گلیم کلات نادری

گلیم کلات نادری یکی از زیباترین و مرغوب‌ترین انواع گلیم ایرانی است. این گلیم از صنایع دستی ایران در واقع نوعی پلاس یا گلیم درشت بافت است. ما در این مطلب ابتدا مشخصات گلیم کلات نادری را بیان می‌کنیم. سپس به بررسی شیوه بافت، کاربرد، و نقوش این محصول می‌پردازیم. پس از آن معروف ترین گلیم کلات یعنی گلیم آقداش را معرفی می‌کنیم. بخش پایانی را به به بررسی تفاوت گلیم افشار خراسان با گلیم کلات و نیز قیمت گلیم کلات نادری اختصاص می‌دهیم.

مشخصات گلیم کلات نادری

گلیم کلات نادری گلیم پشمی درشت بافتی است که در منطقه کلات نادری تولید می‌شود. گفته می‌شود مرغوب‌ترین پلاس ایرانی در دو منطقه کلات نادری و ترکمن صحرا تولید می‌شود. برخی کارشناسان معتقدند مهاجرت بخشی از اقوام لر ساکن غرب کشور به مناطق مرزی خراسان عامل رواج پلاس بافی در این منطقه بوده است. البته در بافت پلاس از الیاف پنبه‌ای درجه دو نیز استفاده می‌شود. اما گلیم کلات در واقع پلاسی است که با الیاف پشمی بافته شده و عایق دما و رطوبت است. بیشترین گلیم کلات در روستاهای سیرزار، قله زو و آقداش تولید می‌شود.

نحوه بافت گلیم کلات

گلیم کلات نادری یا همان پلاس به شیوه معمول بافت گلیم یعنی پودگذاری بافته می‌شود. در هنر پلاس بافی، الیاف پشمی رنگارنگ به عنوان پود استفاده شده و از لابه‌لای الیاف تار عبور داده می‌شود. برای بافت این محصول از دار افقی همانند دار قالی استفاده می‌شود.

کاربرد پلاس

گلیم کلات به عنوان زیرانداز در چادرهای عشایر و خانه‌های روستایی کاربرد داشته و مانع از نفوذ رطوبت و سرما و گرما می‌شود. سجاده و سفره پیش پای عروس دیگر کاربردهای این محصول در میان عشایر است. از این محصول انواع خورجین، کناره، پادری، سرجل، رومیزی و پشتی نیز تولید می‌شود.

نقوش پلاس

 انواع گلیم عمدتاً به صورت ذهنی بافته می‌شوند. زنان روستایی و عشایر با توجه به احساسات، عقاید و تصورات ذهنی خود نقوش منحصر به فردی بر روی گلیم ایجاد می‌کنند. با توجه به شیوه بافت گلیم بافندگان نقوش مختلف گیاهی، حیوانی و انتزاعی را به صورت اشکال هندسی ساده بر روی گلیم ایجاد می‌کنند. در پلاس بافی معمولاً نقش کار به صورت خطوط افقی رنگارنگ طراحی می‌شود.

گلیم ایرانی

از انواع دیگر گلیم ایرانی می‌توان به گلیم قشقایی، گلیم سفره کردی، گلیم هرسین کرمانشاه، گلیم سوزنی تبریز(گلیم ورنی تبریز)، گلیم عنبران، گلیم سیرجان و گلیم نقش برجسته ایلام نام برد. همینطور در مطالبی به معرفی گلیم دستباف، گلیم پشمی، فرق گلیم با گبه، فرق گلیم با جاجیم و تفاوت گلیم و فرش می‌پردازیم.

گلیم آقداش کلات

معروف ترین گلیم کلات نادری گلیم روستای آقداش است. گلیم آقداش کلات در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است. قدمت گلیم بافی در آقداش بیش از 200 سال است. نقشه‌های گلیم آقداش از داستان های بومی این منطقه الهام گرفته شده است. مهمترین دلیل شهرت گلیم آقداش نیز طرح‌های خاص و منحصر به فرد آن است. این محصول با استفاده از الیاف پشمی که با شیوه طبیعی رنگرزی شده‌اند بافته می‌شود. در این محصول از رنگهای طبیعی قرمز روناسی، زرد، سبز، آبی، سورمه‌ای لاکی، سفید و کرم استفاده می‌شود.

تفاوت گلیم افشار خراسان با گلیم کلات

افشارها در گذر زمان در مناطق مختلف ایران ساکن شدند. آنها در ابتدا سبک بافت و طرح‌های ویژه خود را برای تولید گلیم داشتند. اما پراکندگی قوم و سازگاری با محیط سبب شده دست‌بافته‌های افشار در مناطق مختلف کشور متأثر از محیط تغییر یابد. از سوی دیگر برای تشخیص گلیم افشار نکاتی تخصصی وجود دارد که برای افراد عادی امکان‌پذیر نیست. در نتیجه گلیم افشار خراسان را معمولاً با عنوان گلیم کلات معرفی می‌کنند.

قیمت گلیم کلات نادری

قیمت گلیم کلات بر اساس عوامل مختلفی تعیین می‌شود. نکته اول این است که بخشی از معاملات گلیم کلات به خرید و فروش گلیم کهنه یا به عبارتی عتیقه اختصاص دارد. بسیاری از طرح‌های اصیل گلیم امروزه منسوخ شده‌اند لذا گلیم های عتیقه عشایر و روستاییان برای برخی افراد ارزش بالایی دارد. در این گونه معاملات میزان قدمت گلیم، سالم بودن و طرح و نقش آن در تعین قیمت اثرگذار است. اما در زمینه محصولات جدید، نوع مواد اولیه، کیفیت بافت، نقشه گلیم و اندازه آن تعیین کننده قیمت گلیم کلات نادری است.

• عکس‌های این مطلب را سرکار خانم عادله نصر اصفهانی عزیز ثبت نموده‌اند.