رود زاینده رود

رود زاینده رود یا زنده رود از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین رودخانه های ایران است. این رود از ارتفاعات زاگرس مرکزی سرچشمه می‌گیرد. در ادامه این مطلب نخست به معرفی رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی می‌پردازیم. سپس از اهمیت زنده رود بر کشور و نقش رود بر تاریخچه منطقه و موقعیت جغرافیایی آن می‌گوییم. در ادامه به موضوعاتی از قبیل سرچشمه رود زاینده رود، انشعابات فرعی زاینده رود، مسیر رود زاینده‌رود می‌پردازیم و بررسی می‌کنیم که آب رودخانه به کجا می‌ریزد. همچنین مردم شناسی، پوشش گیاهی زنده و تنوع جانوری این رودخانه را مورد بحث قرار می‌دهیم. سپس سد زاینده رود و پل‌های زاینده رود را معرفی می‌کنیم. در ادامه به تهدیدات و وضعیت امروز رودخانه زاینده رود می‌پردازیم. در نهایت هم جاذبه‌های گردشگری اطراف زنده رود را معرفی می‌کنیم.

معرفی رودخانه زاینده رود

این رودخانه را از قدیم با نام‌های دیگری از جمله زنده رود، زندرود، زندک رود، زرینه رود، زرین رود، زرن رود و زندرود هم می‌شناسند. رودخانه زاینده رود یکی از مهم‌ترین آثار طبیعی ایران است. که در بهمن ماه سال 1389 به فهرست میراث طبیعی ایران اضافه شد. این رود از غرب به شرق ایران ادامه یافته و با جریان مطلوبش نقاط بسیاری را سیراب می‌سازد. این رودخانه حیاتی پس از عبور از کویر مرکزی ایران، راه خود را به سوی شرق پیش می‌گیرد. و پس از طی 200 کیلومتر و عبور از منطقه تاریخی ورزنه، در نهایت به مانداب گاوخونی می‌ریزد.

همچنین رودهای بسیاری در طول مسیر این رودخانه حیاتی به آن می‌‌پیوندد. انگار که آب رودخانه مدام در حال زایش است. به همین علت آن را زاینده‌رود نامیده‌اند. سرچشمه آن زرد کوه بختیاری در استان چهارمحال و بختیاری است و تا شهرکرد 105 کیلومتر فاصله دارد. در واقع این استان بیشترین سهم را در تامین آب رودخانه و سد زاینده‌رود دارد.

مشخصات رود زاینده رود

طول رودخانه زاینده رود حدود 405 کیلومتر و شیب متوسط بستر آن 3 درصد است. میانگین بارش سالانه در امتداد این رود به 450 میلیمتر می‌رسد و آبدهی آن سالانه 1053 میلیون متر مکعب است. همچنین وسعت حوضه آبگیر زاینده رود 27100 کیلومتر است. در شرایط مطلوب آب رود 1.2 کیلومتر مکعب در سال یا 38 متر مکعب در ثانیه است.

امروزه سدهای مختلفی به منظور آبیاری شالیزارها و همچنین تامین آب مورد نیاز صنایع ذوب آهن و فولاد مبارکه اصفهان بر سطح رودخانه احداث شده است. همچنین تاکنون دو تونل برای انتقال آب سدها ساخته شده و تونل سوم هم در دست احداث است. به نظر می‌رسد با بازگشایی تونل سوم آبرسانی در طرح بهشت آباد، استان کرمان هم مانند اصفهان و چهارمحال و بختیاری از آب زاینده‌رود فیض ببرد.

اهمیت زاینده رود بر کشور

اهمیت این رودخانه و نقش آن بر تاریخچه منطقه بر همگان آشکار است. این رود در واقع رگ حیاتی فلات مرکزی ایران و عامل اصلی حاصلخیزی و سرسبزی استان اصفهان در میان کویر محسوب می‌شود. در واقع اگر این رودخانه خشک شود، اغلب فعالیت‌های اقتصادی ساکنان منطقه از کار می‌افتند. به علاوه خشک شدن رود، آثار مخرب زیست محیطی، سیاسی و حتی روانی بسیار عمیقی بر جا می‌گذارد. این رود مانند نامش زندگی بخش است و حیات را به بسیاری از نقاط ایران می‌برد. این رود در مسیر پر پیچ و خم و طولانی خود باغ‌ها، روستاها، مزارع و زمین‌های کشاورزی بسیاری را سیراب می‌کند. به همین سبب هم به آن زاینده ‌رود می‌گویند. امروزه نقش مهمی در تامین آب مورد نیاز صنایع ذوب آهن و فولاد مبارکه اصفهان دارد.

مسیر رود زاینده رود

رودخانه مسیر خود را از غرب به شرق ادامه می‌دهد. در کل اگر بخواهیم انشعابات اولیه رودخانه زنده رود را در نظر بگیریم، رودخانه‌های آب کوهرنگ و خوربه مهم‌ترین سرچشمه‌های زاینده‌رود هستند. این دو رود مهم در شمال غربی شهر فارسان و جنوب غربی روستای قلعه سبزی هستند. این رودخانه پرآب در مسیر خود از رودخانه‌های دیگری از جمله جوب آسیاب، نهرگیشی، نهر مروان، شور، پلاسبحان، دره تیزاب، دره گاو، آسیاب ، خشک رود و سمندگان هم می‌گذرد.

زاینده رود شهرکرد در ابتدای مسیرش در استان چهارمحال و بختیاری از مناطق مختلفی از جمله قراقوش، شهرستان سامان، چم چنگ، چم خلیفه، قراقوش، قوچان، گرمدره، مارکده، چراخانی، صادق آباد، هوره، دشتی و سواد جان عبور می‌کند. زاینده رود اصفهان هم از روستاها و مناطق مختلفی از جمله مبارکه، صفاییه، چمگردان، سده لنجان، باغ بهادران، زرین شهر، قلعه قاسم، ورنامخواست، دیزیچه، باغ ملک، فلاورجان، فولادشهر،‌قهدرجان، درچه، زازران و مناطق دیگر عبور می‌کند. سرانجام این رودخانه مهم و پر آب، در 120 کیلومتری جنوب شرقی اصفهان به باتلاق گاوخونی می‌ریزد.

سرچشمه زاینده رود

امروزه بخش اعظم آب جاری در رود زنده رود، به استان اصفهان می ریزد. رود زاینده سرچشمه های مختلفی دارد. اما سرچشمه جانان و سرچشمه پلاسجان دو سرچشمه مهم زاینده رود به شمار می‌روند. به علاوه چندین رودخانه فصلی دیگر هم در فریدونشهر و مناطق دیگر به این رود اضافه می شوند. رودخانه مرغاب آخرین رود دایمی است که به زاینده رود ملحق می شود.

سرچشمه اصلی رودخانه، دامنه‌های زرد کوه بختیاری و تونل‌های کوهرنگ است که مابین اصفهان و لرستان واقع شده است. پلاسجان یکی از مهم‌ترین سرچشمه‌های زاینده رود است، که منشا اصلی آن ارتفاعات گلپایگان است. این رود در منطقه کمیتک به زاینده رود متصل می‌شود. در واقع چهل چشمه، چشمه کودنگ، چشمه جانان و چشمه خرسنک همه از انشعابات پلاسجان هستند که به زاینده رود ملحق می‌شوند. البته در این میان سرچشمه جانان از اهمیت بیشتری برخوردار است. در واقع سرچشمه جانان یکی از نخستین و پر آب‌ترین سرچشمه‌های زاینده رود است. این سرچشمه مهم، همچون حوضی گرد با مساحتی بالغ بر 300 زرع است. دیمه، تونل کوهرنگ، چشمه کوهرنگ و دره خوربه از چشمه‌های سرچشمه جانان هستند.

منشا زاینده رود

رودخانه در مسیر پر پیچ و خمش، پس از طی سه فرنگ از چشمه جانان، به چهل چشمه ملحق می‌شود. در ادامه هم سرچشمه‌های دیگری چون خدنگ و کودنگ را از سمت شمال یعنی در ناحیه فریدون با خود همراه می‌کند. از سوی دیگر زرین رود هم از قسمت جنوبی یعنی از سمت چهارمحال و بختیاری به این رودخانه ملحق می‌شود، که منبع اصلی آن در زیر زرد کوه قرار دارد. البته به گفته مورخان این رودخانه بزرگ در ابتدا به رود کارون ملحق می‌شده است. گویا شاه عباس تلاش‌های زیادی برای انحراف آن به سمت زاینده رود می‌کند که همه بی نتیجه می‌ماند. اما رضا شاه با احداث تونل اول کوهرنگ منجر به اتصال آن به زنده رود می‌شود.

انشعابات فرعی زاینده رود

همان گونه که گفته شد، رودخانه زنده رود در مسیر خود شاخه‌های فرعی متعددی از جمله کوهرنگ، چشمه دیمه، چشمه خرسانک و چشمه دره دارد که همه به این رود منتهی می‌شوند. به علاوه در این مسیر چشمه‌های آهکی کارستیک متعددی هم به این رودخانه حیاتی می‌پیوندند، که در کنار چم دره و قاضی کوچک شاخه‌های زاینده رود را تشکیل می‌دهند. همه این انشعابات فرعی در کنار هم منجر به افزایش زایشی آب رودخانه زنده رود می‌شوند.

تالاب گاوخونی

همان گونه که پیش‌تر گفته شد، رود زاینده‌رود در انتهای مسیر پر فراز و نشیب خود به تالاب گاوخونی می‌ریزد. تالاب گاوخونی که در حاشیه فلات مرکزی ایران و در جنوب شرقی اصفهان در نزدیکی ورزنه واقع شده است، از اکوسیستم‌های طبیعی آبی اصفهان به شمار می‌رود. به همین سبب نقش مهمی در توسعه پایدار این منطقه خشک و کویری دارد. مانداب گاوخونی در سال 1975 میلادی به عنوان یکی از تالاب‌های مهم بین المللی در لیست کنوانسیون تالاب‌های رامسر به ثبت رسیده است.

احداث تونل‌های کوهرنگ

تونل کوهرنگ در واقع نتیجه تلاش‌هایی است که برای انتقال آب کوهرنگ و سرچشمه های دیگر رود کارون به اصفهان انجام شده است. این تونل در سال 1332 در منطقه کوهرنگ یا شهر توریستی چلگرد کنونی احداث شده است. تلاش‌هایی که برای انتقال آب رودخانه کارون به زاینده رود انجام شده است، قدمتی طولانی دارد.

·انتقال آب کارون به زاینده رود

نخستین تلاش‌ها در سال 954 هجری شمسی به دستور شاه طهماسب اول انجام شده است. شاه طهماسب این ماموریت خطیر را، به حاکم اصفهان یعنی میر فضل الله شهرستانی سپرد. به این منظور مقرر شده بود که تونلی در کوه کارکنان ایجاد شود، که کار انتقال آب کارون به زاینده‌رود را انجام دهد. اما در نهایت این تلاش با موفقیت روبرو نشد. اقدام بعدی در دوران حکومت صفویان و به دستور شاه عباس کبیر در سال 987 هجری شمسی انجام شد. در آن زمان میر جهانگیر خان آسترکی فرزند فرمانروای ایل بختیاری مامور این امر شد. میر جهانگیر خان به این منظور دستور حفر تونلی در گردنه کوهرنگ به چالگرد را داد که امروزه با نام کارکنان شناخته می‌شود. حتی پایه‌های سدی که بر رودخانه کوهرنگ زده شد، هنوز موجود است. اما کار احداث این سد هم با مرگ شاه عباس کبیر ناتمام ماند.

· احداث تونل‌های اول، دوم و سوم کوهرنگ

پس از جنگ جهانی دوم بررسی‌های دقیقی برای انتقال آب رودخانه بیرگان به زاینده‌رود انجام شد. در آن زمان نخستین کلید احداث تونل اول و انحراف رودخانه زده شد. احداث این تونل در سال 1327 به مهندسان مشاور الکساندر گریپ واگذار شد و پنج سال بعد یعنی در مهرماه 1332 مورد بهره برداری قرار گرفت. این تونل 2900 متری قادر است، سالانه بیش از 255 میلیون متر مکعب آب به زاینده رود منتقل کند.

احداث تونل دوم کوهرنگ به سال‌های پس از انقلاب اسلامی ایران باز می‌گردد. این تونل که در سال 1383 افتتاح شد، در تامین بیش از 50 درصد آب مورد نیاز زاینده‌رود از رود کارون موثر واقع شده است. امروزه تونل سوم کوهرنگ هم در حال احداث است. اما با مخالفت‌های اهالی بومی منطقه، هنوز پس از بیست سال افتتاح نشده است.

سد زاینده رود

احداث سد زاینده رود که به سد بتنی قوسی شاه عباس بزرگ معروف است. در سال 1344 هجری شمسی و در زمان حکومت صفویان آغاز شده و پنج سال به طول انجامیده است. این سد عظیم در محلی به نام آبادچی ساخته شده. که در 60 کیلومتری سرچشمه زاینده رود، 117 کیلومتری غرب اصفهان و 60 کیلومتری شهرکرد قرار دارد. دلیل اصلی احداث سد زاینده رود تامین آب مصرفی استان اصفهان است. سد زاینده رود زمین‌های کشاورزی بسیاری را رونق بخشیده است. و در تامین برق مورد نیاز منطقه هم نقش موثری داشته است.

ارتفاع سد زاینده رود در حدود 100 متر است و طول تاج آن به 450 متر می‌رسد. گنجایش این سد1450 متر مکعب، گنجایش سودمند آن 1240 میلیون متر مکعب و حکم آب قابل تنظیم سالانه آن 1200 میلیون متر مکعب است. نوع سرریز آن دریچه‌ای و گنجایش سرریز تخلیه هم 1880 متر مکعب در ثانیه است. همچنین  95 هزار هکتار سطح زیر کشت دارد و توان تولید برق آن 55500 کیلو وات است.

مردم شناسی مرتبط با زاینده رود

زاینده رود در مسیر پر پیچ و تاب خود از مناطق بسیاری عبور می‌کند. و اقوام و آداب و رسوم مختلفی را می‌بیند. این رود در اطراف خرسنک با قوم چهارلنگ بختیاری و در حوالی زرین رود با طایفه هفت لنگ بختیاری روبه‌رو می‌شود. به علاوه در گذشته اطراف جانانه رود هم آبادی‌هایی وجود داشته است که بعدها از بین رفته‌اند. هم اکنون این محل هم به زراعت بختیاری‌ها اختصاص داده شده است. خلاصه زاینده‌رود در همه مسیرش از ابتدا تا انتها اقوام گوناگونی را سیراب می‌کند.

پوشش گیاهی زنده رود

همان گونه که بارها اشاره شد، زاینده رود از ارتفاعات زردکوه بختیاری سرچشمه می‌گیرد. و در ادامه از مناطق کویری و نیمه کویری مختلفی عبور می‌کند. به همین سبب در حاشیه زاینده رود پوشش‌های گیاهی مختلفی دیده می‌شود. در حاشیه این رود گونه‌های مختلفی از گیاهان تیره اسفناج از جمله اسنان و لارک و همچنین گونه‌های متنوع گز مانند گز گلبرگ نازک به چشم می‌خورد. که این گونه‌ها مختص نواحی کویری هستند. در حاشیه‌های کوهستانی هم تنوع گیاهی زیادی به چشم می‌خورد. گل‌های بابونه و درمنه از گیاهان متنوع این بخش هستند. تیره‌های گندمیان، گل جالیز و همچنین پروانه آساها هم در جای جای مختلف این رود به چشم می‌خورند. قیچ و اسکنبیل و گون هم در حاشیه‌های پست رودخانه می‌رویند.

تنوع جانوری زاینده رود

رودخانه زاینده رود در تنوع گونه‌های جانوری هم منحصر به فرد است. در این رودخانه کهن، گونه‌های مختلفی از آبزیان زندگی می‌کنند. در طول مسیر قزل آلای رنگین کمان و کپور ماهی‌هایی مانند ماهی شیر یا همان آمور به چشم می‌خورند. همچنین مارهای آبی، حشرات آبزی و لاک پشت‌ها هم از گونه‌های جانوری متنوعی هستند، که در زنده رود زیاد دیده می‌شوند. تنوع گونه‌های جانوری این رودخانه به قدری گسترده است. که حتی در برخی مناطق منجر به پدید آمدن زیستگاه‌های جانوری منحصر به فردی شده است.

پل های زاینده رود

بر رود زاینده‌ رود پل‌های تاریخی مختلفی ساخته شده، که اغلب یادگاری از دوران حکومت صفویان و یا ماقبل آن هستند. پل روستای اورگان که در 40 کیلومتری سد زاینده رود واقع شده است، نخستین پل تاریخی است که بر این رودخانه ساخته شده است. اما قدیمی‌ترین پل ساخته شده بر این رودخانه پل شهرستان است.

رودخانه زاینده‌رود در استان چهارمحال و بختیاری هم پل‌های زیادی را از آن خود ساخته است که پل زمانخان یا پل سامان از معروف‌ترین آن‌ها است. در استان اصفهان هم پل‌های تاریخی دیگری از جمله سی و سه پل یا همان پل الله وردیخان، پل خواجو، پل ورزنه و پل اژبه بر بستر این رودخانه ساخته شده‌اند. در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین این پل‌ها می‌پردازیم.

• پل زمان خان

از شاهکارهای معماری دوران حکومت صفویان پل زمان خان یا پل سامان است. این پل در شهرستان سامان و استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است. این پل دو دهانه که طول آن به 30 متر می‌رسد، در 26 کیلومتری شمال غرب شهرکرد و در 5 کیلومتری شهر سامان قرار دارد. پل زمان‌خان در واقع دومین پل تاریخی بعد از سی و سه پل به شمار می‌رود.

• پل هوره

در روستای هوره و در شهر سامان استان چهارمحال و بختیاری پل هوره قرار دارد. ساخت این پل در سال 1337 آغاز شده و یک سال بعد در زمان حکومت محمدرضا شاه پهلوی به اتمام رسید. پیش‌تر، پل قدیمی هوره در این محل قرار داشت. اما به سبب فرسوده شدن و دشواری رفت آمد در فصول بارندگی با این پل جدید جایگزین شد. این پل 8 ستون و 7 دهانه دارد.

• پل کله

یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین پل‌های زاینده رود، پل کله است. این پل با طول 98 متر در حد فاصل روستاهای نوگران و مدیسه واقع شده است. پل کله که در گذشته راه ارتباطی میان اصفهان و شهرکرد بوده است، تاکنون بارها مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است. امروزه گردشگران بسیاری برای بازدید از این پل تاریخی به این منطقه مراجعه می‌کنند.

• پل سر

ارتباط میان استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری و خوزستان را پل سر فراهم کرده است، در سال‌های اخیر در نزدیکی پل کله احداث شده است. پل سر با ارتفاع 100 متر و طول 300 متر از بزرگ‌ترین پل‌های این منطقه به شمار می‌رود.

• سی و سه پل

بعید به نظر می‌رسد کسی سی و سه پل معروف اصفهان را نشناسد. سی و سه پل یا همان پل الله وردیخان، طولانی‌ترین و زیباترین پل احداث شده بر زاینده‌رود است، که هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب می‌کند. به علاوه بستر رود شهر اصفهان در مجاورت سی و سه پل، یکی از تفرجگاه‌های شبانه معروف در اصفهان است. سی و سه پل در سال 1011 هجری قمری به فرمان شاه عباس اول و توسط سپهسالار ارتش یعنی الله وردی خان احداث شد.

این پل معروف که در مرکز شهر اصفهان قرار گرفته است، ارتباط میان خیابان‌های چهار باغ عباسی و چهارباغ بالا را فراهم آورده است. در گذشته جشن‌های گوناگونی در مجاورت این پل زیبا انجام می‌شده که جشن آب یکی از همین جشن‌ها بوده است. در طول این جشن سرتاسر پل را چراغانی می‌کردند و مردم و افراد مهم کشور در این جشن حضور می‌یافتند.

• پل وحید

گفته‌اند که پل وحید نخستین پلی است، که بر رود زاینده‌رود پس از ورود به اصفهان احداث شده است. پل وحید اگرچه قدمت چندانی ندارد. اما از پل‌های پر تردد و مستحکم اصفهان است که در نقش کمربندی شهر قرار دارد. این پل با 130 متر طول و 22 متر عرض، محل تردد وسایل نقلیه سنگینی است. که از شمال ایران به سوی جنوب در حرکت هستند.

• پل فردوسی

البته پل فردوسی هم مانند پل وحید قدمت چندانی ندارد و در زمان حکومت پهلوی دوم ساخته شده است. اما یکی از شلوغ‌ترین پل‌ها و از مهم‌ترین راه‌های ارتباطی دو سوی پل زاینده‌رود است. که شمال و جنوب اصفهان را به یکدیگر متصل می‌کند. پل فردوسی در حد فاصل میان چهارباغ و پل جویی در بلوار آینه خانه واقع شده است.

• پل خواجو

در واقع پل خواجو که به نام‌های دیگری از جمله پل حسن بیک، پل گبرها و پل بابا رکن هم معروف است، از دیگر پل‌های تاریخی و زیبای اصفهان است. این پل معروف در سال 1060 هجری قمری و به فرمان شاه عباس دوم بنا شده است. همچنین در سال 1038 هم سد زیبایی بر روی آن ساخته شد، که امکان کشتیرانی را در بستر رود زاینده رود فراهم آورد. معماری و استحکام پل چهار طبقه خواجو، همگان را به حیرت وا داشته است. تزیینات پل، نقاشی‌ها و همچنین طلاکاری‌های آن هم از هر حیث بی‌همتاست. تاورنیه جهانگرد معروف در خصوص پل خواجو چنین می‌گوید:

“رودخانه زاینده رود در هیچ کجا، بستری به این زیبایی نداشته است. “

درواقع پل خواجو هم مانند سی و سه پل مکانی برای برگزاری جشن‌ها و آیین‌های مذهبی بوده است.

• پل مارنان

طبق صحبت منابع مختلف پل مارنان که در قدیم به نام پل سرافراز شناخته می‌شد، در زمان حکومت صفویان توسط یکی از ارامنه ثروتمند جلفا ساخته شد. این پل که در غرب اصفهان و در نزدیکی پل وحید است، دارای 17 چشمه گوناگون است. از آن‌جا که این پل راه اتصال به روستای مارنان را فراهم آورده، به پل مارنان مشهور شده است.

• پل شهرستان

پل شهرستان از جمله قدیمی‌ترین و مستحکم‌ترین پل‌های تاریخی اصفهان است. که در منطقه قدیمی جی و در نزدیکی روستای شهرستان واقع شده است. این پل در زمان ساسانیان احداث شده است و تنها پل مهم زاینده رود در دوران حکومت سلجوقیان و دیلمیان بوده است. براستی پل شهرستان در دوران مختلف، بارها تحت مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

• پل فلزی

در واقع پل فلزی با طول 136 متر در مرکز شهر اصفهان واقع شده است. در احداث این پل آهن زیادی به کار رفته است. به همین سبب به پل فلزی مشهور شده و یکی از مستحکم‌ترین پل‌های اصفهان است. درواقع پل فلزی راه اتصال میان خیابان بهشتی و حکیم نظامی را فراهم کرده است. در اطراف این پل پارک‌ها و تفرجگاه‌های زیادی احداث شده که مورد توجه گردشگران سراسر جهان هستند.

از دیگر پل‌های معروف اصفهان می‌توان به پل‌های ده کرم سفلی، پل ایسی سو، پل ورگان، پل ریز لنجان، پل باغ شاه، پل دیزیچه، پل فلاورجان، پل درچه، پل بزرگمهر و پل باغ بهادران اشاره کرد.

تهدیدات و وضعیت امروز رودخانه زاینده رود

متاسفانه رودخانه زاینده رود زیبای ما امروزه بخش عمده‌ای از جریان خود را در طول مسیر پر پیچ و خمش از دست داده است. اگرچه این رودخانه حیاتی هنوز هم تا حوالی زرین‌شهر اصفهان همچنان جاری است، اما خشک شدن آن در باقی مسیر به خصوص در منطقه سی و سه پل آثار مخرب روانی، فرهنگی و زیست محیطی فراوانی به بار آورده است. خشکسالی‌های چندین ساله در مناطق بالایی رود و رشته کوه‌های زاگرس از مهم‌ترین دلایل خشکی زاینده رود به شمار می‌روند.

در سال‌های دور در مناطق کوهستانی از جمله زردکوه و چلگرد، ارتفاع برف حتی در تابستان هم به بیش از 2 متر می‌رسید. اما امروزه ارتفاع برف این مناطق به کم‌تر از یک متر رسیده است. اگرچه خطاهای انسانی هم در خشک شدن زاینده رود بی‌تاثیر نیستند. استقرار صنایع بزرگی همچون ذوب آهن، پالایشگاه نفت، پتروشیمی، فولاد مبارکه، شرکت نفت، صنایع شیمیایی، نیروگاه‌ها و موارد دیگری از این دست در مسیر انتقال آب منجر به کاهش بیش از اندازه سطح آب رودخانه شده است.

پمپاژ بی‌رویه زاینده رود

پمپاژ بی‌رویه آب رودخانه در محدوده سد زاینده‌رود تا پل کله، حتی از میزان آبی که توسط تونل دوم و تونل چشمه لنگان به حوضه زاینده رود می‌‌ریزد، پیشی گرفته است. همچنین احداث خط لوله انتقال آب سد زاینده رود به یزد، نطنز و کاشان از جمله عوامل دیگری است. که تعادل این اکوسیستم طبیعی را بر هم زده است. فاز نخست انتقال آب زاینده رود به یزد در سال 1378 اتفاق افتاد. و کمتر از یک سال بعد، آب رودخانه زاینده‌رود رو به خشکی رفت. همچنین الگوی کشت نامناسب با اقلیم منطقه از جمله کشت برنج در مناطق بالادست هم به این امر دامن زده است. همه این موارد منجر به خشکی رودخانه زاینده رود و مهاجرت بسیاری از اهالی بومی به مناطق دیگر شده است.

دیدنی های اطراف رود زاینده رود

این رودخانه آن‌قدر گسترده است، که همه نوع جاذبه‌ای اعم از طبیعی و تاریخی و تفریحی در نقاط مختلف آن دیده می‌شود. حرکت در امتداد مسیر رودخانه چشم اندازهای طبیعی زیبایی را در مقابلتان می‌گسترد. مسیر رود با کوه‌های مرتفع و صخره‌های برافراشته و دامنه‌های پر از گلی که بستری برای پرورش لاله‌های واژگون شده‌اند، گویی بهشت را در مقابلتان به نمایش گذاشته است. به هر سو که بنگریم همچون تابلوی نقاشی زمین را به آسمان پیوند داده است. چشم اندازی مملو از باغ‌ها، نیزارها و چشمه‌ها است، که نسیم خنکش گونه‌هایتان را نوازش می‌کند.

اما جاذبه‌های اطراف این رودخانه به همین‌جا ختم نمی‌شود. این رود پر هیاهو در مسیر پر فراز و نشیب خود از شهرها و جاذبه‌های تاریخی مختلف، پل‌ها، کبوترخانه‌ها و فرهنگ‌های مختلفی عبور می‌کند. سی و سه پل اصفهان یکی از همین پل‌های تاریخی است که گذرگاهی برای رود و تفرجگاهی برای اهالی اصفهان شده است.

همچنین حاشیه سازی‌هایی که در بوستان‌ها و بیشه‌های اصفهان بر بستر رودخانه مهم شهر انجام شده است. آن را به تفرجگاهی مناسب برای اهالی این شهر تبدیل کرده است. در انتهای مسیر هم سد و دریاچه زاینده رود به جاذبه‌ای دیدنی برای گردشگران تبدیل شده است. در استان چهارمحال و بختیاری هم مانند اصفهان شرایط اقلیمی مناسب منجر به ایجاد تفرجگاه‌هایی جذاب در بستر این رود در زیر پل زمانخان شده است.

آب و هوای شهرهای در مسیر زاینده رود

همانطور که در بالا گفته شد، این رودخانه در بخش وسیعی از شهرهای کشورمان جاری است. با این حال برای توصیف چندین شهر مهمی که این رود در آن‌ها جاری است، به آب و هوای آن شهرها می‌پردازیم. تا شما با یک نگاه متوجه تفاوت درجه دمایی هوا و تفاوت آب و هوا بشوید.

اصفهان آب و هوای

سامان آب و هوای

ورزنه آب و هوای

رودخانه زاینده رود در نقشه

طبیعتا رودخانه‌ای با این اهمیت و طویل موقعیت مشخص و نقطه لوکیشن خاصی ندارد. و شما در شهرهای مختلفی می‌توانید اثربخشی زنده رود را مشاهده کنید. در نقشه زیر موقعیت این رودخانه در نقشه مشخص شده است.