مرکز علوم و ستاره شناسی تهران یکی از مراکز علمی تفریحی تهران است. این مجموعه در سال 1379 به همت مهندس احمد دالکی، پدر نجوم آماتوری ایران راه‌اندازی شد. آشنایی با مفاهیم علوم پایه به شیوه‌های جذاب و عملی و نیز ترویج نجوم در جامعه مهمترین اهداف این مجموعه عنوان شده است. ما در این مطلب ابتدا تاریخچه کوتاهی از نحوه تأسیس مرکز علوم و ستاره شناسی شهر تهران بیان می‌کنیم. پس از آن با پاسخ به سؤال ستاره شناسی چیست؟ به بیان زندگینامه مهندس احمد دالکی می‌پردازیم. در بخش بعدی پس از معرفی کوتاه مرکز علوم و ستاره شناسی تهران بخشهای مختلف این مجموعه را معرفی می‌کنیم. در ادامه در قالب خدمات مرکز علوم و ستاره شناسی تهران به معرفی دورههای آموزشی و کارگاه‌های نجومی این مجموعه می‌پردازیم.
بخش بعدی این مطلب را به معرفی کتابخانه این مجموعه اختصاص می‌دهیم. در پایان نیز در مورد شرایط بازدید و آدرس مرکز علوم و ستاره شناسی تهران اطلاعات کاملی ارائه می‌کنیم.
تاریخچه مرکز علوم و ستاره شناسی تهران
مرکز علوم و ستاره شناسی تهران ابتدا در ملکی قدیمی در محله دزاشیب تهران راه‌اندازی شد. زمین این ملک حدود 6000 متر مربع و ساختمان دو طبقه آن زیربنای 3000 متری داشت. این مجموعه از جمله املاک مصادره شده پس از انقلاب است. زیرا پیش از انقلاب این ملک متعلق به اسدالله علم بوده است. در سالهای اولیه انقلاب این بنا در اختیار بنیاد مستضعفان بود. پس از آن در سال 1369 این ساختمان به شهرداری تهران واگذار شد. این ساختمان در حدود یک دهه به عنوان مرکز بازیافت زباله مورد استفاده قرار گرفت. در سال 1379 تعدادی از اساتید دانشگاه طرحی برای احداث مرکزی برای آموزش مفاهیم پایه علوم و نجوم آماتوری به شهرداری تهران ارائه کردند. شهرداری تهران این ساختمان را برای راه‌اندازی این مرکز اختصاص داد. در نهایت مرکز علوم و ستاره شناسی تهران با تلاش و پیگیری مهندس “احمد دالکی” تأسیس شد.
در سالهای ابتدایی شروع کار، این مجموعه زیر نظر سازمان زیباسازی شهر تهران قرار داشت. بعدها مدیریت این مجموعه به معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه 1 واگذار شد. در سال 1384 ساختمان چهار طبقه دیگری در کنار ساختمان قدیمی ساخته و به مجموعه اضافه شد.
پدر نجوم آماتوری ایران کیست؟
مهندس احمد دالکی که بنیانگذار مرکز علوم و ستاره شناسی تهران است به عنوان پدر نجوم آماتوری ایران شناخته می‌شود. او که در سال 1315 متولد شد اولین مدرک دانشگاهی خود را در رشته کشاورزی از دانشگاه شیراز گرفت. پس از آن دوره مهندسی خود در دو رشته نقشه برداری هوایی و تفسیر عکس‌های هوایی در انستیتو هوافضای دلفت هلند گذراند. پس از آن دوره‌ای را در رشته سنجش از راه دور و استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در آمریکا گذراند. او از سال 1345 تا 1359 در دانشگاه مشغول به تدریس بود. پس از بازنشستگی، عمده فعالیت‌های ایشان به ترویج نجوم آماتوری در ایران اختصاص یافت. در دهه‌های اخیر ایشان اقدامات قابل تحسینی در راستای ترویج علم نجوم برای عموم مردم انجام داده‌اند که به خاطر همین اقدامات، جایزه ترویج علم سال 1392 نیز به ایشان اهدا شد. مهمترین اقدامات احمد دالکی عبارت است از:
- راه‌اندازی رصدخانه پارک زعفرانیه (1369)
- همکاری در ساخت و راه‌اندازی آسمان‌نمای تهران در خیابان معلم (1372)
- اولین مدیرعامل بنیاد علمی زیرک زاده که با هدف عمومیت دادن به مفاهیم علمی طراحی شده است. (1373)
- طراحی، تأسیس و مدیریت مرکز علوم و ستاره شناسی تهران (1379)
- تدارک ساخت برنامه‌های تلویزیونی علمی جهت ترویج علم نجوم در جامعه از جمله برنامه “آسمان شب”
معرفی مرکز علوم و ستاره شناسی تهران
مرکز علوم و ستاره شناسی تهران با هدف آشنایی اقشار مختلف جامعه با مفاهیم پایه علوم و نیز علم ستاره‌شناسی راه‌اندازی شده است. برای این منظور بخشهای مختلفی برای این مجموعه طراحی شده تا آموزش از طریق شیوه‌های جذاب و ملموس انجام شود. علاوه بر طراحی برای تجهیز این مجموعه به امکانات مورد نیاز نیز زمان و هزینه زیادی صرف شده است. در نتیجه بازدیدکنندگان این فرصت را در اختیار دارند تا با انجام آزمایش به طور عملی با مفاهیم علمی آشنا شوند. در تمامی بخش‌ها راهنمای مکتوبی برای معرفی و نحوه کاربرد ابزار و دستگاه‌های مختلف وجود دارد. البته کارشناسان این مجموعه نیز در تمامی بخش‌ها به عنوان راهنما در کنار بازدیدکنندگان حضور دارند.
ستاره شناسی چیست؟
ستاره شناسی از جمله علومی است که از گذشته‌های دور تاکنون بشر را شیفته خود کرده است. از لحاظ نظری، ستاره شناسی علم مطالعه موقعیت، ساختار و تحولات اجرام آسمانی است. در واقع بشر تلاش می‌کند با درک پدیده‌های آسمانی، نظام حاکم بر طبیعت را بهتر و بیشتر بشناسد. شاید عظمت و ناشناخته و دور از دسترس بودن این پدیده‌ها مهمترین عامل اشتیاق بشر برای کشف این دنیای رمزآلود باشد. جالب اینکه هرچه علم ستاره‌شناسی و نجوم پیشروی می‌کند سؤالات بیشتری در مورد این دنیای اسرارآمیز مطرح می‌شود. نکته مهم این است که علوم پایه از قبیل فیزیک، شیمی، ریاضی و زیست شناسی همه در این دانش سهیم هستند. ضمن اینکه در حوزه علم نجوم موضوعات چالش‌برانگیزی چون حیات در دیگر سیارات، موجودات فرازمینی و سفر به فضا وجود دارد که برای اغلب افراد جذاب است.
اما مسئله مهم این است که در گذشته علم نجوم علمی تخصصی و محدود به مراکز علمی از قبیل رصدخانه‌ها بود. در حالی که امروزه آموزش نجوم کاربردی حتی برای کودکان نیز محبوبیت زیادی دارد. برگزاری دورههای آموزش نجوم برای کودکان می‌تواند زمینه‌ساز کشف استعدادهای ایشان در حوزه علم و فناوری باشد.
بخشهای مختلف مرکز علوم و ستاره شناسی تهران
تالار کهکشان مرکز ستاره شناسی تهران
همانطور که از نام این تالار مشخص است آشنایی با اجزای کهکشان موضوع این بخش است. طراحی این تالار به صورتی است که نیمکره شمالی آسمان شب در سقف آن به تصویر کشیده شده است. این تصویر با تلفیقی از ترفندهای گرافیکی و الکترونیکی در نهایت زیبایی ایجاد شده است. هدف از این بخش، آشنایی بازدیدکنندگان با صور فلکی، منظومه شمسی، سیاره‌ها و ستارگان است. بازدیدکنندگان در تالار کهکشان به صورت سمعی بصری از نزدیک با شگفتی‌های کهکشان آشنا می‌شوند. این تالار دو منظوره با گنجایش 70 نفر مکان مناسبی برای برگزاری رویدادهای علمی نیز هست. از این بخش برای برگزاری همایش‌ها، سمینارها، جشنواره‌ها و دیگر مراسم علمی فرهنگی استفاده می‌شود. در همین راستا این تالار به تجهیزات سمعی بصری از قبیل کامپیوتر، ویدئو پروژکشن، سیستم صوتی، آمپلی‌فایر و پرده نمایش مجهز شده است.
رصدخانه مرکز ستاره شناسی تهران
رصدخانه مهمترین بخش مرکز علوم و ستاره شناسی تهران است که تجهیزات ارزشمندی دارد. در این بخش گنبدی شکل، علاقمندان می‌توانند از جدیدترین ابزارهای ستاره شناسی برای رصد اجرام آسمانی استفاده کنند. تجهیزات رصدخانه مرکز علوم و ستاره شناسی تهران عبارت است از:
- تلسکوپ‌های 8، 12، 14 اینچی اشمیت کاسگرین مجهز به سامانه جستجوگر خودکار و جی پی اس
- پنج عدد تلسکوپ شکستی و بازتابی
- یک دستگاه دوربین دو چشمی مدرن
با توجه به امکانات و تجهیزات رصدخانه، در این مجموعه امکان برگزاری رصد روزانه و شبانه وجود دارد. رصد خورشید و ماه، رصد اجرام غیر ستاره‌ای و رصد پدیده‌های نجومی مانند ماه گرفتگی، خورشید گرفتگی و گذر سیارات در این مجموعه امکان‌پذیر است. البته بدیهی است که پیش‌نیاز رصد نجومی در هر مکانی مساعد بودن شرایط جوی است.
سالن ترازوها
این سالن بر مبنای یکی از مفاهیم علمی جذاب طراحی شده است. بسیاری از افراد از این مطلب علمی که وزن اجسام در سیاره‌های مختلف متفاوت است بی‌خبرند. بنابراین آگاهی از وزن خود در سیارات مختلف می‌تواند موضوعی جذاب و هیجان‌انگیز باشد. در سالن ترازوها پنج ترازوی مختلف برای اندازه‌گیری وزن در سیارات مختلف وجود دارد. زمین، خورشید، ماه، مریخ و مشتری پنج نقطه‌ای در کهکشان هستند که بازدیدکنندگان می‌توانند وزن خود در آنها را اندازه‌گیری کنند. البته راهنمایان مرکز دلیل علمی این رویداد را نیز برای بازدیدکنندگان تشریح می‌کنند.
سالن فیزیک
این بخش برای آموزش عملی مفاهیم پایه فیزیک طراحی شده است. در این سالن امکانات فنی برای انجام آزمایش‌های علمی و مشاهدات عینی بازدیدکنندگان فراهم شده است. آزمایش‌های این قسمت بر پایه مفاهیم نور، امواج و اصوات، مکانیک، الکتریسیته، مغناطیس و لیزر طراحی شده است.
سالن تفکر مرکز ستاره شناسی تهران
این بخش برای پرورش خلاقیت ذهنی و تقویت قدرت تفکر بازدیدکنندگان طراحی شده است. در این سالن تعدادی معما در قالب بازی ارائه شده که ذهن بازدیدکنندگان را به چالش می‌کشد. نکته مهم این است که معماهای این سالن هر چند وقت یکبار به‌روزرسانی می‌شود.
سالن نمایش سه بعدی
از این سالن برای نمایش فیلم‌های علمی به صورت سه‌بعدی و ملموس برای بازدیدکنندگان استفاده می‌شود.
سالن نمایش لیزری مرکز ستاره شناسی تهران
این سالن با دستگاه‌هایی بر پایه علوم اپتیک تجهیز شده است. سیستم نمایش لیزری با طیف دید بالا، دستگاه مایکلسون-موری، دستگاه هولوگرام، فیبر نوری و حکاکی لیزری مهمترین تجهیزات این سالن است.
سایر بخش‌ها
در برخی مطالب معرفی مرکز علوم و ستاره شناسی تهران در سایت‌های مختلف، بخشهای دیگری نیز برای این مجموعه ذکر شده است. ظاهراً بخشهای دیگری از قبیل بخش شیمی، باشگاه انرژی، باشگاه علوم زمین، باشگاه علوم کامپیوتر و باشگاه هواشناسی نیز در این مجموعه وجود دارد. ولی ما در تهیه این مطلب سایت مرکز علوم و ستاره شناسی تهران به آدرس www.sactehran.ir را به عنوان منبع اطلاعات خود قرار دادیم. در بخش معرفی مرکز در این سایت چنین بخش‌هایی معرفی نشدند. ممکن است این امر به خاطر عدم بروزرسانی سایت و یا منحل شدن این بخش‌ها باشد.
خدمات مرکز علوم و ستاره شناسی تهران
یکی از مهمترین خدمات مرکز علوم و ستاره شناسی تهران برگزاری دورههای آموزشی برای علاقمندان است. این دورههای آموزشی توسط کارشناسان هر حوزه برای گروه‌های سنی و تحصیلی مختلف تدوین شده است.
دورههای آموزشی مقطع ابتدایی
- آموزش نجوم کودکان (مقدماتی)
- آموزش نجوم کودکان (پیشرفته)
- کارگاه تفکر خلاق
- کارگاه رباتیک
- و کارگاه هوافضا
دورههای آموزشی مقطع راهنمایی
- نجوم مقدماتی 1 و 2
- نجوم رصدی
- کارگاه تفکر خلاق
- کارگاه رباتیک
- و کارگاه هوافضا
- آمادگی المپیاد نجوم
- اصول فضانوردی (مقدماتی و پیشرفته)
- عکاسی نجومی
دورههای آموزشی مقطع دبیرستان و بالاتر
- نجوم مقدماتی 1 و 2
- نجوم رصدی
- آمادگی المپیاد نجوم (مقدماتی و پیشرفته)
- اصول فضانوردی (مقدماتی و پیشرفته)
- کیهان شناسی 1 و 2
- اختر فیزیک 1 و 2
- پیشرانه‌های فضایی
- اخترشناسی رادیویی
- عکاسی نجومی
- رؤیت هلال ماه
علاوه بر دورههای آموزشی برگزاری کارگاه‌های یک یا چند روزه نیز در دستور کار مرکز علوم و ستاره شناسی تهران قرار دارد. برخی از کارگاه‌های برگزار شده در این مجموعه عبارتند از:
- کارگاه ساخت تلسکوپ و ادوات نجومی
- کارگاه رؤیت هلال ماه
- و کارگاه معرفی رشته‌های مختلف دانشگاهی
- کارگاه تقویم شناسی
کتابخانه مرکز علوم و ستاره شناسی تهران
همانطور که گفتیم در سال 1384 ساختمان جدیدی به این مجموعه اضافه شد. کتابخانه مرکز علوم و ستاره شناسی تهران در این ساختمان برپا شد. این کتابخانه در دو بخش عمومی و مرجع راه‌اندازی شده است.
کتابخانه مرجع مرکز ستاره شناسی تهران
این بخش از کتابخانه با کتاب‌های مرجع در رشته‌های ریاضی، فیزیک و نجوم تجهیز شده است. کارشناسان مرکز و کلیه علاقمندان به علم و پژوهش می‌توانند از این منابع استفاده کنند. با توجه به اینکه کتب موجود در این بخش از کتاب‌های مرجع به زبان فارسی یا انگلیسی هستند و ارزش بسیار زیادی دارند؛ امکان خارج کردن این کتاب‌ها از محل کتابخانه وجود ندارد. علاقمندان می‌توانند با حضور در محل کتابخانه از این منابع علمی استفاده کنند.
کتابخانه عمومی
این کتابخانه در طبقه سوم ساختمان معاونت اجتماعی فرهنگی شهرداری منطقه یک در مجاورت ساختمان اصلی قرار دارد. در این ساختمان فضای مناسبی برای مخزن و قرائت خانه کتابخانه عمومی تأمین شده است. مجموعه کتاب‌های این کتابخانه مجموعه‌ای ارزشمند از کتب رشته‌های مختلف است. یک بخش از این کتابخانه نیز به طور تخصصی به کتب علوم پایه اختصاص دارد. علاقمندان می‌توانند با عضویت در این کتابخانه از خدمات آن استفاده کنند.
بازدید از مرکز علوم و ستاره شناسی تهران
در حالت کلی علاقمندان برای بازدید از مرکز علوم و ستاره شناسی تهران به صورت گروهی می‌توانند با تماس با این مجموعه نسبت به رزرو ساعت بازدید اقدام نمایند. در حال حاضر با توجه به شرایط کرونا هنوز امکان بازدید حضوری از این مرکز وجود ندارد. ساعات کاری این مرکز نیز تا اطلاع ثانوی به صورت 7:30 تا 14:30 اعلام شده است.
آدرس مرکز علوم و ستاره شناسی تهران: میدان قدس، خیابان شهید کبیری(دزاشیب)، خیابان عمار، کوی شهید صالحی(عرفات)، شماره 22
تلفن مرکز علوم و ستاره شناسی تهران: 96027012 – 96027659
جاهای دیدنی تهران
از دیدنی های تهران در این نزیکی می‌توان از امامزاده صالح، باغ فردوس، موزه سینما، کاخ نیاوران، کاخ سعدآباد، پارک نیاوران، تکیه نیاوران، تکیه تجریش، موزه نقشه تهران، هیومن پارک، تکیه دزاشیب، بازارچه تجریش و موزه تماشاگه زمان نام برد.
آب و هوای تهران
برای بازدید از جاهای دیدنی تهران اطلاع از وضع آب و هوای تهران لازم است. به همین خاطر در بخش زیر پیشبینی وضع آب و هوای شهر تهران را در پنج روز آینده مشاهده می‌نمایید.
لوکیشن دقیق مرکز علوم و ستاره شناسی تهران
در بخش بالا آدرس مرکز ستاره شناسی تهران داده شد. با این حال برای سهولت در مسیریابی لوکیشن دقیق مرکز علوم و ستاره شناسی را در اینجا ملاحظه می‌نمایید.
امتیاز شما به این صفحه:
مرکز علوم و ستاره شناسی تهران
مرکز علوم و ستاره شناسی تهران از مراکز علمی تفریحی تهران است. در مطلب بالا به معرفی، بخش ها، امکانات، تلفن و آدرس مرکز ستاره شناسی تهران پرداختیم.
