موزه عکسخانه شهر تهران، عجیب بوی گذشته را می­‌دهد. این ساختمان که در قلب شهر بنا شده است، سیر تکامل دوربین‌­هایی که امروزه به راحتی مورد استفاده قرار می­‌دهیم، را به نمایش گذاشته است. این بنا از جاهای دیدنی تهران برای علاقه‌مندان به موزه است. آرشیو عکس­‌های گذشتگان از پرتره­‌ها و عکس‌‌های خانوادگی گرفته تا عکس بناها، فرصت قدم زدن در ایران عهد قاجاریه را فراهم می­‌کند. در این مطلب سعی داریم، به معرفی، توصیف بخش­‌های مختلف، ساعات بازدید موزه عکسخانه میدان هفت تیر و مسیر دسترسی موزه عکسخانه شهر بپردازیم. همچنین نگاهی به تاریخچه عکس و عکاسی در جهان و ایران می‌اندازیم.

معرفی موزه عکسخانه شهر

بنای موزه عکسخانه شهر در سال 1374 به همت بهمن جلالی از عکاسان به نام کشورمان، افتتاح شد تا تاریخ عکاسی ایران را به تصویر بکشد. اولین موزه تخصصی عکس در ایران و به گفته خیلی­­‌ها در خاورمیانه همین موزه است.

مساحت ساختمان موزه 250 متر مربع بود. در سال 1394 فضای داخلی آن را بازسازی و مرمت کردند، مساحت ساختمان را به 275 متر مربع افزایش دادند.

توصیف موزه عکسخانه شهر

اولین چیزی که در ورود به موزه عکسخانه شهر توجه شما را به خود جلب می­‌کند، کاشی­کاری فیروزه‌­ای رنگی است که سر در آن عنوان “عکاسخانه آنتوان خان” حک شده است. این عکاسخانه متعلق به حدود 120 سال پیش است. آنتوان سوریوگین عکاسی گرجی-ارمنی تبار بود که زندگی ایرانیان از دوره ناصرالدین شاه تا سلطنت رضا شاه را با دوربین خود به تصویر کشید. او برای این کار، به تمام شهرهای ایران سفر کرد و با عکاسی از تمام زوایای زندگی آنان یک کتاب تاریخ تصویری از آن زمان برای ما به یادگار گذاشت.

عکاسخانه معروف او با نام عکاسخانه آنتوان خان در خیابان علاءالدوله(فردوسی امروز)، در ضلع شرقی میدان مشق واقع شده بود. مشتری­‌های او اکثرا اعیان و اشراف، خانواده‌های سلطنتی و همچنین خارجی های مقیم و مسافران بودند.

بعد از ورود به موزه با بخش‌­های متعددی رو­به­‌رو می­‌شوید. نمایشگاه شماره یک و دو که محل چیدمان و قرارگیری اشیا موزه هستند. این اشیا شامل دوربین‌­ها، عکس­‌های قدیمی، کارت پستال­‌ها و نگاتیوهای شیشه‌­ای می‌­شوند. هر کدام از اشیا بیانگر داستان­‌ها و خاطرات مختلفی هستند، که از عمر اکثرشان بیش از یک قرن می‌­گذرد.

بخش های اصلی موزه عکسخانه شهر

در نمایشگاه شماره یک، دوربین­‌های قطع بزرگ و ابزار و ادوات مختلف عکاسی برای ظهور عکس موجود هستند. این اشیا به ترتیب تاریخ اختراع آنها تا سال 1900 میلادی چیدمان شده­‌اند. دوربین­‌های قطع بزرگ حجم و وزن زیادی دارند. روی سه‌­پایه استفاده می­‌شدند و در حال حاضر هم به عنوان دوربین­‌های آتلیه­‌ای مورد استفاده هستند. دوربین­‌های زیبایی که در این نمایشگاه می‌­بینید، اکثرا دوربین‌­های استودیویی، جعبه‌­ای، فانوسی هستند.  این بخش از نمایشگاه هر از چند گاهی میزبان نمایشگاه­‌های موقت و دوره‌­ای نیز هست.

در نمایشگاه شماره دو، دوربین‌­های قطع متوسط و کوچک از سال­های 1900 تا 1970 به نمایش گذاشته شده‌­اند. دوربین­‌های قطع متوسط و کوچک از دوربین­‌های قطع بزرگ سبک­تر و قابل حمل هستند. دوربین­‌های دو لنزی انعکاسی، دوربین­‌های فیلم فوری و استریوسکوپ یا جهان­نما از دوربین­‌هایی هستند، که در این بخش قرار داده شده‌­اند. علاوه بر این­ها پروژکتورهای پخش اسلاید، چند دوربین فیلمبرداری و یک نمونه استودیو قدیمی نیز در این گالری وجود دارند. فضای میانی این نمایشگاه محلی برای گردهمایی­‌های مرتبط با موزه است.

بخش های فرعی موزه عکسخانه میدان هفت تیر

بخش بعدی موزه مربوط به گالری عکس‌­ها، کارت پستال­‌ها و نگاتیوهای شیشه­‌ای است. تعداد زیادی از عکس­‌ها مربوط به زمان قاجار و دوران پهلوی اول است. از جذاب­ترین اسناد موجود در اینجا، نگاتیوهای شیشه­ای است که از لحاظ تاریخی بسیار ارزشمند هستند. از بین آنها می­توان آرشیو محمد حسن میرزا آخرین ولیعهد قاجاری و احمدخان ملک ساسانی را نام برد.

این عکس‌­ها و نگاتیوها صحنه­‌های مختلفی از جمله پرتره‌­های خانوادگی، مردم عادی، مبارزین و مجاهدین و مناظر و ابنیه تاریخی را به تصویر کشیده­‌اند. زیر بعضی از آنها نوشته و مهر عکاس موجود است.

یکی دیگر از بخش­های این موزه کتابخانه آن است. این کتابخانه در ابتدا داخل فضای موزه قرار داشت. اما پس از مرمت و بازسازی در سال 1394 به فضایی مستقل انتقال یافت. بیشتر از 600 عنوان کتاب لاتین و فارسی در زمینه عکاسی، در این کتابخانه موجود است. گردآوری این حجم از کتب، نشریات و مجلات در زمینه تخصصی عکاسی، این بخش از موزه را تبدیل به یک دانشگاه کرده است.

در بخش دیگری از موزه، لابراتوار قرار دارد. این لابراتوار محل چاپ عکس و ظهور فیلم است، که با هماهنگی قبلی در اختیار دانشجویان قرار می­‌گیرد. بخش‌­های دیگر این موزه مربوط به اتاق­‌های پرسنل و بخش اداری، مخزن موزه و فروشگاه می­‌شود. مخزن یا انبار موزه مکانی است که در آن اشیایی را که به نمایش نمی‌گذارند، نگهداری می­‌کنند. گاه­گاهی نیز نمایشگاهی برپا می‌­کنند، تا این اشیا را به نمایش بگذارند.

نگاهی به تاریخچه عکس و عکاسی جهان از دید موزه عکسخانه شهر

اگر بخواهیم ریشه عکاسی را پیدا کنیم، بیراه نیست که دوربین عکاسی امروزه را الهام گرفته از اتاقک تاریک ابن هیثم بدانیم. اتاق تاریک در واقع جعبه تاریکی بود، همراه با یک روزنه برای عبور نور که تصویری وارونه و واضح ایجاد می­‌کرد. ابن هیثم این جعبه را در قرن پنجم هجری برای مشاهده کسوف اختراع کرد.

 بعدها یک ریاضیدان به نام جروم کاردانو یک عدسی محدب بر روی روزنه جعبه نصب کرد. این کار باعث شد وضوح تصویر به صورت قابل توجهی در این جعبه زیاد شود. اما در این مرحله هنوز نمی­توانستند، تصاویر را به چاپ برسانند.

تا اینکه یک شیمیدان آلمانی به نام شولدرز کاغذی حساس به نور کشف کرد. در واقع او به صورت اتفاقی متوجه شد، کاغذی که آغشته به نیترات و آهک می­‌شود، در اثر تابش نور سیاه می­‌شود. این موضوع تحول بزرگی در صنعت عکاسی به وجود آورد. جالب اینجا است که در ابتدا عموم مردم ظاهر شدن عکس­‌ها را چیزی جز سحر و جادو نمی­‌دیدند. دیدن تصویری که به یک­باره بر روی کاغذی سفید پیدا می‌­شد، برای آنها غیر قابل باور بود. از آن زمان به بعد صنعت عکاسی کم­کم پیشرفت کرد و با کلی تغییرات در طی سالیان دراز به شیوه امروزی در آمد.

بررسی تاریخچه عکاسی در ایران

اما اینکه عکاسی چگونه و از کجا به ایران رسید، داستانی جالب و گیرا دارد. از آن جایی که دوربین عکاسی در آن زمان­ها کالایی لوکس به حساب می­آمد، این موضوع طبیعی است که اولین دوربین وارد کاخ سلطنتی شود. اولین دوربین عکاسی در اواخر حکومت محمدشاه قاجار و شروع حکومت ناصرالدین شاه وارد ایران شد. ناصرالدین شاه علاقه خیلی زیادی به عکاسی داشت و از هر موقعیتی برای گرفتن عکس استفاده می­‌کرد. نتیجه عکس­‌های او همان عکس­های زنان قاجاری است که امروزه در دنیای مجازی دست به دست می­شود. علاقه و حمایت وی از عکاسی باعث رشد و گسترش این هنر در تاریخ ایران شد.

کار کردن با دوربین­‌های اولیه کار بسیار سختی بود. و خریدن دوربین به علت قیمت بالای آن برای عوام ممکن نبود. برای همین حرفه­ای به نام عکاس­باشی در ایران به وجود آمد. که البته این لقب عکاس­باشی را ناصرالدین شاه به افراد حرفه­ای در این رشته داد. عکاس­باشی­‌ها نیز بیشتر مشغول عکس­برداری از اشراف و درباریان بودند.

موضوع عکس­‌ها کم­کم از دیوار کاخ­‌ها و بناهای زیبا و زندگی اشرافی پایین آمد، و با آغاز جنبش مشروطه رنگ و بوی دیگری به خود گرفت. در آن دوره عکاسی از چهره­‌های مبارز و مشروطه­‌خواه رواج پیدا کرد. شاید بتوان گفت عکس‌­ها از همان دوره به سمت موضوعات اجتماعی کشیده شدند. در دوره پهلوی اول، عکس‌­ها راه خود را به مطبوعات باز کردند. تحولات اساسی در صنعت عکاسی از این دوره پدید آمد. موضوعات عکاسی گسترده شد. دسترسی و کار کردن با آن تقریبا برای عموم جا افتاد. در دوره پهلوی دوم نیز تمامی تجهیزات و فنون غربی عکاسی وارد ایران شد. شیوه مدرن عکاسی همراه با تجهیزات پیشرفته تا به امروز همراه ماست.

اشیای موزه عکسخانه شهر چطور جمع‌­آوری شده‌اند؟

برخی از اشیای موزه عکسخانه خریداری شده است. بخش دیگری را نیز کلکسیونرها به موزه اهدا کرده‌­اند. این اشیا ابتدا باید مورد تایید قرار گیرند. پس از تایید به ثبت می‌­رسند و برای آنها شناسنامه صادر می­‌شود. این شناسنامه به نام فرد اهدا­کننده و یا حتی فروشنده آن به ثبت می‌­رسد. چرا که هر کدام از این عکس­‌ها و اشیای داخل موزه، از لحاظ تاریخی و هنری بسیار ارزشمند هستند. این مستند­­­سازی اشیا باعث حفظ این ارزش‌ها می‌­شود.

ساعات بازدید موزه عکسخانه شهر

بازدید از موزه عکسخانه شهر همه روزه به جز در ایام تعطیلات رسمی امکان پذیر است. ساعات بازدید هم از شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8:30 صبح تا 14:30 است. روزهای پنجشنبه نیز می‌­توانید از ساعت 8:30 الی 13:30 از این موزه جالب و دیدنی بازدید کنید.

شماره تماس: 88848993

مسیرهای دسترسی به موزه عکسخانه شهر

موزه عکسخانه در خیابان بهار شیراز واقع شده است. کمی پایین­تر از میدان بهار شیراز بوستان محلی بهار قرار دارد، که دقیقا در کنار آن ساختمانی جلب توجه می‌کند، که همان موزه عکسخانه است. ایستگاه‌­های متروی هفت­ تیر و شهید مفتح نزدیک‌­ترین مسیر دسترسی به موزه هستند.

آب و هوای شهر تهران

یکی از مهم‌ترین نکاتی که قبل هر سفر و گردشگری باید آن را بررسی کرد، آب و هوا و شرایط جوی مقصد است. در این بخش برای اینگه سفر و گردشی خوش در شهر تهران داشته باشید، آب و هوای این شهر آورده شده است. با مراجعه به این بخش می‌توانید از آب و هوای این شهر در هر روز آگاه شوید.

تهران آب و هوای

لوکیشن دقیق موزه عکاسخانه شهر

در بخش‌های بالا به آدرس و مسیرهای دسترسی به این موزه دیدنی اشاره شده است. برای مسیریابی بهتر در این قسمت لوکیشن دقیق این موزه آورده شده است. با مراجعه به این قسمت و با کمک نرم افزار گوگل مپ گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این موزه دیدنی را به سادگی و راحتی مسیریابی کنید.

اگر روش استفاده از گوگل مپ را نمی‌دانید، بر روی این لینک کلیک کرده تا شما را در استفاده از این نرم افزار یاری کند.

عکس‌های این مطلب را جناب آقای دکتر فرزین اشراقی عزیز ثبت نموده‌اند.