مسجد جامع ارومیه

مسجد جامع شهر ارومیه

شهر ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی، یکی از کلان‌شهرهای ایران است. این شهر قدمتی به تاریخ ایران دارد. با توجه به پیشینه‌ تاریخی که شهر ارومیه در ایران دارد، آثار و بناهای تاریخی بسیاری در خود جای داده است. وجود ویرانه‌هایی از آتشکده‌های قدیمی از دوران زرتشت گواه این مطلب است. یکی از قدیمی‌ترین بناهای شهر ارومیه مسجد جامع ارومیه است که روی ویرانه‌های یک آتشکده قدیمی ساخته‌شده است. در ادامه به معرفی این بنا از مساجد جامع ایران، پیشنه تاریخی مسجد جامع رضاییه، آدرس مسجد جامع ارومیه، ویژگی و بخش‌های مختلف، امکانات رفاهی و تلفن مسجد جامع ارومیه پرداخته ایم.

معرفی مسجد جامع

مسجد جامع ارومیه (مسجد رضاییه)، یکی از مساجد قدیمی در ایران است. قدمت این مسجد به قرن 7 هجری باز می‌گردد. روایت است که بنای اصلی و شالوده‌های این مسجد احتمالاً یک آتشکده بوده است که بعد از ورود اسلام به ایران ویران و بعدها در قرن هفتم هجری قمری این مسجد بر روی ویرانه‌ها ساخته‌شده است. این مسجد در نزدیکی بازار اصلی ارومیه و تقریباً در مرکز شهر ارومیه قرار دارد. مسجد جامع ارومیه در سال 1314 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 پیشینه تاریخی مسجد

اسناد و شواهد بدست آمده نشان می‌دهد، که در گذشته در محل کنونی این مسجد یک آتشکده زرتشتی قرار داشته است. بر اساس آثار به‌دست‌آمده بنای آتشکده به دوره قبل از انوشیروان عادل باز می‌گردد. درب ورودی آتشکده روبروی محراب اصلی باز می‌شده است که هم‌اکنون نیز آثاری از آن وجود دارد. حتی جایگاهی نیز برای موبدان در آن در نظر گرفته‌شده بود. بعد از ورود اسلام به ایران و گرویدن بسیاری از ایرانیان به دین اسلام این آتشکده نیز متروک و ویران‌شده است که بخش‌هایی از آن برجای‌مانده است. سال‌ها بعد به روی پایه‌های این آتشکده یک مسجد زیبا بنا نهادند.

تاریخ دقیقی از سال ساخت مسجد جامع ارومیه در دست نیست؛ اما از روی بنای مسجد و قدمت مواد به‌کاررفته در این مسجد آن را به دوره سلجوقینسبت می‌دهند. در دوره ایلخانی و در زمان حمله مغول‌ها بخش‌هایی از این مسجد تخریب و دوباره بازسازی شد. در دوره زندیه نیز این مسجد بار دیگر مرمت گشت. در این دوران بخش‌هایی از مسجد که در طول تاریخ ویران و تخریب‌شده بود، مرمت و بازسازی شد. در دوره صفویه نیز  بخش‌های دیگری از مسجد بازسازی شد. بعد از انقلاب اسلامی ایران و در دو دهه اخیر نیز بخش‌های دیگری از این مسجد قدیمی بازسازی‌شده است.

با وجود تمام مرمت‌ها و بازسازی‌های صورت گرفته بر روی بنای مسجد، همچنان کتیبه‌ها و گچ‌بری‌های قرن هفتم هجری قمری روی محراب آن بچشم می‌خورد. کتیبه‌های گچ‌بری شده با هنر هنرمندان زمان سلجوقی ساخته شده و با خط کوفی روی آن نوشته‌شده است. همین کتیبه‌ها قدمت بالای این مسجد را گواهی می‌دهد. با توجه به مرمت‌های صورت گرفته می‌توان بخش‌هایی از معماری‌های دوران مختلف را در سرستون‌ها، گنبد، تزیینات و طاق‌های مسجد مشاهده کرد که هرکدام نماد یکی از دوره‌های کهن ایران عزیز است.

مسجد جامع ارومیه کجاست؟

مسجد جامع ارومیه در محدوده بازار قدیمی ارومیه است. می‌توان از مسیرهای مختلفی به آن دسترسی داشت. نزدیک بودن به بازار ارومیه و همچنین نزدیکی به دیگر بخش‌های توریستی و فرهنگی ارومیه، باعث شده است که این مسجد هرساله پذیرای گردشگران زیادی باشد. شما به‌راحتی می‌توانید از خیابان‌های امام، بعثت 2، شهید باکری و شهید منتظری به این مسجد زیبا دسترسی داشته باشید. این مسجد یک ورودی از سمت داخل بازار ارومیه دارد، از سمت فضای بیرون نیز مسجد به سه معبر پیاده‌رو دسترسی مستقیم دارد.

ویژگی‌های مسجد جامع ارومیه

مسجد جامع ارومیه به دلیل اینکه در دوره‌های مختلف بازسازی‌شده است، بخش‌ها و ویژگی‌های مختلفی را در خود جای‌داده است.

این بخش‌ها عبارت‌اند از:

• شبستان گنبد دار قدیمی

هسته اصلی و اولیه این مسجد شبستان گنبد دار قدیمی آن است و نمونه‌ای از یک معماری اصیل اسلامی است. این گنبد با توجه به سبک معماری مربوط به دوره سلجوقیان است. این شبستان در دوره سلجوقی بنانهاده شده است، اما در دوره ایلخانی مرمت و بازسازی‌شده است. با توجه به اینکه شبستان در حالت عادی مربعی شکل است. در طبقه دیگر گوشه‌های آن به نحوی کارشده است که شبیه به محراب‌های هشت‌ضلعی شود. سپس این هشت‌ضلعی در طبقات بعدی تبدیل به 16 ضلعی شده و درنهایت طبقات بالاتر تبدیل به گنبد اصلی شبستان شده است. این سبک معماری مربوط به دوره ایلخانی است و به‌احتمال‌زیاد در هنگام مرمت مسجد به این شکل درآمده است.

• محراب تاریخی مسجد

شاید بتوان گفت که زیباترین بخش مسجد جامع ارومیه محراب آن است. این محراب که گچ‌بری شده با خطوط کوفی مربوط به دوره ایلخانی است. این محراب تقریباً 8 متر ارتفاع داشته و 6 متر نیز عرض آن است. نکته قابل‌توجه در این محراب وجود دو ستون در انتهای آن است که کتیبه‌هایی روی آن نسب شده است. این کتیبه‌ها به سال 676 هجری قمری تعلق داشته . بر اساس نوشته‌های روی کتیبه سازنده آن استاد عبدالمومن تبریزی است. این شاهکاری گچ‌بری شده یکی از زیباترین کتیبه‌های گچ‌بری شده در ایران است که در آن از خط رقاع (خط رقعه معروف‌ترین سبک خطاطی در بین اعراب) برای نوشته‌ها استفاده‌شده است.

محراب کنونی مسجد بر روی محراب قدیمی آن قرارگرفته است. محراب قدیمی مربوط به دوره سلجوقی است. در محراب دوره سلجوقی از خطوط کوفی در دورتادور محراب استفاده‌شده است.

• چهل‌ستون متصل به شبستان گنبد دار

طبق بررسی‌های انجام‌شده و اسناد بدست آمده، ساخت این چهل‌ستون در سال‌های بعد از ساخت  بنای اصلی مسجد جامع آغازشده است. در طی مرمت‌های متمادی که در سال‌های گذشته بر روی بنا صورت گرفته اشیاء قدیمی مربوط به دوره ایلخانی کشف‌شده است. شواهد نشان می‌دهد که در دوره ایلخانی مسجد جامع ارومیه بزرگ‌تر و در اوج زیبایی خود قرار گرفته است. در طول چند قرن گذشته صدمات زیادی به این چهل‌ستون واردشده که آن‌ها چندین بار و در دوره‌های مختلف مرمت و بازسازی‌شده‌اند.

• حجره‌های صحن مسجد

در دوران زندیه مسجد مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. در این دوره حجره‌هایی در صحن مسجد ساخته شد. این حجره‌ها بر اساس سنگ‌نوشته‌های که در آن‌ها به کار در سال 1184 هجری قمری بنا شده‌اند. نوع مواد و مصالح به‌کاررفته در این حجره‌ها نسبت به بخش اصلی و شبستان اصلی مسجد متفاوت است.

مسجدی تمام آجری

ویژگی جالب مسجد جامع ارومیه  تمام آجری بودن آن است. نوع آجرهای بکار رفته در آن متفاوت است. آجرهای استفاده‌شده برای گنبد و شبستان با آجرهای استفاده‌شده برای بخش صحن مسجد از دو نوع کاملاً متفاوت هستند. نوع گچ‌بری و تزئینات به‌کاررفته در صحن و شبستان مسجد بسیار زیبا است. به‌نحوی که گردشگران را به مناجات در این مکان مذهبی وادار می‌کند.

امکانات رفاهی اطراف مسجد جامع

مسجد جامع ارومیه دارای سه ورودی اصلی است. یک ورودی فرعی نیز از سمت بازار قدیمی ارومیه دارد. ورودی‌ها به حیاط و صحن مسجد راه پیدا می‌کنند. در بخش بیرونی مسجد نیز یک فضای سبز مناسب برای استراحت ایجادشده است. در اطراف مسجد و در فضای بیرونی، چندین محل به‌عنوان پارکینگ خودرو در نظر گرفته‌شده که مشکلی برای پارک کردن وسیله نقلیه وجود نداشته باشند.

سرویس بهداشتی مناسب در فضای سبز بیرونی مسجد قرار دارد. شما می‌توانید به‌راحتی بعد از بازدید از مسجد به‌سرعت خود را به بازار بزرگ و قدیمی ارومیه برسانید. در نزدیک مسجد نیز کافه، رستوران، فست فود و حتی داروخانه و درمانگاه نیز وجود دارد.

زمان بازدید و بهای ورودی مسجد جامع ارومیه

بازدید برای عموم از مسجد جامع ارومیه آزاد است اما برای بازدید باید ورودی پرداخت کنید. ورودی برای گردشگران خارجی کمی گران‌تر خواهد بود. بهای بلیط ورودی مسجد جامع ارومیه برای گردشگران داخلی ۳۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی ۲۰۰۰۰ تومان است.  متأسفانه در سال‌های اخیر بخش‌هایی از مسجد تخریب‌شده است و روند بازسازی و مرمت مسجد به‌کندی انجام می‌شود. حتی ممکن است در روزهایی از سال مسجد به‌طور کامل روی گردشگران بسته باشد. اگر به شهر ارومیه سفر کردید حتماً سری به این مسجد تاریخی بزنید. مدت‌زمان لازم برای بازدید و بررسی از مسجد جامع ارومیه تقریباً در حدود 30 الی 45 دقیقه است.

مسجدهای جامع ایران

از دیگر مساجد جامع ایران می‌توان به مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع یزد، مسجد جامع ورامین، مسجد جامع گلپایگان، مسجد جامع قائن، مسجد جامع فهرج، مسجد جامع نایین، مسجد جامع اردکان، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع عتیق شیراز، مسجد جامع کاشان و مسجد جامع ابرکوه اشاره کرد.

تلفن مسجد جامع ارومیه

برای بازدید از این مسجد تاریخی نیازی به هماهنگی نیست، اما در حال حاضر بعلت تعمیرات امکان بازدید از داخل آن میسر نیست(اردیبهشت 99). از آنجایی که بخش‌هایی از این مسجد در دست تعمیر است، جهت اطلاع از آن می‌توانید با این مسجد تماس گرفته و از وضع روند پیشرفت مطلع شوید.

۰۴۶۱-۲۲۲۴۸۹۹

آب و هوای شهر ارومیه

در زیر پیشبینی وضع آب و هوایی شهر ارومیه را در پنج روز آینده می‌توانید مشاهده کنید. و با توجه به این پیش‌بینی برنامه سفر و بازدید خود را تنظیم نمایید.
شهر ارومیه آب و هوای

درکلیپ زیر، تایم لپس کوتاهی از نمای بیرونی مسجد جامع ارومیه را مشاهده میکنید.

لوکیشن مسجد جامع ارومیه

در بخش بالا آدرس مسجد جامع آورده شده است. باز در قسمت پایین لوکیشن و موقعیت جغرافیایی این مسجد تاریخی را مشاهده می‌نمایید.

عکس‌های این پست را آقای توحید جعفرقلیزاده عزیز گرفته‌اند.