عقاب ماهیگير یا عقاب ماهی خوار از پرندگان بومي و نادر حيات وحش ايران است. در اين محتوا تلاش شده است تا به مشخصات عقاب ماهيگير، زیستگاه و پراکنش عقاب ماهي خوار در ايران و جهان، رفتار و عادات عقاب ماهيخوار، تغذيه عقابهاي ماهيگير، نحوهي شكار ماهي توسط عقاب ماهیگیر، توليد و مثل عقاب ماهي خوار از حیوانات ایران، صدا و آواز عقاب ماهي گير، ريشهيابي نام عقاب ماهيگير، طول عمر عقاب ماهيخوار و وضعیت حفاظت عقاب ماهي گير پرداخته شود.
درواقع عقاب ماهي گير با توجه به ساختار ويژه و تكامل متفاوت از ساير عقابهاي جهان در سردهي جداگانه و مجزا ردهبندي شده است. عقاب ماهيگير در راسته قوشسانان در تيره عقاب ماهي گيران و سردهي عقاب ماهيگير قرار دارد.
مشخصات عقاب ماهي گير
طول بدن اين پرندگان پنجاه و پنج الی پنجاه و هشت سانتیمتر است. گستردگی طول بالهاي آنها صد و چهل و پنج الي صد و هفتاد سانتیمتر است. دم اين پرندگان کوتاه است و اندازه دم آنها شانزده تا بيست و چهار سانتیمتر است.
اين گونه برخلاف سایر عقابيان به جز عقاب مارخور تنها عقابی است كه سطح پشتی آن تیره و سطح شكمی سفید با یك لكهي سینهای تیره دارد. بالهای باریک و بلند با چهار پر بلند انگشت مانند و پنجمي کوتاهتر، ظاهری بسیار متمایز به اين پرنده بخشيده است.
جنس نر و ماده همشكل هستند و در آنها تغییرات فصلی ديده نميشود. در پرندگان بالغ اين گونه سر سفید و نوار چشمی پهنی است كه به سمت عقب تا كنار گردن كشيده شده است. بالها در اين گونه بلند و باریک و در قسمت مچ، زاویهدار است.
در اين عقابيان پوشپرهای زیر بالها سفید، قسمتهای فوقانی بدن قهوهای براق و عمیق است، در حالی که سینه سفید و گاهی رگههای قهوهای در آن ديده ميشود و قسمتهای زیر آن سفید خالص است. در پرندگان نابالغ حاشیه پرهای رو تنه سفید نخودی رنگ است.
اين عقابها تنها گونههای شکارچی هستند که انگشت شست پایینی آنها برگشتپذیر شده است. اين ويژگي به آنها اجازه میدهد تا شکارشان را با دو انگشت جلو و دو انگشت عقب بچسبند. این امر به ویژه هنگامی که ماهیان لغزنده را میگیرند، بسيار كارايي دارد. عنبیه چشمها در اين پرندگان از طلایی تا قهوهای رنگ است. چشمها در اين پرندگان كاملا به چشم ميآيد.
عقاب های ایران
در واقع عقاب دارای گونه های مختلفی است. از گونههای عقاب ایران میتوان از عقاب طلایی، شاهی، دریایی پالاس، دریایی دم سفید، خالدار بزرگ (تالابی)، خالدار کوچک (جنگلی)، دشتی (خاكي)، مارخور، پرپا، دو برادر و عقاب صحرایی یا استپی نام برد.
زیستگاه و پراکنش عقاب ماهي خوار در ايران و جهان
عقابهاي ماهي خوار دامنه بسیار وسیعی در جهان دارند. در واقع به جز قطب جنوب در كل قارهها پراكنش دارند. اين پرندگان در هر مکانی در نزدیکی جريان آب لانه میسازند. اين مكانها شامل اطراف دریاچههای آب شیرین و لبشور، تالابها، جزيرهها، مصبها و رودخانهها هستند.
در ايران اين پرندگان در تابستانها به تعداد كم اما به طور منظم در امتداد سواحل خلیج فارس مثل بندر كنگ و لنگه، جزيره كيش، بندر چابهار و خليج گواتر زمستانگذاراني ميكنند. به ندرت در مسیر مهاجرت خودشان در آبهای داخلی مثل درياچه زريبار كردستان مشاهده ميشوند. در گذشته در سواحل دریای خزر به صورت فراوان جوجهآوري و زيستگاه داشتند. در حال حاضر در اين منطقه بسيار ناياب و حتي منقرض شدهاند.
رفتار و عادات عقاب ماهيخوار
عقابهاي ماهيخوار پروازی قوی با بالزدنهای یکنواخت و بالهای قوسدار دارند. اين گونه روزگرد و معمولا منزوي هستند. اين پرندگان ویژگیهای فیزیکی تخصصی دارند. لذا رفتارهای منحصر به فردی را برای شکار و صید از خودشان نشان میدهند. در موقع شكار ماهي با شیرجهزدن و با كمك پاهای تيز طعمه را از زير آب با يك پا بيرون ميكشند.
تغذيه عقابهاي ماهيگير
اين گونه همانطور كه از نامش بر ميآيد ماهی نود و نه درصد رژیم غذایی اين پرنده را تشکیل میدهد. معمولاً اين گونه، ماهیهايي با وزن صد و پنجاه تا سيصد گرم را شكار ميكند. طول ماهيها هم در حدود بيست و پنج الي سي و پنج سانتیمتر است..
براي تنوع غذايي گاهی پستانداران كوچك مثل خرگوش، پرندگان، دوزیستان و حتی لاكپشتها را نيز شكار ميكند.
نحوهي شكار ماهي توسط عقاب ماهیگیر
بینایی عقاب ماهيگير برای تشخیص اجسام زیر آب از هوا سازگار يافته است. اين عقاب، ماهي را زماني ميتواند در آب ببيند كه ده الي چهل متر از آب بالاتر باشد. پس از آن پرنده لحظهای معلق در هوا میشود و سپس بدنش را ميكشد و ابتدا پاهايش را در آب فرو میکند. با غوطهور شدن در آب، ماهی را صید میکنند و اغلب بدن خود را به طور کامل در آب فرو میبرد.
انگشتان خارجی برگشتپذیر و خارهای تیز در قسمت پایینی انگشتان پا در صيد ماهي به اين پرندگان كمك ميكند. پرهای متراکم و روغنی اين پرنده مانع خيس شدن آن در آب ميشود.
معمولا در اين پرندگان مشاهده شده است كه پس از صيد ماهي، آن را برای مسافتهای طولانیتر حمل میکنند.
توليد و مثل عقاب ماهي خوار
فصل توليد و مثل در اين گونه از اواخر اسفند شروع ميشود. اين پرندگان تک همسر هستند. لانهي اين پرندگان در بالاي درختان با حجم زيادي از شاخه و برگهای درختان است. البته لانه در تیرهای چراغ برق و اسكلههای چوبی كوچك نيز آشيانه ساخته ميشود. درون لانه معمولا با الیاف نرم گیاهی پوشيده ميشود.
معمولا دو الي چهار تخم در كلاچ ديده ميشود. تخمها نیمه بیضی كوتاه، صیقلی، كرم مایل به زرد، همراه با لكههایی به رنگ قرمز بلوطی تا قهوهای تیره هستند. ابعاد تخمها حدود 6.2 سانتیمتر × 4.5 سانتیمتر است. وزن آنها حدود شصت و پنج گرم است. جوجهكشي سي و پنج الي سي و هشت روز طول ميكشد.
جوجههای تازه از تخم بیرون آمده در حدود پنجاه الی شصت گرم وزن دارند. جوجهها تا سي روزگی توسط پرندهي مادر تغذیه میشوند، البته با غذاهايي كه پدر به لانه ميآورد. هنگامی که غذا کمیاب است، به احتمال زیاد اولین جوجههایی که از تخم بیرون آمدهاند، زنده میمانند.
پرندگان جوان در حدود پنجاه و يك الي پنجاه و نه روزگی قادر به پرواز هستند. بعد يك هفت تا هشت روز از اولين پرواز آنها مستقل ميشوند. پرندگان جوان در سن سه تا چهار سالگی به بلوغ جنسی میرسند و شروع به تولید مثل میکنند.
صدا و آواز عقاب ماهي گير
صداي عقابهاي ماهي گير مجموعهای از سوتهای تیز است که به صورت cheep ، cheep یا yewk ،yewk شنيده ميشود.
کلیپ عقاب ماهیگیر
در کلیپ کوتاه زیر یک عقاب ماهی گیر را مشاهده میکنید.
ريشهيابي نام عقاب ماهيگير
نام علمي اين پرنده Pandion haliaetus است. و نام جنس Pandion از Pandíōn Πανδίων ، از پادشاه اسطورهای یونان آتن گرفته شده است. همینطور نام گونه haliaetus از یونان باستان از دو واژهي haliáetos ἁλιάετος از hali- ἁλι- ، به معني دریا و aetós ἀετός ، به معني عقاب گرفته شده است.
نام انگليسي آن Osprey است. اين عقاب در زبان فارسي، عقاب ماهیگیر و ماهي خوار است. در زبان تركي به آن بالیخ چی قارتال و در کردی هه لوی ماسیگر ميگويند.
طول عمر عقاب ماهيخوار
طول عمر طبيعي اين پرندگان هفت الي ده سال است، به ندرت آنها میتوانند به سن بيست و پنج سالگی برسند.
وضعیت حفاظت عقاب ماهي گير
این گونه در فهرست قرمز جهاني (IUCN) به عنوان حداقل نگرانی ارزیابی میشود. اما اوضاع اين عقاب در ايران به همين منوال نيست. جمعیت اين پرنده در ايران به شدت رو به كاهش يافته است. به طوري كه در سواحل درياي خزر منقرض شده است.
منابع
- كتاب اطلس پرندگان ایران. محمد کابلی، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی، كیس روزلار، چاپ اول 1395
- عکسهای این محتوا را جناب آقای علی ثقفی، جناب آقای جاسم تمیمی و جناب آقای عدنان هاشمی عزیز ثبت نمودهاند.
امتیاز شما به این صفحه:
عقاب ماهیگیر
عقاب ماهیگير از پرندگان بومي و نادر حيات وحش ايران است. در مطلب بالا به مشخصات، تولیدمثل عقاب ماهی گیر، عقاب های ایران و عکس عقاب ماهيگير پرداختیم.