گورستان متفقین تهران، گورستان جنگی تهران یا گورستان دولت، یکی از زیباترین و تاریخیترین آرامگاه‌های ساخته شده در شهر تهران است. این آرامگاه دیدنی و سرسبز، محل دفن تعداد زیادی از سربازان و نیروهای متفقین است که در طی جنگهای جهانی اول و دوم کشته شده‌اند. قبرستان تاریخی متفقین تهران که در ضلع جنوبی سفارت بریتانیا واقع شده است، یکی از دیدنی‌ترین و جذاب‌ترین جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی محله قلهک شهر تهران است. در ادامه با ما همراه باشید تا به معرفی و تاریخچه قبرستان تاریخی متفقین تهران، جاذبه‌های این قبرستان و موقعیت و مکان قرارگیری آن بپردازیم.
معرفی و تاریخچه گورستان متفقین تهران
تاریخچه گورستان دیدنی متفقین تهران به زمان جنگ جهانی اول باز می‌گردد. موقعیت جغرافیایی و استراتژیک کشور ایران همان‌گونه که مزیت‌ها و منفعت‌های زیادی را برای آن به دنبال داشته است، در طول تاریخ همواره آن را مورد سواستفاده و بهره‌کشی‌های بسیاری نیز قرار داده است. در جنگ جهانی اول نیز طرف‌های درگیر جنگ به نوعی کشور ایران را برای برآورده کردن مقاصد نظامی خود وارد جنگ کردند. از استفاده از سربازان ایرانی در میدان‌های جنگ تا انتقال تجهیزات و اسلحه‌های جنگی از طریق مرزهای آبی و زمینی از بهره‌برداری‌های نیروهای انگلیسی از کشور ایران در زمان جنگ بود. این گورستان مشابه قبرستان دولاب تهران از جاذبه‌های توریستی بین فرهنگی و بین المللی است.
از آنجا که ایران نیز به نوعی درگیر این جنگ بود، سربازانی که در خلال جنگ جهانی اول یعنی در سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ و همچنین در خلال جنگ جهانی دوم یعنی در سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۳ کشته شدند و از آنجا که امکان انتقال آنها به کشور و وطن‌شان نبود، گورستانی را به عنوان آرامگاه آنان در نظر گرفتند.
بطور دقیق گورستان تاریخی متفقین تهران در ضلع جنوبی باغ سفارت بریتانیا در محله قلهک منطقه ۳ شهرداری تهران قرار گرفته است. قبل از پرداختن به جاذبه‌های این قبرستان بهتر است کمی بیشتر به بنای تاریخی و پرخاطره باغ قلهک یا سفارت انگلستان که این گورستان را در خود جای داده است، بپردازیم.
باغ قلهک
در واقع باغ سرسبز و زیبای قلهک از آثار تاریخی است که در دوره قاجار در شهر تهران و در محله قلهک ساخته شد و به عنوان یکی از آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. باغ قلهک با وسعتی به اندازه ۱۷ هکتار توسط محمدعلی شاه قاجار در اختیار دولت بریتانیا قرار داده شد و چیزی نگذشت که به سفارت این کشور در ایران تبدیل شد. این باغ روزهای پرخاطره و سرنوشت سازی را در تاریخ کشور ایران رقم زد. مکانی بود، که روزگاری محل جلسات و دورهمیهای رجال سیاسی مملکت و افراد سرشناس از استعمارگران بریتانیایی و پادشاهان قاجار و پهلوی بوده است.
به هر گوشه و کنار این باغ که نگاه کنید گویا تاریخ پر فراز و نشیب کشور ایران را به یاد می‌آورد. گویی هنوز از ساختمان سفارت صدای زمزمه‌ی وطن فروشان و استعمارگران که هر گوشه از خاک ایران را برای جاه طلبی‌هایشان خیرات می‌کردند به گوش می‌رسد. یا صدای مردم بی پناهی که روزی برای آزادی این مملکت به دیوارهای سفارتخانه یک کشور بیگانه پناه آوردند و چه روزها و شب‌هایی را در حیاط آن و در میان همین درختان به صبح رساندند.
معرفی جاذبه‌های گورستان متفقین تهران
این گورستان تاریخی تنها یکی از جاذبه‌های باغ قلهک و شاید آرام بخش‌ترین نقطه محله قلهک محسوب می‌شود. جایی که همانطور که در بالا بیان شد همزمان با جنگ جهانی اول و ضرورت ایجاد مکانی برای به خاک سپردن سربازان کشته شده در جنگ در سفارت بریتانیا و در حقیقت در روبروی کلیسای این سفارت ساخته شد. این آرامگاه برای سربازان کشته شده در جنگهای جهانی اول و دوم و همچنین سایر افراد خارجی که روزگاری در ایران زندگی می‌کرده‌اند، ساخته شد. آنها در همین خاک نیز به خاک سپرده شده‌اند. گورستان متفقین در جنوب باغ قلهک و در ضلع شمالی خیابان شهید کلاهدوز یا همان دولت قرار گرفته است. این گورستان با وسعت چند هزار متری که دارد علاوه بر کاربری که به عنوان آرامگاه خود را نشان می‌دهد به دلیل داشتن فضای سرسبز و درختان انبوه یک جاذبه طبیعی نیز محسوب می‌شود.
از سرسبزی یک باغ تا آرامش یک گورستان
قبرستان متفقین تهران از درب چوبی تاریخی آن گرفته تا فضای سرسبز آرامبخش، یکی از معدود مکان‌هایی است که حس سرزندگی را در کنار آرامش و اندکی خلوت با خود به شما می‌دهد. اگر وارد خیابان شهید کلاهدوز شوید اولین چیزی که خود نمایی می‌کند در چوبی و تاریخی گورستان است که پس از عبور از آن، با فضای سرسبز و مملو از درختان که وسعتی به اندازه ۳۰۰۰ متر را در بر گرفته است روبرو می‌شوید.
در واقع گورستان متفقین در اصل سه درب ورودی دارد. که متاسفانه ورود به این گورستان و همچنین ورود به باغ ممنوع است و برای تماشای آن نیاز به مجوز دارید. درهای جنوبی گورستان در خیابان دولت قرار دارند. از بین این دو درب جنوبی یکی از آنها که سال‌هاست باز نشده چوبی است. اما در آهنی آن فقط در شرایط خاص امکان ورود خدمتکاران و افراد خاص را به گورستان فراهم می‌کند. درب شمالی گورستان در حقیقت ورودی است که گورستان را به باغ سفارت انگلیس متصل می‌کند.
شاید با خود فکر کنید که این مکان به همه چیز شباهت دارد، به جز گورستان و البته که همینطور است و با گورستان‌هایی که تا به حال دیدید فرق دارد. دورتا دور گورستان دیوارهای آجری به عنوان حریمی امن و مطمئن آن را از سایر نقاط محله جدا می‌کند.
بنای یادبود گنبدی شکل ترکیبی دلنشین از معماری ایرانی در فضایی غیرایرانی
از دیگر جاذبه‌های قبرستان، بنای یادبود گنبدی شکلی است که با الهام از معماری ایرانی اسلامی در گورستان بنا شده است. این بنا در حقیقت نوعی ساختمان نمادین است و به نظر می‌رسد که آن را با بهره‌گیری از فرهنگ و معماری ایرانی ساخته‌اند. چیزی که ایرانی بودن آن را به رخ می‌کشد، استفاده از رنگ فیروزهای درگنبد آن است. کتیبه‌هایی که به صورت قرینه بر روی گنبد مشاهده می‌شود، بیش از ۴ هزار اسم را بر روی خود در برگرفته است. این چهار هزار نفری که بر روی این کتیبه‌ها نام برده شده‌اند، در حقیقت کشته شدگان و مفقود الاثرانی بودند که نشان و اثری از آنها یافت نشده و فقط به ثبت کردن نام آنها بسنده شده است.
وجود نظم بصری عاملی در جذابیت و آرامش گورستان
نظم در چیدمان فضای این باغ یا همان گورستان که در طراحی درختان و کاشت آنها و همچنین در قرارگیری قبرها مشاهده می‌شود، نوعی نظم بصری خاصی را به چشمان بیننده منتقل می‌کند. در گورستان تاریخی متفقین تقریباً ۶۰۰ قبر وجود دارد که در چهار ردیف قرار گرفته‌اند. این قبرها متعلق به لهستانی‌ها، بریتانیایی‌ها و آمریکاییهایی است که در خلال جنگ یا در زمان زندگی در ایران کشته شده‌اند. دو ردیف از این چهار ردیف را ستون‌های هفت تایی و ردیف‌های ۱۸ تایی و دوتای دیگر را ستون‌های ۱۲ تایی که در هر ردیف آن ۱۶ قبر قرار گرفته است، تشکیل می‌دهد.
در انتهای گورستان و دقیقا روبروی گنبد یادبود فیروزهای، صلیبی بلند و سفید رنگ به چشم می‌خورد. که نشان نمادینی از دین مسیحیت افراد خاک شده در گورستان است. جالب است بدانید که هر سال در روزی موسوم به روز دی که برابر با ۶ ژوئن است، مراسم یادبودی با حضور سفیران کشورهایی که به نوعی سربازانشان در خلال جنگهای جهانی اول و دوم کشته شدند و در این گورستان به خاک سپرده شدند، برگزار می‌شود. علاوه بر نظامیان، افراد سرشناس چون دیپلمات‌های انگلیسی، اعضای خانواده آنها و طور کلی کسانی که به نوعی ایران محل زندگی و وطن دوم آنها شده بود، در این گورستان به خاک سپرده شده‌اند.
مکان و آدرس دقیق گورستان متفقین تهران
این گورستان تاریخی و دیدنی متفقین در خیابان شریعتی، حدفاصل خیابان دولت و پل صدر در محله قلهک قرار گرفته است. هرچند که امکان بازدید از آن وجود ندارد، اما در صورتی که مجوز ورود به باغ قلهک را پیدا کنید می‌توانید از گورستان که در جنوب باغ قرار گرفته است نیز دیدن کنید.
فیلم گورستان متفقین تهران
ساعات بازدید از گورستان متفقین تهران
شاید روزگاری باغ قلهک و جاذبه‌های آن مثل گورستان متفقین، تنها مکانی برای برگزاری جلسات و استفادههای مختلف انگلیسی‌‌های ساکن ایران و سفرا و…. بوده است. اما اکنون بیش از یک قرن است که این باغ زیبا در تصرف انگلیسی‌ها مانده است و با وجود پیگیری‌های فراوان هنوز به عنوان یک اثر ملی نتوانسته است، آن طور که باید و شاید در معرض تماشای عموم قرار بگیرد. بنابراین اگر قصد بازدید از این باغ زیبا و گورستان تاریخی‌اش را دارید باید با مجوز سازمان گردشگری یا با استفاده از تورهای گردشگری به تماشای این باغ و گورستان به یادماندنی بروید.
آب و هوای شهر تهران
برای تهران‌گردی و دیدن آثار تاریخی و دیدنی شهر تهران، یکی از مهم‌ترین عواملی که کیفیت این سفر را متاثر می‌کند، آب و هوا و شرایط جوی این شهر است. در این بخش آب و هوای شهر تهران آورده شده است. با مراجعه به این بخش از آب و هوا و شرایط دمایی این شهر در لحظه آگاه شوید.
لوکیشن دقیق گورستان متفقین تهران
در بخش‌های بالایی این مقاله به آدرس و مسیرهای دسترسی این گورستان و باغ دیدنی قلهک اشاره شده است. در این قسمت لوکیشن دقیق این گورستان آورده شده است. با مراجعه به این بخش و با کمک گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این باغ زیبا به سادگی مسیریابی کنید.
عکس‌ها و فیلم این پست از صفحه سفرنامه سارا گرفته شده است.
امتیاز شما به این صفحه:
گورستان متفقین تهران
گورستان متفقین تهران، گورستان جنگی تهران یا گورستان دولت، یکی از زیباترین و تاریخیترین آرامگاه‌های ساخته شده در شهر تهران است. در این مقاله به معرفی، تاریخچه، ساعت بازدید و آدرس آن پرداخته‌ایم.