تکیه دزاشیب تهران از حسینیه های قدیمی شهر تهران است که با نام تکیه سیدالشهدا نیز شناخته می‌شود. این حسینیه که قدمت آن به زمان قاجار می‌رسد در محله دزاشیب تهران قرار دارد. در گذشته هریک از خاندان‌های معروف این محله مکانی اختصاصی در حسینیه دزاشیب در اختیار داشتند. از همان ابتدا در این مکان از تکیه های ایران مراسم سوگواری محرم بسیار باشکوه برگزار می‌شده است. در حال حاضر نیز اوج فعالیت حسینیه دزاشیب در ایام ماه محرم است. ما در این مطلب ابتدا به بیان تاریخچه تکیه دزاشیب تهران می‌پردازیم. پس از آن توضیحات مختصری در مورد تاریخچه عزاداری در تکایا بیان می‌کنیم. سپس در مورد معماری، بخش‌های مختلف بنا، مراسم عزاداری و سخنرانان معروف حسینیه دزاشیب به تفصیل صحبت خواهیم کرد. در پایان نیز آدرس حسینیه دزاشیب و مسیرهای دسترسی به آن را بیان می‌کنیم.
تاریخچه تکیه دزاشیب تهران
در مورد زمان ساخت این بنا اطلاعات دقیقی موجود نیست. اما گفته می‌شود این مکان مسجد کوچکی بوده و در زمان ناصرالدین شاه قاجار به همت مردم محله و یکی از رجال دوران قاجار بنای حسینیه دزاشیب ساخته می‌شود. رضا قلی خان مجد الممالک یکی از رجال قاجار نقش مهمی در ساخت این تکیه داشته است. دیوارهای کاهگلی و ستون‌های چوبی این تکیه که نشان از قدمت آن دارد هنوز موجود است. سقف این بنا نیز تا دهه 1320 یک سقف چادری بود. در این سالها فردی به نام حاج محمد علی عباسی معروف به یخچالی، بانی ساخت سقف شیروانی تکیه شد. البته سقف فعلی بنا در دهه 70 توسط فردی به نام استاد محمود کاظمی ساخته شده است.
آبادی دزاشیب در گذشته مانند دیگر مناطق شمیران، ییلاق رجال و بزرگان قاجار بود. شاه‌نشین بخشی از تکیه دزاشیب است که محل حضور چهره‌های برجسته آن دوران بوده است. طایفه‌های مختلف دزاشیب هرکدام بخشی از تکیه را در اختیار داشتند که پیش از آغاز مراسم آن را برای عزاداری آماده می‌کردند. در آن زمان، مراسم نخل‌گردانی از مراسم منحصر به فرد عزاداری پرشور اهالی این منطقه بود. نخل که از چوب خرما ساخته می‌شد نمادی برای تشییع پیکر حضرت سیدالشهدا(ع) بود. نحوه ساخت و تزئین نخل و نیز شیوه نخل گردانی در هر محله و تکیه متفاوت بود. زنگی داخل نخل نصب می‌شد که با حرکت نخل صدایی شبیه زنگ کاروان ایجاد می‌کرد. نخل‌ها معمولاً فقط در روز عاشورا از تکیه خارج می‌شدند.
تاریخچه عزاداری در تکیه
تکیه در گذشته مکانی بود که مردم برای عزاداری امام حسین(ع) در آن جمع می‌شدند. گفته می‌شود عنوان “تکیه” از زمان صفویه رایج شد. رسم بر این بود که مردم دور تا دور تکیه می‌نشستند و در وسط تکیه مراسم سینه‌زنی یا تعزیه برگزار می‌شد. این مکان به گونه‌ای احداث می‌شد که مردم به طور کامل بر مراسم اشراف داشتند. دوران قاجار را می‌توان دوران رونق تکایا در ایران دانست.
در این زمان با رونق آیین تعزیه اهمیت تکایا نیز افزایش یافت و چندین تکیه در تهران احداث شد. گفته می‌شود حدود 50 یا 70 تکیه در این دوران در تهران احداث شده است. مراسم نخل گردانی از مراسمی بود که بیشتر در تکایای روستاهای اطراف تهران رواج داشت. اما مراسم تعزیه در بسیاری از مناطق اجرا می‌شد. البته مراسم تعزیه تنها در یکی از تکایای تهران تاکنون هر ساله برگزار شده است. تکیه دولت آباد تهران مکانی است که مراسم تعزیه در آن بیش از هفتاد سال برگزار شده است.
معماری تکیه دزاشیب تهران
تکیه دزاشیب تهران بر روی زمینی چهارگوش به وسعت 500 متر مربع احداث شده است. نمای داخلی و خارجی این بنا فاقد هر گونه نماسازی و تزئینات است. نمای خارجی در اصل اندود کاهگل روی خشت بوده است. در سالهای اخیر نمای ضلع شرقی سنگ سفید و سایر اضلاع سیمان شده است. نمای داخلی حسینیه نیز با گچ و در برخی موارد با آجر پوشیده شده است. برای ساخت این بنا از خشت، آجر، سنگ لاشه و تیرهای چوبی استفاده شده است. در طول زمان این بنا تغییراتی به خصوص در شاه‌نشین شرقی و طاق‌نمای جنوبی داشته است.
تزئینات بنا
اولین بخش تزئینات این بنا مانند اغلب اماکن مذهبی، کتیبه‌های پیرامون آن است. در این حسینیه کتیبه‌ای از آیات قرآن، کتیبه ترکیب‌بند مشهور محتشم کاشانی و کتیبه نادعلی پیرامون بنا به چشم می‌خورد. علاوه بر آن یک سری لوازم و تجهیزات قدیمی در این تکیه نگهداری می‌شود که علاوه بر زیبایی بصری، گواه قدمت این مجموعه است. یک علامت یازده تیغه، دو علامت پنج تیغه قدیمی، یک علامت پنج تیغه نوساز(متعلق به رضا عباسی)، دو عدد توق (عَلَمی خاص با نمادهای مذهبی)(متعلق به حاج حسن و احمد عباسی)، یک نخل و چند طاق شال و بیرق از جمله این تجهیزات است.
این وسایل که در گذشته بخش مهمی از مراسم عزاداری بوده از لحاظ قدمت و زیبایی بسیار تماشایی است. علاوه بر آنها وسایل دیگری مانند دو گلدان (وقف محمدرضا قاسمی)، دو مشعل، یک دوستکامی(ظرف بسیار بزرگ شربت) به همراه گلابدان و چند تابلوی رنگ روغن از واقعه کربلا نیز در اینجا دیده می‌شود.
بخش‌های مختلف تکیه دزاشیب
ورودی تکیه دزاشیب
نمای اصلی حسینیه همان ضلع شرقی است که ورودی حسینیه نیز در آن قرار دارد. کتیبه‌ای به شکل نیم دایره بر بالای در ورودی نصب شده است. خطاطی این کتیبه کار استاد حاج محمد باقر عباسی است. پس از درب ورودی یک پیشخوان قرار دارد که وضوخانه و در ورودی بانوان در آن قرار دارد.
صحن اصلی
صحن اصلی، فضایی مستطیل شکل است که دور تا دور آن شاه‌نشین، طاق‌نما و غرفه‌ها قرار دارند. در گذشته سطح غرفه‌ها و شاه‌نشین بالاتر از سطح تکیه بوده است. اما با تغییرات صورت گرفته این اختلاف سطح کاهش یافته است. در ضلع شمالی، شرقی و غربی تعدادی واحد تجاری وجود دارد که قبلاً در مالکیت تکیه بودند. گفته می‌شود برخی از آنها تنها با یک پرده از غرفه‌های حسینیه جدا می‌شدند و در زمان عزاداری از فضای آنها نیز استفاده می‌شد. در وسط صحن تکیه دزاشیب تهران و درست زیر نورگیر نیز حوض زیبایی دیده می‌شود.
حوض اصلی از مرمر سفید بوده و حوضی که در حال حاضر وجود دارد با کاشی‌های آبی‌رنگ آراسته شده است. گفته می‌شود که علت وجود حوض، آب انباری بوده که در زیر تکیه قرار داشته و آب حمام مجاور تکیه را تأمین می‌کرده است. دور تا دور حوض شش ستون باربر چوبی به ارتفاع تقریبی 12 متر نصب شده است. البته پایه این ستون‌ها به دلیل پوسیدگی تعویض شده و در حال حاضر سنگی است.
غرفه‌ها
در ضلع شمالی چهار غرفه مجزا وجود دارد که امروزه برای نگهداری تجهیزات صوتی از آنها استفاده می‌شود. در ضلع غربی فضایی مختص خدمه و غرفه‌ای به عنوان آبدارخانه وجود دارد. غرفه‌ها و طاق‌نماهای ضلع جنوبی در هم ادغام شده و فضایی یکپارچه ایجاد شده است.
شاه‌نشین
شاه‌نشین بنا که در ضلع شرقی قرار دارد ابتدا دارای سقف بسیار بلندی بود. بعدها از این فضا برای ساخت طبقه دوم استفاده شد. شاه‌نشین تماماً با پنجره‌های چوبی پوشیده شده و به بخش بانوان تبدیل شده است.
طاق‌نماها
در ضلع شمالی تکیه طاق‌نماهایی وجود دارد که در گذشته هرکدام به یکی طایفه‌های دزاشیب تعلق داشته است. و در آن زمان رسم بر این بوده که افرادی از هر طایفه وظیفه پذیرایی از مهمانان خود را برعهده می‌گرفتند. در حال حاضر تمام طاق‌نماهای تکیه در طبقه دوم قرار گرفته‌اند. اغلب آنها در هم ادغام شده و تنها ستون‌های آنها باقی مانده است. طاق‌نماهای شمالی به یک ایوان با سه ستون آجری تبدیل شده است. طاق‌نمای شمال شرقی به مکانی برای معرفی شهدای محل تبدیل شده است. سایر ظاق‌نماها نیز دو به دو با یک در میانی با هم ادغام شده‌اند.
اتاق هیئت امنای حسینیه نیز در طاق‌نمای غربی واقع شده است. دسترسی به این بخش از طریق پلکانی در ضلع غربی و فضای خدمه صورت می‌گیرد. بر پیشانی طاق‌نماها که به صورت بدنه گچی است کتیبه‌ای سراسری از آیات قرآن دیده می‌شود. آیات قرآن به خط ثلث بر روی زمینه لاجوردی رنگ زمینه درج شده است.
سقف حسینیه
سقف تکیه به صورت شیروانی چهار شیب طراحی شده و یک نورگیر در مرکز آن قرار دارد. از سقف طبقه دوم تا انتهای کلاهک نورگیر حدود 5/7 متر فاصله است. طراحی سقف و نورگیر و شیوه اجرای آن بسیار مشابه تکیه بزرگ تجریش است. معماری این بنا به صورتی است که نور مورد نیاز در طول روز از طریق نورگیر سقف تأمین می‌شود.
مراسم عزاداری تکیه دزاشیب تهران
در حسینیه دزاشیب تهران همه روزه نماز ظهر و عصر به جماعت برگزار می‌شود. اما از دیرباز مراسم عزاداری ماه محرم در این مکان بسیار باشکوه برگزار می‌شود. مراسم عزاداری حسینیه دزاشیب از شب اول محرم آغاز می‌شود و تا پایان ماه ادامه دارد. بنا بر یک رسم قدیمی، عزاداران حسینیه دزاشیب در شب تاسوعا به امام‌زاده قاسم رفته و به عزاداران آنجا ملحق می‌شوند. در شب عاشورا نیز عزاداران امام‌زاده قاسم میهمان تکیه دزاشیب می‌شوند. عزاداری ماه محرم در این مکان با اطعام عزاداران نیز همراه است. حاج حسن اسلامی آشپزخانه‌ای مجهز در انتهای بن بست شهید کاوه را وقف حسینیه نموده است. حسینیه دزاشیب تهران دارای موقوفاتی است که درآمد آنها علاوه بر مراسم عزاداری صرف برگزاری مراسم تعزیه نیز می‌شود. در سالهای گذشته گاهی به همت وزارت ارشاد اسلامی در این حسینیه مراسم تعزیه نیز برگزار شده است.
سخنرانان معروف تکیه دزاشیب تهران
در طول این سالها افراد زیادی در این مکان سخنرانی کرده‌اند. در میان این افراد نام‌های آشنایی چون حجت الاسلام فلسفی، آیت الله طالقانی، آیت الله مهدوی کنی، آیت الله هاشمی رفسنجانی، حجت الاسلام کروبی، حجت الاسلام هاشمی نژاد، آیت الله امامی کاشانی، حجت الاسلام محلاتی و حجت الاسلام علی اکبر ناطق نوری دیده می‌شود.
آدرس حسینیه دزاشیب تهران
حسینیه دزاشیب تهران در شیب خیابان کریمی به صورت شمالی-جنوبی احداث شده است. خیابان کریمی در شرق، کوچه تکیه در غرب، کوچه علوی در جنوب و کوچه فلاح در شمال این بنا قرار دارند. بازدید از تکیه دزاشیب تهران همه روزه از ساعت 13-11 و 20-17 برای عموم آزاد است.
آدرس: استان تهران، شهر تهران، نیاوران، خیابان دزاشیب (کبیری)، خیابان کریمی
مسیرهای دسترسی به حسینیه دزاشیب تهران
مسیر تاکسی
در میدان قدس(تجریش) ماشین‌های خطی “تجریش-نیاوران-دارآباد” از خیابان کریمی عبور می‌کنند. کافی است ابتدای این خیابان پیاده شده و با کمی پیاده‌روی به مقصد برسید.
مسیر اتوبوس
هر سه خط اتوبوسرانی “تجریش-دارآباد” “تجریش-جماران” و “تجریش-شهرک قائم” از ایستگاه دزاشیب عبور می‌کنند. از ایستگاه دزاشیب تا تکیه دزاشیب پیاده حدود ده دقیقه راه است.
مسیر مترو
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به تکیه دزاشیب تهران ایستگاه مترو تجریش است. بنابراین از میدان تجریش می‌توانید با اتوبوس یا تاکسی خود را به تکیه برسانید.
مسیر خودرو شخصی
با خودروی شخصی از میدان تجریش به سمت نیاوران حرکت کنید. از خیابان کبیری(دزاشیب) می‌توانید به خیابان کریمی و تکیه دزاشیب تهران برسید. در نظر داشته باشید نزدیک‌ترین پارکینگ به حسینیه دزاشیب پارکینگ باهنر است.
تکیه های تهران
از دیگر تکیه های تهران می‌توان از تکیه نیاوران، تکیه حصار بوعلی و تکیه تجریش نام برد. تکیه دولت هم از تکیه های معروف تهران است، که متاسفانه تخریب شده است. از دیگر تکیه های ایران هم می‌توان از تکیه امینی قزوین، تکیه بیگلربیگی کرمانشاه، تکیه معاون الملک کرمانشاه و تکیه روستای مقریکلا نام برد.
دیدنی های تهران
از دیدنی های تهران در این نزدیکی به کوشک احمد شاهی، موزه خودروهای سلطنتی، کتابخانه اختصاصی نیاوران، کاخ صاحبقرانیه و موزه جهان نما در مجموعه کاخ نیاوران اشاره کرد. همینطور می‌توان از پارک نیاوران، تکیه نیاوران، تکیه دزاشیب، کاخ سعدآباد، باغ فردوس، خانه موزه فرهاد مهراد، موزه سینما، موزه تماشاگه زمان تهران، هیومن پارک(پارک بدن) و باغ موزه هنر ایرانی نام برد.
آب و هوای تهران
برای بازدید از جاهای دیدنی تهران اطلاع از وضع آب و هوایی لازم است. بدین منظور در بخش زیر پیشبینی وضع آب و هوای شهر تهران را در پنج روز آینده مشاهده می‌نمایید.
لوکیشن دقیق تکیه دزاشیب تهران
در بخش بالا آدرس و مسیرهای دسترسی به این تکیه زیبا داده شد. در این بخش برای سهولت بیشتر در دسترسی لوکیشن دقیق تکیه دزاشیب قرار داده شده است.
امتیاز شما به این صفحه:
تکیه دزاشیب تهران
تکیه دزاشیب تهران یا تکیه سیدالشهدا از تکیه های ایران و دیدنی های تهران است. در مطلب بالا به معرفی، تاریخچه، مسیر دسترسی و آدرس تکیه دزاشیب تهران پرداختیم.
