اکوتوریسم

اکوتوریسم چی هست؟ چه تاثیراتی داره و چرا مهمه؟ و ما به عنوان مسافر چطور می‌تونیم اصول اکوتوریسم رو بهش عمل کنیم؟
توی سال‌های اخیر توجه به مسافرت مسئولانه به نسبت سبک مسافرت‌های قبلی افزایش پیدا کرده. با توجه به اینکه تکنولوژی و رشد علمی باعث شده تا بیشتر مردم امکان سفر کردن به خیلی از نقاط دنیا رو داشته باشن، اما این موضوع خیلی اثرات منفی رو روی طبیعت داشته. دلیل اصلی این موضوع هم مسافرت غیرپایدار و بدون مسئولیت هست.

تاریخچه اکوتوریسم

اکوتوریسم یه جریان بود، که از دهه‌ی 1980 شکل گرفت و این کلمه قدیمی‌ترین و رایج‌ترین فرمی هست، که برای توضیحش استفاده می‌شده. عنوان‌های دیگه‌ای که بعدا اضافه شدن شامل توریسم پایدار، توریسم سبز، توریسم طبیعت، توریسم مسئولیت پذیرانه، توریسم اخلاق مدارانه، توریسم آگاهانه، مسافرت در جهت حفظ منافع فقرا و خیلی موارد دیگه بودن.
صرف‌نظر از اینکه شما اون رو چی نام‌گذاری کنید! اما مفهوم اصلیش فلسفه‌ای رو در خودش داره، که صنعت سفر به طور کلی باید سیاست‌های دوستدارانه‌ی محیط زیستی رو درنظر بگیره و از تمام میراث فرهنگی و طبیعی و مقاصد گردشگری و جوامع محلی حفاظت کنه.

اهمیت اکوتوریسم

با توجه به نام‌گذاری سال 2017 توسط سازمان ملل به عنوان سال بین‌المللی توریسم پایدار برای توسعه، نشون از اهمیت مفهوم اکوتوریسم و توجه بیشتر به این موضوع هست. اینکه چرا برای آینده‌ی صنعت توریسم، این موضوع مهم هست؟
در این نوشتار قصد من تعریف مفهوم اکوتوریسم، بررسی تاریخچه اون و بیان اصول اساسی و فواید اکوتوریسم هست و همچنین با ارائه‌ی راهکارهایی برای اینکه خودمون هم بتونیم مسافرت مسئولیت پذیرانه‌تری داشته باشیم و مطمئن باشیم که سفرهای ما کمترین تاثیرات منفی رو روی محیط زیست خواهد داشت، به بررسی می‌پردازیم.

اکوتوریسم در دیکشنری آکسفورد!

برای اوین بار کلمه‌ی اکوتور ecotour در دیکشنری انگلیسی آکسفورد در سال 1973 ثبت گردید. و به دنبال اون کلمه ی اکوتوریسم در سال 1982 وارد دیکشنری شد.
در این دیکشنری کلمه‌ی اکوتوریسم به عنوان توریسم به مناطق خاص اکولوژیکی (عموما اگزوتیک و در خطر آسیب پذیری منابع طبیعی) خصوصا برای حمایت از تلاش های حفاظت و مراقبت از طبیعت بکر و حیات وحش می باشد که در این صورت کمتر تاثیرات منفی ممکن رو بر روی محیط زیست در خطر این مناطق خواهد داشت.
شاید بشه گفت بهترین تعریف برای اکوتوریسم رو مگان اپلر وود (شریک پایه گذار جامعه ی بین المللی اکوتوریسم TIES و نویسنده ی 6 کتاب تاثیرگزار در این زمینه) ارائه داده. تعریف ایشون بسیار ساده و دقیق هست. ایشون اکوتوریسم رو به عنوان سفر مسئولانه به مناطق طبیعی که محیط زیستش حفظ میشه و رفاه عمومی مردم محلی ارتقا پیدا میکنه تعریف کردند.

تعریف اکوتوریسم

به بیان ساده، اکوتوریسم سفری هست که تاثیرات مثبتی رو بر روی اکولوژی و اقتصاد مقصد گردشگری میگذاره میشه تعریف کرد. یک اشتباه رایج که خیلی از مردم دارن این هست که فکر میکنند اکوتوریسم فقط در مورد حافظت از طبیعت و حیات وحش مطرح میشه در حالیکه داشتن منافع اقتصادی برای مردم محلی هم جز عناصر ضروری این مفهوم هست.

اصول اکوتوریسم

میشه گفت: اکوتوریسم به طور کلی در مورد گرد‌هم آوردن محافظان طبیعت و حیات وحش، جوامع محلی و صنعت گردشگری مسئولانه در کنار هم برای اطمینان از این موضوع که بر منافع بلند مدت پایدار به جای منافع کوتاه مدت تمرکز شده است.
هدف اکوتوریسم، توسعه‌ی امکانات گردشگری، فعالیت‌ها و جاذبه‌های توریستی است، که برای تمام بخش‌ها و افرادی که در این زمینه دخیل هستن منافعی دربرداره. در حقیقت منظور گونه‌های گیاهی و جانوری منطقه توریستی، مردم محلی، ذینفعان صنعت توریسم و مسافران.

• محیط زیست شهری و آگاهی‌های فرهنگی
• طراحی و ایجاد اکوتوریسم با تاثیرات کمتر
• مهیا کردن منافع اقتصادی برای محافظت از طبیعت و حیات وحش
• مهیا کردن منافع اقتصادی برای مردم محلی
• حمایت از حقوق بشر

اصول کاربردی اکوتوریسم

بهترین راه برای اینکه مسافر مسئولانه‌تری باشیم این هست که مطمئن باشیم ماجراجویی‌های ما تاثیرات مثبتی رو برای مردم محلی و سیاره‌ی زمین داره.
زمانی که تمام اصول پایه‌ای اکوتوریسم رو به کار ببریم میتونیم باعث رشد اقتصادی بیشتر در کشورهای در حال توسعه بشیم و همچنین اقتصاد جهانی رو قوی‌تر کنیم.
گرچه که به نظر میاد اگه فقط اینکار توسط افراد به طور جداگانه انجام بشه، نمیتونه تاثیر مشخصی بذاره اما اینطوری نیست و طبق ضرب المثل معروف خودمون که میگه قطره قطره جمع گردد، وانگهی دریا شود. می‌تونیم تغییرات بزرگتری رو همگی با هم ایجاد کنیم و دنیایی متفاوت از دنیایی که الان داریم بسازیم.

•  چمدونمون رو سبک ببندیم!

زمانی‌که چمدونمون رو سبک ببندیم در حقیقت هم پولمون رو صرفه‌جویی کردیم و هم میزان کارایی مصرف سوخت هواپیماها رو بالاتر بردیم. وسایلی رو انتخاب کنید، که بتونین توی سینک بشورید و سریع خشکشون کنید. بنابراین می‌تونین اون‌ها رو چندین بار توی طول سفرتون بپوشین.

• در مصرف آب صرفه جویی کنید.

سعی کنید زمان حمام رفتنون رو کوتاه‌تر کنید و شیر آب رو زمانی که دارید، صورتتون رو شیو می‌کنید یا مسواک می‌زنید ببندید. و از حوله‌ها چند بار استفاده کنید.
و تا جای ممکن سعی کنید، از ماشین لباسشویی هتل استفاده نکنید. چون در بیشتر مواقع اون‌ها لباس میهمان‌ها رو به صورت جداگانه می‌شورند، حتی اگه تعداد لباس‌ها خیلی کم باشن که خوب این باعث مصرف بیشتر آب و انرژی میشه.

• انرژی رو صرفه جویی کنید.

زمانی‌که دارید، محل اقامتتون (هتل و …) ترک می‌کنید، لامپ‌ها و تلویزیون و وسایل گرمایشی/ سرمایشی رو خاموش کنید.

• کمتر مصرف کنید/ دوباره استفاده و بازیافت کنید.

نقشه‌هایی و بروشورهایی که مطالعه کردید و نیازی بهشون ندارید، رو برگردونید و سطل زباله تون رو چک کنید. تا ببینید وسیله‌ای برای بازیافت پیدا میکنید؟

• از مردم محلی خرید کنید.

به دنبال مردم محلی بگردین و ببینین صنایع دستی منطقه‌ای که سفر کردین چه چیزهایی هست؟

• تنها ردپای خودتون رو به جا بگذارین.

سعی کنید توی طبیعت از مسیرهایی که براتون مشخص شده حرکت کنید. تا به گونه‌های گیاهی بومی منطقه صدمه نزنید و دقت کنید، با خودتون یه کیسه بردارید تا تمام زباله‌های توی طول مسیر سفرتون رو جمع کنید. نه تنها این یه روش خوبه برای اینکه فضای بیرون رو تمیز و زیبا نگه دارید. بلکه کمک می‌کنید تا حیات وحش بخاطر خوردن زباله‌های رها شده‌ی شما در طبیعت آسیب نبینن.

• یه مسافر به تمام معنا باشین!

برای غرق شدن در موسیقی، هنر و غذای محلی وقت ویژه‌ای بگذارین. با آغوش باز فرهنگ جدید محلی رو پذیرا باشین و بدونین که تفاوت هاست که باعث منحصر به فرد بودن میشه. تلاش کنین تا مردم محلی رو بهتر بشناسین و اینکه چطور زندگی میکنن. حتی ممکنه شگفت زده بشین وقتی ذهنتون رو به ایده‌های جدید باز می‌کنین.

• به فرهنگ محلی هر منطقه افتخار کنید.

بعضی مناطق فرهنگ و سنت‌های خیلی متفاوتی نسبت به فرهنگ خودتون دارند. درک فرهنگ‌ها و سنت‌های دیگه و احترام به اون‌ها یکی از اصول مهم اکوتوریسم هست.

• جبران کنید!

کشورهای در حال توسعه در تقاضای بسیار شدید به نیازهای اولیه به سر می‌برند. مسافرت یه تجربه‌ی منحصر به فردی به شما میده که تا آخر عمرتون با شما هست. در عوض تجربه های ارزشمندی که در طول سفرهاتون بدست میارید، سعی کنید، با انجام یک سری کارها اون رو برای مردم محلی جبران کنید. مثلا با خودتون لوازم التحریر ببرید، توی تورهای که می‌رید و اینطوری می‌دونید که با مردم محلی در ارتباط هم خواهید بود.

•  هوشمندانه‌تر خرید کنید!

برچسب‌های رو محصولات و کالاها رو بخونید، مثلا اینکه مواد سازنده شون چی هست؟ چون همونطور که می‌دونین در سرتاسر جهان محصولاتی دارن به فروش میرسن که که از اجزای بدن گونه‌های در خطر انقراض یا محصولات چوبی که از گونه‌های گیاهی ارزشمند جنگلی بدست اومدن یا صنایع دستی باستانی هستن، ایجاد شدن. ممکنه که این خرید و فروش در منطقه‌ی اون ها رایج باشه اما شما با نخریدن این محصولات در حقیقت دارین بطور غیر مستقیم جلوی ادامه‌ی این روند رو می‌گیرید. (انگیزه‌ی زیادی برای مردم محلی نمی‌مونه تا بخوان این محصولات رو تولید کنند و در معرض فروش بگذارن).

فواید اکوتوریسم

طبیعتا هر موضوعی فواید و ضررهایی داره، که این موضوع فواید متعددی داره.

•  فواید اکوتوریسم برای حیات وحش

برای اینکه بگیم اکوتوریسم چه تاثیر مثبتی برای حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری داره می‌تونیم مثالی بیاریم، از فیل‌های آفریقایی که در خطر انقراض هستن. عاج فیل‌های آفریقایی سودهای کلانی رو تونسته در جیب قاچاقچیان و بعضی مردم محلی ببره و متاسفانه این باعث افزایش قابل توجه شکار غیرقانونی فیل‌های آفریقایی شده. اما فیل‌های زنده میتونن ارزش درامدی 76 بار بیشتر از گونه‌های شکار شده و مرده داشته باشن. چجوری؟ به این شکل که میزان درامد بدست اومده از تورهای عکاسی حیات وحش، کمپ‌های لوکس سافاری و سایر پیشنهادات (آفرهای) اکوتوریسمی بسیار بالاتر خواهد بود و قطعا مردم محلی و بازار سیاه دیگه انگیزه‌ای برای شکار غیرقانونی حیوون‌ها ندارن. نمونه‌های دیگه از گونه‌های در خطر انقراض شیرها یا کرگدن‌ها هستن که با این روش‌ها در صنعت اکوتوریسم میشه جلوی شکار غیرقانونی و از بین رفتنشون رو بگیریم.

• فواید اکوتوریسم برای محیط زیست

ذخیره گاه‌های زیست کره و پارک‌های ملی و سایر مناطق حفاظت شده می‌تونن از آلودگی هوا و جنگل زدایی جلوگیری کنند و همچنین باعث حفظ زیستگاه‌های گونه‌های بومی و حساس بشن. درآمد حاصل از اکوتوریسم می‌تونه مردم رو تشویق کنه که به جای تخریب منابع طبیعی برای درآمد‌زایی (مثل معدن‌کاری) تمرکز برای حفظ منابع طبیعی کنند.(چون درآمدزایی مردم وابسته میشه حفظ منابع طبیعی نه تخریب اون‌ها)
یه موضوع مهم دیگه که اکوتوریسم به حفظ محیط زیست کمک می‌کنه این هست که راهنماهای تورها (دوستداران طبیعت) مردم رو از ارزش اکوسیستم و حفظ طبیعت آکاه می‌کنن و نهایتا بهشون کمک میکنن تا مسافران همیشه با دقت و آگاهی و هوشیاری بیشتری در مورد طبیعت اطرافشون سفر کنند.

• فواید اکوتوریسم برای مردم محلی

در صورت کارکرد صحیح و درست صنعت اکوتوریسم، مردم محلی موقعیت‌های درآمدزایی زیادی رو به دست میارن و یه عالمه شغل جدید میتونه براشون ایجاد کنه. مثلا توی مناطقی که غنی از وجود گونه‌های گیاهی و جانوری هست مثل کشور روآندا (Rwanda)، شکارچیان قبلی میتونن به عنوان راهنماهای محلی برای مسافران استخدام بشن. یا مثلا در کاستاریکا (Costa Rica)، نرخ بیکاری به کمتر از ده درصد رسیده از زمانیکه این کشور شروع به ایجاد زیرساخت‌های اکوتوریسمی از دهه‌ی 1970 نمود.
در حقیقت دخیل کردن مردم محلی در مدیریت صنعت گردشگری میتونه این اطمینان رو بهشون بده که با حفظ منابع طبیعی منطقه‌ی خودشون، منافع مالی خودشون رو تضمین کردند. اکوتوریسم همچنین برای مردم محلی این موقعیت رو بوجود میاره تا در سرزمین مادری خودشون بمونن، حفاظتش کنن و اینکه از فرهنگ‌ها و سنت‌های خودشون مراقبت جدی به عمل بیارن.

• فواید اکوتوریسم برای مسافران

مسافر مسئول بودن باعث میشه تا ما رو تشویق به افزایش آگاهی از اثراتی که توی طول سفرمون می‌تونیم داشته باشیم بکنه. علاوه بر اینکه اکوتوریسم داره آگاهی و هوشیاری ما رو افزایش میده، باعث میشه تا ما احساس ارتباط نزدیک تری رو با طبیعت، حیات وحش و مردم محلی‌ای که در طول سفرهامون باهاشون روبرو میشیم داشته باشیم.

انواع اکوتوریسم

بر طبق اعلام سازمان ملل، سه نوع اکوتوریسم وجود داره:

•  اکوتوریسم پرچالش و سخت

این گونه از اکوتوریسم بیشتر برای افرادی که علاقه‌ی ویژه‌ای به افزایش آگاهیشان در زمینه‌های علمی مربوط به طبیعت دارند و همچنین علاقه به تماشای پرندگان، عکاسی از طبیعت و سفرهای گیاه شناسی دارند، تعریف میشه. گاهی اوقات در این گونه سفرها، مسافران باید سختی‌های زیادی رو متحمل بشن و حتی گاهی دسترسی به امکانات اقامتی در طول سفرشون نخواهند داشت.

•  اکوتوریسم راحت و کم دردسرتر

این گونه از اکوتوریسم بیشتر از سایر موارد رشد گسترده‌ای بین مردم داشته. در این مدل از اکوتوریسم مسافران به همکاری در فعالیت‌های محلی می‌پردازند و به تماشای حیات وحش می‌نشینند. پیاده روی‌های طولانی و کوه‌نوردی و سایر فعالیت‌هایی که به نسبت اکوتوریسم نوع 1 چالش و فعالیت‌های کمتری لازم دارند را می‌تونیم جز این نوع اکوتوریسم در نظر بگیریم.

•  اکوتوریسم ماجراجویانه

شامل فعالیت‌های با ریسک بالاتر و هیجان بالاتر میشه. مثل موج سواری، غواصی، سقوط آزاد رفتینگ و …. این نوع فعالیت‌ها باعث آزاد شدن آدرنالین زیادی در خون میشه و بسیار هیجان برانگیزه در حقیقت بهترین نوع از اکوتوریسم برای افرادی هست که دنبال هیجان و چالش توی زندگیشون هستن.

منابع

www.greenglobaltravel.com

www.crocodilebay.com

نویسنده: سرکار خانم ندا صابری