پل دختر میانه بر روي رودخانه قزل اوزن ساخته شده است. اين پل از پل های تاریخی ایران يكي از جاذبههاي گردشگري شهرستان ميانه در استان آذربايجان شرقي است. در اين محتوا تلاش شده است تا به موقعیت جغرافیایي پل دختر ميانه، معرفي شهرستان ميانه، قدمت قیز کورپوسی میانه، معماري و ساختار پل دختر ميانه، مصالح به كار رفته در اين پل، افسانه پل دختر میانه، پل دختر کجاست، علت نامگذاری پل دخترها، تعميرات و مرمت پل دختر ميانه، علت شکستن پل دختر میانه، آدرس و بازديد از پلدختر ميانه و ساير جاذبههاي تاريخي و گردشگري در شهرستان ميانه پرداخته شود.اين سازه قديمي جزو اولين آثار ثبت شده در فهرست ملي ايران است. و اين پل در سال 1310 با شمارهي 87 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسیده است. اين پل به زبان آذري قیز کورپوسی مینامند، كه ترجمه آذری همان پل دختر است.
در ورودی شهری به نام پل دختر نیز پلی به نام پل دختر خرم آباد وجود دارد.
پل دختر(قیز کورپوسی)
اين پل به دليل استراتژیک بودنش در طول تاريخ ايران، روش متفاوت معماري و ساختار آن، تزئینات متفاوت در آن، كتیبههای تاریخی، مرمتها و تعميرات آن در طول دورههاي مختلف تاريخ ايران و ذكر شده توسط سياحان داراي اهميت است.
موقعیت جغرافیایي پل دختر ميانه
پل دختر ميانه در بيست كيلومتري جنوب شرقي اين شهر و در مدخل ارتفاعات قافلانکوه واقع شده است. پل دختر در دو کیلومتری جنوب قلعه دختر ميانه قرار دارد.
قدمت پل دختر ميانه
قدمت دقيق اين پل مشخص نيست. برخيها بر اين عقيدهاند كه قدمت اين پل به قرن ششم هجری و به دورهي سلجوقیان ميرسد. عدهي هم ساخت آن را به دورهي تيموريان قرن هشتم نسبت ميدهند. نظريههايي هم در مورد قدمت پايههاي این بنا به دورهي ساسانيان وجود دارد.
معماري و ساختار پل دختر ميانه
پل دختر میانه در جهت جغرافیای شرقي ـ غربي بر روي رودخانهي قزل اوزن احداث شده است. ارتفاع بلندترین بخش اين پل شانزده متر است. طول آن صد و بيست متر و عرض آن يازده متر است. پل دختر میانه از ســه دهانهي بزرگ با قوس جناغي ساخته شده است. همچنين داراي سه دهانهي كوچك است.
پایههاي اين پل از سنگهاي تراشیده بنا شده است كه در آنها آب برهایي چند ضلعی براي تسهیل عبور جریان آب احداث شده است. طاق میاني اين پل از ساير طاقها بزرگتر و عرض آن بيش از بيست و دو متر اسـت.
در اين ساخت اين بناي منحصر به فرد، براي ضد زلزله بودن آن كنوسازی نيز به كار رفته است. منظور از كنوسازي در معماری، طاقهای کوچکی هستند كه در جهت عکس طاق اصلی زده ميشود تا رانش طاقها را از دو طرف كاهش دهند و در برابر زلزله مقاومت كنند.
از موارد ديگر كه در پلهای تاريخي ایران و به خصوص در پل دختر میانه به آن توجه شده است، پایههای عظیم و محكم پلها است. پايههاي اين پل، در دو طرف به شکل موجشکنهای مثلثی شكل ساخته شده است. اين امر به افزایش جرم پایهها برای مقابله با نیروی رانش آب و هدایت آن به خصوص در هنگام طغیان رودخانه بسيار مهم هستند.
مصالح به كار رفته در پل دختر ميانه
اين پل از مصالح آجر، سنگ و چوب ساخته شده است. تیرهای چوبی در بدنهي پل دختر میانه، برای کاهش تنشها در قوسهای درونی و بیرونی به كار رفته است. برخيها بر اين عقيدهاند برخي از سنگها در اين پل، از سنگهاي قبور منطقه است.
معرفي شهرستان ميانه
شهرستان میانه در جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع شده است. قدمت اين شهرستان به تمدن اورارتو ميرسد و نام قديمي آن ميانا است. اين شهرستان از از سمت شمال با سراب، از شمال غربی با بستان آباد، سمت جنوب با زنجان، سمت از غرب با هشترود، از شرق به شهر خلخال و از شمال شرق به اردبیل احاطه شده است.
بهترين زمان براي بازديد از اين پل و شهرستان ميانه اواسط فصل بهار تا اواسط فصل پاييز است. اين منطقه به دلیل واقع شدن در مناطق كوهستاني در زمستان سرد و خشك است.
افسانه پل دختر ميانه
افسانه و داستاني مبني بر زندگي شاهزاده خانم در قلعه دختر ميانه روايت ميشود. اين شاهزاده خانم، عاشق چوپان خوش آوازي شده بود. اين پل، به دستور شاهزاده براي عبور راحت چوپان از رودخانه قزل اوزن و شنيدن آواز او ساخته شده است. داستان مشابه به اين داستان در كل پل دخترهاي ايران و حتي افغانستان وجود دارد.
پل دختر کجاست؟
پل دختر نام پلها و قلعههايي قديمي است كه در سراسر ايران احداث شدهاند. براي مثال ميتوان به پل دختر میانه، قلعه پل دختر، پل دختر کرج، قلعه دختر رباط سفید، پل دختر لنگرود، قلعه چهل دختران و غيره اشاره كرد.
از پلدخترهاي مشهور و معروف ايران، پل دختر نام شهر و نام پلي در جنوب استان لرستان است. پلدختر لرستان بر روي رودخانهي كشكان بنا شده است و قدمت آن به دورهي ساسانيان ميرسد.
علت نامگذاری پل دخترها
به نظر ميرسد ريشه و معنی پل دختر از ساختن معابد آناهيتا يا الهه باران در بلندي گرفته شده است. معابد سپس به قلعههاي دختر تبديل شدهاند. از آنجا كه براي رسيدن به اين قلعهها اغلب بايستي از رودخانه گذشت، لذا پل روي رودخانهها نيز پل دختر ناميده شدهاند.
ويژگيهاي مشتركي در بين اين قلعههايي است كه پل دختري روي رودخانهي آنها زده شدهاند، وجود دارد. اين ويژگيها شامل قلعههاي احداثي در ارتفاع زيادي قرار دارند و قدمت اغلب اين قلعهها به ايران باستان بر ميگردد. بنابراين دختر يا قيز ممكن است به ايزد بانوي آناهيتا مربوط باشد.
تعميرات و مرمت پل دختر ميانه
اين پل به خاطر موقعیت راهبردي و ارتباطياش بارها در طول تاریخ ایران مرمت و بازسازي شده است. نخستين تعميرات اين پل، درست بعد از سي و پنج سال پس از ساخت آن يعني در سال 923 هجري قمري توسط شاه بیگم بنت محمد بیگ موصلی صورت گرفته است. اين تعميرات به صورت كتيبه بر روي پايه وسطي پل ثبت شده است.
همچنین اين پل در دورههاي مختلف تاريخي ايران تعمیر و مرمت شده اسـت. به اين صورت كه در ســال 1010 هجري قمري در دورهي شاه عباس صفوی، در سال 1042 هجري قمري در زمان شاه صفي صفوی، در اوایل دورهي قاجاريه به دستور آقا محمدخان، در سال 1313 در دورهي حکومت رضاشاه پهلوی تعميراتي در آن صورت گرفته است.
علت شکستن پل دختر میانه
دوازده سال پس از این تعمیر در دورهي پهلوي اول يعني در سال 1325، اين پل توسط فرقهي دموكرات آذربايجان براي جلوگيري از پیشروی ارتش شاهنشاهي ایران به سوی آذربایجان طاق وسط آن منفجر شد.
پس ختم غائله آذربایجان تعمیراتی روی پل براي تعمير طاق وسط انجام گرفت. اما به دلیل عدم رعایت اصول فني و تکنیکهاي به كار رفته در سازه، طاق تعمير شده ريزش كرد.
تقريبا پنجاه و هفت سال از تعمير اين پل، در سال 1382 خورشيدي سازمان میراث فرهنگی کشور پل را مرمت و تعمير كرد اما باز هم به دليل عدم رعایت اصول فني و تکنیکهاي به كار رفته دوباره وسط پل فرو ريخت.
آدرس و بازديد از پل دختر ميانه
اين بناي تاريخي در بیست کیلومتری جنوبشرقی میانه، در مسیر میانه به زنجان واقع شده است. بازديد از اين پل رايگان است. مدت زمان پيشنهادي براي بازديد از آن بيش از يك ساعت است.
جاهای دیدنی ميانه
از ساير دیدنی های میانه ميتوان به مسجد سنگی ترک، قلعهي دختر، شهر سوختهي کاغذکنان، کاروانسرای جمالآباد، پل شهرچای و قلعه نجف قلی خان را اشاره کرد.
آب و هوای میانه
برای بازدید از جاهای دیدنی میانه اطلاع از وضع آب و هوا لازم است. بدین منظور در بخش زیر پیشبینی آب و هوای میانه را در پنج روز آینده مشاهده میکنید.
لوکیشن دقیق پل دختر میانه
آدرس این پل را از هر کس در میانه بپرسید شما را راهنمایی خواهد کرد. با این حال برای سهولت در مسیریابی لوکیشن دقیق پل دختر میانه را در بخش زیر قرار دادهایم. اگر در استفاده از گوگل سوال یا ابهامی دارید، مقاله راهنمای استفاده از گوگل مپ را از اینجا مشاهده بفرمایید.
منابع
- دختری درون قلعه است؛ قلعه دخترها و داستانهایشان، پدرام جم، دو ماهنامهي فرهنگ و ادبیات عامه سال 7، شمـارهي26، خرداد و تیر 1398
- پل دختر میانه؛ شرح تاریخ، اسناد و مرمتهای انجام شده، مهدی رازانی، رامین محمدی سفیدخانی، اثر فصلنامه علمي فني، هنري 78، پاييز 1396
- عکسهای این محتوا را سرکار خانم مریم احمدی، جناب آقای علی سبحانی و جواد برفی عزیز ثبت نمودهاند.
امتیاز شما به این صفحه:
پل دختر میانه
پل دختر میانه یا به آذری قیز کورپوسی از جاهای دیدنی میانه است. در مطلب بالا به معرفی، تاریخچه، دیدنی های میانه، پیشبینی آب و هوای میانه و آدرس پل دختر میانه پرداختیم.