خانه قوام الدوله تهران(ایکوموس ایران)

خانه قوام الدوله تهران (ایکوموس ایران) در محله سرچشمه شهر تهران با قدمت نزدیک به دو قرن، از باشکوه‌ترین و زیباترین خانه های تاریخی ایران دوره قاجاریه است که به ثبت ملی ایران رسیده است. در این محتوا به بررسی تاریخچه خانه قوام الدوله، پلان و مشخصات این عمارت، تزئینات به کار رفته در داخل و بیرون خانه قوام الدوله، آدرس خانه ‌‌قوام یا وثوق الدوله و ساعات بازدید از این خانه پرداخته شده است.

تاريخچه خانه قوام الدوله تهران

این عمارت متعلق به میرزا محمد خان قوام الدوله پسر میرزا محمد تقی آشتیانی است که در  سال 1211 شمسی در دوریه قاجاریه در زمان حکومت محمدشاه قاجار بنا شده است. میرزا محمد خان قوام الدوله منصب حکومتی داشت و در دیوان محاسبات مالیاتی کشور مشغول به کار بود. همچنین وی پدربزرگ سه تن از سیاستمداران بزرگ دوره  قاجار، یعنی قوام السلطنه، وثوق الدوله و معتمدالسلطنه بود.

تغییرات خانه قوام الدوله آشتیانی

عمارت متعلق به میرزا محمد خان قوام الدوله دوازده هزار مترمربع مساحت داشت. عمارت قوام الدوله پس از ارث رسیدن به وارث، تقسیمات و تغییراتی در آن صورت گرفته شد. قسمتی از عمارت در کوچه‌ی میرزا محمود هم به دلیل تعریض کوچه از بین رفته است. فضای سبز و پارک فعلی نیز قسمتی از این خانه بود که این فضاها در آن زمان به عنوان کالسکه‌خانه در کنار عمارت استفاده می‌شد. همچنین در کنار این عمارت، حمامی واقع بود که یکی از درهای این عمارت به آن باز می‌شد. در حال حاضر اثری از این حمام نیست. در واقع خانه فعلی بازمانده‌ و پلاک جدا شده از عمارت وسیع بود که به وثوق الدوله ارث رسیده بود. لذا این عمارت به خانه وثوق الدوله نیز معروف شده است.

مرمت اساسي این عمارت به مدت 5 سال از سال 1345 تا 1350 توسط استاد محمد كريم پيرنيا صورت گرفته شده است. همچنین مرمت كاشي‌هاي قاجاريه نيز تحت نظارت استاد حبيبيان در آن زمان انجام گرفته شده است.

هنگامی که اين عمارت تحت نظر سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت، چند اتاق، آشپزخانه و سرويس‌هاي بهداشتي در ضلع شرقي حياط بيروني به این خانه اضافه شد. احداث قسمت‌های نوساز با بافت قديمي خانه، کاملا مطابقت دارد، به طوري كه تشخيص ساخت و ساز نو بودن در آن مشکل است و صدمه‌ی بر زیبایی این عمارت نزده است.

پلان و مشخصات خانه قوام الدوله

در حال حاضر این خانه سه طبقه‌ی دارای دو حیاط بزرگ که در قسمت شمالی و جنوبی عمارت است. پلان این عمارت تقریبا L شکل است. این عمارت حکایت از معماری اصیل و سنتی ایرانی است.

تالار آینه به شکل مستطيل شكل با سقف بلند در طبقه همکف واقع شده است. در این تالار، پنجره‌های ارسی بسیار زیبا با شیشه‌های رنگین وجود دارد. این پنجره،‌ زیبایی و شکوه خاصی را به این تالار داده است.

تالار دیگر که به آن سفره‌خانه گفته می‌شود، در ضلع جنوبی طبقه اول واقع شده است. این بخش از خانه به دلیل نورگیر بودن، به زمستان‌نشین معروف است. این تالار به علت موقعیت قرارگیری در ضلع جنوبی در زمستان بهترین قسمت برای روزهای سرد سال است. در بخش شمالی این تالار قسمت بخش شاه‌نشین واقع شده است. این تالار پر از رنگ و نقاشی و طرح است. نقوش شامل طرح‌های ایرانی و اروپایی است. در خانه قوام الدوله طاقچه‌ها، فرورفتگی و برجستگی‌های زیادی  وجود دارد. البته برخی از این  طاقچه‌ها در زمان مرمت از بین رفته‌اند.

بخش زیر زمین خانه قوام الدوله

قسمت زیرزمین این عمارت، در زیر تالار آینه واقع شده است. راه ارتباطی به زیرزمین از طریق بیرون عمارت و حیاط بیرونی است. از طريق آجرهاي لعاب‌دار آبي رنگ آمیخته با معماری اصیل ایرانی، زير زمين نور و روشنایی طبيعي خودش را تامین می‌کند.

طبقه همکف خانه قوام الدوله

در طبقه همکف علاوه بر این دو تالار، راهرو و سه اتاق كوچك نیز وجود دارد.  طبقه دوم شامل شش اتاق و راهروها است. اتاق‌ها درهايي به عرض شصت سانتي‌متر دارند كه يكي از درها به راهرو و ديگري به هال بین اتاق‌ها باز مي‌شوند. اين هال تنها راه ارتباطي بين اتاق‌های شمالي و جنوبي این طبقه است. اتاق‌ها كوچك و جاي استراحت هستند و تزئينات در اتاق‌ها کمتر است. معمولا اتاق‌هاي جانبي و گوشه‌ای به گوشواره‌هاي جانبي نيز معروف هستند که در دو طبقه ساخته شده‌اند.

بادگیرهای خانه قوام الدوله

 در خانه قوام الدوله دو بادگیر وجود دارد. این بادگيرها علاوه بر تهويه هوا و خنک کردن خانه، نقش تزييني نیز دارند. درب ورودی قهوه‌ای تیره رنگ و کاملا با درب‌های قدیمی ایرانی مطابقت دارد. طاق‌هایی در دیوارهای درب ورودی با آجر وجود دارد. البته ورود به داخل خانه از طريق دو راه پله به داخل خانه انجام مي‌شود.

تزئینات به کار رفته در داخل خانه قوام الدوله

در خانه قوام الدوله تزئينات به کار رفته نه تنها كاملاً مشخص از سایر خانه‌های تاریخی در تهران است بلکه تزئينات گسترده‌ی از هر نوع تزئينات ساختمانی و معماری ایرانی نظیر آينه‌كاري به اشكال هندسي، کاشیکاری‌ ابر و باد، مقرنس‌کاری، گچ‌کاری و گچ‌بری‌ها، نقاشي‌هاي ديواري، شبكه چيني‌ها و گره پنجره‌ها و درب و غیره است.

گچ‌کاری، گچ‌بری‌ها و نقاشي‌هاي ديواري شامل گیاهان تزئینی،گل و مرغ و اسلیمی است. نقاشي‌هاي ديواري این عمارت طرحی اورپایی و ایرانی دارد. به خصوص تالار آینه‌ به دلیل حضور سیاستمداران و مهمانان کشورهای غربی از طرح‌های اورپایی الگو گرفته شده است. به طوری که تصاویر کودکان و زنان اروپایی در میان آینه‌کاری‌ها و گچ‌بری‌ها گویای این مطلب است. تالار آینه در طبقه همکف و در قسمت شمالی این خانه قرار دارد و این تالار از بخش اندرونی خانه جدا است.

از مهم‌ترین تزئينات این عمارت در تالار آینه وجود هفت دری در این خانه است. هفت دری از ویژگی‌های مهم معماری ایرانی است. عدد هفت در ایران باستان اهمیت خاصی برای ایرانیان داشت. از کاربرد عدد هفت می توان به هفت سین و هفت خان رستم اشاره کرد. علاوه بر ایران باستان عدد هفت در اسلام نیز به آن مکرر اشاره شده است. اشاراتی مثل هفت اقليم، هفت بار طواف بر گرد كعبه، هفت طبقه زمين، هفت فرشته مقدس در نظر بنى اسرائيل، هفت طبقه آسمان و غیره است.

از زیباترین بخش‌های این خانه می‌توان به تالار شاه‌نشین آن اشاره کرد. این بخش از خانه دارای تزئینات گل و مرغ به سبک زندیه است که توسط استاد لطفعلی شیرازی کشیده شده است.

تزئینات به کار رفته در بیرون خانه قوام الدوله

علاوه بر تزئینات داخلی گسترده و زیبای خانه قوام الدوله، از ویژگی‌های شاخص دیگر این خانه می‌توان به دو عدد بادگیر آجری و بام شیروانی آن اشاره کرد. نظم و تقارن در تزيينات این خانه  به خصوص در چوب و آجرها در نماي ساختمان و حتی بادگیرها کاملا مشخص است. به طوری که بادگیرها قرینه هم هستند. درب و پنجره‌ها نیز کاملا قرینه هم ساخته شده‌اند.

دو حياط شمالی و جنوبی نیز قرینه و نسبت به هم تقارن دارند. حیاط‌ها دارای يك حوض و چند باغچه هستند. قرينه حياط بیرونی نيز حياط اندروني محسوب مي‌شود. اين دو حياط از طریق چند راهرو به همديگر مرتبط هستند.

آدرس خانه ‌‌قوام الدوله

این خانه‌ی تاریخی در خيابان اميركبير در محله سرچشمه و در كوچه ميرزا محمود وزير در شهر تهران  واقع شده است. این عمارت تقریبا روبروی خانه مهربان است.

ساعات بازدید از خانه قوام الدوله

خانه قوام الدوله یا وثوق الدوله در 29 فروردین سال 1381 توسط آقای شیرازی به عنوان دفتر ایکوموس- سازمان نگهداری و پاسداری از اماکن میراث فرهنگی در سراسر جهان-در ایران همزمان با روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی به طور رسمی شروع به کار کرد.

در حال حاضر متاسفانه به دلیل استقرار دفتر ایکوموس در ایران، برای بازدید از این خانه ابتدا بایستی هماهنگی‌های لازم با اداره میراث فرهنگی صورت بگیرد. امیدواریم با پیگیری‌های مسئولانه دوست داران تهران بازدید از این جاذبه دیدنی تهران برای عموم به سادگی میسر باشد. شماره تلفن دفتر ایکوموس 02133440054 می‌باشد.

آب و هوای شهر تهران

در بخش‌های بالا به ویژگی‌های این خانه تاریخی اشاره شده است. در این بخش به یکی از نکات مهم در گردشگری اشاره می‌شود. برای لذت بردن از خانه‌های تاریخی ایران و تهران، دانستن آب و هوای این شهر از مهم‌ترین نکات است. در این بخش آب و هوای شهر تهران آورده شده است. با مراجعه به این بخش از شرایط جوی این شهر آگاه شوید.

تهران آب و هوای

لوکیشن دقیق خانه قوام الدوله

برای رسیدن به بناهای تاریخی هر شهر و دیاری، تنها دانستن آدرس کافی نیست. در این بخش لوکیشن دقیق خانه تاریخی و دیدنی قوام الدوله آورده شده است. با مراجعه به این بخش و با کمک نرم افزار گوگل مپ گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این خانه تاریخی را مسیریابی کنید.

اگر روش استفاده از گوگل مپ را نمی‌دانید بر روی این لینک کلیک کرده تا شما را در استفاده از این نرم افزار راهنمایی کند.