موزه رشتی دوزی در عمارت كلاه فرنگي رشت، موزه‌اي براي جلوه‌گري هنر غني و اصيل استان گيلان است. در اين محتوا تلاش شده است تا به معرفي رشته‌ي رشتي‌دوزي يا قلاب دوزي رشت از صنایع دستی ایران، معرفي موزه رشتي‌دوزي در عمارت كلاه فرنگي شهر رشت، نقوش و انواع و قلاب‌دوزي رشتي و اساتيد برجسته آن پرداخته شود.

رشتيی دوزی چيست؟

رشتي‌دوزي يا قلاب دوزي رشت نوعي رودوزي است كه در ابعاد و اندازه‌هاي مختلف با استفاده از نخ‌هاي ابريشم طبيعي، مصنوعي، ويسكوز در پارچه ماهوت (پارچه زمينه) در رنگ‌ها و گل‌هاي اصيل به صورت سنتي با دست دوخته مي‌شود.

قلاب دوزی در گذشته در شهر رشت به دليل جغرافياي طبيعي اين استان، براي پرورش كرم ابريشم بسیار رايج بود و به همین دلیل به آن رشتی دوزی می‌گویند. برخي خاستگاه اين هنر را شهر رشت مي‌دانند اما در ساير شهرهاي ايران عزيزمان اين هنر نيز رايج است. اما قلاب‌دوزي‌ رشت به دليل تنوع رنگ، فراواني ابريشم به كار رفته و تنوع تكنيك‌هاي دوخت متمايز با ساير قلاب‌دوزي‌هاي ايران است.

نمونه‌ي ارزشمند و قديمي از قلاب‌دوزي‌ رشتي در چادر محمد شاه قاجار است كه در موزه هنر کلیولند آمریکا نگهداري مي‌شود. رشتي‌دوزي در دوره‌ی قاجاريه با قيمت بیشتری نسبت به قالی و فرش ايراني به خارج از کشور صادر می‌شد. اين امر نشان دهنده‌ي رونق و شناخته و معروف بودن رشتي دوزي در دوره‌ي قاجاريه در استان گيلان بود.

سازمان يونسكو در سال 1380 نام قلاب دوزي رشتي به نام اصيل و بومي‌اش رشتي‌دوزي تغيير داده است. اين هنر در آثار ملي ميراث فرهنگي و معنوي ايران به ثبت رسيده است. خوشبختانه تلاش‌هايي براي بازگرداندن اين هنر به اوج شكوفايي‌اش در شهر رشت در حال انجام است. احداث موزه دائمي رشتي‌دوزي در عمارت كلاه فرنگي يكي از كارها است.

موزه رشتی دوزی در عمارت كلاه فرنگی رشت

عمارت کلاه فرنگی رشت ساختماني مربوط به دوره‌ي قاجاريه است كه در ضلع جنوبی باغ محتشم شهر رشت واقع شده است. اين عمارت در چهار طبقه بنا شده است. در طبقه‌ي دوم اين عمارت، موزه رشتي‌دوزي جهت حمایت از هنرمندان این رشته در بهمن 1400 بازگشايي شده است.

 

در اين موزه انواع نقوش و طرح‌ها و انواع قلاب دوزي رشتي به نمايش گذاشته شده است. آثار به نمایش گذاشته شده مجموعه‌ي فاخر است كه از هنرمندان اين رشته خريداري شده است. همچنين قرار است آثار مربوط به قلاب دوزي‌هاي رشتي موجود در موزه‌هاي كشور به اين موزه‌ي قلاب‌دوزي رشت منتقل شود.

همچنين در موزه رشتي دوزي يا رودوزي سنتي كارگاه‌هاي متعددي نظير معرفي پارچه و نخ اين هنر، آشنايي با تكنيك‌هاي رشته قلاب‌دوزي رشتي و غيره با اطلاع رساني از طريق پيج اينستاگرامي rashtidouzi.museum برگزار مي‌شود. و همچنين جهت اطلاع بيشتر در مورد بازديد از موزه و شركت در كارگاه‌ها با شماره 01333366810 تماس حاصله فرماييد.

نقوش قلاب دوزي رشتي

نقوش قلاب دوزي رشتي اغلب ساخته و پرداخته ذهن دوزنده اين هنر است. اكثرا اين طرح‌ها از گذشته، از نسلي به نسل ديگر منتقل شده است. قرينه بودن طرح‌ها و نقش‌ها در اين هنر دست، اهميت زيادي دارد. معمولا نقوش قلاب‌دوزي رشتي به نقش‌هاي قالي و طرح‌هاي سنتي گيلان شبهات زيادي دارد.

از نقوش و طرح‌هاي اين قلاب دوزي مي‌توان به بازوبندي، بند رومي، موضوعات بزمي، شکارگاهی، رزمي، تك چهره، بته جقه‌اي شاخ گوزني، بته جقه اي ترمه اي، بته جقه اي قهر و آشتي، گل بادامي، قاب قابي درختي، گل و بوته، گل و مرغ، مجالس شاهانه، داستانهاي ادبي و عرفاني، صورت خورشيدي، لچك ترنج افشان، سروچه، پيچك ترنجي، شمسه‌اي ترنجي، كتيبه‌اي، هندسي، گل حاشيه‌اي، محرماتي راست كج، طرح‌هاي اسليمي و گل‌هاي شاه عباسي و ساعتي اشاره نمود. نقوشي كه در حال حاضر بازار بهتري دارد، نقوش كهن كج بوته‌اي، ترنج و گرد است.

انواع قلاب دوزي رشتي

انواع قلاب‌دوزي رشتي شامل قلاب دوزي ساده، به شيوه تكه دوزي و به شيوه معرق است. در قلاب دوزي ساده، پس از طراحي و نقش‌پردازي، با استفاده از نخ‌هاي ابريشمي رنگين، روي تمام سطوح پارچه قلاب دوزي انجام مي‌شود. معمولا در اين نوع قلاب‌دوزي، نقوش اصلي رنگ‌هاي پر رنگ و خطوط خارجي نقوش با رنگ‌هاي كمرنگ دوخته مي‌شود.

در قلاب‌دوزي به شيوه تكه دوزي، پس از پياده كردن نقش‌ها روي زمينه ماهوت (پارچه زمينه)، به اندازه كادرهايي معين از ماهوت رنگارنگ برش داده مي‌شود. سپس آنها را به طور برجسته در جاي طرح روي زمينه قرار داده مي‌شود و به پارچه زيرين وصل مي‌شود، بعد از آن قلاب‌دوزي شروع مي‌شود. در اين روش، نقشي كه دوخته مي‌شود، برجسته‌تر از تكه‌دوزي ساده است.

در قلاب دوزي به شيوه معرق، پس از طراحي نقش‌ها، كادر هايي مشخص از ماهوت (پارچه زمينه) را در مي‌آورند و با ماهوت‌هايي از رنگ ديگر جايگزين مي‌كنند و سپس دور آن قلاب دوزي مي‌كنند. همینطور در اين روش دو يا چند رنگ پارچه را روي پارچه زمينه با انواع نقوش و انواع نخ‌هاي ابريشم رنگين قلاب دوزي مي‌كنند. و در موزه رشتی دوزي در عمارت كلاه فرنگي رشت سعي شده است تا اين صنايع به درستي براي بازديدكنندگان معرفي شود تا كمكي به احيا و رونق اين دست دوز در خاستگاه اصلي‌اش شود.

كاربرد رشتي دوزي

از اين نوع قلاب دوزي بيشتر براي تزيين جانماز، سجاده، بقچه و سوزنی عروس، پرده، روکش مقابر بزرگان، کلاه، بيرق و علامات عزاداري استفاده مي‌شد. در دهه‌هاي اخير از اين صنايع دستي زيبا، كاربردهاي مدرني مثل مانتو و لباس، كيف، رويه كفش، زير بشقابي، روميزي، كوسن، روتختي، روفرشي، ساك، زير بشقابي و زير ليواني و غيره است.

اساتيد برجسته رشته‌ي رشتي‌دوزي

 از اساتيد برجسته رشته‌ي رشتي‌دوزي مي‌توان به استاد عباسعلي بي پناه اشاره كرد. ايشان به دلیل کهولت سن، این هنر اصيل را به دخترانش مریم، معصومه و مرضیه بی پناه سپرده است.

جاهای دیدنی رشت

از دیگر دیدنی های رشت می‌توان به بازار رشت، میدان شهرداری رشت، مرداب سراوان، دریاچه سقالکسار، موزه باستانشناسی رشت، خانه میرزاکوچک خان جنگلی و موزه روستایی اشاره کرد.

آب و هوای رشت

برای بازدید از دیدنی های رشت اطلاع از وضع آب و هوای شهر مورد نیاز است. به همین خاطر در ادامه پیشبینی وضع آب و هوای شهر باران را در پنج روز آینده ملاحظه می‌کنید.

رشت آب و هوا

لوکیشن موزه رشتی دوزی رشت

در بخش بالا گفتیم که آدرس این موزه عمارت کلاه فرنگی در باغ محتشم رشت است. با این حال برای سهولت بیشتر در مسیریابی در ادامه لوکیشن دقیق موزه رشتی دوزی عمارت کلاه فرنگی رشت را مشاهده می‌نمایید.

عکس‌های این مطلب را جناب آقای حجت مرادخانی و جناب آقای شهرام تغابنی عزیز ثبت نموده‌اند.