کاروانسرای هجیب قزوین یکی از زیباترین کاروانسراهای تاریخی ایران است. این کاروانسرا هجیب نامیده شده زیرا در مجاورت روستایی به همین نام در استان قزوین قرار دارد. البته در برخی متون، این بنای تاریخی با نام کاروانسرای حجیب قزوین معرفی شده است. ما در این مطلب ابتدا در مورد تاریخچه کاروان سرای هجیب قزوین اطلاعاتی ارائه می‌کنیم. پس از آن به بررسی معماری و بخش‌های مختلف کاروانسرا هجیب می‌پردازیم. در آخر، این مطلب را با بیان آدرس کاروانسرای هجیب قزوین به پایان می‌بریم.
روستای هجیب
روستای هجیب یکی از روستاهای شهرستان بویین زهرا در قزوین است. مردم این روستا از نوادگان ایل شاهسون هستند که زمانی این منطقه را برای سکونت انتخاب کردند. مردم روستا ترک زبان بوده و اغلب آنها به دامداری مشغول هستند.
تاریخچه کاروانسرای هجیب قزوین
در حال حاضر هیچ کتیبه‌ای در این بنای تاریخی وجود ندارد. اما آنطور که شاردن، جهانگرد فرانسوی، نوشته این کاروانسرا توسط عمه شاه عباس صفوی اول به نام زینب بیگم ساخته شده است. ساخت این کاروانسرای عظیم در آن دوره حدود 4000 تومان هزینه داشته است.
در مجاورت این کاروانسرا دو آب انبار، دو باغ، یک جویبار و یک گرمابه نیز احداث شده بود. به همین خاطر این کاروانسرا با ابنیه الحاقی آن در میان کاروانسراهای ایران کم‌نظیر بود. در آن زمان شهر قزوین در یکی از مسیرهای ارتباطی مهم کشور قرار داشت. به همین دلیل کاروان‌های تجاری فراوانی از این مسیر عبور می‌کردند. بنابراین وجود چنین کاروانسرایی ضرورت داشته است.
معماری کاروانسرای هجیب قزوین
کاروانسرای هجیب قزوین در زمینی به وسعت 5850 متر مربع و با زیربنای 4000 متر مربع احداث شده است. در ساخت این بنا از آجرهای بزرگ استفاده شده است. ظاهراً دیوارهای بنا با سنگ‌های صیقلی تا ارتفاع یک متر ازاره‌بندی بوده است. اما در حال حاضر بقایای اندکی از این سنگ‌ها دیده می‌شود. در چهار گوشه خارجی کاروانسرا برج‌های مدوری به صورت نیم دایره احداث شده است. برج‌های جنوب غربی، جنوب شرقی و شمال غربی همچنان پابرجا هستند.
اما برج شمال شرقی کاملاً تخریب شده و در دست مرمت است. ایوان یا شبستان شمالی که دارای طاق‌نماهایی با سقف چهار ترکی است از زیباترین بخش‌های کاروانسرا می‌باشد. طاق‌نماهای هشت گانه موجود در ضلع جنوبی نیز از مهمترین تزئینات نمای خارجی بنا به شمار می‌رود. راهروی سراسری دور تا دور بنا یا بارانداز کاروانسرا نیز دارای طاق تویزه می‌باشد. در ضلع شرقی بنا احتمالاً مسجد و حمام کاروانسرا قرار داشته که کاملاً تخریب شده است.
بنای کاروانسرا در اثر زلزله سال 1341 آسیب فراوانی دیده است. این تخریب بیشتر در اضلاع شرقی و شمالی بوده است. در حال حاضر اندکی از مرمت کاروانسرای حجیب قزوین انجام شده است.
بخش‌های مختلف کاروانسرای هجیب قزوین
ورودی بنا کاروان سرای هجیب
درب ورودی کاروانسرا در ضلع جنوبی آن قرار دارد. این دروازه ورودی به گونه‌ای احداث شده که حدود 4 متر از دیوارهای بنا جلوتر است. طاق‌نماهای ورودی بنا دارای قوس جناغی است و رسمی بندی با آجرکاری از مهمترین تزئینات این بخش به شمار می‌رود. این آجرکاری با آجرهای اخرایی رنگ انجام شده است. ایوان ورودی دارای گنبدی است که مانند اغلب بناهای اسلامی رسمی‌بندی باریکی روی آن اجرا شده است. پس از ورودی یک هشتی بزرگ با سقف گنبدی احداث شده است.
در دو سوی این هشتی دو حجره بزرگ و در چهار گوشه آن چهار غرفه کوچک وجود دارد. دو حجره بزرگ به وسیله یک سقف کوتاه به صورت دو طبقه تبدیل شده است. راه دسترسی به اطاق‌های بالایی که احتملاً محل سکونت نگهبانان بوده از پشت بام است. در غرفه های واقع در جنوب شرقی و جنوب غربی مسیر پلکان برای دسترسی به بام دیده می‌شود.
صحن اصلی کاروان سرا هجیب
صحن اصلی مستطیلی به طول 6/76 متر و عرض 74 متر است. این کاروانسرا از جمله بناهای چهار ایوانی است که در میانه هر یک از اضلاع آن ایوان وسیعی دیده می‌شود. بنا کاملاً به صورت متقارن احداث شده و و اضلاع شرقی و غربی دقیقاً مانند یکدیگر ساخته شده‌اند. اما ایوان شمالی بنا از دو ایوان دیگر وسیع‌تر است. اطاق‌های کاروانسرا در دو سوی ایوان‌های میانی بنا شده‌اند.
اطاق‌های موجود در اضلاع جنوبی و شمالی نیز بزرگتر از سایر اطاق‌ها هستند. مانند اغلب کاروانسراهای تاریخی ایران در چهار گوشه بنا دالانی برای دسترسی به طویله وجود دارد. طویله به صورت راهرویی دور تا دور بنا احداث شده است. در دو طرف طویله نیز حجره‌هایی به صورت متقارن دیده می‌شود. در تمامی ایوان‌ها، حجره‌ها و اطاق‌ها بخشی به عنوان اجاق تعبیه شده است.
حوضخانه کاروانسرا هجیب
چشمه‌ای در جبهه غربی بنا قرار داشته که از آب آن برای سردابه یا حوضخانه کاروانسرا استفاده می‌شود. بنای حوضخانه بنای کوچکی به ارتفاع 3 متر است که در مرکز حیاط قرار دارد. حوضخانه، بنای هشت گوشی با دو مدخل در جنوب شرقی و شمال شرقی است. در بدنه خارجی حوضخانه چند مال‌بند و آبشخور برای چهارپایان ایجاد شده است. در ضلع جنوب غربی بنا نیز پلکانی برای دسترسی به پشت بام وجود دارد.
کاروانسرای هجیب قزوین کجاست؟
کاروانسرای هجیب قزوین در روستایی به همین نام در جاده بویین زهرا-ساوه قرار دارد. شهرستان بویین زهرا در جنوب غربی قزوین و در فاصله 50 کیلومتری آن قرار دارد. جاده بویین زهرا-ساوه در شرق شهرستان بویین زهرا واقع شده است. اگر در این جاده حدود 48 کیلومتر پیش بروید به جاده فرعی کاروانسرا می‌رسید. این جاده خاکی تا روستای هجیب حدود یک کیلومتر فاصله دارد. کاروانسرا در فاصله اندکی در شمال غربی روستا واقع شده است.
فاصله روستای حجیب از بویین زهرا: 50 کیلومتر
فاصله روستای حجیب از قزوین: 90 کیلومتر
و فاصله روستای حجیب از ساوه: 40 کیلومتر
کاروانسراهای ایران
از کارونسراهای تاریخی ایران می‌توان به کاروانسرای دیرگچین، کاروانسرای تی تی سیاهکل، کاروانسرای فخرداوود، کاروانسرای سنگی علی آباد، کاروانسرا علی آباد قم، کاروانسرای شاه عباسی کهک، کاروانسرا شاه عباسی سنگی آهوان، کاروانسرا سنگی شاه عباسی بجستان، کاروانسرای کلوت شهداد، کاروانسرا چاه سالار، کاروانسرای سرایان، کاروانسرای شاه عباسی دامغان، کاروانسرا سه، کاروانسرای اصفاک، کاروانسرای نو لار و کاروانسرای ینگی ساوجبلاغ نام برد. البته لیست کاروان سراهای ایران بسیار بلندتر از این حرفاست.
آب و هوای هجیب
برای بازدید از جاهای دیدنی اطلاع از وضع آب و هوا مفید است. به همین خاطر در این بخش پیشبینی وضع آب و هوای هجیب در پنج روز آینده را مشاهده می‌کنید.
لوکیشن دقیق کاروانسرای هجیب
در بخش بالا آدرس کاروان سرای هجیب آورده شد. برای سهولت بیشتر لوکیشن دقیق کاروانسرا هجیب را در زیر مشاهده می‌کنید.
امتیاز شما به این صفحه:
کاروانسرای هجیب قزوین
کاروانسرای هجیب قزوین یکی از زیباترین کاروانسراهای تاریخی ایران است. در ادامه به معرفی، تاریخچه کاروانسرا، معماری کاروان سرا و آدرس کاروانسرای هجیب قزوین می‌پردازیم.
