قلعه بداف ابرکوه، یکی از آثار باستانی ایران می‌باشد که در روستای تاریخی بداف در شهرستان ابرکوه استان یزد قرار دارد. این قلعه‌ی دو هزار ساله‌ ساسانی‌ از قلعه های ایران، از آثار باستانی بسیار با اهمیت و هویت بخشی است که مایه‌ی فخر و مباهات مردمان این روستا می‎باشد. از دلایل ارزشمند بودن قلعه‌ی بداف ابرکوه، سالم ماندن بخش اعظمی از آن به همان حالت هزاران سال پیش خود است. سالم بودن این قلعه به نحوی است که تا 50 سال پیش همچنان این قلعه قابل سکونت بوده است. قلعه‌ی بداف ابرکوه در فهرست آثار ملی  ایران با شماره 22115 در تاریخ 26 اسفند سال 86، به ثبت رسیده است.

در ادامه با  خلاصه‌ای از معرفی شهر ابرکوه، معرفی روستای بداف و در ادامه به بررسی موضوع اصلی یعنی معماری قلعه بداف ابرکوه، موقعیت جغرافیایی آن و دیگر ویژگی‌های این بنای تاریخی و باستانی ارزشمند کشورمان در استان یزد می‌پردازیم.

ابرکوه

ابرکوه که آن را به نام “ابرقو” نیز می‌شناسند، از شهرهای تاریخی و باستانی و مهم استان تاریخی و توریست پذیر یزد است. این شهر که در مسیر بین یزد و شیراز قرار دارد، از روستاها و بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. این شهر کویری با آب و هوای گرم و خشک، در دل خود با داشتن 400 اثر باستانی و تاریخی و آثار طبیعی، آن را به یکی از شهرهای پربازدید و توریستی استان یزد و از شهرهای نمونه توریستی ایران  تبدیل کرده است. از این آثار باستانی و طبیعی 124 اثر که هویت بخش این شهرستان نیز هستند به ثبت ملی رسیده‌اند.

از جمله آثار تاریخی مهم این شهرستان باید به یخچال خشتی ورودی ابرکوه، سرو 4500 ساله، مسجد بیرون که همان قدمگاه امام رضا(ع) نیز است، گنبد عالی، خانه صولت، قلعه بداف ابرکوه و دیگر آثار می‌باشند که هر یک از اهمیت بسیار بالایی در این شهر برخوردارند.

روستای بداف

یکی از روستاهای هدف گردشگری و توریستی در استان یزد، روستای بداف است که به تازگی مورد توجه گردشگران قرار گرفته است. بداف یک روستای کویری است که از دهستان مهرآباد در بخش بهمن ابرکوه محسوب می‌شود. این روستا در دل خود آثار تاریخی زیادی از جمله دومین درخت کهنسال ابرکوه یعنی درخت بنه، یک خانه تاریخی و قدیمی که آن را به نام خانه‌ی شیخ مرتضی برجی می‌شناسند وجود دارد. در روستای بداف یک برج قدیمی نیز وجود دارد که سالیان پیش در این روستای کویری و ساخته شده است. نام این برج تاریخی برج شیخ محسن می‌باشد. این روستا براساس آخرین سرشماری انجام شده در سال 95 حدود 1111 نفر جمعیت داشته است.

اما متفاوت‌ترین و به نوعی زیباترین بنای موجود در این روستا، قلعه بداف ابرکوه است. این بنا با 2000 سال قدمت هویت ویژه‌ای را به این روستا عطا کرده است. البته در برخی منابع ساخت این روستا را به زمان حکومت افشاریان نسبت داده‌اند. اما نکته مهم در رابطه با ویژگی‌های ساخت بنا است که با بناهای زمان ساسانیان و دوران قبل از ورود اسلام شباهت بیشتری دارد. با بررسی‌های انجام شده به 2000 هزار ساله بودن این بنا پی برده‌اند. یعنی همان دوران ساسانیان. بدین ترتیب روستای بداف به یکی از روستاهای هدف گردشگری در شهرستان ابرکوه تبدیل شده است.

موقعیت جغرافیایی قلعه بداف ابرکوه

قلعه بداف ابرکوه در دوره ساسانیان در دو هزار سال پیش ساخته شده است. این قلعه در کویری‌ترین استان ایران یعنی یزد، در شهرستان ابرکوه و بخش بهمن، در دهستان کوچک و باصفای مهرآباد این بخش و در روستای بداف یا روستای بدافت ساخته شده است. این قلعه که بخش‌هایی از آن همچنان سالم است تنها قلعه‌ی گرد و دایره‌ای این استان است که در ایران نمونه‌هایی به این شکل بسیار کم پیدا می‌شود.

قلعه روستای بداف

همانطور که گفته شد قلعه بداف ابرکوه در روستای بداف یا بدافت، که به نوعی از روستاهای گردشگر پذیر و تاریخی شهرستان ابرکوه استان یزد است، قرار دارد. این بنا یادگار باستانی اجدادمان از سال‌های دور و درازی است. مصالح اصلی به کار رفته در این قلعه‌ی دو هزار ساله و قدیمی، خشت خام و گل است که در آن زمان‌ها نسبت به دیگر مصالح ساختمانی، از مقاومت بیشتر برخوردار بوده است. دلیل استفاده از گل در ساخت آن، کویری بودن این روستا و خنک ماندن فضای داخلی این بنا و خانه و عمارت‌های داخلی آن در برابر گرمای طاقت فرسای بیرون بوده است. سر در ورودی این قلعه را با ظریف کاری‌های خشتی به طرز زیبایی تزیین کرده‌اند که از زیبایی‌های معماری این بنا به شمار می‌رود. پلان قلعه بیضی شکل است که در دوره‌های ساسانی و دوره‌ی قبل‌تر از آن یعنی اشکانی، پلان‌های مدور رواج داشته‌اند.

این قلعه‌ی بزرگ که در نوع خود بی‌نظیر است نزدیک به 1550 متر مربع مساحت دارد. از نکته‌های معماری در قلعه، حفر گودالی در اطراف آن است که به نظر می‌رسد، همان خندقی است که در معماری ایرانی در اطراف بیشتر قلعه‌ها و کاخ‌های مهم حفر می‌شده است. اندازه‌ی گودی این خندق حفر شده حدود 2 تا 3 متر است. حفر این خندق باعث افزایش ایمنی و حفاظت بیشتر ساکنان قلعه در برابر حمله و تجاوز بیگانگان و دشمنان می‌شد. در بخش داخلی قلعه، چندین خانه و عمارت درونی وجود دارد که آن‌ها هم از خشت و گل ساخته شده‌اند. خانه‌ها و عمارت‌های قلعه، کاربری مسکونی داشتند و تا چندین سال پیش افرادی در آن‌ها زندگی می‌کردند. کوچه‌های تنگ و باریک و خشتی قلعه بداف ابرکوه به طرز جالب طراحی شده‌اند و نحوه‌ی ارتباط آن‌ها با یک دیگر نیز از ویژگی‌های جالب معماری این قلعه است.

سکونت در قلعه بداف ابرکوه

به طور کلی نحوه‌ی معماری این خانه‌ها که در ابعاد کوچکی کنار هم ساخته شده‌اند در نوع خودش بسیار جالب است. خانه‌ها و عمارت‌های خشتی و قدیمی که درون قلعه در کنار هم در راستای این پلان بیضوی شکل ساخته شده‌اند، تا سالیان پیش یعنی از حدود 50 سال گذشته قابل سکونت بودند. زندگی روستاییان در این قلعه تاریخی 2 هزار ساله، حال و هوای این قلعه و خانه‎های داخل آن را پویا و زنده نگه‌داشته بود. همزیستی زیبایی که ساکنان قلعه بداف با همدیگر داشتند، پایداری این قلعه را بیشتر و فضای داخلی آن را زنده‌تر می‌کرد. این قلعه تا 50 سال پیش قابل سکونت بود به طوری که اگر از قدیمی‌ترهای روستای بداف یعنی ساکنان 60 سال به بالایی که در این روستا زندگی می‌کنند از احوال آن زمان‌ها بپرسید، خاطرات آن روزها و زندگی در آن قلعه را به خوبی در یاد خواهند داشت.

ویژگی های معماری خانه ها و عمارت های داخلی قلعه بداف ابرکوه

مهم‌ترین ویژگی که این خانه‌های خشتی و کویری دارند نزدیک بودن در کنار هم و داشتن سقف گنبدی شکل است. این سبک معماری را در اکثر خانه‌های کویری مشاهده می‌نماییم. نزدیک بودن خانه‌ها در آن زمان موجب شده است تا آفتاب به طور مستقیم با دیواره‌‌های بیرونی خانه‌ها برای مدت طولانی تماس نداشته باشد. از طرفی مدور بودن و داشتن یک لایه دیوار بیرونی دیگر که دیوار قلعه را شامل می‌شود نیز در کمتر اثر کردن نور و حرارت خورشید کمک کننده بوده است. از طرفی نزدیک بودن خانه‌ها در زمستان موجب انتقال راحت‌تر گرما از خانه‌‌ای به خانه‌ی دیگر می‌شد و در نتیجه خانه‌ها بهتر و زودتر در این فصل گرم می‌شدند.

دیگر ویژگی مهم، سقف خانه‌‎ها و عمارت‌های داخلی در قلعه بداف ابرکوه است که باز هم مانند دیگر خانه‌های کویری، گنبدی شکل ساخته شده بود. دلیل گنبدی ساختن سقف این خانه‌ها مانند دیگر روستاهای کویری ایران، سایه افتادن روی گنبد و داخل خانه و برخلاف نور خورشید است. این موضوع در آب و هوای کویری و در زمان اوج تابش خورشید اهمیت زیادی دارد. همه این عوامل نشان دهنده نبوغ معماران آن زمان حتی در هزاران سال پیش می‌باشد.

از دیگر ویژگی‌های معماری که به نوعی گواهی است بر برگشتن قدمت این بنا به دوران ساسانیان، وجود ایوان و طاق‌های بلند در ورودی‌ها و دیگر بخش‌های قلعه بداف ابرکوه است. چراکه استفاده از ایوان در این دوره تاریخی به نوعی از بایدهای معماری بوده است.

قلعه ی بداف در فراموشی

قلعه بداف ابرکوه یکی از میراث ملی و تاریخی ایران است که بخشی از هویت و سبک زندگی و سبک معماری تاریخ پیش از اسلام را به دوش می‌کشد. این روستا و قلعه‌ی با ارزش تاریخی‌اش که برای اهالی شهرستان ابرکوه مایه افتخار و مباهات است مورد غفلت مسئولین قرار گرفته است. این امر علیرغم میل بسیار زیاد مردم روستای بداف به بازسازی و مرمت قلعه و تبدیل شدن آن به یک سایت توریستی و گردشگری پربازدید و محبوب است. چرا که این اتفاق باعث بهبود زیرساخت‌ها و امکانات رفاهی با ورود توریست‌ها خواهد شد. درهای تازه‌ای از توسعه را به روی مردم بومی و محلی این روستا خواهد گشود.

قلعه ثبت ملی شده‌ی ابرکوه، با ادامه روند به فراموشی سپرده شدن و توجه نکرد به آن به زودی رنگ تخریب و نابودی را به خود خواهد دید. چرا که امروزه اطراف این قلعه محلی برای تخلیه زباله و نخاله‌های شهری شده است. این خود آسیب‌های زیادی به این قلعه ارزشمند و تاریخی خواهد زد. حتی اگر کسانی که علاقه‌ای به دیدن این قلعه داشته باشند و برای دیدن آن به بداف ابرکوه بروند و با این صحنه روبرو شوند از تصمیم خود پشیمان می‌شوند. با ادامه این بی‌نوجهی قلعه بداف ابرکوه به مرور از یادها پاک خواهد شد.

دیدنی های ابرکوه

شهر ابرکوه با توجه به تاریخچه بالای خود، مملو از آثار تاریخی دیدنی است. از دیگر جاهای دیدنی ابرکوه می‌توان به گنبد عالی ابرکوه، خانه تاریخی آقازاده، موزه مردم شناسی ابرکوه(خانه صولت)، یخچال خشتی ورودی ابرکوه، سرو ابرکوه، قلعه روستای شهرسب ابرکوه، کویر ابرکوه، عمارت عزت آباد، مناره های نظامیه ابرکوه یا سردر نظامیه، مسجد جامع هک و مسجد جامع ابرکوه نام برد.

آب و هوای شهر ابرکوه

برای بازدید از دیدنی‌های شهرستان ابرکوه، دانستن اب و هوا و شرایط جوی و دمایی این شهر یکی از نکات مهم است. در این بخش آب و هوا و شرایط دمایی این شهر آورده شده است. با مراجعه به این بخش می‌توانید از دمای هوا و شرایط جوی این شهر در هر روز آگاهی یابید.
ابركوه آب و هوا

نقشه روستای بداف

در بخش‌های بالا به تاریخچه و آدرس رسیدن به این قلعه باستانی اشاره شده است. در این قسمت برای راهیابی بهتر و ساده‌تر، نقشه روستای بداف آورده شده است. با مراجعه به این بخش و با کمک نرم افزار گوگل مپ گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این روستا سادگی مسیریابی کنید.

اگر روش استفاده از نرم افزارگوگل مپ را نمی‌دانید، به روی این لینک کلیک کرده تا شما را در روش استفاده از این نرم افزار یاری رساند.