رودهای ایران سرمنشا حیات در سرتاسر کشور هستند. در معنای لغوی، رود به جریانی از آب گفته میشود، که از به هم پیوستن آب چند چشمه در دره‌های کوهستانی جاری میشود. تا در نهایت به دریا، دریاچه و یا دشت ریخته میشود. به بستر مسیر رود، رودخانه گفته میشود. که در عامیانه رود و رودخانه با هم اشتباه گرفته و هر دو به یک معنی بکار می‌رود. در این بخش به معرفی رودخانه های ایران (رودهای ایران) بطور مفصل می‌پردازیم.
سرچشمه رودهای ایران
کشور ایران با توجه به قرار گرفتن در منطقه گرم و خشک، اما رودخانه های ایران پرصلابت و جاری هستند، اگر ما به جان آنها نیفتیم… رشته کوه البرز و رشته کوه زاگرس منشا و سرچشمه بسیاری از رود های ایران اند. رشته کوه‌های ایران مانند سپر و عامل رزق و روزی بارش ایران هستند و رودهای ایران را تغذیه می‌کنند.
اغلب رودهای دائمی و پرآب ایران از کجا سرچشمه می گیرند؟
در واقع جواب این سوال خیلی کلی است. اما اگر سعی در جواب دادن به این سوال بصورت خلاصه را داشته باشیم. اغلب رودهای دائمی ایران از کوه های البرز و زاگرس سرچشمه می‌گیرند.
تقسیم بندی رودهای ایران
رودهای ایران از نظر مقدار آب ومدت زمانی که آب در آنها جاریست، به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: رودهای فصلی و رودهای دائمی.
چرا بیشتر رودهای ایران فصلی و موقتی هستند
در ایران با توجه به دشت بودن و موقعیت جغرافیایی از بارش کم سالانه برخوردار است. به همین خاطر است، که از دیرباز در فرهنگ کشور آب و باغ نقش مهمی داشته اند و نیاکان ما به حفر و ایجاد قنات روی آورده بودند. حال با توجه به دشت بودن و گرم بودن سطح وسیعی از کشور، تعداد رودها و رودخانه های پرآب و دائمی نسبت به وسعت کم است. و بیشتر رودخانه ها فصلی و موقت هستند. یعنی در هنگام تابستان و با شروع فصل گرما به سمت خشک شدن می‌روند. حال خیلی از رودها هم به دلیل جریان داشتن در سطح کویر و شوره زار، شور می‌شوند و قابل استفاده نیستند.
بطور خلاصه که بخش وسیعی از ایران در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار گرفته و رودخانه ها در تابستان خشک می شوند. این موضوع را در گردشگری و بازدید از رودها و آبشارهای ایران در فصل های مختلف بایست لحاظ نمود.
رودهای ایران چه ویژگی هایی دارند
پهنه جغرافیایی که در ایران وجود دارد به همراه توپوگرافی هر منطقه، سبب بوجود آمدن آب و هوایی مختلف در این کشور شده است. میزان بارش و روند و رفتار بارشی هر منطقه از ایران به شدت تحت تاثیر جغرافیای آن منطقه است. رودها و رودخانه‌ها در ایران زایده میزان بارندگی‌های جوی است که رخ می‌دهد. بارش‌های جوی بعد از نزول، در صورت داشتن حجم بالا به صورت جوی یا روان آب در سطح زمین به حرکت در می‌آیند.
منبع تغذیه رودها تنها باران و روان آب حاصل از آن نیست. برخی از رودخانه‌ها از چشمه‌ها و ذوب برف‌ها سرچشمه می‌گیرند. تنوع اقلیم و توپوگرافی در ایران سبب شده است که ما هر دو منبع تغذیه‌ای را در ایران داشته باشیم.
رودخانه‌ها تنها و تنها به رودهای سطح زمین محدود نمی‌شوند. در زیر پوسته زمین نیز بنا به سازندها و نوع خاک‌ها، رودهای زیرزمینی نیز داریم. و در زیر سطح خاک، آبهایی نفوذ کرده اند با کمک شیب و تفاوت ارتفاعی در جریان اند. در برخی از قسمت‌ها این رودها در اثر بریدگی‌های موجود در پوسته زمین به سطح می‌‌رسند.
رودهای دائمی ایران
رودخانه ارس
ارس مهمترین و پر آب‌ترین رود دائمی شمال کشور ایران است، که از کوه‌های ترکیه منشا می‌گیرد. این رود از رودخانه های ایران نقشی در جغرافیا و تاریخ این سرزمین نیز دارد. و نوار مرزی ایران و جمهوری آذربایجان را می‌پیماید و به دریای خرز می‌ریزد.
در پست مختص به رود ارس می‌توانید اطلاعات کامل و مفصلی را راجع به رودخانه مهم ایران بخوانید. برای دیدن پست رودخانه ارس اینجا را کلیک(لمس) نمایید.
رودخانه جاجرود
جاجرود رودخانه‌ای در شمال استان تهران است، که رودخانه دائمی و مهمترین رود استان بشمار می‌رود. که از کوه‌های کلون بستگ و خرسنگ از ارتفاعات رشته کوه البرز سرچشمه می‌گیرد.
رودخانه کارون
رود کارون یکی از معروف‌ترین رودهای ایران است. کارون رودخانه ایست، که از کوه زرد کوه که از ارتفاعات زاگرس است، سرچشمه می‌گیرد و به خلیج فارس می‌ریزد. رودخانه‌ای که دورانی در آن کشتی‌رانی انجام می‌گرفته است.
کارون از معروف و مهمترین رودخانه های ایران است. در پست مختص به رود کارون می‌توانید عکس‌های بیشتر، اطلاعات کامل و مفصلی را راجع به رودخانه مهم ایران بخوانید. برای دیدن پست رودخانه کارون اینجا را کلیک(لمس) نمایید.
رودخانه باهوکلات
باهوکلات رودی پر آب است، که در سیستان و بلوچستان که از کوه پیر آباد، جنوب شرقی ایرانشهر سرچشمه می‌گیرد و در نهایت به خلیج گواتر در دریای عمان می‌ریزد.
رودخانه زاینده رود
زنده رود، زندک رود، زین رود و زرن رود یا زاینده رود از دامنه‌های زردکوه بختیاری سرچشمه می‌گیرد و در نهایت به باتلاق گاوخونی می‌ریزد.که متاسفانه با بی مهری مسئولین شده است، رودخانه موقت!!!!
رودخانه زرینه رود
جغاتو یا رودخانه زرینه رود، یکی از طولانی‌ترین رودخانه‌های آذربایجان غربی ست، که از کوه‌های چهل چشمه کردستان سرچشمه گرفته و به دریاچه ارومیه می‌ریزد.
رودخانه کرج
یکی از پرآب ترین رودخانه‌های دامنه البرز، رودخانه کرج است، که از خرسنگ کوه سرچشمه گرفته و به دریاچه نمک قم می‌ریزد.
رودخانه مارون
رودخانه مارون، یکی از رودخانه‌های دائمی ایران دراستان کهگیلویه و بویراحمد است.
رودخانه طالقان رود
طالقان رود، رودی پر آب است، در شهر طالقان که از کوه‌های کندوان و کهار سرچشمه گرفته و با سپری کردن مسیری به رودخانه پر آب شاهرود می‌ریزد.
رودخانه شاهرود
رودخانه شاهرود از رودهای ایران، از رودخانه‌های مهم استان البرز و قزوین است. در مقاله مختص به آن معرفی، آبریز، منشا و مسیر رود شاهرود پرداخته‌ایم.
رودخانه سفید رود(سپیدرود)
در استان گیلان رودهای زیادی جاریست، که طولانی‌ترین آن رود سفید رود است که از کوه چهل چشمه استان کردستان منشا گرفته و به دریای خزر می‌ریزد.
در پست مختص به آن به بررسی، معرفی، تاریخچه تاثیرات آن بر فرهنگ، اقتصاد، اثرات زیست محیطی و آلودگی، جاذبه‌های اطراف و اطلاعات بیشتری راجع به رودخانه سپید رود پرداختیم.
رودخانه تجن
مازندران دارای رودخانه دائمی ست، که از کوه‌های داراب کوه و سرکوه که از ارتفاعات البرز هستند، سرچشمه می‌گیرد به نام رودخانه تجن که غایت این رود به دریای خزر می‌ریزد.
رودخانه سیروان
رودخانه سیروان کرمانشاه را می‌توان یکی از طولانی‌ترین رودخانه های ایران نامید. این رودخانه در بین رودخانه‌های ایران در جایگاه پنجم ازنظر پرآبی قرار دارد. این رودخانه در مسیر از استانهای کرمانشاه و کردستان عبور می‌کند و در نهایت به کشور عراق می‌رود.
در پستی جداگانه به معرفی، مسیردسترسی، اکوسیستم و راهنمای کامل آن پرداخته‌ایم.
رودخانه اترک
یکی از رودخانه‌های مشهور مرزی ایران، رود اترک است که از بلندی‌های هزار مسجد در شمال قوچان سرچشمه گرفته و در نهایت به دریای خزر سرازیر میشود.
رودخانه کر
کر رودخانه ایست در استان فارس و در شهرستان اقلید که از ارتفاعات کوه سفید و ده بید سرچشمه گرفته و به دریاچه بختگان می‌ریزد.
رودخانه تلخه رود
آجی چای یا تلخه رود یکی از اصلی‌تری و مهمترین رودهای استان آذربایجان شرقی ست این رودخانه با سرچشمه گرفتن از کوه‌های سبلان و قوشه داغ، به عنوان بزرگترین رودخانه به دریاچه ارومیه می‌ریزد.
رود سزار
از رودخانه های مهم استان لرستان رودخانه سزار است. این رود در کنار درود لرستان قرار دارد.
رودخانه قزل اوزن
رودخانه قزل اوزن یکی از رودهای ایران است، که در غرب ایران جاری ست. این رودخانه که در دسته رودهای دایمی ایران تقسیم بندی میشود، یکی از پرآب ترین رودخانه های ایران است.
رودخانه حبله رود
در شهرستان فیروزکوه و گرمسار، رودخانه دائمی ست که از کوه‌های البرز و شهمیرزاد سرچشمه گرفته و در نهایت به دشت کویر می‌ریزد.
رودخانه سیمینه رود
سیمینه رود یا تاتائو که در استان آذربایجان غربی و در شهرستان‌های تکاب و میاندوآب جاریست. این رودخانه از کوهستان‌های سقز و بلندی‌های بانه سرچشمه گرفته در نهایت به سفیدرود می‌ریزد.
رودخانه قره آغاج
رود قره آغاج شیراز با تداوم بخشیدن به حیات گونه‌های گیاهی و جانوری، سبب خلق مناظری دلربا در طبیعت استان فارس شده است.
رود زاب کوچک
همینطور رود زاب کوچک، یکی دیگر از رودهای ایران است که در غرب ایران جاری ست. در نواحی اطراف رود زاب در ایران و عراق مردمانی از قوم کرد ساکن هستند. در نهایت این رودخانه به کشور عراق می‌رود.
جراحی
یازدهمین رود طولانی ایران که از کوه‌های راه باریک و سفید سرچشمه گرفته و در استانهای کهکیلویه و بویراحمد و خوزستان جریان دارد، رود جراحی ست که در نهایت به آب‌های نیلگون خلیج فارس می‌ریزد.
رودخانه شهرچای ارومیه
یکی دیگر از رودخانه‌های دائمی ایران، رودخانه شهرچای ارومیه است. این رودخانه پر آب که از ارتفاعات کوه‌های کان کبوتر در کردستان و کوه مرزی شهیدان سرچشمه می‌گیرد. این رود پس از گذشتن از شهر ارومیه و گذراندن مسیری نه چندان پر پیچ و خم به دریاچه ارومیه می‌ریزد. در پست مختص به آن به توصیف، عکس، منشا، آب و هوا، لوکیشن رود شهر چای ارومیه پرداخته ایم.
رودخانه باراندوزچای
این رودخانه در نزدیکی شهر ارومیه در استان آذربایجان غربی است. و در انتها به دریاچه ارومیه می‌ریزد.
رودخانه‌های فصلی ایران
بسیاری از رودخانه‌های مرکز ایران در دسته رودخانه‌های فصلی قرار می‌گیرند، بدین معنا که در فصول پرباران مملو از اب بوده و جاری هستند و در فصول کم بارش جریانی از آنها نمی‌توان دید.
رودخانه هیرمند
این رودخانه از کوه بابا که از ارتفاعات کوه‌های هندوکش سرچشمه می‌گیرد و به استان سیستان سرازیر شده و در نهایت به دریاچه هامون می‌ریزد.
هندیجان
زهره رود یا هندیجان که از کوه‌های کنه کوه در نزدیکی استان فارس سرچشمه گرفته و در نهایت به خلیج فارس می‌ریزد.
رودخانه قم رود
قم رود که از ارتفاعات الیگودرز و کوه‌های گلپایگان سرچشمه می‌گیرد و در انتها به هامون ختم میشود.
ویژگی رود های ایران
بنا بر نوع منبع تغذیه و مدت زمان جاری بودن و یا آبدهی هر رود، به دو دسته، رودهای دایمی و رودهای فصلی تقسیم می‌شوند. این خود یکی از ویژگی‌های رودهای ایران است. برخی از رودهای ایران تنها در فصول خاص و پر بارش و با توجه به حجم بارش، در سطح زمین بوجود می‌آیند. این دسته از رودها را فصلی یا موقت می‌گویند. طول عمر آنها کوتاه است و به طول زمان و فصل بارش بستگی دارد.
برخی از رودها که مهمترین رودخانه‌های ایران و رگ‌های حیات نیز تلقی می‌شوند. آنها در طول کل سال زنده و پویا هستند، منبع تغذیه آنها علاوه بر نزولات جوی، چشمه‌ها و آب برف‌های موجود بر روی کوه‌ها ست. میزان آبدهی و دبی این رودخانه‌ها در طول سال متفاوت است اما خشکی و قطعی دایمی ندارند، مگر در سال‌های خشکسالی متوالی و پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی.
