موزه تماشاگه زمان یا خانه حسین خداداد بنایی قدیمی و دو طبقه از جاهای دیدنی تهران در محله زعفرانیه است، که حدود ۸۰ سال قدمت دارد. پیشینه این بنا به دوره قاجاریه برمیگردد. این ملک در سال ۱۳۴۲ توسط تاجری به نام حسین خداداد خریداری شده است. در ادامه این مطلب ابتدا تاریخچه ساختمان تماشاگه زمان را شرح میدهیم. سپس به معرفی موزه تماشاگه زمان تهران و کلکسیون ساعتهای ارزشمند موجود در موزه ساعت میپردازیم. همچنین تزیینات و معماری ارزشمند عمارت به خصوص اتاق اصفهانیها را مورد بررسی قرار میدهیم. در ادامه آثار موجود در موزه از جمله کلاژهای خلاقانه هوشنگ فروتن، کلکسیون ساعتهای قرن 17 تا 20، ساعتهای قاجاری، گاه شمار جلالی، ساعتهای کارت زنی و مانند آن را شرح میدهیم. در نهایت موقعیت شهری موزه زمان تهران، آب و هوای شهر تهران و دیدنی های تهران در اطراف موزه زمان را بررسی میکنیم.

این اثر تاریخی در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
تاریخچه ساختمان موزه تماشاگه زمان
ساختمان موزه تماشاگه زمان، با حدود 700 متر مربع زیربنا در محوطه ای با مساحت حدود 5000 متر مربع واقع شده است. این عمارت به لحاظ دارا بودن هنرهای گچ بری، کاشی کاری، مقرنس و گره چینی از بناهای برجسته زمان به شمار می رود. عمارت حسین خداداد در ابتدا در یک طبقه ساخته شده بود و بنای نخستین آن از خشت و گل و از اسکلت چوبی برخوردار بوده است. اما بعدها مورد مرمت قرار گرفته و اکنون از اسکلت فلزی برخوردار است. البته تغییراتی چند در داخل بنا هم به وجود آمده است.

به دستور حسین خداداد مالک بنا، با مقاومسازی ساختمان و احداث یک طبقه روی همکف تغییراتی در بنا ایجاد شد. خداداد به دلیل علاقهای که به احیای هنر طراحی و گچبری در ایران داشت، بهترین استادکاران را به استخدام گرفت. گچ بریهای این بنا دوازده سال به طول انجامید و در سال ۱۳۵۶ به پایان رسید. حسین خداداد بختیاری یک سال در آن خانه زندگی کرد و پیش از انقلاب اسلامی ایران به آمریکا سفر کرد. پس از پیروزی انقلاب ایران، تمام دارایی او از جمله این ساختمان توسط بنیاد مستضعفان مصادره شد. تماشاگه زمان هماکنون با نام موزه تماشاگه زمان برای بازدید عموم دایر است.
معرفی موزه زمان
موزه زمان به عنوان نخستین موزه ساعت در ایران، در یکی از زیباترین عمارتهای تاریخی تهران یعنی خانه حسین خداداد واقع شده است. در واقع این موزه از حدود 16 سال پیش تاکنون در این عمارت تاریخی زیبا دایر شده است. در این موزه مجموعهای نفیس از ابزارهای گاهشماری و ساعتهای تاریخی در معرض تماشای بازدید کنندگان قرار گرفتهاند. البته اینها تنها دیدنیهای موزه تماشاگه زمان به شمار نمیروند. بنای تاریخی تماشاگه زمان، خود منحصرا موزهای از تزیینات و هنرهای زیبای معماری ایرانی است. به هر گوشه از این عمارت تاریخی که بنگرید، ساعتها غرق در هنر استادکاران ایرانی خواهید شد. همه عناصر این بنا از گچ بریها و یزدی بندیهای زیبا گرفته تا محوطه سرسبز و سرشار از آرامش آن، دست به دست هم دادهاند تا ساعاتی فوق العاده را برای بازدید کنندگان رقم بزنند.

ورودی محوطه موزه تماشاگه زمان
در ابتدای ورود به محوطه موزه تماشاگه زمان، با حیاط و باغی بسیار سرسبز و دلپذیر با تزیینات آجر و کاشی متناوب روی دیوارها روبرو هستیم. فضای سبز و حوض دو بخش جدا نشدنی از بناهای سنتی ایرانی هستند، که در این باغ نیز به خوبی نمایان شدهاند. در همان راستای اصلی عمارت، حوضی بسیار زیبا کشیده شده که وظیفه تهویه هوای داخلی عمارت را هم بر عهده داشته است. در واقع جریان هوا با عبور از این حوض، طراوت و خنکی دلپذیری پیدا میکند. این جریان هوای خنک سپس از طریق پنجرههای سراسری بنا به محیط داخلی نفوذ میکند. به این ترتیب بدون وجود کولرهای آبی و تجهیزات پیشرفته از سیستم تهویه هوای طبیعی برخوردار میشود.

در محوطه سرسبز تماشاگه زمان برخی ساعتهای تاریخی از جمله ساعت آفتابی، ساعت شنی، ساعت آبی و ساعت سوختی نظرها را به خود جلب میکنند. این تازه مقدمهای است برای کلکسیون آثار نفیسی که در داخل موزه قرار دارد. البته در سالهای اخیر یک رستوران و کافی شاپ هم به محوطه سرسبز این مجموعه اضافه شده که پذیرای بازدید کنندگان است. در ادامه به معرفی برخی ساعتهای موجود در محوطه میپردازیم.

-
ساعت آبی
ساعت آبی یکی از اختراعات بشر است که برای مشخص کردن زمان در دوران باستان به کار برده میشد. ساعتهای آبی در حدود 2 هزار سال قبل پیشرفتهترین ابزار برای تشخیص زمان به شمار میرفتند. این ساعتها نسبت به انواع دیگر از دقت بسیار بیشتر و خطای کمتری برخوردار بودهاند. ساعتهای آبی توسط جریان آب کار میکردند. این ساعتها در واقع یک ظرف درجه بندی مخصوص داشتند، که در زیر آن سوراخ ریزی داشت.
ابتدا این ظرف را از آب پر میکردند. سپس آب از سوراخ ریز زیر ظرف قطره قطره خالی میشد. به این ترتیب سطح آب موجود در ظرف نشانگر زمان بود. البته ساعتهای آبی هم خود انواع مختلفی داشتهاند. بر اساس پژوهشهای انجام شده به نظر میرسد کاربرد ساعتهای آبی در ایران بیش از نقاط دیگر جهان بوده است. یکی از این ساعتهای آبی هم اکنون در محوطه موزه تماشاگه زمان در معرض نمایش بازدید کنندگان قرار دارد.

-
ساعت آفتابی
ساعتهای آفتابی ابزارهایی برای سنجش زمان توسط نور خورشید هستند. این ساعتها در حدود 5500 سال پیش به وجود آمدند. ساعتهای آفتابی از یک صفحه و میلهای عمود بر آن تشکیل میشوند. این میله عمودی که شاخص نامیده میشود، در ساعات مختلف روز سایهای بر صفحه زیرینش میاندازد. این صفحه مدرج است و زمانهای مختلف بر روی آن مشخص شده است. با سایه میله که بر این صفحه مدرج میافتد، زمانهای مختلف شبانه روز از یکدیگر تشخیص داده میشوند. نمونهای از این ساعتهای آفتابی در محوطه موزه تماشاگه زمان به چشم میخورد.
-
ساعت شنی
ساعتهای شنی یکی دیگر از ابزارهای سنجش زمان هستند، که اغلب برای زمانهای اندک استفاده میشوند. در واقع عملکردی شبیه به کورنومتر دارند. این ساعتها از دو مخزن شیشهای تشکیل شدهاند که توسط شیاری باریک به یکدیگر متصل شدهاند. در یکی از این مخازن شیشهای مقداری شن وجود دارد، که از مخزن بالایی به سمت مخزن پایینی سرازیر میشود. زمان سرازیر شدن کامل شنها از بالا به پایین، به عنوان زمان واحد در نظر گرفته میشود. هر بار که همه شنها به مخزن پایین منتقل میشوند، ساعت را برمیگردانند تا دوباره شنها به سمت مخزن بعدی سرازیر شوند. به این ترتیب زمان انجام کارها را میسنجند. یکی از این ساعتهای شنی در محوطه موزه تماشاگه زمان قرار دارد.

-
ساعت روغنی
ساعت روغنی یکی دیگر از انواع ساعتهای باستانی موجود در موزه تماشاگه زمان است. ساعتهای روغنی از جمله لوازم چند منظوره بودند، که در زمانهای قدیم کاربردهای متنوعی داشتند. این ساعتها از یک مخزن مدرج حاوی روغن و یک فتیله تشکیل میشوند. با روشن کردن فتیله از روغن موجود در مخزن به عنوان سوخت استفاده میکردند. به علاوه بر اساس سطح روغن باقی مانده، زمان را هم تشخیص میدادند. اما از همه اینها که بگذریم این ساعتهای روغنی، روشنی بخش شبهای تاریک هم بودهاند.

-
ساعت آبی مکانیکی
ساعت آبی مکانیکی یکی دیگر از ساعتهای متمایز موجود در محوطه موزه تماشاگه زمان است. ساعتهای آبی مکانیکی را در واقع میتوان نوع پیشرفته ساعتهای آبی دانست. این ساعتها از دو مخزن روی هم تشکیل میشوند، که آب از مخزن بالایی به سمت پایینی هدایت میشود. در مخزن پایینی چوب پنبهای را روی چوبی قرار میدادند. با بالا آمدن سطح آب، چوب پنبه به سمت بالا هدایت میشد و به دندانههای چرخ دنده برخورد میکرد. به این ترتیب عقربه روی آن حرکت میکرد و زمان را مشخص میکرد.

-
ساعت شمعی
ساعتهای شمعی از دیگر زمان سنجهای تاریخی موجود در محوطه موزه تماشاگه زمان هستند. این ساعتها در ایران بیشتر با نام پی سوز شناخته میشدند. ساعتهای شمعی همانگونه که از نامش مشخص است، از یک شمع تشکیل میشوند که بدنه آن مدرج شده است. با روشن شدن شمع و کوتاه شدن بدنه آن به مرور زمان، ساعت را مشخص میکردند.
-
ساعت طنابی
ساعت طنابی یکی دیگر از ساعتهای موجود در موزه تماشاگه زمان است، که در معرض تماشای بازدید کنندگان قرار دارد. درواقع ساعت طنابی در واقع یک طناب است، که در طول آن به فواصل یکسان گرههایی ایجاد میکردند. هر یک از این گرهها در حکم واحد زمان بودند. سپس طناب را میسوزاندند. در نهایت بر اساس تعداد گرههایی که باقی مانده ساعت را میسنجیدند.
کافه رستوران ریبار
کافه رستوران ریبار در محوطه زیبا و سرسبز موزه تماشاگه زمان واقع شده است. بنابراین پس از تماشای این موزه تاریخی میتوانید ساعاتی را در این رستوران استراحت کنید و از غذاهای خوشمزه آن صرف کنید.

طبقه اول
پس از عبور از محوطه موزه تماشاگه زمان و فضاهای سرسبز آن، به ورودی عمارت میرسید. با عبور از درگاه ورودی، فضای میانی عمارت را مشاهده میکنید. این فضا در واقع فضای ارتباطی اتاقها و پاگرد پلهها را شامل میشود، که با اختلاف ارتفاعی اندک بخش ورودی را از پاگرد راه پله جدا کرده است. با ورود به این فضا گچبریهای شگفت انگیز بنا در نظر اول پدیدار میشوند. این گچبریهای هنرمندانه آنقدر مدهوشتان میکنند، که ممکن است بازدید از موزه را از یادتان ببرند. البته کمی که جلوتر بروید، زیبایی و شکوه ساعتهای نفیس و تاریخی این طبقه، شما را به سفری در زمانهای دور میبرند. در طبقه اول مجموعه دو فضای تالار اصلی و اتاق اصفهانیها وجود دارند، که از زیباترین فضاهای این عمارت به شمار میروند.
تالار اصلی
تالار اصلی در طبقه اول، سالن بزرگ و وسیعی است، که با یک درب دو لنگه از سایر فضاها جدا شده است. در این تالار دو ستون بسیار زیبا قرار دارد، که بر روی آنها گچبریها و آینه کاریهای هنرمندانهای انجام شده است. همچنین تزیینات زیبای گچبری و گرهچینی پنجرههای متعدد آن نیز هر بینندهای را مدهوش خود میکند.

- اتاق اصفهانیها
در طبقه اول بنا اتاقی بسیار با شکوه به چشم میخورد، که از زیباترین بخشهای عمارت محسوب میشود. این اتاق که به اتاق اصفهانیها مشهور شده است، چشم هر بینندهای را خیره میکند. طرح گچبری این اتاق برگرفته از اتاق موزیک کاخ عالی قاپوی اصفهان و به سبک دوره صفویه می باشد. سقف اتاق هم برگرفته از نقوش فرشهای مشهور اصفهانی است و از طرح های خشتی برای اجرای سقف شده استفاده است. گچ بریهای بی نظیر این اتاق به تنهایی از سال 1353 تا 1356 طول کشیده است.
طرحهای این اتاق به تشعیر معروف هستند. در این اتاق و در قسمت زیرین محراب تابلوی گچ کاری شده بسیار زیبایی موجود است، که حتما نظرتان جلب می کند. این اثر، معروف به تابلوی آفرینش است، که توسط استاد عیسی خان بهادری از شاگردان کمال الملک اجرا شده است. در تابلوی آفرینش طرح آدم و حوا و سیمرغ را مشاهده میکنید. گوشههای سقف نیز مقرنس سه پایه ای با روکش طلا کار شده، که در این روکش 99% مس و 1% طلا به کار رفته است. طراحی و اجرای نقوش روی دیوارها از هنر تنگبری استفاده شده است. همچنین طرح شیشههای آن به دلیل جلوگیری از ورود حشرات به داخل طراحی شده است. معمار اتاق اصفهانی ها سه برادر به نام روحانی بودهاند که چنین هنری را اجرا کردهاند.

سیری در تاریخ ساعتهای قرن 17 تا 20
در طبقه نخست ساختمان تماشاگه زمان سیر تکامل انواع ساعتهای مکانیکی نفیس در قرنهای 17 تا 20 میلادی به نمایش گذاشته شدهاند. از جمله این ساعتهای تاریخی نفیس میتوان به ساعت شاهینی، ساعت آونگی، ساعت دیواری، ساعت ایستاده و ساعت رومیزی اشاره کرد. ساعتهای این دوران که برخی به سبک لویی شانزدهم و ناپلئون سوم تهیه شدهاند، اغلب از تزیینات هنرمندانهای برخوردارند. در بسیاری از آنها هنرهایی همچون معرق، مجسمه سازی و مینا کاری به چشم میخورد. اینها همه نشان از اهمیت تزیینات در این دوره تاریخی دارد، که حتی در صنعت ساعت سازی هم نمود پیدا کرده است.

در میان کلکسیون ساعتهای طبقه اول، ساعتهای اهدایی از رجال سیاسی کشورهای دیگر و شخصیتهای مهم تاریخی هم به چشم میخورد. یکی از ساعتهای منحصر به فرد موجود در این قسمت، ساعت تاقچهای است، که در سال 1313 خورشیدی در قورخانه تهران تولید شده است. روی این ساعت تصویری از رضا شاه پهلوی به چشم میخورد. از دیگر آثار متمایز این طبقه ساعت رومیزی دیگری است که قدمت آن به قرن 19 میلادی باز میگردد. این ساعت فرانسوی از جنس برنز است و با آبکاری طلا پوشانده شده است. این ساعت از نوع ماه کوک است. یعنی باید ماهیانه کوک شود. تزیینات این ساعت به سبک لویی شانزدهم است و روی آن تصویری از هومر شاعر و حماسه سرای یونانی به چشم میخورد.
طبقه دوم
دسترسی به طبقه اول مجموعه توسط راه پله باریک و ال شکل عمارت میسر است. پس از ورود به بنا و گذر از راهرویی باریک به فضای راه پله میرسیم، که توسط دو پله کوتاه از بخش ورودی مجزا شده است. پنجرههای سراسری بلند در راه پله با گره چینیهای زیبا و شیشههای رنگی به فضا جلوه بیشتری بخشیده است. طبقه بالا از چندین اتاق مجزا تشکیل شده است، که برخی از آنها توسط فضاهای ارتباطی به یکدیگر متصل شده اند.
این فضاها توسط مجموعهای از ساعتهای جیبی نفیس متعلق به شخصیتهای تاریخی، هنری، سیاسی آراسته شدهاند. البته ساعتهای ویژه دیگری از جمله ساعت کارتزنی و نگهبانی، ساعت کشتی، انواع ساعتهای مچی و گاهشمارهای ایرانی از جمله گاهشمار جلالی هم به چشم میخورد. همچنین در این طبقه مجموعهای از ساعتهای مربوط به عهد قاجار از جمله ساعت آفتابی ناصرالدین شاه قاجار و ساعتهای احمد شاه و مظفرالدین شاه قاجار هم در معرض نمایش قرار دارند.

ویترین گرد تعمیرات
به محض این که از پلهها بالا بروید و قدم به طبقه دوم بنا بگذارید، ویترینی گرد در میانه فضای ورودی نظرتان را به خودش جلب میکند. در این ویترین انواع مختلفی از ابزار آلات تعمیرات ساعت از جمله عقربه کش، آچار ساعت، سوهان، فرچه، چاقوی ساعت سازی، طلق کش، سیم چین، سوزن روغن مالی، سمبه و مانند آن به چشم میخورد.
کلکسیون ساعت افراد برجسته
یکی از جالبترین بخشهای موزه زمان، کلکسیون ساعتهای اهدایی از جانب شخصیتهای برجسته تاریخی است. در این کلکسیون که در طبقه دوم عمارت قرار دارد، ساعتهای افراد برجستهای از جمله جمشید مشایخی، احترام برومند، محمد علی کشاورز، دکتر حسابی، داوود رشیدی، شهید باکری، شهید آوینی، مصطفی رحماندوست و امثال آنها به چشم میخورد.

کلاژهای خلاقانه هوشنگ فروتن
آثار هوشنگ فروتن یکی از کلکسیونهایی است، که در طبقه دوم موزه تماشاگه زمان به چشم میخورد. هوشنگ فروتن هنرمندی است که با استفاده از قطعات ساعتهای از کار افتاده و قدیمی، کلاژهای ابتکاری و هنرمندانهای خلق کرده است. همین موضوع منجر به متمایز شدن آثار هنری او در جهان شده است. فروتن خلق این آثار خلاقانه را از سال 1367 آغاز کرده است. برخی از هنرهای ارزشمند این هنرمند در طول سالهای 2013 و 2014 میلادی در ایالات متحده آمریکا به نمایش گذاشته شدند.
ساعت کارت زنی
ساعت کارتزنی یا ساعت ثبت زمان و شیفتهای کاری، یکی از آثار خاص موجود در موزه تماشاگه زمان است. شاید باورش سخت باشد اما در زمانهای قدیم هم ساعت کارتزنی برای ثبت زمان ورود و خروج افراد در کارخانهها وجود داشته است. این ساعت که به نظر میرسد به سازمان راه آهن متعلق بوده است، توسط شرکت آمریکایی سیمپلکس تولید شده است.
گاه شمارهای تاریخی
گاهشماری و تعیین فصلها یکی از موارد مهم در زمانهای قدیم بوده است. به همین سبب بخشی از طبقه دوم موزه زمان به گاهشمارهای تاریخی مختلف از جمله گاه شمار معروف جلالی، اسطرلاب و کره سماوی اختصاص داده شده است. همچنین معرفی مورخان و تقویم نویسان معروف و ماکت کتیبه بیستون هم در این طبقه قابل مشاهده هستند. از جمله آثار دیگری که در این طبقه به چشم میخورد، میتوان به تقویمهای قومی مذهبی ایرانی از جمله تقویم عبری، تقویم زرتشتی، تقویم ارامنه، تقویم طبری و تقویم کردی اشاره کرد.

موقعیت شهری موزه تماشاگه زمان
همانگونه که پیشتر نیز اشاره کردیم.، موزه تماشاگه زمان (خانه حسین خداداد) که به نام موزه زمان هم شناخته میشود، یک خانه تاریخی مربوط به دوره قاجار است. این موزه در خیابان زعفرانیه تهران واقع شدهاست. برای دسترسی به این بنا راههای مختلفی را پیش رو دارید. اگر از وسیله شخصی برای رسیدن به این عمارت استفاده میکنید، باید ابتدا خود را به خیابان ولیعصر تهران برسانید. سپس راه خود را به سوی شمال این خیابان در پیش بگیرید. پس از عبور از چهارراه پارک وی، به خیابان زعفرانیه وارد شوید. موزه تماشاگه زمان، در خیابان کافی آباد واقع شده است. اما اگر از وسایل نقلیه عمومی استفاده میکنید، باید تاکسی یا اتوبوسهای تجریش را سوار شوید و در ایستگاه باغ فردوس پیاده شوید. با اندکی پیاده روی از این ایستگاه به موزه زمان میرسید.
ساعات بازدید و بلیط موزه زمان
موزه تماشاگه زمان در 6 ماهه نخست سال از شنبه تا چهارشنبه ساعت 9 صبح لغایت 18 و در 6 ماهه دوم سال، از ساعت 9 صبح لغایت 17 درهای خود را به روی بازدیدکنندگان میگشاید. این موزه در روزهای پنجشنبه، جمعه و تعطیلات رسمی با یک ساعت تاخیر باز میشود.

بلیط موزه زمان برای بازدیدکنندگان داخلی 6 هزار تومان و برای بازدید کنندگان خارجی 20 هزار تومان است. البته برای ورود به محوطه این موزه نیازی به تهیه بلیط نخواهید داشت.
دیدنی های تهران اطراف موزه تماشاگه زمان
موزه زمان با جاذبههای دیدنی بسیاری احاطه شده است. موزه سینما و باغ فردوس یکی از جاذبههای دیدنی اطراف آن هستند، که ارزش وقت گذراندن را دارند. اگر برای دسترسی به این موزه از وسایل نقلیه عمومی استفاده کرده باشید، حتما از مقابل باغ فردوس رد میشوید. کاخ سعدآباد از دیگر جاذبههای تاریخی اطراف این موزه است. البته تماشای کامل مجموعه سعدآباد چندین روز زمان نیاز دارد. اگر هم به خرید و پاساژگردی علاقمند باشید، پاساژ پالادیوم در همان نزدیکیها قرار دارد. در این پاساژ انواع برندهای معروف به چشم میخورد. همچنین فود کورت موجود در این پاساژ هم انتخاب مناسبی برای صرف یک وعده غذایی خواهد بود. اما اگر به گردش و طبیعت علاقمندید، شاید بهتر باشد به بام تهران در توچال بروید و از تفریحات مفرح آن استفاده کنید. با اندکی پیاده روی در توچال، تهران را در زیر پای خود احساس خواهید کرد.
از دیگر جاهای دیدنی تهران در این نزدیکی میتوان به پارک نیاوران، تکیه نیاوران، کاخ سعدآباد، امامزاده صالح، باغ فردوس تهران، خانه موزه فرهاد مهراد، موزه سینما، باغ موزه هنر ایرانی، تکیه تجریش، تکیه حصاربوعلی، هیومن پارک(پارک بدن)، موزه نقشه و مجموعه تاریخی نیاوران(کاخ نیاوران، باغ کتیبه ها، موزه اختصاصی خودرو، کوشک احمدشاهی) نام برد.

آب و هوای تهران
برای یک گشت و گذار عالی و بازدید خوب لازم است، تا از شرایط آب و هوایی مطلع باشیم. بدین منظور در بخش زیر پیشبینی آب و هوای شهر تهران را در پنج روز آینده مشاهده میکنید.
تهران آب و هوا
لوکیشن دقیق موزه تماشاگه زمان تهران
در بخشهای بالا آدرس موزه زمان تهران آورده شد. در این بخش برای سهولت لوکیشن دقیق موزه زمان آورده شده است. با کمک گوشی همراه هوشمندتان به راحتی میتوانید تا رسیدن به این جاذبه تاریخی تهران مسیریابی نمایید.
موزه تماشاگه زمان تهران
موزه تماشاگه زمان یا خانه حسین خداداد از جاهای دیدنی تهران در محله زعفرانیه شهر تهران است. در مطلب بالا به معرفی، تاریخچه، ساعت بازدید و آدرس موزه زمان تهران پرداختیم.