خانه سردار اسعد بختیاری در تهران از زیباترین عمارت‌های مسکونی تهران قدیم به حساب می‌آید. این خانه از لحاظ معماری در شهر تهران نظیر ندارد. معماری این خانه، تلفیقی از هنر ایرانی و اروپایی است که در واپسین سال‌های حکومت قاجارها در ایران ساخته شد. این بنا در تصرف بانک ملی ایران قرار دارد و تا به امروز کاربری‌های متفاوتی داشته است. در ادامه این متن به معرفی خانه اسعد بختیاری در تهران، تاریخچه عمارت سردار اسعد بختیاری، معماری، مسیر دسترسی و بازدید از این خانه خواهیم پرداخت. علاوه بر آن به این سوال جواب خواهیم داد که اسعد بختیاری کیست؟ و نگاهی اجمالی به مجموعه بانک ملی ایران در فردوسی، معماری آن، موزه بانک ملی و حکایت باغ ایلخانی دوره ناصری خواهیم داشت.
در مطلبی مجزا به کاخ سردار اسعد بختیاری یا قلعه جونقان پرداختیم. برای مشاهده آن می‌توانید اینجا را لمس(کلیک) نمایید.
معرفی خانه اسعد بختیاری در تهران
این خانه بسیار زیبا در گذشته بخشی از مجموعه تاریخی باغ ایلخانی بوده است. این خانه تنها بنایی است که از آن باغ بزرگ بر جای مانده است. اما در همان دوران بنای این خانه در میان خانه‌های دیگر بزرگان و اشراف آن منطقه یکی از زیباترین‌ها محسوب می‌شده است.
خاطرات عمارت سردار اسعد بختیاری در تهران
خانه سردار اسعد بختیاری شاهد گذران روزها و زندگی اشخاص مختلفی بوده است. هر کدام از آجرهای این خانه گویای خاطرات و حکایت‌های آن افراد است.
حسین پژمان بختیاری خاطرات زیادی از خانه اسعد بختیاری در تهران دارد. چرا که وی در دوره نوجوانی برای مدتی در این خانه زندگی می‌کرد. آقای پژمان بختیاری شاعر بزرگ، مترجم و محقق عصر معاصر بودند و جزو یکی از مفاخر ملی ما ایرانیان به شمار می‌آیند. پدر او علیمرادخان بود که یکی از سرداران معروف مشروطه به حساب می‌آمد. همین موضوع نیز سبب آشنایی علیمرادخان با علی قلی خان سردار اسعد گشته بود.
علیمرادخان وقتی پسرش تنها ده سال داشت، از دنیا می‌رود. او پیش از مرگش پژمان بختیاری را به دست سردار اسعد بختیاری می‌سپارد و از او می‌خواهد تا سرپرستی وی را به عهده بگیرد. او ثروت کلان خود را در اختیار سردار اسعد قرار می‌دهد تا پسرش را به اروپا بفرستد تا تحصیلش را ادامه دهد. اما متاسفانه سردار اسعد پس از مدتی دچار بیماری می‌گردد و از دنیا می‌رود. به این ترتیب سردار اسعد وصیت دوست خود را عملی نمی‌کند.
دوران زندگی پژمان بختیاری در این خانه کوتاه بود. اما شاید خاطرات تلخ او از این خانه بیشتر از خاطرات شیرینش باشد. مرگ سردار اسعد سبب آوارگی وی می‌شود و ثروت پدری او به دست پسر سردار اسعد یعنی جعفر قلی خان بختیاری می‌افتد و پشیزی به پژمان بختیاری نمی‌رسد.
تاریخچه عمارت سردار اسعد بختیاری
جعفر قلی خان بختیاری که به عنوان سردار اسعد سوم شناخته می‌شد، در سال 1291 شمسی دستور ساخت این عمارت بینظیر را صادر می‌کند. طراحی و ساخت خانه اسعد بختیاری در تهران را به عهده محمد معمارباشی یکی از معماران به نام آن زمان واگذار نمودند. در آن دوران وی را که استادی چیره دست بود را معمار بابا می‌خواندند.
سردار اسعد بختیاری تا زمانی که توسط رضاشاه دستگیر می‌شود و در زندان از دنیا می‌رود، در این خانه زندگی می‌کرد. البته او بخشی از زندگی خود را در اروپا طی نمود. اما در مدتی که در ایران زندگی می‌کرد در این خانه اقامت داشت. تا اینکه دولت در سال 1307 این باغ را تصرف می‌کند. بنای عمارت را به مدت پنج سال مرمت می‌کنند. سپس ساختمان مرکزی بانک ملی را در محوطه آن احداث می‌نماید.
این عمارت پس از اینکه توسط بانک ملی خریداری می‌گردد، کاربردهای متنوعی پیدا می‌کند. مدتی از آن به عنوان باشگاه شعبه مرکزی بانک ملی استفاده می‌کردند. مدتی دایره فلاحت و کشاورزی بود. در دوره‌ای محل پذیرایی مهمانان بانک ملی بود و در زمانی دیگر به عنوان کتابخانه مورد استفاده قرار گرفت. تا سال 1396 نیز یک موزه خصوصی از هدایا و پیشکش‌های بانک‌های سراسر دنیا به بانک ملی در این عمارت دایر گشته بود. تنها مهمانان بانک برای بازدید از این موزه دعوت می‌شدند و به بازدید از این موزه می‌رفتند. عموم اجازه بازدید از این موزه را نداشتند. اما از سال 96 به بعد این موزه را به ساختمان صندوق پس انداز بانک ملی انتقال دادند. این عمارت در حال حاضر محل برگزاری همایش‌های بانک ملی ایران می‌باشد.
معماری خانه اسعد بختیاری در تهران
معماری این خانه تلفیقی از معماری دوران قاجار و پهلوی و ترکیب المان‌های اروپایی و ایرانی می‌باشد. عمارت اصلی دو اشکوب است و در دو طبقه ساخته شده است. سبک معماری این خانه کاملا برون گراست و این یکی از تاثیرات معماری اروپایی بر خانه‌های ایرانی است. سبک معماری برون گرا باعث می‌شود تا خانه با فضای بیرونی و خیابان پیوند داشته باشد. دقیقا برعکس ویژگی‌های معماری اصیل ایرانی که خانه در حریم قرار می‌گرفت و سبک معماری اکثر خانه‌ها درون گرا بود.
در ساخت بنای این خانه از آجر و گچ استفاده نموده‌اند. از همین رو بیرون بنا با گچبری‌های بسیار زیبایی تزئین گشته است. ته مایه گچبری‌ها برگرفته از هنر ایرانی است. آجرکاری‌هایی که در نمای ساختمان انجام شده‌اند در نوع خود بینظیر هستند. پنجره‌های خانه با چلنگری‌های بسیار زیبایی پوشانده شده‌اند. شیروانی خانه از جنس فلزی است و به سبک خانه‌های اروپایی طراحی گشته است.
جلوی ورودی عمارت اصلی چندین ستون قرار دارد که تا تراس طبقه دوم بالا رفته است. سرستون‌ها به تقلید از سبک اروپایی طراحی گشته‌اند و جلوه خاصی به نمای ساختمان داده‌اند. در ورودی عمارت از جنس چوب است که روی آن منبت کاری بسیار جالب توجهی انجام داده‌اند. استفاده از عاج فیل در منبت کاری در، جلوه خاصی به آن بخشیده است.
داخل عمارت شما را به یاد کلیساهای اروپایی می‌اندازد. کف پوش ساختمان از جنس چوب است. دو طبقه خانه توسط پلکان چوبی به هم متصل می‌شوند. طبقه دوم دارای دو سالن بزرگ است. در داخل دیوارهای یکی از سالن‌ها دو ویترین زیبا ساخته شده است. سقف داخل خانه مزین به آینه کاری بسیار زیبایی است. اما تزئینات چشم نواز سقف طبقه دوم عمارت بسیار مفصل‌تر و چشم‌گیر است.
مسیر دسترسی به خانه اسعد بختیاری در تهران
این خانه در ضلع شمال غربی میدان توپخانه واقع شده است. عمارت سردار اسعد بختیاری در کوچه باغ ایلخانی قرار دارد. این کوچه باغ در دوره‌های بعد با نام خیابان علاءالدوله شناخته می‌شد که در حال حاضر خیابان فردوسی نام دارد. این عمارت در محوطه موزه بانک ملی واقع شده است.
بازدید از خانه اسعد بختیاری تهران و موزه بانک ملی ایران
همانطور که اشاره شد، در حال حاضر این خانه در تملک بانک ملی قرار دارد و از این ساختمان برای برگزاری همایش‌های خاص استفاده می‌کنند. از همین رو بازدید از خانه اسعد بختیاری در تهران برای عموم مردم امکان پذیر نیست و ورود به آن نیازمند مجوز است.
اسعد بختیاری کیست؟
نام اصلی سردار اسعد سوم، جعفر قلی خان بختیاری بود. وی فرزند علی قلی خان بختیاری یکی از سرداران معروف مشروطه خواه و عوامل برکناری محمدعلی شاه بوده است. که در سال 1258 در چهار محال و بختیاری دیده به جهان گشود. او در خانواده‌ای فرهیخته و تحصیل‌کرده پرورش یافت. او نیز مانند پدر خود به خوبی با فنون نظامی آشنا شد و در بهترین شرایط تحصیل کرد.
لقب سردار اسعد بعد از مرگ پدرش، یعنی علی قلی خان بختیاری توسط احمدشاه به او داده شد. احمدشاه او را به وزارت پست و تلگراف منصوب نمود. اما پس از مدتی او را به حکومت کرمان گماشت. جعفر قلی خان بختیاری به مدت دو سال حکومت کرمان را در دست داشت. مدتی نیز والی خراسان گشت.
او در کودتای 1299 یکی از همراهان و طرفدران پر و پا قرص رضاشاه بود. همین موضوع باعث نزدیکی و اعتماد رضاشاه به او گشته بود. نزدیکی وی به رضاشاه در حدی بود که او را برای جشن تاجگذاری دعوت نمودند. او در دوران حکومت رضاشاه پهلوی نیز بارها به مقام وزارت منصوب گشت.
اما این نزدیکی و الفت به شاه دیری نپایید. رضاشاه در سال 1312 حکم دستگیری وی را صادر نمود و در سال 1313 نیز به مرگ مشکوکی دچار گشت. علت دستگیری وی این بود که به شاه خبر دادند که سردار اسعد قصد جان رضاشاه را کرده است. عده‌ای باور دارند که جعفر قلی خان در زندان و به دست پزشک احمدی مسموم گشت و کشته شد. اما طبق روایت‌های دیگر و باور برخی افراد او به مرگ طبیعی در گذشته است.
مجموعه بانک ملی ایران در فردوسی
در دوره ناصرالدین شاه قاجار یکی از صرافان بزرگ تهران به نام حاج محمد حسن امین الضرب برای نخستین بار پیشنهاد تاسیس بانک ملی را مطرح نمود. تصویر این فرد در یکی از اسناد موزه بانک ملی موجود است. که با عبایی روشن و کلاه قجری اعیانی بر سر در عکس حضور دارد. اما ناصرالدین شاه با پیشنهاد او مخالفت به خرج داد. شاید دلیل این مخالفت را باید در دستهای پشت پرده که به دنبال منافع خود بودند، جستجو کرد.
در سال 1285 پس از استقرار مشروطیت و تشکیل اولین مجلس شورای ملی، این پیشنهاد دوباره مطرح گشت. نمایندگان مجلس برای جلوگیری از نفوذ بانک‌های خارجی و استقراض از آنان خواستار تاسیس بانک ملی بودند. اما باز هم استقبالی از این امر صورت نگرفت.
تا اینکه در سال 1306 بانک ملی ایران تاسیس گشت و در سال 1307 به صورت رسمی مشغول به کار شد. اما در آن زمان بانک ملی فاقد یک ساختمان اختصاصی بود. پنج سال بعد از شروع کار بانک، یعنی سال 1312 تصمیم گرفته شد تا ساختمانی مجزا به بانک ملی اختصاص دهند. به همین منظور از میان معماران معروف آن دوره هاینریش را که یکی از معماران خوب آلمانی بود، برای طراحی ساختمان انتخاب نمودند. ساختمان بانک ملی در عرض سه سال ساخته شد. این ساختمان در سال 1315 با عنوان صندوق پس انداز بانک ملی شروع به فعالیت نمود.
زورخانه بانک ملی در این مجموعه قرار دارد.
معماری بانک ملی ایران در فردوسی
معماری این ساختمان برگرفته از المان‌های ایران باستان به ویژه تخت جمشید می‌باشد. در طراحی این بنا میتوان تلفیق معماری ایرانی و اروپایی را به خوبی دید. نقش حکاکی شده سربازان هخامنشی بر روی دیواره‌های نمای ساختمان، ستون‌های مرتفع با سر ستون‌هایی که روی آن تندیس گاو دو سر دیده می‌شود، لبه‌های کنگره دار ساختمان و نماد فروهر بر روی سر در اصلی، همگی یادآور شکوه تخت جمشید هستند.
در مقابل ساختمان و در دو طرف در ورودی اصلی دو شیر سنگی دیده می‌شود. شیر در فرهنگ باستانی ایرانیان نقش محافظ را ایفا می‌کرده است. وجود این شیرها در ورودی در بانک نمادی از محافظت از سپرده‌ها و اموال مردم می‌باشد.
موزه بانک ملی
اما این شکوه و زیبایی به نمای ساختمان بانک ملی ایران محدود نمی‌شود. با ورود به داخل ساختمان با سقفی بسیار بلند و ویترین‌های شیشه‌ای که سالن را نورانی کرده‌اند، رو به رو خواهید شد. سقف بلند این بنا و نورگیرهای آن معماری کلیساهای باروک اروپا را در ذهن مجسم می‌کند. تزئینات و گچبری‌های سقف بسیار زیبا هستند. پنجره‌های عمودی داخل بنا با قاب‌های چوبی پوشیده‌اند. ساختمان بانک ملی در دو طبقه ساخته شده است و دارای دو طبقه زیرزمین می‌باشد.
ساختمان اصلی صندوق پس انداز بانک ملی ایران در سال 1396 مورد مرمت قرار گرفت. پس از مرمت بنا این ساختمان به عنوان موزه بانک ملی ایران معرفی گشت. تمامی هدایایی که در خانه سردار اسعد بختیاری بود به این موزه منتقل کردند. علاوه بر هدایای اهدایی بانک‌های مختلف جهان، تمامی اسناد مربوط به احداث این بانک و مسکوکات قدیمی و اشیای ارزشمند دیگری را در معرض دید قرار دادند. بازدیدکنندگان می‌توانند با بازدید از این موزه با تاریخچه بانک و روند تحول بانک داری در سده اخیر آشنا شوند.
حکایت باغ ایلخانی دوره ناصری
باغ ایلخانی، باغ بسیار بزرگی بود که محوطه آن از کوچه میرشکار فعلی تا خیابان جمهوری کشیده شده بود. اما متاسفانه امروزه از آن مجموعه بزرگ بخشهای ناچیزی باقی مانده است که شامل فضای سبز محوطه شعبه مرکزی بانک ملی و خانه سردار اسعد بختیاری می‌گردد.
مجموعه باغ ایلخانی در دوره حکومت ناصرالدین شاه قاجار، یک خیابان بسیار طولانی بوده است. این خیابان زیبا را سنگفرش کرده بودند و دو طرف این خیابان درخت کاری شده بود. شب‌ها این خیابان را با نور چراغ گاز روشن نگه می‌داشتند. خیلی از درباریان قاجار، سیاستمداران و سفرای خارجی در این خیابان عمارت‌های زیبایی برای خود بنا کرده بودند. در واقع این خیابان محله اعیان نشین آن دوران به حساب می‌آمده است.
معروف‌ترین باغ این خیابان به الله قلی خان ایلخانی تعلق داشت. الله قلی خان ایلخانی یکی از نوادگان فتحعلی شاه قاجار به حساب می‌آمد. او که خود را شاهزادهای قجری می‌دانست، مدعی ولایت‌عهدی ایران گشت و سعی داشت کودتایی ترتیب دهد و در آن شاه را به قتل برساند و خود را جانشین وی اعلام کند. وی که به حاجی ایلخانی معروف بود باغ بسیار زیبا و بزرگی در این خیابان بنا کرده بود. دلیل اینکه این خیابان به باغ ایلخانی مشهور شد نیز به همین خاطر است.
بعدها نام این خیابان را به احترام محمد رحیم خان علاءالدوله تغییر دادند و نام خیابان علاءالدوله را بر آن نهادند. رحیم خان علاءالدوله یکی از رجال و وزیران مهم قاجار به حساب می‌آمد. اما شهر تهران در دوره پهلوی اول دچار دگرگونی و تغییرات متعددی می‌گردد. در آن دوران خیابان علاءالدوله را گسترش دادند و نام آن را به فردوسی تغییر دادند. هم اکنون نیز این نام بر روی این خیابان باقی مانده است. آرامگاه سردار اسعد بختیاری در تخت فولاد اصفهان قرار دارد.
دیدنی های تهران
از جاهای دیدنی تهران در این نزدیکی میتوان از موزه جواهرات ملی، موزه ملی ایران، موزه ملک، سردرباغ ملی، کاخ شهربانی، موزه صنعتی، میدان مشق، موزه مانوکیان، موزه پست و تلگراف، خیابان سی تیر، آتشکده آدریان، کنیسه حیم، کلیسای حضرت مریم، موزه آبگینه، موزه علوم و فناوری ایران، موزه سکه بانک سپه و پارک شهر اشاره کرد.
آب و هوای تهران
برای بازدید از دیدنی های تهران اطلاع از وضع آب و هوا لازم است. به همین منطور در این بخش پیشبینی وضع آب و هوای شهر تهران را در پنج روز آینده مشاهده می‌نمایید.
لوکیشن دقیق عمارت سردار اسعد بختیاری در مجموعه بانک ملی
همانطور که در بالا ذکر شد، این خانه بازدید عمومی ندارد. اما برای اطلاع شهروندان لوکیشن دقیق خانه اسعد بختیاری یا موزه بانک ملی در این بخش آورده شده است.
امتیاز شما به این صفحه:
خانه اسعد بختیاری در تهران(موزه بانک ملی ایران)
خانه اسعد بختیاری در مجموعه بانک ملی ایران با کارکرد موزه بانک ملی قرار دارد. در مطلب بالا به معرفی، تاریخچه عمارت سردار اسعد بختیاری و آدرس خانه اسعد بختیاری در تهران پرداختیم.