، گراز، آهو و … نیز می‌باشند. همین‌طور گاو، گوسفند، شتر و … نیز در تبس هستند. حالا در رابطه با خزندگان تبس، می‌توان انواع مارهای غیر سمی، افعی شاخ‌دار و مار جعفری را نام برد. اما از نوع نیمه سمی، آلو جعفری، تیرمار و نوع مارهای سمی مار قیطانی و مار خالدار نیز خواهیم گفت. همچنین انواعی از سوسمارها هم ، در منطقه میقات الرضا(ع) وجود دارد.
قومیت در طبس
تبسی‌ها افراد آریایی تباری بودند که در سرداب‌ها و غارهای حاشیه چشمه‌ها، سکونت گزیدند. این افراد دامدار، در گودال‌های کنده در قلب کوهستان‌ها و ارتفاعات زندگی می‌کردند. البته در گذر زمان شاهد تلفیق آنان، با گروه‌های دیگری نیز بودیم. حتی این افراد از قبیله ترک و قزلباش استاجلو که تشکیل‌دهنده سپاه صفویان بودند، تشکیل می‌شدند. کنگرلوهای قبیله استاجلو ابتدا به خراسان آمدند و بعدازآن در شهر طبس، اقامت گزیدند. البته این کار در دوران صفویان و به‌منظور ممانعت از تهاجم ازبکان، صورت پذیرفت. حتی پس از زمان سرداری مصطفی بیک کنگرلو، خویشاوندان و وابستگان او شهر طبس را برای زندگی برگزیدند. اما قومیت عرب نیز، از دیگر ساکنان تبس بودند. از اعرابی که این شهرستان را برای زندگی خود انتخاب کردند، عرب شیبانی بودند. این گروه از اعراب برای ساکت نمودن قیام مردم خراسان، به خراسان آمدند و سپس مناطقی مانند طبس را برای زندگی انتخاب نمودند.
طبس روی نقشه
اگر زمانی قصد سفر در ایران و شهرستان تبس را نمودید، موقعیت مکانی طبس روی نقشه به شما چه می‌گوید؟
باید دانست که موقعیت جغرافیایی طبس روی نقشه ایران، نشانگر این اقلیم متنوع در شرق سرزمین ایران است. همچنین تبس را به منزله شهرستانی از خراسان جنوبی، در غرب این استان مشاهده می‌نمایید. اما باید دانست شهر طبس، مرکز شهرستان آن محسوب میشود. البته بنا بر طبس روی نقشه، استان خراسان رضوی که زمانی پهناورترین استان در کشور بود، در شمال این شهرستان تاریخی قرار دارد. حالا با توجه به طبس روی نقشه، در بخش غربی آن استان‌های سمنان، اصفهان و یزد را مشاهده خواهید نمود.
دریافت اطلاعات از نقشه طبس
حتی همچنان به نقشه طبس و وضعیت طبس روی نقشه دقت می‌نماییم و از اطلاعات لازم مطلع خواهیم شد. آنگاه در قسمت جنوبی این شهرستان، استان کرمان که شیرینی‌هایش شهرت بسیار دارد را می‌بینید. راستی با نقشه طبس در ناحیه شرق نیز می‌توانید، شهرستان خوسف را با پیشینه تاریخی قبل از اسلام ببینید. همچنان در ناحیه شرق، شهر بشرویه که به دلیل خانه‌های چهار صفه به شهرستان چهار صفه‌ها شناخته میشود و سرایان قرارگرفته‌اند. البته در طبس روی نقشه ایران متوجه خواهید شد که شهرستان طبس تا مشهد، دارای فاصله‌ای برابر 555 کیلومتر می‌باشد. اما این شهرستان را در فاصله 863 کیلومتری، از پایتخت یعنی تهران نیز خواهید دید.
وجه‌تسمیه طبس
تاکنون به نام شهرستان طبس و وجه‌تسمیه آن، اندیشیده‌اید؟
بی‌شک برای اغلب نام‌ها، وجه‌تسمیه خاصی وجود دارد. از تبس (Tabas) به تبسیدن که معنای بی‌تاب شدن از گرمای بسیار است، سخن می‌گویند. حتی در تلفیق با تبش، این مفهوم از تابیدن و تابش نیز حاصل میشود. بنابراین تبس با ویژگی‌های خاص، منطقه کویری بسیار گرم می‌باشد. لذا این نام به مفهومی از منطقه‌ای که می‌سوزاند و گرمسیر است، معنایی صحیح می‌یابد. حتی در تعریفی دیگر در کتاب مشهور تاریخ بیهق اثر ابن فندق از تبس، به تبشن یا طبشن یاد میشود. آنگاه آن را، به مفهوم چشمه آب گرم می‌داند. البته آقای باستانی پاریزی در کتاب سنگ هفت قلم، این کلمه کهن را آب گرم و چشمه جوشان بیان می‌کند. این تعابیر به آبی که تبس را سیراب می‌نمود و در اثر تابش خورشید در راه و به‌وقت رسیدن به شهر تبس از گرمای نسبی برخوردار بود، برمی‌گردد.
موسیقی در طبس
در تبس که بخشی از استان پرآوازه و پهناور خراسان جنوبی است، موسیقی از حالت‌های نمایشی و آهنگین اقتباس می‌گیرد. البته موسیقی در این منطقه، دارای نماهای خاص است و کاربردهای متفاوتی دارد. موسیقی در جشن‌های عروسی، عزاداری، مراسم مذهبی، امور کشاورزی و … دارای اشکال مختلف می‌باشد. راستی بدانید آهنگ‌های مربوط به رقص و حرکات موزون، بخش بااهمیتی از موسیقی را در این خطه پرشور دربرمی‌گیرد. حتی باید دانست که سازهای مربوط به موسیقی رقص، شامل سرنا تغییریافته از سورنا و دهل می‌باشد. کلمه سور به معنای جشن و خوشی، است و سورنا نام سازی بادی که از چوبی مخصوص است. راستی می‌دانید مجریان موسیقی و نوازندگان این منطقه، با چه نام‌هایی شناخته می‌شوند؟
پاسخ سؤال در کلماتی نظیر مطرب، لوطی، دهلی و حتی عشقی خلاصه می‌گردد. از انواع سازهای محلی نیز در این نواحی می‌توان، دوتار، دهل، نی چوپانی، سرنا و دایره را نام برد.
برخی از مشاغل در طبس
کشاورزی و صنعت دامپروری، از مشاغل اصلی در طبس است. همچنین می‌توان به صنایع‌دستی همچون حصیربافی، رفوگری یا مرمت فرش، هنر بافت فرش، گلیم‌بافی و دیگر صنایع نیز اشاره نمود. حتی تولید محصولاتی کمیاب مانند زرشک و زعفران را می‌توان، در حیطه مشاغل به حساب آورد. اما باید از مشاغل خانگی نظیر تهیه پوشاک، صنایع غذایی و هنر ارزشمند هنرهای دستی نیز در تبس سخن گفت. راستی در کنار مشاغل اصلی از صنایع گردشگری نیز، در شهرستان طبس یادآوری کنیم. در این زمینه افزایش گردشگری و صنعت توریست، به توسعه اقامتگاه‌های بومی نیز باید اشاره داشت. شناخت روزافزون فرهنگ و هویت روستاها و شهر، در راستای جذب گردشگر بسیار مهم است. راستی از صنعت معادن و کار در آنها نیز، باید در تبس گفت. با توجه به فراوانی ذخایر معدنی نظیر ذغال سنگ می‌توان، به فعالیت‌ها و مشاغلی در زمینه معادن نیز اشاره کرد.
عکس از شهر طبس
دیدن عکس از شهر طبس و دیدنی های طبس، شما را به‌راستی مبهوت و متعجب می‌سازد. آیا این همان شهر کویری است که این‌چنین نخلستان‌هایش در وزش باد تکان می‌خورند؟ آنگاه شما را به خنکای سایه‌های نخل، در دیار خود فرامی‌خوانند. اگر هم به عکس از شهر طبس دقت نمایید، در بعضی از آنان سرسبزی و زیبایی بی‌حدی را می‌بینید. البته این صفای روح‌انگیز از شهر خشک و بیابانی چون تبس، دور از انتظار است. آنجا که چشمه‌سارهای تبس به نمایشی اعجاب‌آور، دست می‌زنند و آب‌های جاری در جوی‌های آن معرکه‌ای تماشایی به راه می‌اندازند. اما بهتر است به سراغ جاهای دیدنی طبس برویم. حالا دیگر زمانی است که از آنچه عکس از شهر طبس با تصاویر ناب و کارت‌پستالی نشان می‌دهد، سخن بگوییم. از تبس که اسرار و رازهای بسیار، در دل جاذبه‌های طبیعی و تاریخش نهفته دارد.
جاهای دیدنی طبس
شاید با توجه به موقعیت کویری این شهر شما توقع دیدنی های زیادی نداشته باشید. اما جاهای دیدنی طبس شما را سورپرایز خواهند کرد.
باغ گلشن طبس
از جاهای دیدنی طبس، باغ گلشن همچون نگین الماسی فروزنده و درخشان در کویر جا خوش نموده است. باغی که در تمثیل زیبایی، چیزی کم ندارد و باجذبه مغناطیسی علاقه‌مندان طبیعت را به‌سوی خود می‌کشاند. البته نمای جذاب باغ گلشن تبس در طراحی مربع شکل، جلوه‌ای از باغ‌های زیبای ایرانی را در ذهن زنده می‌سازد. همچنین تجلی درختان نخل، چنار، عطر شوق آور انواع مرکبات و … در تلفیقی از معجزه طبیعت قد علم می‌سازد. حالا اجازه دهید در کنار این مناظر بکر، از آبِ ساری یا روان با نوای دل‌انگیز در نهرها نیز سخن بگوییم. آبی که به تمامی معنا جانبخش است و شادابی روح را تحفه دارد. آنگاه در این جایگاه آرامش‌دهنده در حاشیه کویر، غوغا و هیاهوی پرندگان و پلیکان‌های باغ بر اوج طراوت باغ می‌افزاید.
برج‌های هادر باش در تبس
نخلستان‌های وسیع تبس همان‌گونه که ذکر شد، نمادی بر هویت تبس است. اما بدانید که در گویش یزدی از کلمه هادر، به عنوان نگهداری و حفاظت استفاده میشود. آنگاه برای پاسداری و صیانت از درختان سرسبز نخل که منطقه وسیعی از تبس را در محاصره خود دارد، برج‌های هادر باش ساخته می‌شد. این کار به‌منظور پیشگیری از سرقت نخلستان‌ها و ممانعت از تهاجم جانوران وحشی، صورت می‌گرفت. امروزه می‌توان از برج‌های هادر باش، به عنوان یکی از دیدنی های طبس نام برد.
دره کال جنی سرشار از شگفتی
در بیابان تبس دیدن دره‌ای مملو از آب، بی‌شک شما را شگفت‌زده خواهد کرد. مسیر بسیار روح‌انگیزی که در گذر سالیان طولانی، دره‌های عمیقی در آن ایجاد شده است. این دره‌های ژرف و بکر گردشگری، ناشی از عبور رودخانه‌ها با جریان زیاد و سیلاب گونه بوده‌اند. در خارج از دره نیز، نخلستان سرسبزی که به‌طور طبیعی رشد نموده را مشاهده می‌نمایید. حتی وجود این نخلستان، اوجی بر طراوت و روح‌انگیزی در فضای پیرامون را می‌سازد. همچنین کال جنی سرزمین رمزآلود، زیبا و هیجان‌انگیزی است که برخی از افراد بومی، آن را منتسب به اجنه می‌دانند. اما اگر اهل شنا هستید، آب‌تنی در حوضچه‌های دره آن‌هم نه‌چندان دورتر از دنیای کویر می‌تواند شور‌انگیز و لذت‌بخش باشد. البته گرچه نباید به‌تنهایی به این دره مخوف و وهم‌انگیز بروید، ولی سفر اعجاب‌آور خود را با رفتن به این دره شگفتی زا در دیدنی های طبس تکمیل نمایید.
قلعه اسماعیلیان بر فراز کوه
در نزدیکی روستای خراوان به یکی از جاهای دیدنی طبس، بر بالای کوه می‌رسیم. قلعه‌ای مستحکم که توسط دسته اسماعیلیان در زمانی که بر تبس چیرگی یافتند، ساخته شد. پیرامون این قلعه، توسط کوه‌ها و ارتفاعات شکوهمندی احاطه شده است. همچنین باید گفت که در سیر حوادث طبیعی، از چهار آب‌انبار قلعه اسماعیلیان تنها یکی پابرجا مانده است. راستی حفره‌ها و تونل‌های بسیاری، در دیواره‌های این دره یافت میشود. حتی با توجه به گفتار مورخان، این حفره‌ها را به تاریخ زرتشتیان و دوران ساسانیان نسبت می‌دهند. اما گرچه قلعه از دیدنی های طبس محسوب میشود، برای رسیدن به آن راهی سخت و صعب‌العبور در پیش است. بنابراین در صورت آشنایی و تجربه‌های کوه‌نوردی، جاذبه بی‌بدیل قلعه اسماعیلیان شما را می‌طلبد.
مکان زیارتی و تاریخی امامزاده حسین بن موسی بن کاظم (ع)
امام‌زاده‌ی بزرگواری که مورخان او را، فرزند امام موسی کاظم (ع) و برادر امام رضا(ع) می‌دانند. اما بدانید این زیارتگاه از مکان‌های محبوب زیارتی و سیاحتی در تبس است که از شکوه انوار مقدس آن، دیدگان شما خیره می‌گردد. حرم مربع شکلی که آینه‌کاری‌های زیبا نیز، بر عظمت آن می‌افزاید. راستی بر اساس شواهد و اسناد، اولین ساخت بنای این زیارتگاه را به دوران قرن پنجم هجری نسبت می‌دهند. البته بخش عظیمی از بنای زیارتگاه، همراه با زلزله مخرب تبس در سال 1357 آوار و نابود شد. تا اینکه مرمت و بازسازی این بقعه متبرک، توسط آستان قدس رضوی انجام پذیرفت. بدین‌ترتیب با ساخت شکوهمند و دوباره زیارتگاه، مأمنی مقدس برای زائران حرم این امامزاده شکل پذیرفت.
دره کال سردر
از دیدنی های طبس می‌توان، محیط زیبا و جانبخش دره کال سردر را نام برد. مسیر روح‌افزای آسفالته‌ای که از درون روستای گردشگری خرو، گذر می‌کند. درواقع دره شگفت‌انگیز کال سردر، در میان رشته‌کوه شتری در شرق تبس قرار دارد. حتی باید دانست این دره را از ابتدای دشت سردر، نمی‌توان دید و از نظر پنهان است. البته تصور پیاده‌روی در دشت سردر که هموار است، مسئله‌ای دوست‌داشتنی می‌باشد. اما تماشای ناگهانی منظره یک دره که شگفتی می‌آفریند و زیبایی می‌بخشد، چشم‌اندازی است که در ذهن شما ماندگاری می‌یابد. حتی در مسیر نظرگاه زیبای دره، سدهایی باسابقه کهن را ببینید و از این تماشا در درون کویر حظ ببرید. همچنین چشمه‌هایی که از دیواره‌های رفیع دره، سرمستانه به درون آن می‌غلطند را دیده و لذت ببرید. راستی بدانید به حفره‌ها و کانال‌هایی که بسیار منظم بوده و در دیواره‌های این دره دیده می‌شوند، خانه گبر می‌گویند.
ارگ طبس از عمق تاریخی پرآوازه
کهن دژ نیز آن را می‌خوانند و بخشی از کتاب تاریخ تبس در کویر را، ورق زده و بازگو می‌کند. قدمت آن را، بیشتر از هزار سال تخمین می‌زنند. بنابراین جای تعجب نیست که مرتب به درازای عمرش، در حال مرمت و بازسازی قرار گرفته است. بنای تاریخی و یکی از جاهای دیدنی طبس که در زلزله سال 1357، درهم کوبیده و تخریب شد. راستی از تنها ساکن ارگ، قبل از زلزله نیز بشنوید که مرد تهیدستی به نام آق سید علی میرزا بود. او با مساعدت گردشگران ارگ، روزگار می‌گذراند. هم‌زمان با زلزله دهشتناک تبس، این فرد نیز در تاریخ ارگ مفقود شد. اما سرانجام بعد از گذشت بیست سال از زلزله، بر اثر کاوش به بخش‌های سالم جنازه او دست یافتند. بنابراین مدفن او را در داخل ارگ، قرار دادند و اینبار درواقع برای همیشه به تاریخ این کهن دژ پیوست.
چشمه مرتضی علی در طبس
چشمه مرتضی علی را درواقع متشکل از چندین چشمه، می‌بینید که در بخش شرقی شهرستان طبس قرارگرفته است. این مجموعه جاذبه‌ای تماشایی و از جاهای دیدنی طبس، است که به علت فضای دل‌انگیزش نمی‌توان از آن گذشت. راستی اجازه دهید از شگفتی‌های این چشمه، بگوییم که بهت شما را برمی‌انگیزد. شما در این جاذبه تماشایی، شاهد چشمه‌های آب گرم و سرد آن‌هم به‌صورتی موازی در درون یک دره خواهید بود. البته به‌آسانی می‌توانید در مسیر گردشگری روستای خرو، موفق به دیدار این چشمه با آب‌درمانی آن نیز بشوید. بنابراین با قدم زدن در حاشیه چشمه‌ها، ناظر صخره‌های بلندی هستید که در دو طرف آن خودنمایی می‌کند. آنگاه در طول مسیر به چشمه‌های سرد و گرم متعددی می‌رسید. بزرگ‌ترین چشمه به نام حمام مرتضی علی، با گرمای یک حمام واقعی است. حتی می‌توانید در آن شنا، بنمایید و لذت سفر را در دل کویر دوچندان بسازید.
تخم مرغ های نمکی در کال تبس
یکی دیگر از جاهای دیدنی طبس، رودخانه نمک آن است که در هشت کیلومتری روستای محمدآباد طبس واقع است. باور کنید شوخی نیست و شاهد یکی از مناظر نایاب طبیعت، خواهید بود. تنها باید دوربین به دست بگیرید و به ثبت افسانه نمکی تبس، بپردازید. تجلی تخم‌مرغ‌های نمکی در این رودخانه، پدیده‌ای فوق‌العاده و زیباست که باید با تصاویر کارت‌پستالی آنها را ثبت نمود. گلوله‌هایی که بسیار منظم در کنار هم صف بسته‌اند و در سکوت محض، تصاویری بی‌نظیر از خلقت رسم می‌کنند. اینبار هم طبیعت به یاری تبس می‌آید تا نظر‌گاهی سپید و نمکین، در فضای آرامش این شهر زیبا تدارک ببیند. آنگاه جالب‌تر آنکه این نمک قبل از آمدن نمک یددار، بر سفره‌های مردم همین مناطق به‌عنوان نمک خوراکی استفاده می‌شد. بنابراین با دیدار و تماشای این همه زیبایی در کال نمک تبس، خود را از این اعجاب طبیعت محروم نسازید.
طاق شاه عباسی
بالاتر از چشمه مرتضی علی، به سازه زیبایی می‌رسید که در نزدیکی روستای دلپذیر خرو قرارگرفته است. باید دانست طاق شاه‌عباسی به سد شاه‌عباسی نیز، شناخته میشود. سدی که به دوران صفویان، ساخته شده و به نظر می‌رسد که قدیمی‌ترین سد قوسی در جهان باشد. طاق شاه‌عباسی یکی از دیدنی های طبس، است که درواقع از دره تنگی قابل رخ‌نمایی است. ارتفاع سد شاه‌عباسی را در بلندای 60 متری، مشاهده می‌نمایید. البته این سد نسبت به فشار زیاد آب، بسیار مقاوم می‌باشد. حتی با تماشای حفره‌ها و منافذ روی دیواره کوه‌های مجاور این بنا، به زیبایی بیشتر سازه پی خواهید برد. البته نقش‌ها و تصاویری از بز کوهی، بر دیواره‌های سنگی بدنه سد حکاکی شده است. این حکاکی‌ها را مظهر درخواست آب، کثرت نعمت و حتی زایندگی می‌دانند. درهرحال بدانید که با تماشای این شاهکار در حقیقت هنر، خلاقیت و توانایی هوشمندانه در معماری یک سد را می‌بینید.
موزه مردم شناسی طبس
این موزه در مکان وقفی عمادالملکی که به باغ خان شهرت دارد، قرارگرفته است. ساختمان اصلی باغ در زلزله تخریب‌گر تبس در سال ،1357 به‌طورکلی مخروبه و از بین رفت. البته بنا بر مصلحت کارکنان شرکت نفت، این مکان را به حمام خان تغییر سبک دادند. سرانجام بعد از چند سال بدون استفاده بودن حمام عمومی، موزه‌ای در حیطه مردم‌شناسی در مکان حمام ساخته شد. البته موزه تقریباً شامل 500 اثر تحفه مردمی که به فرهنگ و هویت طبس علاقه نشان می‌دادند، بود. اشیاء موزه مردم‌شناسی در برخی موارد، مربوط به شغل‌های سنتی و تجهیزات مربوط به حرف و صنایع در سابق می‌باشد. همچنین موزه مردم‌شناسی تبس، از دو قسمت تالارهای ویترینی و نمایش پیکره‌ها، تشکیل میشود.
چشمه آبگرم دیگ رستم
در فاصله کوتاهی از جنوب روستای نایبند، به این چشمه شفابخش می‌رسید. آنگاه شاهد چشمهای با آب گوگردی، گرم و سبزرنگ می‌باشید که به‌ویژه در درمان بیماری‌های روماتیسمی نقش دارد. حالا اجازه دهید از علل نام‌گذاری این چشمه، نیز بگوییم. باید دانست می‌توان به سنگ‌های آتشفشانی در زیر صخره‌های سنگی که دورتر قرار دارند، دست یافت. آنگاه منشاء آب گرم را در بین روزنه و حفره‌های مابین آنان دید. اما شنیدن صدای قل‌قل و جوشیدن آب، محلی‌ها را به یاد دیگ آب جوش می‌اندازد. همین‌طور نام رستم نیز، از اسطوره‌ها ناشی میشود. راستی آب سردی در درون چشمهای دیگر، موازی با چشمه آب گرم معدنی جاری است. تلفیق دوستانه این دو، سرازیر شدن آبی با درجه حرارت متعادل است که به استخر آب‌معدنی دیگ رستم سرازیر میشود. آنگاه چشم‌اندازی این‌چنین دلفریبانه، همراه با اعجابی از طراوت و سرسبزی در میان بیابانی خشک سر بیرون می‌آورد.
کویر رباط خان یا ریگ شتران
افرادی که به دنبال جذابیت کویر هستند، در غرب طبس و در نزدیکی یزد پهنه‌ای ماسه‌ای از کویر تجلی می‌کند. شما می‌توانید کویر رباط خان را، در پوششی از ریگزار بینید. درست در جنوب این منطقه کویری بود که بالگرد آمریکایی‌ها، در سال 1359 در اثر طوفان شن سقوط کرد. اما از ریگ شتران برای مشاهده آسمان ستاره باران کویر، در شب برای دوستداران آن خواهیم گفت. جذابیت این آسمان پاک و رصد ستارگان نورانی آن، جذابیت فراوانی را برای شما ارمغان می‌آورد. پیاده‌روی و سرخوردن روی ریگزار، تفریح مطلوب دیگری برای دوستداران کویر است. همچنین می‌توانید در این گستره ماسه‌ای، آفرود سواری کنید و لذت آفرود سواری بر تپه‌های لذت‌بخش تجربه کنید. اما شترسواری نیز، تفریح مناسب کویر نوردان است. بنابراین گذشته از سرگرمی‌های کویر، وجود همراهان حرفه‌ای نیز به دلپسندی لحظات گذران در کویر یاری می‌رساند.
کاروانسرای تاریخی خان
بهتر است در اینجا از دیدنی های طبس، به کاروانسرای خان اشاره‌ای داشته باشیم. در فضای روستای رباط خان تبس، معماری انحصاری این سازه زیبا را در مسیر تبس به یزد شاهد هستیم. البته بعد از گذران ساعت‌ها پیاده‌روی قافله‌ها در سابق، کاروانسرا با درختان سرسبزش می‌توانست محلی جانبخش برای رفع خستگی باشد. راستی بادگیرها، طاقی‌ها در دو گوشه و بنای گنبد شکل شاه‌نشین این سازه چهارگوش، نشانگر هنر و زیبایی کاروانسرا می‌باشد. بنابراین فضای زیبای کاروانسرای خان، به نحو مؤثری در جذب گردشگر می‌تواند یاری‌رسان باشد.
روستاهای طبس
هرگز تصور نفرمایید که زیبایی‌های تبس، در همین‌جا خاتمه می‌یابد. البته باید از شگفتی‌های برخی از روستاهای طبس نیز گفت تا شما، به اسرار دیدار از تبس راغب‌تر گردید. در دیدار از این روستاها که فقط مجال بازگویی اندکی از آنان می‌رود، مشاهده رازهای طبیعت بیشتر هویدا می‌گردد. آنگاه‌که شما را به شک می‌اندازد که آیا به‌واقع کویر را برای سیر و سفر انتخاب نموده‌اید؟
با هم به شناختی از برخی روستاهای طبس، می‌پردازیم.
روستای بهشتی ازمیغان طبس
جاذبه‌ای پرطراوت مملو از نخلستان که همیشه معرف هوای گرم و خشک است و هم شالیزارهای برنج را، با هوایی مرطوب و گرم به تماشا می‌گذارد. مگر اعجابی این‌چنین، در زمین به‌سادگی رنگی از حقیقت می‌یابد؟
اما حیرت نکنید و وقوع این معجزه را، در روستای زیبای ازمیغان تبس شاهد باشید. البته می‌توانید در اعجاز انواع مرکبات شوق‌آور و عطر خوشایند بهارنارنج، در روستای این دشت کویری غرق شوید. همچنین دیدن مناظری بدیع از شکوفه زدن درختان و حرکات موزون خوشه‌های زرین برنج، توسط نسیم زیباترین است. آن‌وقت به هنگام رسیدن میوه‌هایی چون انگور، شلیل، سیب، هلو و… حتی گل‌های خوش عطر محمدی و لاله‌های وحشی دیگر به قطع باید از ظهور یک جادو در این روستا نام برد. اما به‌راستی حیف است که لحظاتی لذت بازی با سنگ‌های سفید رودخانه‌ای با آب زلال و شفاف را نیز در ازمیغان از دست بدهید.
روستای کریت یا نخل و نرگس
روستایی در نزدیکی تبس که از دیدنی های طبس، محسوب میشود. در این روستا با طبیعت پاک آن می‌توانید، به دیدار سد مشهور و منحصربه فرد کریت بروید. راستی هیچ می‌دانید کشتزار‌هایی نیز مملو ازگل‌های زیبا و خوش رایحه نرگس، در روستای دوست‌داشتنی و دلچسب کریت می‌توان دید. گل‌های معطری که اغلب به رنگ سفید مایل به زرد و با خواص درمانی دیده می‌شوند. همچنین در جاذبه‌های روستا، از مردمانی بسیار خونگرم و مهمان‌دوست آن می‌توان سخن گفت. اما درختان نخل نیز در روستای کریت، با برگ‌های پهن، بلند و بسیار دل‌انگیز خود به روی گردشگران آغوش گشوده‌اند. آنگاه سایه‌سارانی از قبیل برگ درختان نخل شمارا به آسایش، دعوت می‌نماید. همچنین آثار تاریخی روستای کریت نیز، قابل‌توجه می‌باشد که از میان آنان به حمام، مسجد و … می‌توان اشاره داشت.
روستای پیر حاجات تبس
بر روی دامنه‌های کوه روضه در صد و ده کیلومتری شهر طبس، با روستای ییلاقی پیر حاجات مواجه خواهیم شد. هرگاه خواهان گذراندن اوقات در منطقه‌ای خوش آب و هوا در منطقه تبس هستید، به روستای پیر حاجات بروید. با استفاده از آب زلال و شفاف چشمه روستا، جسم شما یک عمر خستگی را به کناری می‌اندازد. آنگاه از بوییدن گل‌های نرگس خوش عطر، روح شما نیز تازگی می‌یابد. گذشته از آب‌وهوای مطلوب روستای پیر حاجات، با دیدنی های روستا خود را مشغول بسازید. از این جاذبه‌ها می‌توان قلعه تماشایی پیر حاجات که بر صخره‌ای در ارتفاع کم، ساخته‌شده و موزه مردم‌شناسی آن پرداخت. حتی در نزدیکی‌های قلعه می‌توان، شاهد نشانه‌هایی از تاریخ قدیم بود. بنابراین به تپه دوب بکندا، محل کشف وسایل فلزی و … بروید. اما همچنان خوردن آلوهای خوشمزه و نان‌های خاص محلی این روستا که غلیفی نامیده میشود، را به فراموشی نسپارید.
روستای تاریخی و کویر حلوان
حالا در تکمیل جذابیت کویر، باید سری هم به روستای زیبای حلوان در 85 کیلومتری شمال غرب تبس زد. روستای حلوان را باوجود سیزده برنج نگهبانی که هم‌اکنون تنها پنج برج آن، ایمن مانده است، می‌توان معرفی نمود. اما حلوان را با آب‌وهوای کویری و تپه‌های شنی ببینید که شوکت معماری کویری، در سازه‌های روستا تجلی دارد. همچنین حلوان را باشکوه نخلستان‌های معروفش که بشارتی از میوه مفید خرما دارد، بشناسید. تازه عجله نکنید و اجازه دهید، از معمای کویر حلوان در مجاورت روستا بگوییم. باید بدانید تقرب کویر با چشم‌انداز مناظر روح‌نواز و جانبخش با روستای حلوان، شما را به وجد می‌آورد. آنگاه وسوسه سرگرمی‌های کویر نوردی نظیر پیاده‌روی بر ماسه‌ها نرم کویر مثلثی حلوان و سوارشدن بر شترها، در این دشت لذت خاصی می‌بخشد. اما دیدن ستارگان در هوای پاک کویر و هیجان آفرود سواری یا دو دیفرانسیل سواری نیز، جای خود دارد.
روستای اصفهک طبس
سکوت و زیبایی یک روستا را می‌توانید، در چهل کیلومتر دورتر از طبس در روستای اصفهک تجربه کنید. دیوارهای از جنس گل و خشت و سقف‌هایی گنبدی شکل که سادگی و اصالت روستایی بودن، خانه‌ها را نشان می‌دهد. اما در ادامه از زیبایی درختان نخل، در میان این خانه‌ها سخن می‌گوییم. راستی واقع‌شدن در حاشیه کوهستان نیز، برخلاف نقاط کویری خبر از آب‌وهوای خوش این روستای تاریخی دارد. در این روستا کشت طلای سرخ یا زعفران، به همراه پونه مشاهده میشود. همچنین کاشت درختان نارنج بر حسن روستا افزوده و به این خاطر آب‌وهوای مناسب‌تری، نسبت به بقیه مناطق کویر دارد. حتی جاذبه دیدن ستارگان آسمان توفیقی در جهت جذب گردشگر، در رصدخانه روستا است. البته براثر زلزله فاجعه انگیز طبس، در سال 57 به این روستای تاریخی آسیب فراوانی وارد آمد. اما سرانجام جماعت اصفهک در کنار روستای قدیمی، اقدام به ساخت روستای جدیدی نمودند.
روستای نایبند با طراحی پلکانی
در فاصله 210 کیلومتری جنوب شهرستان طبس، به روستای باصفای نایبند می‌رسیم. روستایی که در دامنه‌های کوهستان قرارگرفته، اما همچنین مشرف‌به کویر لوت با گستره سوزان و بیابانی واقع است. باید دانست این قربت با کوه، از روستای نایبند چهره دیگری مملو از زیبایی رو می‌کند. پوشش گیاهی غنی این روستا شادی‌آور است و کشتزارهای گندم و جو به همراه مرکبات گوناگون، شوق‌انگیز و هیجان‌آور می‌نماید. همین‌طور نخلستان‌های زیبا با ساخت بناهای پلکانی خانه‌های نایبند، جاذبه‌ای تماشایی محسوب می‌گردد. راستی بدانید پناهگاه حیات‌وحش نایبند، محل زندگی بسیاری از جانوران نظیر یوزپلنگ ایرانی است. راستی باید در روستای نایبند، در دل کوچه‌ها و معابر تنگش به گشت‌وگذاری جانانه دست زد. حتی به عنوان تفریح در بیابان‌های حاشیه این روستای کوهستانی، به کویرگردی و غارنوردی بپردازید. آنگاه از سفر به این روستا که پشت‌بام خانه هریک حیاط خانه دیگری است، به یاد ماسوله لذت ببرید.
روستای ییلاقی خرو
گرچه بر دلپذیری روستاهای طبس پایانی نیست، ولی به‌عنوان آخرین مطلب در روستاگردی، از روستای خرو می‌گوییم. روستایی کوهستانی که چندان از تبس، دور نیست و در شمال شرق آن واقع است. جاذبه‌های روستا مانند طاق شاه‌عباسی و چشمه مرتضی‌علی را، شناختیم و حالا از درخت سرو خرو می‌گوییم. در ورود به روستا، سرو تنومند و سرسبز 25 متری را می‌بینید که بیشتر از 700 سال از عمرش می‌گذرد. درخت سرو کهن‌سال و راست‌قامتی که نمادی بر مقاومت، در سرزمین کویر است. اما از قلعه خرو که بر فراز کوهی با شیب ملایم در میدان ورودی ساخته شده است، نیز بگوییم. تازه در پایین قلعه دفاعی، باغ دلگشا قرار دارد. اما جاذبه‌های دیگری نظیر چشمه جعفری و خانه گبر نیز، در این روستای روح‌افزای کوهستانی دیده میشود. بنابراین در بازدید این روستای شوق‌انگیز، از دیدن باغ‌های زردآلو، گیلاس، آلبالو و … لذت خود را مضاعف سازید.
سوغات طبس و هنرهای دستی
آیا در سفر به شهرستان طبس، چه سوغاتی ارزشمندی را در نظر می‌گیرید؟
پاسخ به این سؤال، آسان است. تبس است و صنایع‌دستی گهر بارش، حتی سوغاتی‌های خوشمزه و فراوان این شهرستان نیز به‌عنوان سوغات طبس معتبر هستند. اجازه دهید از هنر فرش‌بافی و فرش دستبافت ابریشمی آن، سخن بگوییم. این فرش در طرح‌های زیبای لچک، دسته‌گلی، ترنج و … به دنیای هنر راه می‌یابد. همچنین از ظرافت بافت گلیم با به‌کارگیری موی بز، پشم گوسفند و … یا حصیربافی در تبس می‌توان نام برد. اما در آفرینش کوزه‌ها و سینی‌های پرنقش‌ونگار، از هنر شکوهمند قلم‌زنی تبس باید گفت. قلم‌زنی، سوغات طبس که در نوع خود بسیار ارزشمند است و اغلب بر روی مس انجام می‌گیرد. همچنین از هنر برجسته سفالگری و ظروف مسی زیبای تبس نیز، می‌گوییم. سوغات مهم ظروف مسی را، در طرح‌هایی از نخل، پلیکان در ظرافت و هنرهای مینیاتوری مشاهده می‌نمایید.
خوشمزه های سوغات طبس
اما این فقط صنایع‌دستی نیست که از سوغاتی‌های بااهمیت تبس، محسوب میشود. حالا سخن از قطاب و باقلوای، خوش‌طعم تبس به میان می‌آید. صبر کنید بی‌شک اگر بخواهیم از نان‌های خوشمزه نظیر نان نخود، نان چای و … بگوییم، سخن طولانی میشود. راستی انواع مرباهای این شهرستان مانند مربای پوست پرتغال، بهارنارنج، مربای بالنگ نیز، بسیار وجدآور و شوق‌انگیز به نظر می‌رسد. البته از سوغاتی‌های دیگری نظیر عسل و زیرِه سیاه با خواص درمانی فراوانش نیز به‌عنوان سوغات طبس می‌توان نام برد. حتی سبزیجات خوش عطر، اقسام عرقیات و گیاهان کوهی نیز معرکه‌ای از انواع سوغات طبس هستند. بهتر است در اینجا از محصولات بهاره، تابستانی و صیفی‌جاتی نظیر پسته، خرمالو با انواع ویتامین‌ها، گل‌های زیبای نرگس، نارنج، نارنگی و … نیز بیان کنیم .البته فراوانی سوغات طبس آن‌قدر زیاد است که از سفر به این نقطه ایران بدون خرید سوغات بر نخواهید گشت.
غذاهای خوشمزه در طبس
از غذاهای خوشمزه در تبس می‌توان به کمه جوش یا ماست جوش، اشاره نمود. در این غذای محلی سبزی‌های معطر و خشک، گردو، گوجه‌فرنگی و پیاز نیز دیده میشود. همچنین کمه به‌عنوان ماده اصلی که نوعی از لبنیات شبیه به ماست چکیده و سفت است، غذا را مطلوب می‌نماید. همچنین از انواع آش‌ها می‌توان بلغور ترش، قلیه آش، دوغه، آش انار و … را در این شهرستان نام برد. اما باید به کشک زرد که ترکیبی از ماست و آرد و مواد دیگر است، نیز اشاره‌کنیم. البته کشک به صورت پودر زرد رنگی، در این غذای دلچسب وجود دارد. حتی باید از انواع اشکنه مانند اشکنه تخم‌مرغی، اشکنه گوجه، اشکنه سیب‌زمینی و … نیز در تبس بگوییم. البته این پیش‌غذاهای دلچسب و اصیل را، نوش جان کنید و مطمئن باشید از گوشت در آن اثری نمی‌بینید.
غذاهای سنتی طبس
حالا اجازه دهید از غذای بسیار خوشمزه آبگوشت نیز، در انواع بزباش، گندم، آبگوشت بلغور در این شهر بگوییم. بی‌شک گفتن از غذاهای خوشمزه‌ای که مزه آنان را در سفر به تبس فراموش نخواهید کرد، دلپسند خواهد بود. البته غذاهایی نظیر خوراک بامیه، پوره عدس، پلو زیره، حلیم با مزه مناسبش را در سفر به تبس میل کنید. حتی می‌توانید رشته‌فرنگی پلو و بلغور پلو که در تلفیق آن بلغور گندم دیده میشود را نیز، در شباهتی به استانبولی با لذت صرف کنید. راستی بهتر است یکی از خورشت‌های خوش‌طعم نظیر بامیه، خورشت کدوحلوایی را بخورید و لذت سفر را بیشتر ماندگاری ببخشید.
آب و هوا و بهترین زمان سفر به طبس
باید دانست که چگونگی آب و هوا در منطقه تبس، گرم، خشک و بیابانی است. همچنین در شهرستان تبس نزولات جوی، بسیار کم می‌باشد و اغلب ماههای سال خشک، آفتابی و بدون باران می‌باشد. البته می‌توان در این منطقه، از تبخیر فراوان نیز نام برد. حتی می‌توان گفت این تبخیر بنا به گرمی و آفتاب سوزان کویر، وزش باد در منطقه تبس، زیاد می‌باشد. اما مقدار این تبخیر نسبت به میزان بارش باران، بیشتر است. از اوایل مرداد تا حتی اوایل شهریور، شاهد گرمای زیاد در اقلیم طبس خواهیم بود. همین‌طور از اوایل دی تا اوایل بهمن ماه می‌توانیم سردترین روزهای سال را ببینیم. بنابراین بهترین زمان سفر را با آب و هوای مناسب، در اوایل مهرماه تا اوایل آذر در نظر بگیرید. درعین‌حال از اواخر بهمن تا اوایل اردیبهشت نیز، بهاری زیبا را در تبس ببینید.
دسترسی به طبس
اگر خواهان سفری راحت با زمان کمتری باشید، بهتر است از هواپیما این پرنده غول‌آسای مسافرتی استفاده نمایید. بنابراین با هواپیما می‌توانید، بسیار راحت بلیط بگیرید و عازم فرودگاه طبس این شهر کویری پرجاذبه شوید. اما خبر خوش در این است که از طریق جاده ریلی نیز می‌توان، از تهران به طبس سفر نمود. تازه با قطار ممکن است از مسیر مشهد به یزد یا کرمان و مشهد به بندرعباس، به تبس سفر کنید. جالب توجه است که بدانید این قطارها، در مسیر خود دارای توقف در طبس می‌باشند. اما از طریق زمینی نیز با تورهای مسافرتی، یا با اتوبوس می‌توانید به شهرستان رمزآلود میقات‌الرضا(ع) یا تبس سفر نمایید.
چگونگی سفر به طبس
راستی از پیمودن این مسیر، با اتومبیل شخصی نیز باید گفت. البته گذر از این جاده‌ای خشک و بی‌آب و دور از سبزی و طراوت، تحمل بسیار می‌طلبد. بهتر است هدف را کویر طبس، با همه زیبایی‌هایش در نظر گرفت و جاده بیابانی را طی نمود. حتی پیشنهاد بر این است که سفر را، به چند بخش تقسیم نمایید. برای مقدمه سفر باید با اتومبیل شخصی، به اتوبان قم بروید. مطمئن باشید در کمتر از دو ساعت، به شهر زیارتی قم خواهید رسید. راستی از قم به طرف کاشان با تاریخ و تمدن چند هزارساله‌اش بروید. آنگاه به‌طرف نائین یکی از شهرهای باستانی ایران که جزء استان اصفهان است، حرکت کنید. اما در مسیر بعدی خور، هویدا میشود که از آن می‌توان روزنه‌ای به کویر یافت. در ادامه مسیر به شهر طبس با سکوت جادویی که در دل کویر مرکزی ایران جاخوش نموده است، خواهیم رسید.
تحسین بی‌اغراق طبس
طبس را در پساپرده کویر، می‌بینید و به آن دل می‌بندید. تبس که علی‌رغم بیابانی بودنش، اندوخته‌ای از طراوت در آن جاری است. شهری غنی و شکوهمند که قنات‌های پرآبش را، باید دید و اعجازی از چشمه‌های گرم و سردش را نیز پسندید. مگر میشود در کویر، معجزه کوهستان را مشاهده کرد و تبس این‌گونه است. شهرستانی در قلب کویر، اما انگار با سرسبزی، با انواع مرکبات و حتی با شالیزارهای برنج عهد دوستی دارد. کشتزارهای برنجی که در حاشیه نخلستان‌هایی که معرف کویرند، خودی نشان می‌دهند. از عطر مست‌کننده نارنج‌هایش، از درختان کاج و از زیبایی گردشگاهایش چه بگوییم؟ حتی معادن فراوان زغال‌سنگ، پتاس و … که نشانگر سهمی از ثروت ایران است، را نیز باید تحسین نمود. آیا به‌راستی، به کویر آمده‌اید؟
رنگی از معجزه خلقت با سکوت عجین شده و مردمانی نیکو، مهمان‌نواز و مهربان پذیرای شما هستند. زیرا اینجا دیار اعجاز، طبس است.
