خانه نیکدل

خانه نیکدل تبریز کجاست؟

بگذارید خانه‌گردی کاملی در میان خانه‌های تاریخی ایران داشته باشیم. یکی از حتمی‌ترین مقصد هایمان، خانه نیکدل تبریز است. خانه نیکدل در تبریز در جوار دیگر خانه‌های قدیمی تبریز مانند خانه بهنام، خانه قدکی، خانه گنجه‌ای زاده؛ خانه صدقیانی و … قرار دارد. خانه‌ی نیکدل تبریز را یکی از زیباترین خانه‌های برجای‌مانده از دوران قاجار  در استان آذربایجان شرقی می‌دانند. به جرات می‌توان گفت بعد از خانه‌ی بهنام، اینجا زیباترین خانه در شهر تبریز است. با ما همراه باشید، تا هر آنچه در مورد دلایل اهمیت این ساختمان، تاریخچه‌ بنا، معماری، بخش‌های مختلف و تزیینات آن، آدرس خانه نیکدل، دسترسی و اطلاعات ضروری برای بازدید نیاز است، را به شما بگوییم.

خانه نیکدل تبریز، در تاریخ 14 مرداد 1382 به ثبت آثار ملی درآمد. شماره ثبت آن 9470 است و این ارزش بالای ساختمان را به‌عنوان یک گنجینه‌ی ملی نشان می‌دهد. خانه‌ای که برخی از ویژگی‌ها تنها مختص خود اوست. پنجره‌های ارسی جدا از هم، با طرح‌های اسلیمی، آینه‌کاری و گنبد زیرزمین از جمله این ویژگی‌هاست. خانه تاریخی نیکدل دیوارهای کوتاهی دارد، که از دور مخاطبان را به خود جذب می‌کند. سردر آجری زیبای این خانه، اولین چیزی است که با آن مواجه خواهید شد.

چرا از خانه نیکدل تبریز بازدید کنیم؟

از سردر که بگذرید و وارد حیاط‌های خانه نیکدل تبریز شوید، مبهوت زیبایی‌های قسمت‌های مختلف آن خواهید شد. کسانی که از این خانه دیدن می‌کنند، اینجا را مانند بهشتی تعریف می‌کنند، که باغچه‌ها، درختان، گل‌ها و حوض‌های پر از آب به آن طراوات و زیبایی داده است. یکی از بارزترین نمونه‌های خانه‌های قاجار، خانه نیکدل است.

• دو حیاط اندرونی و بیرونی بسیار زیبایی در خانه نیکدل تبریز وجود دارند، که اندازه‌ی حیاط بیرونی کوچکتر از حیاط اندرونی است.
• ترکیب باغچه و حوض در حیاط‌های این خانه، بسیار دیدنی است.
• خانه نیکدل تبریز در کوچه مقصودیه قرار دارد. تعداد زیادی خانه تاریخی تبریز دیگر نیز در این محوطه قرار دارند. پس می‌توانید به راحتی از آنها نیز دیدن کنید.
• تزیینات آجری، گچبری‌ها و آینه‌کاری‌های به کار رفته در خانه نیکدل تبریز بسیار زیبا و دیدنی هستند.
• شما اکنون در خانه‌های با سقف مسطح و ساده زندگی می‌کنید؛ به حوض‌خانه زیرزمین این خانه بروید، تا ببینید اعیانی‌های گذشته زیر چه سقفی تابستان خود را می‌گذراندند.
• در زمینه‌ی حیطه‌ی کاری صاحب این خانه، وسایل بسیار زیبایی در داخل خانه به نمایش گذاشته است.

تاریخچه‌ی خانه نیکدل تبریز

قدمت خانه نیکدل تبریز به دوران قاجار برمی‌گردد. بر طبق گفته‌های تاریخی، در گذشته این خانه متعلق به سالار قلی خان قره باغی بوده است. حتی بر اساس گفته‌های یکی از تاریخ‌نویسان و محققان تاریخ تبریز، زمانی ستارخان در خانه نیکدل تبریز سکونت داشته که مسئولیت اسب‌ها را برعهده داشته است. بعدها، او با دختر سالار قلی خان ازدواج می‌کند.

سپس براساس متون تاریخی، در سال 1335 یکی از ثروتمندان قدیمی تبریز به نام “حاج آقا بزرگ نیکدل” این خانه را خریداری کرده است. در آن زمان او تاجر بزرگی بود که لوازم خانگی را مستقیم از ژاپن وارد کشور می‌کرد. چرخ خیاطی از مهمترین وسایلی که توسط او به داخل کشور آمده است. امروزه در داخل خانه نیکدل تبریز، می‌توانید مجسمه‌ی او را در داخل حیاط ببینید که به زیبایی ساخته شده است. تدیس یادبود او از طرف شهرداری منطقه 8 که در سال 1391، خانه را از او خریداری و مرمت کردند، ساخته شد. این تندیس برای گرامی‌داشت او و حفاظت‌هایی که در زمان حیات خود از این خانه‌ی قدیمی انجام داده بود، ساخته شده است. محل نصب تندیس در حیاط بیرونی است، از سردر که وارد حیاط شدید، مجسمه را از دور خواهید دید.

معماری خانه نیکدل تبریز

معماری خانه نیکدل تبریز، به سبک معماری خانه‌سازی در گذشته است. ساختمانی دو طبقه با زیرزمین و دو حیاط و یک سردر ورودی. از داخل کوچه که بخواهید وارد خانه نیکدل تبریز شوید، باید از یک سردر باشکوه عبور کنید. این ارزشی است که در گذشته برای مقام انسان قائل بوده‌اند. سپس از میان درختان و گل‌های زیادی گذر خواهید کرد و سپس ساختمان خانه را خواهید دید. دو حوض زیبا در داخل حیاط قرار دارد.

اما چرا تعداد این حوض‌ها دوتاست؟ ایوان ستون‌دار ساختمان اصلی این خانه، مطابق با معماری زمان قاجار است. در پشت این ایوان، شاه‌نشین قرار دارد که در واقع جایی برای مهمان بود هاست. دو اتاق در ضلع شرقی این ساختمان قرار دارند که به آنها چله‌نشین می‌گویند. این اتاق‌ها هم محلی برای زندگی بوده‌اند یعنی کاربری داشته‌اند، هم از نظر سازه‌ای برای مهار کردن نیروهای رانشی ایوان‌های بلند خانه‌ها تاثیرگذار بوده‌اند. برای همین است که می‌گویند هیچ کار گذشتگان ما بی‌دلیل نبوده است.

تعداد کمی از خانه‌های قدیمی ایرانی هنر آینه‌کاری در آنها به کار رفته است و خانه نیکدل تبریز یکی از آنهاست. اتاق‌های داخل خانه را حتما بازدید کنید. یکی از ویژگی‌های جالب خانه‌های تاریخی ایران این است که تعداد زیادی اتاق کوچک و بزرگ در آنها وجود دارد چرا که گاها چند خانواده با هم زندگی می‌کرده‌اند. راه‌پله‌ای شما را به سمت زیرزمین خانه می‌برد، که حو‌ض‌خانه در این قسمت است. اتاق‌های گوشوار در دو قسمت نمای اصلی بنا برای این هستند که نیروهای وارده به خاطر ایجاد طنبی بلند، بهتر مهار شود. برای وارد شدن به ساختمان اصلی، دو راه‌پله‌ی 13 تایی در اطراف نمای اصلی قرار دارند. امروزه می‌توانید به صورت رایگان، از تمام این بخش‌ها دیدن کنید و در آخر به صرف چایی به حیاط بزرگ (حیاط اندرونی) بیایید.

بخش‌های مختلف خانه نیکدل و تزیینات آن

اینجا می‌توانید نظام سلسله مراتب خانه‌های تاریخی و اعیانی را به زیبایی ببینید. دو حیاط اندرونی در قسمت جنوبی ساختمان و حیاط بیرونی در قسمت شمالی قرار دارند. اطراف حیاط را فضاهای زندگی دربرگرفته‌اند. قسمت‌های پذیرایی یا مهتابی در طنبی اصلی بنا، قسمت‌های نشیمن در بخش اندرونی و خود عمارت در دو طبقه ساخته شده است. حوض‌خانه‌های بسیار زیبایی را در بخش‌های زیرزمین خانه نیکدل تبریز خواهید دید. مانند همان حوض‌خانه‌هایی که در خانه قدکی و خانه بهنام وجود دارد. جالب‌توجه‌ترین بخش خانه نیکدل تبریز، تالار روبه‌رو به حیاط بیرونی ساختمان است. در قسمت شرقی این تالار، دو راهرو و دو اتاق گوشوار (کله‌ای) وجود دارد که از داخل حیاط هم دیده می‌شوند. پنجره‌ای ارسی قوسی شکل نما مشرف بر ایوان ستوندار زیبای داخل حیاط است. حتما از این قسمت ساختمان خانه نیکدل دیدن کنید.

در قسمت زیرزمین و حوض‌خانه‌ی داخل آن، طاق‌های قوسی کار شده است. کاربرد این قسمت از خانه‌های قدیمی برای این بوده است که در فصل تابستان و گرما به این بخش از خانه می‌آمدند. در اینجا هیچ نیازی به وسایل سرمایشی نیست. چون زیرزمین با داشتن یک حوض در وسط، خنک‌ترین بخش خانه به حساب می‌آمده است. آری، زیرزمین جایی برای انباری و فضایی پرت نبوده است.

زیبایی‌های خانه نیکدل

آجر قرمز به طرز بسیار زیبایی در تزیینات و آجرکاری قسمت‌های مختلف بنای خانه نیک‌دل تبریز به کار رفته است. از حوض‌های سنگی داخل حیاط و حوض‌خانه زیرزمین نیز حتما دیدن کنید. ستون‌های بلند گچبری شده از دیگر زیبایی‌های این خانه هستند. هنر آینه‌کاری را نیز می‌توانید در داخل خانه نیک‌دل مشاهده کنید. امروزه بازدید از این خانه مانند بازدید از یک موزه است. در داخل آن وسایلی از صاحب‌خانه اصلی آن به نمایش گذاشته شده است. از جمله این وسایل می‌توان به لوازم عکاسی مانند فانوس تاریک‌خانه ساخت آمریکا، دوربین‌های پایه‌دار قدیمی، باکس لوازم‌التحریر زمان قاجار، انواع فانوس‌ها، یک ماشین‌حساب قدیمی، چرخ خیاطی و … اشاره کرد.

پس در حالت کلی، تزیینات و زیبایی‌های خانه نیک‌دل را می‌توان در حوض‌خانه طبقه زیرزمین و سقف گنبدی آن، آینه‌کاری‌های داخل تالار و اتاق‌ها، گچبری‌های ستون‌ها، سرستون‌ها، ایوان و فضاهای داخلی، ارسی‌های نمای جنوبی که فریم بندی آنها نیز خاص و دیدنی است، آجرکاری‌های نفیس نما و هره‌ها (تزیینات و اشکالی که با آجر بر روی دیوارها یا رخبام ایجاد می‌کنند) به وضوح دید.

آدرس و دسترسی به خانه نیکدل تبریز

آدرس این خانه در شهر تبریز، خیابان امام خمینی، میدان ساعت، پیاده‌راه مقصودیه، پلاک می‌باشد. شما می‌توانید با سیستم حمل و نقل عمومی و با ماشین‌های شخصی به راحتی خود را به این محوطه برسانید.

در ساعات اداری می‌توانید از خانه نیکدل تبریز بازدید کنید. این مکان تاریخی از ساعت 8 تا 16 باز است.

در واقع از چند مسیر مختلف می‌توانید وارد مقصودیه شوید:

• از طرف میدان ساعت ( وارد کوچه عمارت شهرداری شوید)
• از سمت خیابان ارتش جنوبی (وارد خیابان فرعی ارگ و سپس وارد کوچه مقصودیه می‌شوید)
• به سمت خیابان طالقانی ( وارد ارگ جدید و سپس با کمی پیاده‌روی خود را به مقصودیه برسانید)
• دیگر راه دسترسی به کوچه مقصودیه، خیابان هفده شهریور جدید است.

اطلاعات ضروری برای بازدید

هزینه‌ی بازدید از این خانه برای اتباع داخلی و خارجی رایگان است.

آخرین بازسازی‌ها در خانه نیکدل در دوره‌ی بعد از انقلاب و سال 91 می‌باشد. وجه تسمیه آن به خاطر مالک آن است.

ویژگی خاص این بنا، تزیینات آینه کاری در داخل آن است.

بهترین زمان بازدید از خانه نیکدل، در تعطیلات نوروزی است. حداقل زمان پیشنهادی برای بازدید نیم ساعت است.

تنها به این نکته دقت داشته باشید که محله مقصودیه یا نوبر این روزها، به پیاده‌راه بسیار زیبایی تبدیل شده است  و شما نمی‌توانید با خودرو در میان آن تردد کنید.

در جوار این خانه، بسیاری از جاذبه‌های گردشگری تبریز مانند خانه بهنام، خانه قدکی، برج ساعت، ارگ علیشاه، عمارت شهرداری، خانه شهریار و … قرار دارند که می‌توانید به راحتی از آنها نیز دیدن کنید.

آب و هوای شهر تبریز

قاعدتا برای برنامه ریزی درست سفر لازم است، تا از وضع آب و هوایی مطلع شویم. بدین منظور، در قسمت پایین پیشبینی وضع آب و هوای شهر تبریز را در پنج روز آینده مشاهده می‌نمایید.

تبریز آب و هوای

لوکیشن خانه نیکدل تبریز

در قسمت بالا، آدرس این خانه زیبا در تبریز آورده شد. اما در قسمت پایین به منظور سهولت در دسترسی، لوکیشن دقیق خانه نیکدل آورده شده، تا با استفاده از تلفن همراه هوشمندتان به راختی تا رسیدن به این خانه تاریخی مسیریابی نمایید.

عکس‌های این پست را سرکار خانم زهرا علیلو عزیز عکاسی نموده‌اند.