کاخ ساسانی سروستان یا به عبارتی کاخ سروستان یکی از بناهای تاریخی و قدیمی ایران در استان فارس است. این کاخ مربوط به بیش از 1600 سال پیش و دوره قبل از اسلام است. در این نوشته ضمن معرفی کاخ سروستان، شما با تاریخچه این کاخ، سبک معماری، ویژگی‌های منحصربه‌فرد، امکانات رفاهی،راه دسترسی، آدرس، لوکیشن دقیق، پیشبینی وضع آب و هوای سروستان، مشکلات و کاستی‌های این کاخ قدیمی آشنا خواهید شد.

 معرفی کاخ ساسانی سروستان

کاخ ساسانی سروستان یکی از کهن‌ترین کاخ‌های به‌جامانده از دوران ساسانی است. این کاخ از سبک معماری خاصی بهره برده است و همین امر باعث شده است، که زیبایی کاخ بعد از سال‌ها و قرن‌ها همچنان پابرجا باقی بماند. این بنا نماد دوران باشکوه ساسانی بوده و یکی از معدود آثار به‌جای مانده از دوران پادشاهی ساسانی در ایران است.

ساسانیان آخرین خاندان از پادشاه ایرانی بوده‌اند، که سلطنت آن‌ها با ورود اسلام به ایران از بین رفت. با توجه به حمله اعراب مسلمان به ایران کاخ‌های این پادشاهان نیز غارت و به آتش کشیده شد. کاخ ساسانی سروستان در 24 شهریور سال 1310 به شماره 23 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با این که قدمت ثبت این اثر خود طولانی است، اما در کمال تعجب می‌بینیم، که این کاخ به حال خود و خدا رها شده است.

سبک معماری کاخ ساسانی سروستان

این کاخ با استفاده از مصالح آن زمان و با استفاده از سنگ، آجر و نوعی گچ ساخته‌شده است. مساحت اصلی این کاخ در حدود 25 هکتار است، اما بنای کاخی که امروزه آن را مشاهده می‌کنیم، بسیار کوچک‌تر است و بخش‌های دیگر کاخ تخریب‌شده و از بین رفته است.

بخش مرکزی این کاخ 13 متر طول و 18 متر ارتفاع دارد. در این بخش دو ایوان بزرگ و کوچک قرار دارد. ایوان اصلی به تالار اصلی و سپس به حیاط کاخ منتهی می‌شود. از نکات جالب این کاخ سقف گنبدی آن است، که جلوه خاصی به این کاخ داده است. در زیر این سقف می‌توان نشانه‌هایی از هنر اصیل معماران ایرانی را مشاهده کرد. گچ کاری‌های انجام‌شده در زیر این گنبد بسیار زیبا بوده و حتی امروزه نیز بخش‌هایی از آن سالم باقی‌مانده است.

کاخ ساسانی سروستان ازنظر ابعاد و نوع ساختمان به‌عنوان یک کاخ دائمی استفاده نمی‌شده است. به نظر می‌رسد، که این کاخ یک محل برای استراحت گاه و یا شکارگاه سلطنتی بوده است. همچنین برخی نیز با توجه به ابعاد کاخ آن را یک معبد سلطنتی معرفی کرده‌اند.

در این کاخ برای تقویت گنبدهای مدور از گوشواره استفاده‌شده است و همچنین ستون‌ها نیز به‌عنوان محافظ سقف‌ها در اتاق‌ها قرار داده‌شده‌اند. با توجه به تپه‌های اطراف به نظر می‌رسد، که دیگر بخش‌های این کاخ که در مجاورت آن بوده است، از بین رفته و از آن تپه‌ای خاک باقی‌مانده است.

با بررسی‌های باستان‌شناسی و نقشه‌های هوایی این‌طور به نظر می‌رسد، که کاخ ساسانی سروستان از نوعی معماری منحصربه‌فرد با سبک جدید استفاده می‌کرده است. حتی بعضی از کارشناسان این کاخ را نمونه‌ای اولیه از سبک معماری گوتیک می‌نامند. سبک معماری گوتیک به‌صورت ویژه در ساخت کلیساهای خاص و بزرگ در دنیا به کار گرفته‌شده است.

 تاریخچه کاخ ساسانی

این کاخ مربوط به 420 الی 438 سال بعد از میلاد مسیح می‌باشد. با توجه به نوع کاخ و سبک معماری تخمین زده می‌شود، که این کاخ در اواخر دوران ساسانی ایجادشده است و بعضی از مورخین و کارشناسان با توجه به این دوره تاریخی این کاخ را به پادشاه ساسانی آن زمان یعنی بهرام پنجم ملقب به بهرام گور نسبت می‌دهد. درصورتی‌که این فرضیه درست باشد، معمار این کاخ کسی نبوده جز مهرنرسه که وزیر زیرک و دانای دوره ساسانی بوده است.

با توجه به فضای کوچک این کاخ به نظر می‌رسد، که این کاخ یک کاخ دائمی برای پادشاهان ساسانی نبوده است. در این زمینه نظریه‌های مختلفی وجود دارد. در کتب تاریخی نیز از این کاخ یاد شده است. در کتاب المسالک و الممالک از این کاخ به‌عنوان یک بنای پادشاهی و بسیار وسیع در نزدیکی پارس و سروستان یادشده است. در این کتاب این کاخ با گنبدهای بزرگ ستون‌دار، ایوان‌های چندگانه و راهروهای متعدد معرفی‌شده است.

 فعالیت‌های باستان‌شناسی در اطراف این کاخ

فعالیت‌های باستان‌شناسی زیادی روی این کاخ انجام‌شده است. برای نخستین بار سر گور اورلی بنای این کاخ را موردبررسی و کاوش قرارداد. وی در سال 1810 میلادی از این کاخ بازدید کرد. در ابتدا این کاخ یک بنای معماری آجری از دوره اسلامی نامیده شد. سال‌ها بعد و در سال 1830 میلادی نقاش و معماری معروف فرانسوی فلاندن به همراه تکست از این کاخ بازدید کردند. آن‌ها تمام مشاهدات خود از این کاخ را به‌صورت یک نقشه با جزئیات کامل، ترسیم و تهیه کردند.

فلاندن در توضیحات خود اعلام کرده است، که با توجه به تعداد گنبدها و ایوان‌ها این بنا یک کاخ پادشاهی بوده است. اما با توجه به وسعت و اندازه این بنا به نظر نمی‌رسد، که یک کاخ دائمی بوده باشد. ازنظر فلاندن این بنا بیشتر به یک آتشکده سلطنتی شباهت داشته است.

باستان شناسی‌های اطراف بنا

در سال 1880 میلادی مادام دیولافوا مهندس و باستان‌شناس معروف فرانسوی از این بنا بازدید کرد و با بررسی مشاهدات نفرات قبلی و بررسی‌های انجام داده‌شده روی بنا نقشه و طرح‌های دقیق‌تری از کاخ ترسیم و تهیه کرد. نقشه‌ها و تصاویر به‌جای مانده از نوشته‌های مادام دیولافوا کهن‌ترین تصاویری است، که از این کاخ برجای‌مانده است. ایشان این کاخ را مربوط به اواخر دوره هخامنشی اعلام کرده است.

 در سال 1910 میلادی هرتسفلد باستان‌شناس و ایران‌شناس مشهور اعلام کرد، که به نظر می‌رسد، این کاخ مربوط به اواخر دوره ساسانی و در زمان سلطنت بهرام پنجم بوده باشد. او برای اثبات گفته‌ها خود از آثار طبری (که به تاریخ طبری معروف است) استفاده کرده است. در این آثار اعلام‌شده است، که مهرنرسه صدراعظم بزرگ ساسانی بنایی با بیش از 12 هزار درخت سرو ایجاد کرده است.

امروزه با استفاده از دستگاه‌های دقیق و بررسی آثار برجای‌مانده از این کاخ تقریباً تمام کارشناسان اتفاق‌نظر دارند، که این کاخ مربوط به دوره ساسانی و به‌احتمال‌زیاد مربوط به سلطنت بهرام پنجم است؛ اما با توجه به وسعت و اندازه بنای کاخ به نظر می‌رسد، که از این کاخ برای استراحت و تفرجگاه استفاده می‌شده است.

 ویژگی‌های کاخ ساسانی سروستان

این کاخ دارای ویژگی‌های زیادی است، که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• کاخ ساسانی سروستان از معدود کاخ‌های برجای‌مانده از دوران ساسانی در استان فارس است.
• مصالح به‌ کار رفته در این کاخ از نوع سنگ و آجر مقاوم بوده و برای تزئین کاخ نیز از نوعی گچ استفاده‌ شده است.
• پلان نقشه و سبک معماری این کاخ نسبت به دیگر بناهای دوره ساسانی و قبل‌تر از آن، پیچیده‌تر بوده و نشان از تکامل معماری در دوره ساسانی دارد.
• کاخ ساسانی سروستان شباهت زیادی به کاخ اردشیر در فیروزآباد دارد. شاید بتوان گفت، که این کاخ نمونه کوچک‌تر از کاخ فیروزآباد است، که طاق‌های آن با آجر زده‌شده است.
• کاخ سروستان دارای یک تالار پذیرایی بوده و به نظر می‌رسد، که فقط به‌عنوان یک کاخ تفریحی و تفرجگاه و شکارگاه از آن استفاده می‌شده است.
• در طاق‌های کاخ سروستان مهارت‌ها و ریزه‌کاری‌های زیبای به‌کاررفته است، که در دیگر بناها با این قدمت، آن‌ها را مشاهده نمی‌کنیم.
• در دو طرف این کاخ اتاق‌های باریک کوچکی قرارگرفته است که مقابل هم نیستند.

مسیر دسترسی به این کاخ باستانی

برای بازدید از کاخ سروستان شما باید به استان فارس سفر کنید.

 مسیر مناسب برای بازدید از این کاخ عبارت است از:

 استان فارس – شهر شیراز – باید به‌جاده شیراز بندرعباس که به آزادراه شیراز سروستان نیز معروف است وارد شوید. – این جاده را باید تا شهر سروستان ادامه دهید. – سپس مسیر را باید به سمت بندرعباس ادامه داده و از جاده شیراز بندرعباس استفاده کنید. – بعد از طی مسافتی شما باید مسیر خود را به سمت جاده خاوران سروستان تغییر دهید. بعد از اردوگاه شهید بهشتی سروستان و قبل از اینکه به منطقه پوزه نظرآباد برسید، یک جاده خاکی وجود دارد. این جاده کاملاً مستقیم بوده و به سمت کاخ ساسانی سروستان ادامه پیدا می‌کند.

برای رسیدن به این کاخ باید از خودروی شخصی استفاده کنید. تا ابتدای جاده اصلی کاخ مسیر آسفالته و بسیار مناسب می‌باشد اما در مسیر جاده کاخ جاده ناهموار و تقریباً خاکی می‌شود. نزدیک شهر به کاه هم شهر سروستان است. با این حال در بخش پایین لوکیشن دقیق کاخ سروستان آورده شده است.

 امکانات رفاهی کاخ ساسانی سروستان

در اطراف کاخ ساسانی سروستان هیچ‌گونه امکانات رفاهی وجود ندارد. حتی شما باید آب آشامیدنی موردنیاز خود را نیز از شهر سروستان تهیه کنید. حتی در جاده و مسیر منتهی به کاخ نیز تابلویی برای راهنمای مسافران و گردشگران وجود دارد. کاخ فاقد نگهبان و افراد مسئول بوده و شما در هر ساعت از شبانه‌روز می‌توانید از این کاخ بازدید کنید. حتی حریم اطراف کاخ نیز مشخص نشده است و شما با خودروی خود می‌توانید تا دیوار کاخ نیز حرکت کنید!

برای رسیدن به کاخ شما می‌توانید از خودروی سواری خود استفاده کنید، اما باید بدانید که مسیر 5 کیلومتری منتهی به کاخ خاکی بوده و فشار زیادی به سیستم جلوبندی خودروی شما وارد می‌کند. درصورتی‌که از خودروهای شاسی‌بلند و آفرود استفاده می‌کنید، مشکلی در این زمینه نخواهید داشت. با این حال این کاخ به دلایل نامعلومی مورد بی‌مهری مسئولان قرارگرفته است. با اینکه کاخ در آثار ملی ایران ثبت‌شده است، اما هیچ تلاشی برای حفظ و نگهداری آن صورت نمی‌گیرد.

مشکلات کاخ ساسانی سروستان

کاخ ساسانی سروستان با اینکه یکی از قدیمی‌ترین کاخ‌های برجای‌مانده از دوران قبل از اسلام است، اما اصلاً بازسازی نشده و بدون نگهبان و امکانت مراقبتی به حال خود رهاشده است. این کاخ با اینکه در استان فارس قرارگرفته است، اما کمتر افرادی از وجود آن مطلع هستند.

مشکلات عمده این کاخ عبارت‌اند از:

• در محوطه این کاخ سرویس بهداشتی و حتی آب برای شست‌وشو و آشامیدن وجود ندارد.
• فضای اطراف کاخ فاقد سکو و صندلی بوده و هیچ محلی برای نشستن و اسکان بهتر گردشگران تعبیه‌شده است.
• کاخ فاقد تابلوهای راهنمای بوده و در ابتدای جاده نیز هیچ تابلوی معرفی و علائم راهنمایی برای گردشگران نصب نشده است.
• هیچ‌گونه فروشگاه و امکانت رفاهی در اطراف کاخ وجود ندارد و حتی جاده منتهی به کاخ نیز خاکی بوده که افراد زیادی این جاده 50 کیلومتری را پیاده به سمت کاخ طی می‌کنند.
• امروزه این کاخ در معرض تخریب و نابودی قرارگرفته است و هیچ‌گونه تلاشی برای نگهداری و بقای این کاخ صورت نمی‌پذیرد.
• این کاخ به‌صورت کامل مورد بی‌توجهی مسئولان قرارگرفته است و بارها موردحمله و تعرض افراد سودجو و به دنبال گنج قرارگرفته است و تقریباً محوطه‌های بیرونی کاخ بارها توسط این افراد تخریب‌شده است.

 بهترین فصل بازدید از این کاخ

با توجه به اینکه کاخ ساسانی سروستان در استان فارس و در نزدیکی شهر شیراز و شهر سروستان قرار دارد .بهترین زمان برای بازدید از این کاخ در فصل بهار می‌باشد.

 شما می‌توانید در فصل بهار به‌اتفاق خانواده و یا دوستان خود از این کاخ بازدید نمایید. برای بازدید از این کاخ نیاز به پرداخت ورودیه نیست، اما باید این نکته را مدنظر داشته باشید که کاخ کاملاً فاقد امکانات رفاهی و گردشگری است.

معمولاً افرادی که برای مشاهده این کاخ به منطقه سروستان سفر می‌کنند، شب را در کنار آن چادر زده و از آسمان پرستاره و صاف شیراز لذت می‌برند. دمای هوا در فصل بهار در شیراز بسیار معتدل می‌باشد. چادر زدن در هوای بهاری شیراز بسیار موردتوجه گردشگران بوده و بازید کننده‌ها معمولاً از این فرصت برای مشاهده آسمان و حتی فعالیت‌های نجومی در اطراف این کاخ قدیمی، استفاده می‌کنند.

درصورتی‌که قصد کمپ کردن و چادر زدن در اطراف کاخ را دارید، باید موارد ایمنی را رعایت کنید. حیوانات وحشی زیادی در این منطقه مشاهده نمی‌شوند، اما این کاخ در نزدیک منطقه حفاظت‌شده میان جنگل قرار دارد و ممکن است حیوانات وحشی به سمت این کاخ حرکت کنند.

برای شب ماندن و چادر زدن علاوه بر امکانات ایمنی باید مواد مصرفی را نیز همراه خود داشته باشید. هیچ محل مشخصی برای استراحت در اطراف این کاخ وجود ندارد و شما باید در زمین‌های خاکی اطراف کاخ اقدام به چادر زدن نمایید. حتماً باید آب آشامیدنی و تنقلات خود را از شهر سروستان تهیه کنید. تا 10 کیلومتری اطراف این کاخ هیچ‌گونه فروشگاه و منطقه مسکونی وجود ندارد.

آب و هوای سروستان

به منظور مدیریت سفر و برنامه‌ریزی مناسب نیاز است تا از وضع آب و هوایی شهر یا منطقه مورد نظر مطلع شد. در بخش پایین پیشبینی وضع آب و هوای سروستان در پنج روز آینده آورده شده است.

كلوگان‎ آب و هوای

لوکیشن دقیق کاخ ساسانی سروستان

در بخش بالا آدرس این کاخ مخروبه ساسانی داده شد. در این بخش لوکیشن دقیق کاخ سروستان آورده شده است. شما می‌توانید به همراه گوشی‌های همراه هوشمندتان به راحتی تا رسیدن به این کاخ! مسیریابی نمایید.

عکس‌های این پست را سرکار خانم نسترن احمدزاده عزیز ثبت نموده‌اند.