مسجد جامع ابرکوه یکی از بناهای تاریخی ارزشمند و از دیدنی های ابرکوه به حساب می‌آید. شهر ابرکوه یکی از شهرهای زیبای استان یزد است. این مسجد از مساجد ایران دارای دو قبله یا محراب می‌باشد، به همین خاطر به آن مسجد دو قبله، یا دو محراب می‌گویند. این مسجد از مساجد جامع ایران در سال 1312 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. در این مطلب به بررسی تاریخچه، بخشهای مختلف مسجد، معماری آن و مسیر دسترسی به مسجدجامع ابرکوه می‌پردازیم.
تاریخچه مسجد جامع ابرکوه
در لحظه ورود بلافاصله متوجه می‌شوید، که قدمت این مسجد به قرن چهارم هجری و حتی شاید زودتر از آن باز می‌گردد. شکل امروزی مسجد باقیمانده از دوران ایلخانیان است. همچنین در دوره‌های تیموری و صفوی نیز گسترش یافته است. در قرن هشتم هجری و در زمان سلطنت سلطان ابوسعید ایلخانی دستور داده شد. تا مسجد مورد مرمت و بازسازی قرار گیرد. در ایوان شرقی مسجد نیز محرابی بسیار باشکوه همراه با گچبری‌های زیبا ساخته شد.
پس از دوره مغول یک نمازخانه در انتهای ایوان بزرگ ساخته می‌شود، که یکی از سلسله بناهای معروف خان اوتمه بغداد به حساب می‌آید. کتیبه بالای محراب این نمازخانه نشان می‌دهد، که این بنا از ملحقات ایوان مغولی مسجد است.
محراب مسجد جامع ابرکوه
مسجد جامع ابرکوه دارای پنج محراب می‌باشد. یکی از محراب‌ها با گچبری‌های زیبا و طرح‌های اسلیمی، کتیبه‌هایی با خط نسخ و کوفی تزیین گشته است. سه محراب دیگر نیز از جنس مرمر و آهک هستند. یکی دیگر از محراب‌ها هم از جنس کاشی می‌باشد. محراب اصلی مسجد، سنگی است و دو ستون تزئینی از جنس مرمر دارد. این محراب در موزه اسلامی ملی ایران نگهداری می‌شود.
محراب اولیه این مسجد به سبک معماری بناهای مغولی ساخته شده است. از آنجا که این محراب حدود 47 درجه با جهت قطب مغناطیسی شمال اختلاف دارد، محراب دومی بنا می‌گردد تا قبله قبلی را اصلاح نماید. برخی معتقدند که محراب اول به سمت بیت المقدس بوده است. اما این موضوع از لحاظ علمی صحت ندارد. چون آن محراب از لحاظ طول و عرض جغرافیایی بیت المقدس را نشان نمی‌دهد.
در سمت غربی مسجد نیز محرابی سنگی به چشم می‌آید، که از جنس سنگ مرمر ساخته شده است. این محراب پر از تزئینات است. نقش اصلی آن ستاره‌ای شش پر است. حاشیه آن با گلبرگ‌هایی تزیین شده است که با خط کوفی بنایی روی هر کدام از گلبرگ‌ها نام محمد حکاکی شده است. بخش پایینی سنگ حاشیه‌ای لوزی شکل دارد، که دور تا دور آن نیز با گل و بوته آراسته گشته است. در آنها نیز چهار بار نام علی به کار رفته است. گرداگرد حاشیه اصلی محراب هم با کتیبهای به خط نستعلیق مزین گشته است.
وجود محراب‌های متعدد باعث شده است که مردم این شهر فکر کنند، که این مسجد چند قبله دارد. اما وجود این محراب‌ها برای زمانی است که تعداد زیادی از افراد که وارد مسجد می‌شوند، در هر نقطه از مسجد بتوانند جهت قبله را تشخیص دهند.
پلان مسجد جامع ابرکوه
در ورودی مسجد سمت شمال قرار دارد. ورودی دارای سردری بلند و شاهانه است. سه گوشه آن مزین به سه طاق نما است. مسجد در ورودی دیگری هم دارد، که در خیابان اصلی و کنار دیوار غربی ساختمان شهرداری واقع شده است. پس از عبور از در وارد دهلیزی بزرگ و هشت گوشه می‌شوید، که به حیاط مرکزی راه دارد. این حیاط به شکل مستطیل ساخته شده است. در وسط صفه مسجد زیرزمینی دیده می‌شود، که وسعت زیادی دارد. صفه بالایی آن برای برپایی نماز در فصل تابستان استفاده می‌گردد.
گرم خانه مسجد بر روی ستون‌های هشت ضلعی، بنا گشته است. معماری این گرم خانه بسیار جالب است. سقف به صورت ضربی بنا شده است، هلال‌های موزون و مقرنس‌های گچی همگی جلوه ای زیبا به این بخش از مسجد بخشیده‌اند. یکی از پنج محراب مسجد نیز در گرم خانه قرار دارد. محراب اینجا با کاشی‌های فیروزهای پوشانده شده‌اند. در این بخش سنگ قبری حجاری شده نیز وجود دارد، که روی آن آیاتی از قرآن نقش بسته است. متاسفانه بخش‌هایی از سقف مسجد فرو ریخته و نیازمند مرمت و بازسازی می‌باشد.
گلدسته‌های مسجد از روزگاران دور به دوقسمت تقسیم شده است. اما در گذر زمان و بر اثر تغییرات جوی قسمت بالایی آن از بین رفته است. به صورتی که تنها بخش پایین آن باقی مانده بود. تا اینکه در سال 1310 تا 1320 بخش بالایی آن را دوباره مرمت و بازسازی کردند.
آثار مسجد جامع ابرکوه
در این مسجد آثار گران‌بها و ارزشمندی همچون لوحهای قدیمی وجود داشته است. اکثر این آثار در سال 1316 به موزه ایران باستان تهران انتقال می‌یابند. بعضی از پیهای مسجد را نیز برای حفاظت از آسیب در شیشه محصور کرده‌اند. یکی از آثار زیبا که در این ویترین‌ها قرار گرفته است، قبله نمایی می‌باشد که روی آن را با کاشیکاری‌های فیروزهای منقوش کرده‌اند. در داخل حیاط مسجد سنگ قبرهایی کشف کردند، که به سالهای 819 هجری قمری و 1007 هجری قمری بر می‌گردد.
بخش های مختلف مسجد جامع ابرکوه
در بخش قدیمی مسجد، فضایی ساخته شده است که در زمان‌های گذشته به آن تاریک خانه می‌گفتند. عرفا، دانشمندان و علما برای عبادت به این بخش می‌رفتند. همچنین تاریک خانه محل چله نشینی بوده است. یکی از محراب‌های مسجد در همین بخش وجود دارد. گفته می‌شود عزیزالدین نسفی در تاریک خانه این مسجد چله نشینی کرده است. نتیجه این چله نشینی نیز تکمیل کتاب انسان کامل بوده است.
معماری مسجد جامع ابرکوه
مسجد جامع ابرکوه، بنایی چهار ایوانه می‌باشد. شبستان، سردابه، محراب و دهلیز بخشهای تشکیل دهنده این بنا هستند. این مسجد دارای دو شبستان است. که پشت ایوان‌های شمالی و جنوبی قرار گرفتهاند. سردابه نیز در میان صحن واقع شده است.
در وسط صحن مسجد آب انبار، وضوخانه و سردابه قرار گرفتهاند که همگی در یک زیرزمین با سقفی پوشیده جمع شده بودند. برجستگی وسط حیاط مسجد همان سقف زیرزمین می‌باشد. سردابه مسجد شکل صلیب مانند دارد و داخل سنگهای رسوبی حفر شده است. این شیوه یکی از ویژگی‌های معماری دوران ایلخانیان محسوب می‌شود. رواقهای مسجد در اطراف ایوان‌ها قرار گرفتهاند و دو طبقه هستند. طاق‌های این مسجد دولایه ساخته شده است. ضخامت هر کدام از آنها 40 سانتیمتر و دهانه آن 7 متر می‌باشد. طاقها به شکل طاق و تویزه ساخته شده‌اند.
مسجد جامع های شهرهای مختلف ایران
در هر شهر تاریخی و قدیمی شما یک مسجدجامع می‌بینید. این مسجدجامع ها کارکرد مذهبی و سیاسی خاصی در دوران مختلف داشته‌اند. از این مساجد می‌توان به مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع گلپایگان، مسجد جامع ارومیه و مسجد جامع کاشان اشاره کرد.
ابرکوه
ابرکوه یکی از شهرهای پر رونق و با اهمیت قدیم یزد بود است. این شهر مسیر عبور کاروانهای جاده ابریشم بوده است. وجه تسمیه این شهر به خاطر قرار گرفتن این شهر روی دامنه صخره‌ای کوه است.
دیگر دیدنی های ابرکوه
از دیگر دیدنی های ابرکوه می‌توان سرو ابرکوه، یخچال خشتی ورودی ابرکوه، خانه آقازاده ابرکوه، منازه های نظامیه، خانه صولت(موزه مردم شناسی ابرکوه)، کویر ابرکوه، قلعه شهرسب، عمارت عزت آباد، سد تیزک، قلعه بداف، مسجد جامع هک و گنبد عالی ابرکوه به اشاره کرد.
مسجدهای جامع ایران
از دیگر مساجد جامع ایران می‌توان به مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع یزد، مسجد جامع ارومیه، مسجد جامع کاشان، مسجد جامع فهرج، مسجد جامع نایین، مسجد جامع ورامین، مسجد جامع قائن، مسجد جامع گلپایگان، مسجد جامع اردکان، مسجد جامع اردستان و مسجد جامع عتیق شیراز اشاره کرد.
مسیر دسترسی به مسجد جامع ابرکوه
میدان امام حسین، میدان اصلی شهر ابرکوه به حساب می‌آید و در مرکز شهر قرار گرفته است. در گوشه‌ای از میدان امام حسین مسجدی جلوه‌گری می‌کند که همان مسجد جامع شهر است.
آب و هوای شهر ابرکوه
جاذبه‌ها و دیدنی های ابرکوه به دلیل تاریخ و پیشینه‌ای که دارد، بسیار زیاد است. اگر قصد سفر به این شهر کویری را دارید، دانستن آب و هوا و شرایط جوی این شهر یکی از نکات مهم است. در این بخش آب و هوای شهر ابرکوه آورده شده است. با مراجعه به این بخش می‌توانید از شرایط جوی و دمایی این شهر در هر روز آگاهی یابید.
لوکیشن دقیق مسجد جامع ابرکوه
در بخشهای بالا در این مقاله به آدرس و مسیرهای دسترسی به این مسجد تاریخی اشاره شده است. اما برای یافتن این مسجد دیدنی، تنها داشتن آدرس و مسیرهای دسترسی کافی نیست. در این قسمت برای راهیابی و مسیریابی بهتر و ساده‌تر، لوکیشن دقیق این اثر تاریخی آورده شده است.
با مراجعه به این بخش و با کمک نرم افزارهای نقشه خوانی گوشی همراه هوشمند مانند گوگل مپ، براحتی می‌توانید بهترین مسیر برای رسیدن به این مسجد تاریخی و زیبا را بیابید.
اگر روش استفاده از نرم افزار گوگل مپ را نمی‌دانید، می‌توانید با کلیک بر روی این لینک، از روش استفاده از این نرم افزار نقشه‌خوانی، اطلاع یابید.
امتیاز شما به این صفحه:
مسجد جامع ابرکوه
مسجد جامع ابرکوه یکی از بناهای تاریخی ارزشمند و از دیدنی های ابرکوه است. در مقاله بالا به معرفی، تاریخچه، ساعت بازدید و آدرس مسجد جامع ابرکوه پرداختیم.