خورجین دستباف

خورجین دستباف یکی از انواع دست بافته های روستاییان و عشایر است. این محصول گرچه برای رفع نیازهای زندگی عشایری طراحی شده اما در دکوراسیون مدرن هم مورد توجه قرار گرفته است. ما در این مطلب ابتدا به معرفی این محصول و شیوه بافت آن می‌پردازیم. پس از آن انواع خورجین دستبافت از لحاظ ابعاد و کاربرد و نیز منطقه بافت آن را بررسی می‌کنیم.

خورجین چیست؟

خورجین دستبافت در حقیقت یکی از ابداعات زنان عشایر برای نگهداری و جابه‌جایی اشیاء مختلف است. یکی از ویژگی‌های زندگی عشایر عدم سکونت دائمی و جابه‌جایی مداوم است. بنابراین نگهداری از اشیاء ضروری و ارزشمند از دغدغه‌های این مردم بوده است. اما از آنجایی که در زندگی عشایری تمام نیازها با امکانات موجود برآورده می‌شود برای این مشکل نیز راه‌حلی اندیشیده شده است. زنان روستایی با تولید خورجین هم اوقات فراغت خود را پر می‌کنند و هم مشکل نگهداری و جابه‌جایی اشیاء را برطرف می‌کنند. در واقع خورجین کاربرد ساک، چمدان و صندوق در زندگی شهری را دارد.

انواع خورجین دستباف

تحقیقات در مورد این خورجین دستباف نشان می‌دهد زنان عشایر انواع خورجین برای کاربردهای مختلف تولید می‌کنند. خورجین های کوچک با جیب‌های 25 سانتی‌متری برای نگهداری وسایل شخصی زنان، وسایل قیمتی، اسناد و مدارک و یا وسایل خیاطی استفاده می‌شود. خورجین های معمولی با جیب‌های 50 سانتی‌متری برای نگهداری مواد غذایی، ابزار و وسایل مختلف زندگی روزمره استفاده می‌شوند. این نوع خورجین بیش از سایر انواع خورجین تولید می‌شود و استفاده بیشتری دارد. خورجین‌های بزرگ با جیب‌های یک متری هم برای کاربردهای خاص مانند جابه‌جایی بارهای زیاد از قبیل لباس یا رختخواب کارایی دارند.

خورجین چگونه بافته می‌شود؟

در بافت خورجین دستباف معمولا از دو شیوه بافت استفاده می‌شود. جیب‌های روی خورجین به شیوه قالی بافی و پرزدار بافته می‌شود. در برخی موارد نیز از شیوه گلیم بافی برای بافت جیب‌های خورجین استفاده می‌شود. این جیب‌ها دارای نقش و نگار زینتی هستند. بخش زیرین خورجین هم به شیوه گلیم بافی و به صورت بدون پرز بافته می‌شود. در برخی موارد از شیوه جاجیم بافی نیز برای بافت بخش زیرین خورجین استفاده می‌شود. بخش زیرین این محصول معمولاً به شیوه ساده و با نقش و طرح ساده بافته می‌شود. این خورجین‌ها بر روی دارهای زمینی و مشابه دیگر محصولات دستبافت بافته می‌شوند. معمولاً از الیاف پشم برای بافت خورجین دستباف استفاده می‌شود.

نقش و نگار خورجین به کاربرد آن و ذوق و سلیقه بافنده بستگی دارد. به عنوان مثال خورجین‌هایی که دختران جوان برای جهیزیه خود می‌بافند معمولاً نقش و نگارهای ظریف‌تر و زیباتری دارد. این عوامل در انتخاب رنگ الیاف نیز تأثیرگذار است. خورجین‌هایی که برای جهیزیه تولید می‌شوند از رنگ‌های بیشتر و شادتری برخوردارند. اما خورجین‌هایی که برای استفاده روزمره تهیه می‌شوند معمولاً با رنگ‌های معمولی و تیره مانند زرشکی و سورمه‌ای بافته می‌شوند.

خورجین دستبافت در مناطق مختلف

بافت انواع خورجین دستبافت در مناطق مختلف متفاوت است. چهار محال و بختیاری و ایل‌های قشقایی و بختیاری مهمترین تولیدکنندگان خورجین هستند.

خورجین دستباف چهارمحال

خورجین‌های کوچک در هر دو منطقه چهارمحال و بختیاری تولید می‌شود. خورجین‌های معمولی بیشتر در منطقه چهارمحال تولید می‌شوند. در منطقه چهارمحال برای بافت خورجین از ساده‌بافی استفاده شده و تنها نقوش آن به صورت پرزدار بافته می‌شوند. در این منطقه بیشتر از نقوش ساده و هندسی برای بافت خورجین استفاده می‌شود.

خورجین دستباف بختیاری

خورجین‌های بزرگ معمولاً در منطقه بختیاری تولید می‌شوند. در ایل بختیاری از سه شیوه ساده بافی، قالی بافی و رندی بافی برای بافت خورجین استفاده می‌شود. نقوش خورجین بختیاری پرکارتر و معمولاً متأثر از کاربرد آن است. به عبارت دیگر تنوع رنگ و نقش و ظرافت بافت، نشان دهنده ارزش بالای اشیاء درون خورجین است.

خورجین دستباف قشقایی

در میان ایل قشقایی بافت خورجین به صورت راه راه رایج است. این خورجین‌ها به شیوه گلیم بافی یا جاجیم بافی و با رنگهای متنوع تولید می‌شوند.