میدان نقش جهان در قلب شهر اصفهان قرار دارد. میدان مستطیلی شکل با تاریخ صفویه محصور شده است. بناهایی که در دور تا دور این میدان تاریخی و قدیمی قرار دارد، از شاهکارهای دوره صفوی بشمار می‌آیند. ادامه متن به معرفی میدان، تاریخچه، طراح، معماری، سفرنامه‌های مربوط به این میدان، ساعت بازدید، اماکن تاریخی نزدیک، عکس در روز و شب از میدان و کافه‌های میدان نقش جهان اصفهان خواهیم پرداخت.

بی‌مهری در دوران قاجار

این میدان تاریخی در دوران قاجار مورد بی‌مهری و تخریب قرار گرفت، به گونه‌ای که بسیاری از اماکن آن تخریب شد. سقف‌ها و کاشی کاری‌های گنبدی شکل بازار از بین رفت. این مکان مهم امروزه به میدان امام شهرت دارد. متاسفانه تاریخ شهر اصفهان به مردی به نام مسعود میرزا یا همان ضل السلطان برمی‌گردد. فردی که بخاطر اصیل نبودنش از سمت مادر نتوانست شاه ایران شود. و همین بغض و عقده سبب شد، تا بخش زیادی از تاریخ اصفهان را نابود کند. در دوران حکم رانی او بر اصفهان عمارت‌های زیادی یا بصورت کامل خراب شد، یا فروخته شد و به سمت تخریب پیش رفت.

تصور بفرمایید، با این حجم از تخریب در زمان او و حتی در سال‌های معاصر اصفهان، به سبب آثار دیدنی بسیار به نصف جهان شهره است. اگر این تخریب‌ها صورت نمی‌گرفت، شهر اصفهان چه جنت مکانی می‌شد. به امید خدا به زودی در پستی کامل به خیانت‌های ضل‌السطان خواهیم پرداخت.

میدان نقش جهان

نقش جهان یا همان میدان شاه، در شمال شهر اصفهان و در دل مجموعه تاریخی نقش جهان قرار دارد. اين ميدان كه به دستور شاه عباس اول صفوي ساخته شد، زماني در پايين‌ترين قسمت شهر بود. كه به هدف گسترش و توسعه شهر بنا نهاده شده بود. اين ميدان رفته رفته جاي مركز قديمي شهر را گرفت و به شكل امروزي درآمد. نام نقش جهان بدين سبب بر اين ميدان نهادند، كه محل احداث آن بر روي زمين باغي به نام نقش جهان بود.

این میدان بزرگ و تاریخی، دومین میدان بزرگ جهان است و حتی از میدان سرخ روسیه نیز بزرگ‌تر است. دور تا دور این میدان زیبا را بناهایی مشهور که هر کدام در نوبه خود بی‌نظیر اند، قرار دارد و به اهمیت این میدان افزوده است. گردشگرانی که به شهر تاریخی اصفهان آمده اند، از میدان نقش جهان به عنوان شاهکاری زیبا و بزرگ یاد می‌کنند. در اطراف میدان کالسکه‌هایی برای حمل و نقل و گردش دور میدان وجود دارد، که با سوار شدن بر آنها سیری در تاریخ می‌توان زد(ولی نمی‌دانیم چرا برای سیری در تاریخ حتما باید بر دوش حیوانی نجیب قرار بگیریم…).

طراحان و معماران میدان نقش جهان

معماران و طراحان این مکان تاریخی، افرادی هوشمند و خلاق در تاریخ هنر ایران بوده اند. افرادی چون شیخ بهایی، استاد محمد رضا اصفهانی و استاد چیره دست علی اکبر اصفهانی از جمله طراحان این میدان و اماکن اطراف میدان هستند. گواه این مطلب همین بس که نام استادان علی اکبر و محمدرضا اصفهانی در بالای سر در مسجد شیخ لطف الله و مسجد شاه حک شده است.

معماری میدان نقش جهان

میدان تاریخی و قدیمی نقش جهان، یکی از میدان‌هایی ست، که به شکل مستطیل ساخته شده است. بطوريكه طولي معادل 500 متر و عرض آن 165 متر دارد. دور تا دور آن حجره‌هایی ست تاریخی که امروزه محل عرضه صنایع دستی اصفهان است. اين ميدان در گذشته مركز اقتصادي شهر اصفهان بوده است. سردر مشهور و قديمي قيصريه در شمال ميدان قرار دارد، كه ورودي بازار جذاب و شگفت‌انگيز اصفهان بوده و در حال حاضر است.

نمای میدان نقش جهان از مناره مسجد جامع عباسی

در ویدیوی زیر ویدیوی میدان نقش جهان را از مناره مسجد جامع عباسی ملاحظه می‌نمایید.

 

 

میدان نقش جهان اصفهان از دید گردشگران و صیاحان

مجموعه تاریخی نقش جهان بخصوص میدان بزرگ که با همین نام خوانده می‌شود، همواره مورد توجه گردشگران خارجی بوده است. بگونه‌ای که این میدان به دلیل اندازه و هماهنگی که در ساخت آن صورت گرفته و کاربرد آن به عنوان میدان چوگان، مورد حیرت و تحسین گردشگران و مورخان اروپایی قرار گرفته است.

جهانگرد مشهور و معروف فرانسوی در یکی از سفرنامه‌های خود درمورد بازدیدش از میدان نقش جهان اصفهان این‌گونه گفته است: من نیازی به حل مسئله مهمی ندارم، که مانند فیثاغورث یونانی در جهت آن تلاش کنم. برعکس برای من کاملا محرز است و با اطمینان کامل می‌وانم عنوان کنم. که هیچگونه بنایی در دوران متمدن و شهر نشین امروزی وجود ندارد. که از هرجهت، چه تقارن عمارات و چه زیبایی، قابل قیاس با این میدان باشد. این تنها تفکرات و اعتقاد من نیست. چرا که دیگر اروپائیان مانند ایتالیایی‌ها که متخصص معماری‌اند، این عقیده را دارند.

تاریخچه میدان نقش جهان اصفهان

اگر از پیشینه میدان شاه یا میدان نقش جهان را بخواهید بدانید، باید گفت که تاریخی بیش از صفویه داشته و به دوران تیموریان باز می‌گردد. این میدان قبل از پایتختی اصفهان در عهد صفویه، باغی بسیار وسیع و خرم به نام نقش جهان بوده است و علت نام نقش جهان نیز به همین علت است. در دوره شاه عباس اول این میدان باشکوه گسترش داده شد و به شکل امروزی در آمد. در اطراف این میدان به دستور شاه عباس صفوی، مشهورترین و عظیم‌ترین بناهای تاریخی اصفهان همچون عالی قاپو، مسجد شیخ لطف الله، سر در قیصریه و مسجد عباسی بنا شد.

اين ميدان در گذشته از ديدگاه اقتصادي، سياسي و اجتماعي جايگاه خاصي داشت. گواه اين مطلب برگزاري جشن‌ها، رژه(سان دیدن نیروهای نظامی) و مسابقات مختلف ورزشي از جمله چوگان و تير اندازي ست كه همه ساله در دوران صفويه برگزار مي‌شده است. حتی در بعضی از منابع آمده است، که در این میدان در زمان صفویه به بازیه قپق اندازی مشغول بودند.

قپق اندازی بازی بوده است، که سوارکاران جسمی را بر روی چوبی بلند، در حال یورتمه رفتن باید می‌زدند. حال این جسم سیب، خربزه یا دیگر اجسام بوده است. و شاه حتی این بازی را رویت می‌کرده و به برنده سکه‌هایی هدیه می‌داده است. هنوز دو دروازه سنگي چوگان كه يكي در شمال و ديگري در قسمت جنوبي اين ميدان است، باقي مانده كه يادگاري از آن دوران است.

ساعت بازدید از میدان نقش جهان اصفهان

برای بازدید از میدان نقش جهان همه روزه پذیرای گردشگران است و محدودیت زمانی وجود ندارد. مسجد شاه در روز‌های جمعه و مسجد شیخ لطف الله به هنگام اقامه نماز تعطیل است.

و در مورد بلیط هم خدا رو شکر یا متاسفانه، به این خاطر که میدان در وسط شهر و وسط هیاهوی شهر است، ورودیه ندارد. این موضوع به این خاطر که کنترلی برای صیانت و حراست و مدیریت وجود ندارد، نکته‌ای منفی است. حتی در سالیانی نه چندان دور، در داخل این میدان هم ماشین‌ها تردد می‌کردند.

اماكن تاريخي در ميدان نقش جهان

مسجد شاه(مسجد امام)

 كه در قسمت جنوبي اين ميدان واقع است و يكي از مشهور‌ترين مساجد موجود در اصفهان است.

زيرا از زيبايي خاصي از لحاظ كاشي‌كاري و رنگ برخوردار است. اين مسجد به مسجد جامع شاه عباسي شهرت دارد.

طراحی این بنا و عظمتش دیدنی است. داخل ایوان‌های این مسجد محل مناسبی برای عکاسی است.

مسجد شيخ‌لطف‌الله

 در قسمت شرقي ميدان خودنمايي مي‌كند و نمونه‌اي از معماري ايراني اسلامي ست.

این مسجد براستی یکی از زیباترین کاشی‌کاری های ممکن را دارد.

جو معنوی و زیبایی جذاب این مسجد شما را مسحور خواهد کرد. درست است، که محیط بازدید این مسجد به ظاهر کوچک است، اما اگر در آرامش و با دیده‌دل بنگرید، دلتان نمی‌آید که از این مسجد خارج شوید… بازی نور آفتاب در رنگ‌های کاشی‌ها و معماری زیبای این بنا شما را مجذوب خواهد کرد. ورودیه‌های نوری که در هر ساعت از روز، با تابش بر لعاب‌های کاشی‌های آبی این مسجد، به شما شور و شوق و آرامش ارزانی می‌دهد.

عمارت عالي‌قاپو

كاخ و عمارت عالي قاپو همچون نگيني با معماري جذاب و عجيبش در غرب ميدان قرار دارد، كه يكي از شاهكار‌هاي دوران هنردوستي صفويه بوده است. این عمارت زیبا 6 طبقه نمونه منحصر به فردی از معماری کاخ‎های عهد صفویه است. که همانند تمامی عمارت‎های این زمان، ذوق و هنردوستی شاهان و مردمان آن زمان را گواهی می‎دهد. تزئینات به کار رفته در این بنا تعجب برانگیز است و چشم هر بازدید کننده را خیره می‌کند.

سردر بازار قيصريه

بازار قديمي و تو در توي قيصريه در شمال ميدان قرار دارد. كه ورودي اين بازار سردري زيبا و تاريخي ست كه از گذشته تا به امروز ورودي اصلي بازار قيصريه اصفهان است.

تيمچه ملك التجار

سراي ملك يا همان تيمچه ملك التجار، سراي قديمي و تاريخي در بازار قيصريه شهر اصفهان است. قدمت اين تيمچه به زمان قاجار باز مي‌گردد. تاريخ اين تيمچه بر روي كتيبه‌اي از اشعار فارسي كه در همين سرا نصب شده 1322 هجري قمري ثبت شده است. در بازار قيصريه اين تيمچه نگيني بر تمام سراهاي اين بازار قديمي ست. این نگین در قلب استان اصفهان قرار دارد.

بازار مسگرها اصفهان یا بازار مسگرهای میدان نقش جهان

در اطراف میدان بازارهای متعددی قرار دارند. یکی از این بازارهای جذاب بازار مسگرها اصفهان است.

کافه‌های اطراف نقش جهان

طبیعتا بعد از بازدید از این میدان زیبا و جاذبه‌های موجود نیازمند دمی استراحت و نوشیدن چای یا شربتی خواهیم بود. در داخل بازار کافه‌های زیادی وجود دارد. اما دو کافه از شهرت زیادی برخوردارند، که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

کافه گالری قیصریه اصفهان

در انتهاي شمالي ميدان نقش جهان، بر روي ايواني در بخش غربي سردر قيصريه، کافه گالري قيصريه قرار گرفته. ورودي اين عمارت زيبا قبل از سردر قيصريه قرار داره و عبور از پلکان بلندش لازمه رسيدن به ورودي کافه گالري است. هزينه ورودي شامل بازديد از گالري هنري و صرف يک نوشيدني بر روي ايوان است. برای مشاهده اطلاعات بیشتر می‌توانید به صفحه معرفی این کافه در سایت مراجعه کنید.

کافه و قهوه‎خانه حج میرزا

توی شهر اصفهان که وارد شدید و نزدیکی‌های نقش جهان که رسیدید، از هرکسی بپرسید قهوه‎خانه حاج میرزا همه با لبخند میگن چاه حج میرزا رو می‎خوای!!! و به راحتی با اشاره بهت جایی رو راهنمایی می‌کنند، که تصور دیدنش رو هم نداری. این کافه یا قهوه خانه به آزادگان هم معروف است. برای مشاهده اطلاعات بیشتر می‌توانید به صفحه معرفی این کافه در سایت مراجعه کنید.

از دیگر کافه های این اطراف می‌توان به کافه میدون نقش جهان اشاره کرد.

پیشبینی وضع و آب وهوای اصفهان

قاعدتا برای بازدید از هر جاذبه طبیعی یا تاریخی، می‌بایست وضع آب و هوایی شهر یا منطقه آن را بررسی نمود. تا هم بتوان برنامه‌ریزی مناسبی کرد. هم این که با لباس مناسب بازدید و سفر را آغاز نمود. بدین منظور می‌توانید دمای فعلی و پیش‌بینی وضع آب و هوایی شهر اصفهان را در پنج روز آینده مشاهده نمایید.

شهر اصفهان وضع آب و هوایی

لوکیشن میدان نقش جهان اصفهان

طبیعتا پیدا کردن این میدان در شهر اصفهان کار سختی نیست.برای رسیدن به این میدان تاریخی هم می‌توانید از ماشین هم مترو استفاده نمایید.اگر می‌خواهید با ماشین به سمت نقش جهان رهسپار شوید. برای راحتی در پیدا کردن و یافتن بهترین مسیر که به ترافیک شهر اصفهان هم نخورید، می‌توانید از لوکیشن زیر برای مسیریابی با گوشی همراهتان استفاده نمایید.

میدان نقش جهان اصفهان از زمان ساخت تا به امروز، یکی از جاهایی است، که خارجیانی که به ایران سفر کردند، از چشمشان دور نبوده است. در این بین گزاش‌های مستشرقان زیادی از این میدان تاریخی وجود دارد. با مطالعه این سفرنامه‌ها می‌توان به عظمت این میدان پی برد. به مرور زمان سعی می‌کنیم، تا سفرنامه‌های افراد مختلف را گردهم بیاوریم.

• میدان نقش جهان از منظر رستم خارگات

سرهنگ رستم خارگات مسئول امور پزشکی کنسولگری انگلستان در سیستان و بلوچستان در سال 1307 در ایران بود. ایشان فردی ایران دوست بود که به تاریخ و تمدن ایران علاقه بسیار داشت. ایشان در طول مدت اقامت خود در ایران دوبار ایرانگردی کردند.

ایشان طی سفری که به اصفهان داشتند، زیباترین نقطه اصفهان را برای شروع گردش اینگونه بیان می‌کنند:

میدان نقش جهان اصفهان و خارگات

مناسب‌ترین و بهترین راه باز دید از اصفهان از میدان شاه ( نقش جهان ) در وسط شهر است. میدان شاه و یا همان میدان نقش جهان در گذشته یکی از زیباترین میدان‌ها در دنیا بوده است. این میدان بدست شاه عباس ساخته شد و ساختمان‌هایی در اطراف ان ساخته شد.

تمام مراسم‌های رسمی و مسابقات آن زمان همچون چوگان، تیراندازی، کشتی و مانند اینها در این میدان برگزار می‌شده است. قصر شاه، بازارها و مساجدش همگی رو به این میدان هستند. در یک سمت میدان ردیفی از خانه‌های آجری کم ارتفاع وجود دارد که به دوطبقه از طاق‌های قوسی شکل تقسیم می‌شود. در گذشته دور از این اتاق‌ها به عنوان حجره و مغازه استفاده می‌شد. از طبقه دوم این بناها به عنوان تماشاگه و مکانی برای دیدن مسابقات و مراسم‌های رسمی برای مردم مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

زیبایی در گذر تاریخ

امروز( منظور راوی سال 1307 میباشد) این اتاق‌ها که زمانی محل کسب بوده است، به شکل متروک درآمده و محل اسکان سربازان است. ( امروزه آن مغازه‌ها بازسازی و همچنان محل کسب و درآمد هنرمندان اصفهانی ست.).

در زمان صفویه در وسط میدان نقش جهان تیر و عمودی به ارتفاع هشت متر قرار داشت. در راس این تیر چوبی همیشه خربزه یاسیب قرار می‌دادند.در اسناد و روایات آمده است که در موارد استکان طلا بر روی آن قرار می‌دادند. این کار و امر به سبب بازی تیراندازی کماندارانی بوده است که بروی اسب به سرعت از کنار این تیر رد می‌شدند و راس تیر و یا عمود را مورد هدف قرار می‌دادند.

گویند که بعد از آن زمان به جای تیر چوبی که سالها سیبل و هدف کمانداران زبردست بوده است، چوبه دار جایگزین شد. این چوبه دار کمی متفاوت بود. بر روی آن سوراخ و شکاف‌هایی وجود داشت. از این شکاف‌ها متهمین را با پا آویزان می‌کردند. در این آویزان یا گردن زده می‌شدند و یا با سر به زمین کوبیده می‌شدند. (امروزه از آن چوبه دار کذایی در میدان نقش جهان خبری نیست.)

دو ستون مرمر بزرگ در دوطرف میدان وجود دارد. این دوستون براساس تاریخ و باور مردم اصفهان دو دروازه چوگان بوده است. ورزش چوگان ورزشی اشرافی بوده است. این وزرش درمیان درباریان و اشراف روزگاری بسیار محبوب می‌بوده است.

نقاره‌خانه و قهوه‌خانه های میدان نقش جهان

در سمت دیگر میدان یک تو رفتگی دیده می‌شود. در این تورفتگی ایوانی است که در دوسمت آن میتوان اتاق‌های طاقداری را دید که رو به بازار اصلی هستند. به این اطاقها نقاره خانه می‌گفتند. این نقاره‌خانه به هنگام طلوع و غروب آفتاب شروع به کار می‌کرد. در منار این میدان و در تالارهای مشرف بدان، مردم همواره مشغول به کشیدن قلیان و یا نوشیدن قهوه بودند.

نقاله خانی یکی دیگر از کارهایی بود که در قهوه‌خانه‌های نقش جهان صورت می‌گرفت. به دستور شاه حکیمانی در این مکان‌ها برای مردن داستان و فلسفه می‌گفتند.

ساعت بزرگ و ناقوس قدیمی مفقود میدان نقش جهان

در گذشته در این میدان و بالای طاق اصلی ساعتی بزرگ قرار داشت. در روایات آمده است که این ساعت را فردی انگلیسی برای شاه عباس ساخته بود. در بالای این ساعت ناقوس برنزی قرار داشته است. این ناقوس از صومعه پرتقالی ها از جزیره هرمز آورده شده بود. این ناقوس توشط امین الدوله در سال 1187 به بهانه تعمیر و مرمت برده شد. بعدها این ناقوس را ذوب کرده و در ساخت توپ بکار بردند.

مسجد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان

در بخش شرقی میدان که نگاه کنیم مسجد شیخ لطف الله را میبینیم. این مسجد با گنبدی کاشی کاری شده خودنمایی می‌کند. کاشی کارری‌های این مسجد به رنگ خاکی و از طرح‌های گلدار زیبایی پوشیده شده است.

مسجد شاه

در بخش جنوبی میدان مسجد شاه قرار دارد. گویند این مسجد را در میان باغ خربزه به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد. این مسجد که به عنوان مسجد جامع ساخته شده بود در گام نخست به دستور شاه صفی درب‌‌هایی از جنس نقره بر روی آن کار گذاشته شد. در این مسجد لباس خونین امام حسین و قرآنی که به دست امام رضا نوشته شده نگهداری می‌شده است.

عالی‌قاپو

به قسمت غربی میدان که نگاه کنیم، ساختمانی با چشم انداز رو به میدان به چشم می‌خورد. این ساختمان با ایوانی در قسمت جلویی برر روی ستون‌هایی از چوب قرار دارد. در حالی که قسمت عقبی آن، سه طبقه بلند‌تر ساخته شده است. این مکان تالار قدیمی کاخ سلطنتی است که به عالی‌قاپو شهرت دارد. دروازه‌ای برای ورود این عمارت وجود دارد، که برخی معتقد هستند، که از مزار امام علی از نجف به اینجا انتقال پیدا کرده است. این درب مشهور جایگزین در اصلی شده است. در روزگار صفویه و شاه عباس دربی مقدس وجود داشت، که تنها شخص شاه اجازه عبور از آن را داشته است. پادشاه به هنگام قحطی از این دروازه عبور می‌کرد. از افراد دیگر تنها آنان که مورد لطف پادشاه بودند، اجازه بوسیدن این دروازه را داشتند.

تالار سلطنتی

در اصل چهار ستون مرکزی بر چهارگوشه حوضی مرمرین بر روی پایه‌های سنگی به شکل شیر که از دهانشان آب به بیرون فواره می‌کند قرار دارند. حوض مرمرین در حال حاضر پر از آب است. ستون‌های چوبی هنوز بر پایه سنگی شیرگونه خود استوار است. بخشی از پایه‌ها دچار آسیب دیدگی شده اند. تقریبا تمام قسمت‌های شیشه‌ای از بین رفته است. کف ساختمان از آجر پوشیده شده است. در گوشه‌ای یک سکو ساخته شده که تخت شاهی بر روی آن قرار دارد.

تالار نقاشی‌ها

در پشت تالار سلطنتی که از سه درب به آن راه دارد، تالار بسیار بزرگی قرار دارد که دارای سه گنبد است. این سه گنبد به اندازه طول ساختمان کشیده شده است. در این بخش شش نقاشی رنگ روغن دیده می‌شود. سه تا از نقاشی‌ها در بالای درب ورودی و سه نقاشی دیگر بر روی دیوار روبرویی نقاشی شده است. یکی از نقاشی‌ها شاه اسماعیل را با ردایی بلند و سفید، سوار بر اسب سپید با سپاهی بزرگ و مجهز نشان می‌دهد.

نقش بعدی مربوط به پذیرایی شاه طهماسب از شاهزاده‌ی فراری هندوستان در بزم مجلل در سال 922 است. در این نقاشی هر دو پادشاه بر روی زانو نشسته‌اند. در اطراف آنان خوانندگان و نوازندگان و .. نشسته‌اند. قسمت‌های پایین نقاشی‌ها بسیار خوب حفظ شده است.

این تالار بسیار چشم نواز است که دارای سه گنبد است. گنبد وسطی از دو گنبد کناری بلندتر و مرتفع‌تر است.

عکس‌های این پست را خانم‌ها مهدیه زمان‌خوانپور، پرستو عطرسایی، مریم پیروزفر و آقایان  داود رحیمی، میرسعید هادیان و امیرحسین میرمعینی عزیز عکاسی نموده‌اند.