کاروانسرای بدشت شاهرود

کاروانسرای بدشت شاهرود یکی از آثار باستانی استان سمنان است. کاروانسرای بدشت به دلیل قدمت و معماری ارزشمند آن در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است. کاروان سرا بدشت شاهرود تنها یکی از کاروانسراهای شاهرود است که ارزش تاریخی زیادی دارند. کاروانسرای میاندشت، کاروانسرای میامی و کاروانسرای بدشت در کنار هم مجموعه کاروانسراهای شاهرود را ایجاد می‌کنند. کاروانسراهای تاریخی شاهرود هریک ویژگی‌های برجسته معماری در دوران خود را به نمایش می‌گذارند. مطابق شواهد موجود، کاروان سرای بدشت یادگاری از دوران صفویه است. ما در این مطلب قصد داریم به بررسی کارشناسی کاروانسرا بدشت شاهرود بپردازیم.

کاروانسرای بدشت شاهرود کجاست؟

کاروانسرای بدشت شاهرود در روستای بدشت در بخش مرکزی شهرستان شاهرود قرار دارد. این روستا در 15 کیلومتری شرق شاهرود واقع شده است. پرجمعیت‌ترین روستای این منطقه روستای حومه و پس از آن روستای بدشت است. کاروانسرای بدشت در شمال غربی روستا قرار دارد. دشت شاهرود از گذشته در مسیر ارتباطی شرق به غرب واقع شده بود.

به همین دلیل در این منطقه کاروانسراهای متعددی احداث شده بود. از یک سو زائران خراسان و از سوی دیگر زائران کربلا و نجف در این کاروانسراها اطراق می‌کردند. و کاروانسرای میامی دیگر کاروانسرای این منطقه است. کاروانسرای میامی در فاصله 60 کیلومتری و در شرق شاهرود قرار دارد.

تاریخچه روستای بدشت

بر طبق متون تاریخی روستای بدشت در گذشته در مسیر شاهراه ری به خراسان قرار داشته است. در این متون تاریخی از روستایی با نام بدش به عنوان یکی از منزلگاه‌های مسیر خراسان نام برده شده است. ظاهراً در آن دوران بدش یا بدشت محل پر رفت و آمدی بوده که دارای چاپارخانه نیز بوده است. مطابق آنچه در اسناد تاریخی ذکر شده در گذشته در این روستا کشاورزی رونق زیادی داشته است.

در بسیاری از متون تاریخی از این منطقه به عنوان قریه‌ای آباد یاد شده است. امروزه متأسفانه به دلیل خشکسالی کشاورزی منطقه رونق چندانی ندارد. در این روستا آثار تاریخی دیگری نیز وجود دارد. روستای بدشت دارای چهار قلعه تاریخی، یخدان قدیمی و تپه‌ای باستانی است که یادگار دوران باشکوه روستا هستند. اشیاء عتیقه از قبیل قطعات سفال متعلق به دوران تیموری، صفوی و قاجار نیز در این روستا کشف شده است.

معماری کاروانسرای بدشت شاهرود

کاروانسرای بدشت در زمینی مستطیل شکل با عرض 55 و طول 60 متر بنا شده است. در این کاروانسرا حیاطی به وسعت تقریبی 1000 متر مربع با حجره‌ها و ایوان‌های متعدد احاطه شده است. لذا این کاروانسرا از جمله کاروانسراهای چهار ایوانی محسوب می‌شود. در گذشته این سبک معماری برای بناهایی مانند مدرسه، مقابر و کاروانسراها رواج داشته است. ایوان ورودی کاروانسرا ایوان جنوب غربی آن است.

در دو طرف این ورودی دو ایوان کوچک و دو حجره قرار دارد. اضلاع دیگر هریک دارای سه حجره هستند. در داخل حجره دو طاقچه بر روی دیوار و چیزی شبیه اجاق یا بخاری در دیوار انتهایی دیده می‌شود. در این کاروانسرا برای دسترسی به حجره‌ها ایوانچه طراحی نشده است. به همین خاطر احتمال زیاد کاروانسرای بدشت یک کاروانسرای تابستانی بوده است. به سبک معمول کاروانسراهای دوران صفویه دالانی دور تا دور دیوارهای بیرونی بنا به عنوان اصطبل طراحی شده است.

خصوصیات متعددی در سبک معماری این بنا گواه آن است که کاروانسرای بدشت از زمان صفویه به یادگار مانده است. پلان ساده مستطیل شکل، استفاده از اشکال هندسی و خطوط ساده در طراحی بنا، رعایت تقارن در ساخت بنا و آجرکاری و تزئینات ساده نیز از نشانه‌های سبک معماری دوران صفویه است. البته کتیبه‌ای هم در این بنا کشف شده که تاریخ آن مطابق با دوران صفویه است. سردر این بنا نیز با دیگر کاروانسراهای دوره صفویه شباهت زیادی دارد. سردر بنا جلوتر از بنای اصلی احداث شده است. دو حجره و دو طاق‌نما در دو طبقه در هر سوی سردر دیده می‌شود. حجره‌های بالایی احتمالاً برای دیده‌بانی کاربرد داشته است.

ویژگی‌های کاروانسرای بدشت

در کاروانسرای بدشت دسترسی مستقیم حجره‌ها به حیاط و نزدیکی بنا به روستای بدشت کمی سؤال‌برانگیز است. در گذشته کاروانسراها در مکانی که دسترسی به امکانات وجود نداشت احداث می‌شد. و در واقع با وجود روستای بدشت دیگر نیازی به احداث کاروانسرا در این منطقه نبوده است. عدم وجود دیوارهای مجزا برای حجره‌ها نیز امکان استفاده از این مکان در زمستان را منتفی می‌سازد.

این ویژگی‌ها موجب شده احتمال کاربری دیگری شبیه یک تکیه یا حسینیه برای این کاروانسرا تقویت شود. به خصوص اینکه روستای بدشت بر خلاف دیگر روستاهای کشور فاقد فضایی به عنوان تکیه یا حسینیه است. در حالی که در گذشته مکانی برای برگزاری تعزیه و شبیه‌خوانی در اغلب روستاها وجود داشته است.  البته تحقیقات نشان می‌دهد تا چند دهه پیش مردم روستا مراسمی چون عزاداری محرم را در کاروانسرا برگزار می‌کردند.

کارکرد دیگری که برای این مکان تعریف شده نوعی میعادگاه و محل اجتماع زائران است. چون این منطقه در مسیر راه خراسان قرار دارد احتمال می‌رود زائران ابتدا در این مکان جمع می‌شدند. این اجتماع به منظور تشکیل کاروان زیارتی خراسان بوده است. حتی احتمال داده می‌شود این کارکرد برای زیارت کربلا و در موسم حج نیز کاربرد داشته است. این موضوع در برخی سفرنامه‌های آن دوران تأیید شده است. به طوری که حرکت کاروان زائران از کاروانسرای بدشت با شلیک توپ اعلام می‌شده است. به هر حال اهمیت این بنا موجب شده تا سازمان میراث فرهنگی برای مرمت آن اقدام نماید. می‌توان امیدوار بود در آینده‌ای نه چندان دور این بنا به یکی از دیدنی های مشهور شاهرود تبدیل شود.

جاهای دیدنی شاهرود

از دیگر دیدنی های شاهرود می‌توان به آبشار نگارمن، آبشار ابرسج، آبشار مجن و جنگل ابر نام برد.

آب و هوای شاهرود

برای بازدید از جاهای دیدنی شاهرود اطلاع از وضع آب و هوای شاهرود لازم است. بدین منظور در این بخش پیشبینی وضع آب و هوای شهر شاهرود در پنج روز آینده آورده شده است.

شاهرود آب و هوا

لوکیشن کاروان سرای بدشت شاهرود

در بخش بالا آدرس کاروان سرا بدشت شاهرود بیان شد. برای سهولت در مسیریابی در این قسمت لوکیشن دقیق کاروان سرای بدشت شاهرود را قرار می‌دهیم.