قلعه دختر بشرویه

قلعه دختر بشرویه یکی از قلعه ­های تاریخی ایران در نزدیکی بشرویه، واقع در استان خراسان جنوبی می­‌باشد. این قلعه در بین قلعه­‌های کوهستانی ایران از بقیه سالم‌­تر و سرپاتر است. از آنجایی که این قلعه تنها شش کیلومتر با رقه فاصله دارد، آن را با عنوان قلعه دختر رقه هم می‌شناسند. هنگامی که از پایین بر این قلعه با شکوه نظر می­‌کنید به عظمت سازندگان آن پی می‌­برید. تصور اینکه ساکنان قلعه در گذشته چه مسیرهای صعب العبوری را برای رسیدن به این مکان طی می‌کردند، بسیار دشوار است. در ادامه این مطلب قصد داریم تاریخچه قلعه دختر بشرویه، کاربری و وجه تسمیه آن، پلان و معماری بنا، وضعیت این قلعه در حال حاضر، هزینه و ساعات بازدید از آن و مسیر دسترسی به این قلعه را بررسی خواهیم نمود. علاوه بر آن توضیحات کوتاهی نیز در مورد دیدنی­ های بشرویه و آب و هوای آن ارائه خواهیم نمود.

کاربری قلعه دختر بشرویه

قرارگیری این قلعه بر بالای ارتفاعات نشان دهنده اهمیت نظامی و دفاعی برای این منطقه می‌­باشد. از دیگر شواهد اثبات کننده این موضوع ساختار استراتژیک قلعه می­‌باشد. ساختار این قلعه به گونه‌­ای است که افراد می­‌توانند با کمترین نیرو از این قلعه محافظت کنند. قلعه روی قله‌­ای مخروطی شکل بنا گشته است که کاملا بر چهار طرف خود اشراف دارد. به این صورت محافظان می‌­توانند کوچکترین حرکات در این منطقه را رصد و پیش­بینی نمایند.

جالب است که عده‌­ای می­‌گویند، در گذشته از آبی که در این قلعه جمع می­‌شده است برای زراعت بهره‌­برداری می‌­کردند. اما بعدا مسیر جریان آب را تغییر دادند تا زمین‌­های فعلی بشرویه را سیراب نماید.

تاریخچه قلعه دختر بشرویه

در مورد تاریخچه و قدمت این قلعه اطلاعات دقیقی و موثقی وجود ندارد. از همین رو در مورد آن چندین نظریه وجود دارد. بعضی از باستان­شناسان این قلعه را یکی از سلسله قلعه‌­های ساسانی می‌­دانند که به همین نام در شهرهای مختلفی بنا گشته‌­اند. مانند قلعه دختر بجستان، قلعه دختر فیروزآباد، قلعه دختر شوشتر و قلعه دختر تربت حیدریه.

جالب است بدانید قلعه‌­های کوهستانی متعدد دیگری مانند این قلعه، در هندوستان، آذربایجان و لبنان هم دیده می­‌شود. تمام این قلعه­‌ها در ارتفاعات و نقاط صعب العبور ساخته شده‌­اند. معماری تمام آنها نیز به معماری پیش از اسلام و دوران ساسانی باز می‌­گردد. به همین خاطر این دسته از باستان­شناسان تصور می‌­کنند که این قلعه نیز مربوط به همان دوران می­‌باشد.

برخی دیگر نیز باور دارند که در گذشته­‌های بسیار دور گبرها در این قلعه زندگی می­ک‌ردند. آنها برای اثبات نظریه خود به سنگ قبرهایی اشاره می­‌کنند که نشان­‌دهنده شیوه خاکسپاری مربوط به مذاهب پیش از اسلام است.

اما عده­‌ای دیگر معتقدند که این قلعه یکی از قلاع فرقه اسماعیلیه می­‌باشد. اسماعیلیان به ساخت قلعه­‌های مستحکم در صعب‌­العبورترین مناطق شهره هستند. اما واقعیت اینجا است که معماری و سبک این بنا با قلعه­‌های اسماعیلیان تفاوت زیادی دارد. البته این احتمال وجود دارد که اسماعیلیان در دوره­ای از این قلعه استفاده کرده باشند. موقعیت مناسب و اهمیت دفاعی این قلعه مبین این مطلب است. اما بعید به نظر می‌­آید که خود اسماعیلیان این قلعه را ساخته باشند.

وجه تسمیه قلعه دختر بشرویه از قلعه دختر های ایران

در مورد وجه تسمیه این قلعه مانند تاریخچه‌­اش نظرات متفاوتی وجود دارد. در واقع بعضی­‌ها معتقدند که نام دختر کنایه‌­ای از باکرگی دختران می­‌باشد که بر روی بناهایی گذاشته می­‌شده که به راحتی قابل دسترس نبوده­‌اند و به اصطلاح بکر مانده بودند. به زبان ترکی نیز به این قلعه‌­ها قیز قلعه سی می­‌گفتند.

اما برخی دیگر می­‌گویند که این بناها و قلعه­‌ها در گذشته معبد آناهیتا بوده‌­اند. طی سالیان طولانی که پرستش آناهیتا به دست فراموشی سپرده شد، تنها بر اساس جنسیت مونث این الهه، نام دختر بر روی این قلاع باقی می­‌ماند.

پلان قلعه دختر بشرویه

همانطور که اشاره شد این قلعه در زمره قلاع کوهستانی کشورمان قرار می­‌گیرد. از آنجایی که این قلعه‌­ها بر بلندی­‌های کوهستان بنا می‌­شدند، دارای نقشه خاص و از پیش تعیین شده­ای نبودند. در واقع طراح و معمار این قلعه‌­ها، برج‌ها، اتاق‌ها، ورودی­‌ها و حصارهای بنا را با توجه به موقعیت طبیعی صخره­‌ها احداث می‌نمود.

از همین رو نمی­ت‌وان گفت که این قلعه­‌ها دارای پلان هندسی مشخصی بوده‌­اند. قلعه دختر بشرویه در چهار سطح مختلف بنا گشته است. هر سطح آن، برج و بارو و تجهیزات مجزایی دارند. از این نظر این قلعه دارای یکی از معماری­‌های منحصر به فرد ایران است. این سازه بر روی شیب­‌های بسیار تندی بنا گشته است. احتمالا ورودی قلعه در بخش غربی بنا بوده که شیب آن نسبت به دیگر اضلاع کمتر بوده است.

قلعه از سه جهت رو به پرتگاه است. تنها راه دسترسی به این قلعه از سمت جنوبی آن می‌­باشد. همین موضوع این بنا را غیر قابل دسترس می‌­کند.

معماری قلعه دختر بشرویه

در دیواره قلعه برج­‌های مدوری دیده می­‌شود که به عنوان برج­‌های دیده­‌بانی مورد استفاده قرار می­‌گرفته است. علاوه بر این برج­‌های دیده بانی در چندین بخش از قلعه برج­‌هایی به ارتفاع سه الی چهار متر دیده می­‌شود. این برج­ها دارای دیوارهایی به هم پیوسته، چندین اتاقک و محفظه هستند. این برج‌ها را برای جمع آوری آب باران ساخته بودند. مصالح و ملاتی که برای این بنا به کار برده‌­اند بسیار مقاوم و مستحکم بوده است. چنانچه با وجود تخریب در طی سالیان دراز هنوز هم بخشی از آنها استوار باقی مانده‌­اند.

دالان­‌های عریض و مسقف این قلعه، فضاهای مختلف داخل قلعه را به هم متصل می­‌کرده است. آب انبارهای مختلفی در این مکان دیده می­‌شود که نسبتا از گزند صدمات جان سالم به در برده‌­اند. ساختار این آب انبارها بسیار جالب است. ارتفاع این آب انبارها با هم فرق دارد. اینطور به نظر می‌­آید که آب انبارها را به گونه‌­ای ساخته‌­اند که آب از بالا سرازیر می‌­گشته و آب انبارها را به نوبت پر می­‌نموده است. این آب انبارها، آب مصرفی و مورد نیاز اهالی قلعه را تامین می­‌کرده است. تعداد آب انبارهایی که در قلعه ساخته می­‌شد با تعداد جمعیتی که در قلعه زندگی می­‌کردند، ارتباط داشت.

همچنین تالارها و اتاق­‌های بزرگ و وسیع این بنا سالم مانده‌­اند. علاوه بر این­‌ها در قلعه مخازن ذخیره آذوقه، آسیاب­‌های آبی، اتاق­‌های مخصوص برای نگهبانان، شاه نشین و برج­‌های مختلفی دیده می‌­شود.

جالب است بدانید که آسیاب­‌های آبی بشرویه هنوز هم فعال هستند. مصالحی که در ساخت این قلعه به کار برده شده‌­اند شامل آهک، ساروج، گچ، سنگ و شن می‌باشد. بخش­هایی از دیوارهای قلعه نیز جزئی از کوه هستند که آن را تراشیده­‌اند و به شکل دیوار در آورده‌­اند.

وضعیت قلعه دختر بشرویه در حال حاضر

این قلعه کوهستانی نسبتا سالم مانده است. اما بخش‌­های زیادی از قلعه نیز از بین رفته است. متاسفانه هیچ توجهی به این بنا نمی­‌شود و آثاری از مرمت در این بنا دیده نمی‌­شود.

در کاوش­هایی که در این بنا صورت گرفت، سفالینه­‌هایی را به دست آوردند. طبق بر آورد و تخمین باستان شناسان این سفالینه­‌ها به قرن هفتم تا نهم هجری تعلق دارند.

هزینه و ساعات بازدید از قلعه دختر بشرویه

از آنجایی که این قلعه بر فراز قله­‌ها بنا گشته و هیچ ارگان خاصی به حفاظت از آن مشغول نمی­‌باشد، بازدید از این بنا شامل برنامه ساعتی خاصی نمی‌شود. بازدیدکنندگان در هر ساعتی که بخواهند می­ت‌وانند به بازدید این قلعه تاریخی بروند. ضمن اینکه بازدید از این قلعه زیبا و دیدنی رایگان می‌­باشد. امیدواریم حداقل خود مردم نگهبان و مراقب این میراث نیاکانمان باشند.

دیدنی­ های بشرویه

بشرویه یکی از توابع استان خراسان جنوبی می­‌باشد. این شهر دارای قدمت تاریخی بسیار طولانی است و بافت تاریخی خود را به خوبی حفظ نموده است. جاهای دیدنی و تاریخی این شهر بسیار جالب و با ارزش است. از دیدنی ­های بشرویه می­توان به خانه استاد فروزانفر، خانه اسدی، پل آب بر، خانه مستوفی، خانه فیاض بخش، آسیاب دهنه رقه، حوض انبار میان ده، کویر بشرویه، مسجد جامع رقه، شاه نشین غنی آباد، کاروانسرای اصفاک، خانه کیانی زاده، رباط اصفاک و نیگنان، حسینیه حاج علی اشرف بشرویه، مسجد میان ده، آب انبار فاضل خان، سرای سرکه، حصار تاریخی بشرویه و باغ خان اشاره نمود.

آب و هوای بشرویه

قرارگیری این شهر در منطقه‌­ای کویری باعث شده تا بشرویه دارای آب و هوایی گرم و خشک باشد. روستاهای شمالی بشرویه دارای آب و هوایی گرم­تر هستند. در حالی که روستاهای غربی و جنوب غربی به خاطر ارتفاع بیشتری که دارند هوای مطبوع‌­تر و خنک­‌تری دارند.

در این بخش به آب و هوا و شرایط جوی این شهر اشاره شده است. با مراجعه به این بخش می‌توانید از شرایط جوی این شهر در هر روز آگاهی یابید.

بشرویه آب و هوا

مسیر دسترسی به قلعه دختر بشرویه

برای رفتن به این قلعه باید حدود 12 کیلومتر به سمت غرب بشرویه بروید. این قلعه بسیار جالب را برفراز کوه و در کنار قنات بشرویه و آسیاب تاریخی دهنه پیدا خواهید نمود.

عکس‌های این مطلب را راه کوچ عزیز ثبت نموده‌اند.