آسبادهای برآباد خواف یکی از شگفتی‌های معماری زیبای مردمان شرق نشین کشورمان است. این آسبادها که در استان خراسان رضوی قرار دارند یکی از نمودهای توجه ایرانیان به منبع طبیعی است. معماری اولیه و اصیل‌تر این آسبادها به دوران پیش از اسلام بر می‌گردد یعنی حدود 2000 یا 3000 سال پیش. در شهرستان خواف نیز آسبادهای متعددی وجود درد که 41 عدد آن‌ها از جمله آسبادهای برآباد خواف، ثبت ملی شدند. کار این آسبادها به طور خلاصه تبدیل گندم به آرد با استفاده از انرژی باد است. در ادامه به معرفی آسبادها یا آسیاب‌های بادی و تاریخچه و نحوه کار آن‌ها آن‌ها می‌پردازیم.
آسباد چیست؟
آسبادها در واقع سازه‌هایی ابتدایی نسبت به آسیاب‌های امروزی و در عین حال پیچیده‌ای هستند که با باد کار می‌کنند. با کمک این آسبادها شرق نشینان قدیمی ایران کاه گندم را از دانه آن جدا می‌کردند و در نهایت آن را به آرد تبدیل می‌کردند. پیشینیان شرق نشین ایران از آسبادهای برآباد خواف برای تهیه نان که مهم‌ترین ماده غذایی در آن دوران محسوب می‌شد، استفاده می‌کردند. مهم‌ترین انگیزه ساخته شدن آسبادهای برآباد خواف و آسبادهای دیگر نقاط ایران، توسط مردمان شرقی ایران، بادهای 120 روزه موسمی است.
این بادهای پرسرعت از قدرت و شدت بالایی برخوردار بودند. این بادها که بیشتر در نواحی سیستان و بلوچستان می‌وزیدند و همچنان نیز می‌وزند، “بادکوه” نام دارند. اولین و در نتیجه قدیمی‌ترین آسباد ساخته شده نیز در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. بیشترین زمان وزش بادکوه‌ها یا همان بادهای 120 روزه، در فصول گرم سال یعنی از اواسط بهار تا اواسط پاییز می‌باشد. از جمله نقاطی که سازه آسباد در آن‌ها دیده می‌شود، می‌توان به افغانستان، سیستان و بلوچستان و خراسان اشاره کرد.
تاریخچه آسبادهای سنگان
گفته می‌شود زمان ساخت و بکارگیری از آسبادهای برآباد خواف مربوط به دوره پیش از اسلام می‌باشد. شواهد زیادی مبنی بر اینکه این سازه‌ها در آن زمان و به ویژه در دوره ساسانیان ساخته شده‌اند وجود دارد. از جمله این منابع قدیمی می‌توان به نوشته‌ها “ابن خلدون” اشاره کرد. کلمه “آس” در لغت به معنای خرده سنگ است.
وجود سنگ و به کارگیری آن در آسیاب‌ها از جمله آسیاب آبی و بادی نیز از دلایل این نامگذاری هستند. کاربرد آسبادها از جمله آسبادهای برآباد خواف، آسیاب کردن گندم برای تهیه نان و بالا آوردن آب بوده است. تمامی این کارها توسط نیروی بادی که امروزه آن را در دسته نیروهای تجدید پذیر قرار داده‌اند، انجام می‌شد.
آسباد یا آسیاب بادی
نمونه‌ای از به کارگیری انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر، آسبادها هستند. که هزاران سال پیش طراحی شده است. این سیستم ساده، نشان دهنده رابطه خوب گذشتگان با طبیعت و احترام آن‌ها به نیروهای پاک خدادادی می‌باشد. همچنین استفاده از این نعمت برای تهیه ماده غذایی مهم آن‌ها یعنی نان، به گونه‌ای می‌تواند یک شکرگذاری تلقی شود. چگونگی عملکرد آسبادهای سنگان در عین سادگی طراحی آن‌ها پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.
در واقع فکر و اندیشه‌ای که آسیاب شدن گندم را با کمک نیروی باد ممکن کرده است، قابل تقدیر است. اما متاسفانه آنگونه که باید از این خلاقیت قدردانی نشده و افراد کمی از وجود این سازه‌ها خبر دارند؛ سازه‌هایی که نوآوری و ابتکار آن تنها در دست پیشینیان ما قرار داشت و کمتر نسل امروزی آن‌ها را می‌شناسد.
کار آسبادهای برآباد خواف از وزش باد شروع می‌شود. با وزش باد چوب‌های ردیفی آسباد که همانطور که ذکر شد در طبقه فوقانی آن قرار داشتند به لرزش درمی‌آیند. با به ارزش در آمده پره‌ها سنگ‌ها آسیاب در طبقه همکف به حرکت در می‌آیند. یک حفره در زیر این سنگ‌های آسیاب کننده وجود دارد و در آن شیئی شبیه به اهرم می‌باشد. این شیئ با ایجاد اصطکاک مانند ترمز عمل می‌کند و در برخی از مواقع از حرکت سنگ‌ها ممانعت می‌کند. آسبادهای برآباد خواف در نوسانات بادی و کم و زیاد شدن سرعت باد نیز همواره فعال می‌باشند. این آسبادها تنها در زمان نبود وزش باد از فعالیت باز می‌ایستند.
آسبادهای برآباد خواف کجاست؟
درواقع آسبادهای برآباد خواف در استان خراسان رضوی قرار دارند. برای دیدن این آسبادها باید به شهرستان برآباد و به سمت مسجد و حسینیه صاحب الزمان بروید.
جاهای دیدنی خواف
از دیدنی های خواف می‌توان به مسجد ملک زوزن خواف، آسبادهای برآباد و آسباد نشتیفان نام برد. همینطور از دیگر دیدنی های استان می‌توان از برج خانلق شهرستان فیروزه، یخدان رادکان و یخدان نمد مال ها قوچان نام برد.
آب و هوای شهرستان خواف
اگر قصد سفر به شهرستان خواف را دارید، در این بخش به آب و هوای این شهر اشاره شده است. با مراجعه به این قسمت می‌توانید با شرایط جوی این شهر در هر روز آگاهی یابید.
نقشه روستای برآباد خواف
برای رسیدن و بازدید از آسیاب‌های بادی شهرستان خواف، لازم است تا به روستای برآباد سفر کنید. برای سهولت در دسترسی نقشه روستا برآباد در بخش زیر قرار داده شده است.
اگر روش استفاده از گوگل مپ را نمی‌دانید، با لمس و کلیک بر روی این قسمت می‌توانید با روش استفاده از این نرم افزار آشنایی یابید.
امتیاز شما به این صفحه:
آسبادهای برآباد خواف
آسبادهای برآباد خواف نماد هوش و علم گذشتگان ایران در روستای برآباد شهرستان خواف در استان خراسان رضوی است. در مطلب بالا به معرفی آسبادهای برآباد پرداختیم.