دژ ایزدخواست با نام‌های دیگری چون قلعه ایزدخواست، قلعه سرسنگ، قلعه کهنه و قلعه یزدخواست نیز شناخته می‌شود که در شهر ایزدخواست از توابع شهرستان آباده در استان فارس قرار گرفته است. این قلعه از قلعه های ایران شاهد اتفاقات بیشماری در کشور عزیزمان بوده است. در این مقاله به معرفی کامل قلعه ایزدخواست، بررسی تاریخچه، معماری قلعه، آدرس، ساعات بازدید و همچنین معرفی جاذبه‌های گردشگری در نزدیکی قلعه (شهر آباده) می‌پردازیم.
اگر از سمت اصفهان به استان فارس وارد شوید، در بدو ورود به استان با شهر کوچک اما تاریخی ایزدخواست یا یزدخواست وارد می‌شوید. ایزدخواست شهری کهن بوده که بسیاری از جهانگردان خارجی در سفرنامه‌های خود از این شهر یاد کرده‌اند. دژ ایزدخواست، همان قلعه مشهوری که بازمانده معماری ساسانی ست، در شهر ایزدخواست قرار گرفته است. دژی مستحکم که از آن به عنوان اولین سازه طبقاتی در جهان نیز یاد می‌شود. این قلعه برخلاف قلعه رودخان نیاز به پیاده‌روی طولانی ندارد.
ارتفاع دژ ایزدخواست با احتساب خانههایی که به صورت 5 طبقه در آن قرار گرفتهاند، حدود 22 متر است. ارتفاع کلی این قلعه در بخش شمالی حدود 10 متر اما در بخش جنوبی که در ورودی قلعه نیز در آنجا قسمت قرار داشت، به حدود 70 متر می‌رسد. توجه داشته باشید که ارتفاع بسیار قسمت ورودی، مانع از ورود دشمنان به این قلعه مستحکم می‌شده است.
تاریخچه دژ ایزدخواست
در هر کجای ایران عزیز که سر بزنید، آثاری بجای مانده از بخشی از تاریخ باشکوه ایران را می‌بینید. برخی از این آثار علاوه بر قدمت تاریخی که دارند، از لحاظ معماری اعجاب آورند. قدمت دژ ایزدخواست مربوط به دوره ساسانیان بوده (حدود 2000 سال پیش و در سده‌های آغازی دوران تاریخی پس از اسلام) و شباهت زیادی با ارگ بم دارد. سه طرف قلعه با دره‌هایی محصور شده که امکان دستیابی دشمنان به آن را غیر ممکن می‌سازد. استراتژی حفاظتی در این قلعه در اوج امنیت است. بگونه‌ای که برای حفاظت از قلعه تنها کافیست سربازان مراقب ضلع غربی باشند.
آتشکده و چهارطاقی ساسانی ایزدخواست
در دل دژ باستانی ایزدخواست، بناهای دیگری به چشم می‌خورد که هرکدام در زمان خویش کاربری خاص داشته‌اند. یکی از این بناها چهار طاقی ساسانی ست. آتشکدهای چهارطاقی و بسیار زیبا برای عبادت مردم ساخته شده است (ثبت شده در آثار ملی سال 1382). وجود آتشکده در دل این قلعه نشانگر حضور موبدان، بزرگان، درباریان و طبقه اشراف بوده که به انجام مراسم و عبادات مذهبی خود میپرداخته‌اند.
این چهارطاقی که در زمان ساخت خود به عنوان آتشکده ساخته شده بود، پس از ورود اسلام به ایران و مسلمان شدن سکنه‌ی قلعه در قرن نهم به مسجد تبدیل شد. از آن پس نیز مردم همچنان در آنجا مراسمات مذهبی خود را انجام می‌دادند. جالب است بدانید که آتشکده این دژ، اولین آتشکدهای است که به مسجد تبدیل شد.
در سال 1815، چارلز هیث نقاشی این قلعه را کشید، سال 1873 ارنست هولتسر، عکاسی از این دژ را انجام داد، در زمان قاجار نیز آنتوان سوروگین، از این بنای تاریخی عکس گرفت که شواهدی مبنی بر استحکام و کاربرد آن را به ما نشان می‌دهد.
دژ و قلعه ساسانی ایزد خواست، در آستانه ویرانی
سالیان درازی از عمر این بنای عظیم خشتی می‌گذرد. این دژ همچون مادری شاهد داستان‌ها و روایات تاریخی بسیاری بوده است. شاید اگر زبان داشت، داستانی طولانی همچون هزارویک شب برای ما می‌خواند.
دژ یزدخواست که هیچ دشمنی نتوانست به آن دسترسی پیدا کند، اکنون در گذر زمان و فرسایش، آثار تخریبی زیادی بر دیوارهای آن هویداست. جای بسی تأسف است، که کاستی‌های صورت گرفته در نگهداری از دژ ایزدخواست، آن را به ویرانه‌ای مبدل کرده است. شاید زبان این قلعه تاریخی و دژ باستانی همین آثار تخریبی بر بدنه اوست.
بر اساس شواهد و گفته‌های افراد مطلع محلی، این دژ که تا 178 سال گذشته در روستاهای اطراف قلعه، ساکنانی داشته است. این بدین معناست که این بنای خشتی عظیم تا سال‌های ملموس جاری مورد استفاده قرار می‌گرفته است. اما به تدریج این منطقه تاریخی خالی از سکنه گشته و تنها ویرانه‌ای از آن باقی مانده است. با توجه به این که در 1382 در فهرست آثار ملی جای گرفت اما در سال 1396 توانست بودجه‌ای را برای مرمت به خود اختصاص دهد.
معماری قلعه ایزدخواست
پس از ارگ بم، دژ ایزدخواست بزرگترین قلعه خشتی در دنیا محسوب می‌شود. علاوه بر وسعت آن، طبقاتی بودن آن نیز مسأله‌ای است که توجه بسیاری از گردشگران و معماران را به خود جلب می‌کند. با نگاهی به این قلعه درمی‌یابید که خانه‌های کوچک در کوچه‌هایی باریک قرار گرفته اند. خانه‌های داخل دژ دارای حیاط مستقل نبوده و پشت بام طبقه اول، حیاط طبقه دوم محسوب می‌گردید. این نوع معماری گویا در زمان خویش بسیار متداول بوده است. زیرا این نوع خانه سازی را در روستای ماسوله و روستای هورامان به چشم می‌خورد. تنها طبقه پنجم از خانه‌ها دارای پشت بام مستقل بودند که آخرین طبقه این دژ نیز محسوب می‌شدند.
معماری خانههایی که در داخل دژ ایزدخواست قرار گرفتهاند بسیار شبیه ماسوله، پاوه و مریوان است. بدین ترتیب با قرارگیری در فضای کمتر، امکان محافظت از آنها در برابر دشمنان بیشتر می‌شد. طبقاتی بودن خانه‌ها به ساکنان این امکان را می‌دهد که بتوانند علاوه بر دیدن مناظر اطراف، زمین‌های کشاورزی خود را نیز ببینند.
دژ ایزدخواست، از چوب و گل ساخته شده تا وزن زیادی را بر کف سازه وارد نکند و با قدمتی حدود 2000 سال بتواند همچنان مستحکم باقی بماند. علاوه بر معماری منحصر به فرد این قلعه، محل قرارگیری آن نیز بسیار هوشمندانه صورت گرفته است. چرا که بر روی صخره‌ای با ارتفاع 6 تا 15 متر قرار دارد و تنها ضلع غربی قلعه هم سطح با زمین می‌باشد.
ورودی قلعه در قسمت جنوبی این بنا قرار گرفته و به وسیله پل متحرکی رفت و آمد مردم صورت می‌گرفت و با هجوم دشمنان، پل برداشته می‌شد و ورود برای دشمنان میسر نبود (البته این پل از بین رفته پل ثابتی جایگزین آن شده است).
آدرس دژ ایزدخواست
دیدنی‌های استان فارس تنها به پاسارگاد و تخت جمشید محدود نمی‌شود، با گذر از محدوده اصفهان و ورود به محدوده استان فارس، در میانه جاده شهرضا به آباده (270 کیلومتری شیراز)، تابلوی خروجی شهر ایزدخواست نمایان می‌گردد. با رسیدن به شهر ایزدخواست، در قسمت جنوب شرقی قطعا عظمت دژ ایزدخواست شما را متحیر می‌نماید.
ساعات بازدید و هزینه ورودی قلعه ساسانی ایزدخواست
بازدید از دژ یزدخواست باستانی رایگان بوده و می‌توانید در هر ساعتی به بازدید از این مکان تاریخی بروید. این امر هم باعث خوشحالی ست که محدودیت زمانی برای بازدید ندارید. و هم باعث تاسف است که هیچ نظارت امنیتی بر روی دژ یزدخواست صورت نمی‌گیرد. البته جدیدا مردم محلی یک فروشگاه صنایع دستی، در نزدیکی آن ایجاد کرده‌اند و برای بازدید ورودیه می‌گیرند. در تابستان سال 98 ورودی 3000 تومان بوده است.
دیگر جاذبه‌های گردشگری اطراف دژ
سد ساسانی ایزدخواست: نخستین سد قوسی جهان است و نام دیگر آن سد سربند نیز می‌باشد.
کاروانسرای ایزدخواست: در زمان شاه عباس صفوی ساخته شد و مساحتی حدود 4000 متر مربع دارد.
شور چشمه و شیرین چشمه، تفرجگاه روستای بیدکاز، پارک جنگلی شهید فرهمند، باغات فیروزی، دشت لاله‌های واژگون، کاروانسرای خان خوره از دیگر جاذبه‌های گردشگری آباده محسوب می‌شوند.
آب و هوای شهر ایزدخواست
در این مقاله به معرفی دژ ساسانی پرداخته شد و اطلاعاتی کاربردی از این قلعه ارایه گردید.
در این بخش آب و هوا و شرایط جوی این شهر آورده شده است. شما با مراجعه به این بخش از آب و هوا و شرایط جوی این شهر آگاه می‌شوید.
لوکیشن دقیق قلعه ایزدخواست
در بخش‌های بالا به آدرس و مسیر دسترسی این بنای تاریخی و باستانی اشاره شد. در این بخش لوکیشن دقیق این بنای ساسانی آورده شده است. شما با مراجعه به این بخش می‌توانید به سادگی این بنا را مسیریابی کنید.
علاوه بر مسیریابی، می‌توانید از آثار دیدنی و جاذبه های دیدنی شهر ایزدخواست آگاه شوید.
عکس‌های این پست را سپهر نصیری اوانکی عزیز ثبت نموده‌اند.
امتیاز شما به این صفحه:
دژ ایزدخواست
دژ ایزدخواست با نام‌های دیگری چون قلعه ایزدخواست، سرسنگ، قلعه کهنه و قلعه یزدخواست در استان فارس واقع است. در مقاله بالا به معرفی، تاریخچه و آدرس آن پرداختیم.
