مسجد عتیق قدیمی‌ترین و معروف‌ترین مسجد شهر شیراز میباشد. مسجد جامع عتیق از مساجد جامع ایران با داشتن قدمت بسیار طولانی توانسته است در لیست بهترین و محبوب‌ترین جاذبههای توریستی و تاریخی شیراز به ثبت برسد. برای اولین بار بنای این مسجد قدیمی در سال ۲۸۱ هجری قمری ساخته و طراحی شد. زمان طراحی این بنا به زمان حکومت عمر لیث صفاری برمیگردد. همانطور که میدانید شیراز شهری با جاذبههای تاریخی و طبیعی بی شماری ست که هر گدام از آنها داستانی شنیدنی را در خود ثبت کرده است. تاریخ و جاذبه ها و دیدنی های شهر شیراز از دیرباز مورد توجه بسیاری از گردشگران و مسافران داخلی و خارجی بوده است. در این میان با معرفی مسجد عتیق شیراز می‌خواهیم شما را با یکی از بهترین‌های این شهر آشنا و دعوت به بازدید آن کنیم.
مسجد جامع عتیق
کشور ایران در تمامی دورههای مختلف تاریخی از فراز و نشیب‌های بسیاری برخوردار بوده است. یکی از این تغییرات را میتوان به ورود اسلام به ایران اشاره کرد. در این دوران شاهد ساخت و تاسیس مساجد و اماکن مذهبی بسیاری بوده‌ایم. آن اماکن مذهبی امروزه به عنوان یکی از نشانه‌های تاریخ و قدمت سرزمین ایران بهشمار می روند. مسجد عتیق شیراز یکی از بهترین و قدیمی‌ترین مساجد ساخته شده در شهر شیراز میباشد. این مسجد در طی دورههای مختلف از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. در حال حاضر به عنوان یکی از پرطرفدارترین و شناخته شده‌ترین مسجدهای شیراز بهشمار می‌رود. مسجد جامع یکی از کم نظیر‌ترین مساجد کشورمان بوده و با داشتن معماری بسیار خاص و طراحی بی‌نطیرش هر بیننده‌ای را مجذوب خود میسازد.
در ادامه مقاله سعی بر آن خواهیم داشت شما را با قدمت و تاریخچه مسجد جامع عتیق، آدرس مسجد، هزینه ورودی، معماری داخلی و خارجی و … آشنا می‌سازیم.
تاریخچه مسجد جامع عتیق
مسجد عتیق شیراز که با اسامی مسجد جمعه و آدینه شناخته می‌شود در شرق شاهچراغ بوده و از زیباترین جاذبههای تاریخی و مدهبی شیراز بهشمار می‌آید. همجواری این دو مکان مذهبی تا آنجایی ست که یکی از درب‌های ورودی به این مسجد به داخل حیاط شاهچراغ باز می‌شود. با توجه به بررسی‌های صورت گرفته و باور باستان شناسان مسجد عتیق شیراز بر روی بقایای عبادتگاهی کهن ( آتشکده ) ساخته و بنا شده است. این نوع ساخت و ساز مساجد و این روایات را میتوان در برخی مساجد دیگر همانند مسجد جامع گلپایگان و ..نیز دید.
ساختار و طراحی بناهای قبلی و قدیمی در ساخت مسجد جامع عتیق موثر بوده است. پایههای بنای مسجد گویای این امر هستند. این مسجد دارای قدمت بسیار طولانی و تاریخچه بسیار عمیقی است که به دلیل محدودیتهای کاوشی نمی‌توان به صورت دقیق قدمت عبادتگاه قبلی را شناسایی کرد. اما میتوان گفت ساخت آن عبادتگاه قدیمی به دورههای پیش از اسلام برمیگردد.
قدمت مسجد جامع عتیق به دوران دومین فرمانروای سلسله صفاریان برمیگردد که در بخش قبلی نیز اشاره کردیم. در زمان حکومت های دیگر و در دوران‌های مختلف تاریخی ساختمان این مسجد بارها مورد بازسازی قرار گرفت. با توجه به مرمت و بازسازیهای بسیاری که بر روی این بنای تاریخی صورت گرفته است، مسجد همچنان بدون تخریب بر پایههای خود استوار مانده است. این مسجد هرساله مقصد بازدید بسیاری از باستان شناسان و تاریخ شناسان واقع می باشد. در صورتی که علاقه بسیار به بازدید از جاذبههای تاریخی دارید میتوانید با شرکت در تورهای گردشگری فرصت بازدید از این مسجد را داشته باشید. این مسجد تاریخی با توجه به اسمی که دارید یکی از عتیقههای کهن ایران بهشمار می‌رود.
ساختمان مسجد عتیق
مسجد عتیق به دلیل داشتن معماری منحصر به فرد نسبت به دیگر مساجد شهر شیراز از ظاهر بسیار جذابی برخوردار میباشد. در هر چهار ضلع این ساختمان ویژگیهای بی‌نظیر معماری سنتی ایران نهفته است. این موضوع بسیار مورد توجه دوستداران و علاقه‌مندان معماری ایرانی واقع شده است. ضلع شمالی مسجد دارای دو درب ورودی ست که یکی از درب های در شمال شرقی و یکی در بخش شمالی قرار دارد. درب شمالی به درب دوازده امام معروف میباشد. در ضلع شمالی ساختمان مسجد نیز یک ایوان و شبستان به چشم میخورد. طاق نمای بلندی در این بخش وجود دارد که به طاق مروارید مشهور است. این طاق دارای سقف آجری و دو گلدسته بلند میباشد.
دالانی به سمت درب شمالی در بالای این طاق وجود دارد که شبستانی نیز در پشت آن وجود دارد. از این بخش در سال‌های اخیر به عنوان دفتر مسجد استفاده می‌شود. در ضلع غربی مسجد عتیق در ورودی شاهچراغ وجود دارد و میتوان شاهد رواق‌هایی بسیار زیبا در قالب ده دهانه در این بخش مشاهده نمود. در انتهای این رواق ها ورودی شبستان قرار گرفته است. معماری و طراحی ساختمان مسجد جامع عتیق به نحوی میباشد که هر فردی انگشت به دهان می‌ماند و محو زیبایی و پیچیدگی در عین سادگی معماری آن می‌شوند.
معماری بخش های شرقی و جنوبی مسجد عتیق شیراز
در ضلع جنوبی مسجد عتیق شیراز طاق نمایی بسیار پهن و بلندی وجود دارد که به دلیل تخریب آن در طول زمان در سال ۱۳۴۸ بازسازی و مرمت شده است. شبستان موجود در این ضلع از شبستان‌های قدیمی مسجد بهشمار می‌رود. این مهم را میتوان به راحتی در معماری و ظاهر بنای آن دید. این شبستان عرض بسیار کمی را دارا بوده و در هر دو طرف آن دو طبقه ساخته شده است. در عوض از سقف آجری و محراب بسیار ظریف و زیبایی برخوردار است. در دو سمت محراب شاهد دو ستون مارپیچی هستیم و سقف محراب با کاشی‌های آبی رنگ مقرنس کاری شده است. همچنین در کنار محراب میتوان یک منبر چوبی با ۱۳ پله ببینید که از زیبایی‌های معماری این بخش از ساختمان مسجد عتیق شیراز محسوب می‌شود. ضلع شرقی مسجد که پشت به آفتاب قرار دارد مانند ضلع جنوبی دارای طاق بلندی میباشد.
در داخل طاق این ضلع حدود ۸ طاق نمای کوچک وجود دارد. در سمت راست و چپ طاق میتوانید شاهد ۴ طاق نمای کوچک باشید. درست در پشت این طاق‌نماها ایوانی بزرگ قرار دارد. در سمت راست یکی از طاق نمای زیبا میبینیم که یکی از درب‌های ورودی مسجد میباشد. افراد برای رفتن به پشت بام مسجد بایستی به این ضلع ساختمان مراجعه کنند و با استفاده از راه پله‌های موجود خود را به پشت بام برسانند. البته به جز خادمان کسی اجازه و حق حضور در پشت بام مسجد را ندارد. شبستان مخروبه‌ای در ضلع شرقی مسجد مشاهده می‌شود که امروزه دیواره‌هایش کاملا تخریب و کف آن ماسه و شن میباشد.
آدرس مسجد عتیق
مسجد عتیق ضلع جنوب شرقی شاهچراغ در شهر شیراز قرار گرفته که این امر باعث بیشتر شدن جو روحانی این مکان شده است. گردشگران میتوانند با بهره مندی از اتوبوس‌های شهری خود را به این مسجد تاریخی برسانند. به این منظور باید سوار اتوبوس‌هایی شوند که از خیابان لطفعلی خان زند عبور می‌کنند. سپس در بلوار سیبویه و چهارراه مشیر از اتوبوس پیاده شوند. مسافران میتوانند از مترو نیز برای دسترسی به این مکان استفاده کنند که نزدیک‌ترین مترو واقع در این مکان ایستگاه متروی زندیه میباشد.
پس از پیاده شدن از مترو زندیه باید از تاکسی یا اتوبوس فاصله چند کیلومتری را برای رسیدن به مسجد عتیق طی کنید. گردشگران میتوانند با حضور در این مکان علاوه بر بازدید از مسجد عتیق شیراز فرصت بازدید از دیگر جاذبههای این منطقه را داشته باشند. به زبانی ساده تر این بنای تاریخی در بلوار سیبویه، خیابان حضرتی و در جوار آستان شاهچراغ قرار گرفته است. از جمله این جاذبه‌ها میتوان به بازار وکیل، مدرسه خان و مسجد نصیرالملک اشاره نمود.
این جاذبه تاریخی برای مسافران و گردشگران از محبوب‌ترین و پرطرفدارترین دیدنی‌های استان فارس میباشد، که با وجود قدمت بسیار طولانی هنوز استوار بر پایههای خود قرار گرفته است.
بهترین زمان بازدید از مسجد عتیق
برای بازدید از مسجد عتیق هیچ محدودیت زمانی وجود ندارد. گردشگران و توریست‌ها میتوانند در هر زمانی با توجه به شرایط خود به شهر فرهنگ و هنر شیراز سفر کنند و از این ساختمان تاریخی و قدیمی کشورمان بازدید بعمل آوردند. البته در صورتی که تمایل دارید به دور از شلوغی و ازدحام جمعیت از این مسجد دیدن کنید، پیشنهاد می‌شود اواخر شهریور و اوایل پاییز را در اولویت خود قرار دهید. بازدید از مسجد عتیق در شرایط اقلیمی خنک شهر شیراز برای گردشگران بسیار خوشایند خواهد بود. هم چنین میتوانند با سفر در این ایام از سال به شهر شیراز فرصت بازدید از دیگر جاذبههای طبیعی و تاریخی دیدن نمایند.
سفر با هزینههای مقرون به صرفه در فصل پاییز از جمله موضوعاتی میباشد که نظر هر فردی را به خود جلب کرده است. شما نیز میتوانید با شرکت در تورهای پاییزی به شهر شیراز از هزینههای ارزانی برخوردار شوید. البته توجه داشته باشید که بازدید از جاذبههای تاریخی و ساختمان های کهن این شهر ارزش هر هزینه‌ای را دارد و شما را با یک تجربه وضع نشدنی و رویایی در طول زمان دعوت میکند.
هزینه ورود به مسجد عتیق
یکی از موضوعاتی که مسافران و گردشگران در سفر به شیراز و بازدید از مسجد عتیق به آن توجه داشته باشند، هزینه و نرخ قیمت ورود با مسجد جامع عتیق شیراز می باشد؛ که در این خصوص میتوان گفت هزینه بازدید از این جاذبه تاریخی رایگان می باشد. مسافران میتوانند در ساعات ۸ تا ۲۰ شب با حضور در این مکان از این بنای باستانی بازدید بعمل آورند. مسجد عتیق از نظر باستان شناسی از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و افراد می توانند با مشاهده و گشت در این ساختمان به تاریخ کهن ایران و معماری سنتی کشورمان پی ببرند.
البته در صورتی که قصد دارید با ماشین شخصی خود به این شهر سفر کنید، بهتر است با تهیه نقشه مسیرهای شیراز به راحتی از جاذبههای توریستی و تاریخی آن دیدن نمایید. مسافران با حضور در این مکان محو زیبایی این آثار تاریخی شیراز شده و متوجه گذر زمان نخواهند شد. زیبایی معماری ساختمان و نقاشی های به کار رفته در نمای آن هر بیننده ای را مجذوب خود میسازد. پیشنهاد می‌کنیم ساعات اولیه روز را برای بازدید از مسجد جامع عتیق انتخاب کنید، چرا که در این ساعات افراد کمتری حضور داشته و با آرامش میتوانید از این اثر کهن دیدن کنید. از جمله دیگر موضوعاتی که باید به آن توجه داشته باشید رعایت نظافت و پاکیزگی است که این موضوع برای مردم بومی از اهمیت بسیاری برخوردار میباشد از این گردشگران باید بسیار دقت داشته و با احتیاط برخورد کنند.
مسجد عتیق و حافظ
یکی از بهترین و معروف‌ترین ادیبان قرن ۱۱ هجری با نام امین احمد رازی در کتاب چهار جلدی هفت اقلیم خود اینگونه بیان میکند حافظ شیرازی خود را ملزم کرده بود که هرشب به مسجد عتیق شیراز رفته و در آنجا به تلاوت قرآن بپردازد.
با در نظر گرفتن اینکه حافظ شیرازی از طریق حکومتی امرار معاش میکرد، شاه اسحاق اینجا مسئولیت دارالمصحف را به حافظ داده بود. از این طریق میتوان به صحت حرف امین احمد رازی در خصوص حضور حافظ به صورت مداوم در این مسجد پی برد. مسجد جامع عتیق برای حافظ شیرازی از اهمیت بسیاری برخوردار بود و بسیاری از اوقات و لحظات خود را با حضور در این مسجد تاریخی سپری میکرد.
علاقه مندان به اشعار حافظ شیرازی و دوستداران وی میتوانند با سفر به شیراز و حضور در این مسجد تاریخی در طول زمان سفر کنند و با گشت و گذار در ساختمان داخلی این مسجد قدیمی حضور حافظ لسان شیرازی را به وضوح درک و لمس نمایند. مسجد جامع عتیق به عنوان میراث فرهنگی کشورمان در لیست برترین و بهترین‌های ایران به ثبت رسیده است و با وجود اینکه شباهت اسمی مساجد موجود در اصفهان و دیگر شهرهای ایران مشاهده می‌شود اما با به گوش رسیدن مسجد عتیق ذهنمان به مسجد جامع شیراز پر می‌کشد که این دلیل اهمیت و محبوبیت این مسجد تاریخی میباشد.
مرمت و بازسازی مسجد عتیق شیراز
همانطور که در بخش‌های قبلی نیز اشاره کردیم، مسجد عتیق شیراز در دورههای مختلف توسط مسئولین و افراد مختلف مرمت و بازسازی شده است. از این رو میتوان گفت با داشتن مقاومت و استحکام بالا یکی از قدیمی‌ترین و محکم‌ترین بناهای ایران میباشد. از جمله مرمت‌های انجام شده در این مسجد تاریخی در دورههای مختلف میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
_ در زمان اتابکان فارس (نیمه قرن ششم هجری قمری و دوره حکومت ضعف سلجوقی در فارس)
_ در زمان حکومت سلطان ابراهیم میرزا، پسر شاهرخ گورکانی
_ چندین مرتبه در حکومت صفوی
_ در سال ۱۳۱۵ شمسی با کمک مردم و همکاری اداره باستان شناسی کشور
تاریخچه این مسجد را میتوان با توصیفات برخی از بزرگان کشور دانست. برای مثال مقدسی از جهانگردان مهم در قرن چهارم هجری قمری مسجد جامع عتیق را یکی از هفت عجایب دنیا بهشمار آورد. ابن بطوطه یکی از معروف‌ترین سیاح قرن هشتم هجری قمری مسجد تاریخی عتیق را زیباترین و بزرگ‌ترین مسجد‌ها دانسته است. این مسجد تاریخی و کهن در سال ۱۳۱۰ در ۱۵ دی ماه به عنوان میراث ملی کشور به ثبت رسید.
با توجه به این موضوع میتوان به اهمیت مسجد عتیق شیراز در مقایسه با دیگر مساجد تاریخی کشورمان پی‌برد. سالانه با ورود انبوهی از گردشگران و مسافران به شیراز شاهد بازدید بسیاری از افراد از این بنای تاریخی می‌باشیم. اگر تا به امروز فرصت سفر به شیراز را نداشته‌اید، در اولین فرصت برنامه سفر یه این شهر تاریخی را پی ریزی کنید.
دارالمصحف مسجد عتیق
در نیمه قرن هشتم هجری در حیاط مسجد عتیق بنایی با نام دارالمصحف ساخته و بنا شده است؛ که زمان ساخت این بنا به دوران فرمانروایی اسحاق اینجو برمیگردد. ایشان یکی از معروف‌ترین و نام آورترین فرمانروایان آن دوران است و بر فارس و اصفهان حکومت میکرد. این بنا برای نگهداری کتاب قرآن در نظر گرفته شده بود و حافظ شیرازی نیز بیشتر در این بنا حضور داشت و با دیگر حافظان قرآن به تلاوت مشغول بودند. هم چنین کاتبان نیز در زمان تلاوت، به نوشتن مشغول می‌شدند. در زمان حکومت اسماعیل صفوی در این بنا یک کتاب قرآن سی جزئی وجود داشت، که در تمامی صفحات آن نام مسجد نوشته شده است.
امروزه این قرآن مشهور در کنار قرآن‌های دیگر بنای دارالمصحف در موزه پارس شیراز به بازدید عموم مردم قرار داده شده است. دارالمصحف مسجد عتیق بنایی چهارگوش بوده و در هر گوشه آن ستون مدور وجود دارد. کتیبه این بنا یکی از نمونه بارز هنر خطاطی کشورمان میباشد، که به خط ثلث نوشته و شامل اشعار عربی میباشد. پیر یحیی جمالی صوفی کسی است، که این اثر بی نظیر را خلق کرده و بر شگفتی این مسجد تاریخی افزوده است. مرمت این بنا تنها در سال ۱۳۱۰ به همراه بازسازی مسجد عتیق صورت گرفته است. برای ساخت بنای دارالمصحف از سنگ و گچ استفاده شده است.
مسجدهای جامع ایران
از دیگر مساجد جامع ایران میتوان به مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع یزد، مسجد جامع ارومیه، مسجد جامع ورامین، مسجد جامع گلپایگان، مسجد جامع فهرج، مسجد جامع نایین، مسجد جامع اردکان، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع کاشان و مسجد جامع ابرکوه اشاره کرد.
جاهای دیدنی شیراز
دیدنی های شیراز را به راحتی نمی‌توان لیست کرد. با این حال از دیگر جاهای دیدنی شیراز میتوان به آرامگاه سعدی یا سعدیه، باغ ارم، حمام وکیل شیراز، بازار وکیل، آرامگاه حافظ یا حافظیه، خانه زینت الملوک، مسجد وکیل، کاخ کوروش کبیر، پاسارگاد، نقش رستم، مسجد نصیرالملک، عمارت شاپوری، دروازه قرآن، مسجد امام سجاد، خانه گلشن(هتل سنتی گلشن) و تخت جمشید اشاره کرد.
اهمیت مسجد عتیق در صنعت گردشگری شیراز
با توجه به تمامی توضیحاتی که در خصوص مسجد عتیق شیراز در متن بالا ارائه دادیم، میتوان به اهمیت این بنای تاریخی در صنعت گردشگری و توریستی شهر شیراز پی برد. به گونه‌ای که میتوان گفت وجود این بنای تاریخی یکی دیگر از دلایل محکم سفر به شهر شیراز و بازدید از دیدنی‌های شهر شیراز است. قدمت و ابهت این بنا در کنار حضور تاریخی حافظ شیرازی، تاثیر بسیاری در جذابیت این بنا درمیان گردشگران و مسافران شیراز دارد. مسجد عتیق یکی از مهمترین مواردی میباشد، که شیراز را به یکی از معروفترین‌های قطب گردشگری در کشورمان تبدیل کرده است. هم چنین میتوان گفت وجود مساجد متعدد در این منطقه نشان از مذهب و اعتقادات قوی مردم آن میباشد، که در حال حاضر نیز اهمیت بسیاری به مساجد تاریخی و اماکن عبادتگاهی خود می‌دهند.
آب و هوای شهر شیراز
شهرهای جنوبی ایران به سبب موقعیت جغرافیایی خود دارای آب و هوایی گرم است. در برنامه‌های طبیعتگردی و گردشگری همیشه یکی از مهمترین مواردی که قبل از حرکت باید بررسی شود، شرایط جوی و دمایی مقصد است. در این بخش شرایط آب و هوایی شهر شیراز آورده شده است. شما میتوانید با مراجعه به این بخش از آب و هوا و دما این شهر آگاهی یابید.
لوکیشن دقیق مسجد عتیق شیراز
در قسمت بالا به آدرس و مسیرهای دسترسی به مسجد تاریخی جمعه شیراز اشاره شد. در این قسمت برای راحتی گردشگران، لوکیشن دقیق این مسجد آورده شده است. با مراجعه به این قسمت شما میتوانید با کمک گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این بنای تاریخی را به سادگی مسیریابی کنید.
عکس‌های این پست را سرکار خانم نسترن احمدزاده عزیز ثبت نموده‌اند.
امتیاز شما به این صفحه:
مسجد جامع عتیق شیراز
مسجد جامع عتیق با عمر بیش از هزار سال از دیدنی های شیراز است. در مقاله بالا به معرفی، تاریخچه، آدرس، ساعت بازدید و هزینه بلیط مسجد عتیق شیراز پرداختیم.