مسجد جامع سنگان خواف يكي از جاهای دیدنی و تاریخی خواف در استان خراسان رضوي است. در اين محتوا تلاش شده است تا به قدمت، معماري، تزئينات و آدرس مسجد جامع سنگان خواف از مساجد ایران، علت ذوزنقه شكل مسجد جامع قدیم سنگان، معرفي شهرستان خواف، شرايط بازديد از مسجد جامع قدیم سنگان از مساجد جامع ایران، بهترین فصل براي بازديد از مسجد جامع قدیم سنگان، جاهای دیدنی نزدیک به مسجد جامع قدیم سنگان، جاهای دیدنی خواف، جاذبه‌های طبیعی شهرستان خواف و اقامتگاه‌هاي بوم‌گردي خواف پرداخته شده است.
قدمت مسجد جامع قدیم سنگان
قدمت مسجد جامع قدیم سنگان به دوره‌ي خوارزمشاهیان مي‌رسد. اين بناي تاريخي با شمار‌ي ثبت ۱۹۲۶ در سال 1376 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در حال حاضر اين مسجد برخلاف گذشته كاربردي ندارد.
معماري مسجد جامع سنگان خواف
سبك معماري مسجد جامع سنگان خواف به سبك معماري مساجد دو ايواني است. اين سبك از اواخر قرن ششم هجري قمري وارد ايران شده است. از آنجا كه شروع اين سبك به ايران از استان خراسان بوده است، لذا به آن سبك خراساني مي‌گويند. سادگي و بي‌آلايشي در طراحي مسجد، پلان مستطيل شكل، پرهيز از بيهودگي و ستون‌هاي متعدد دور تا دور حياط مركزي از ويژگي‌هاي سبك خراساني است.
مساجدي مثل مسجد جامع گناباد، زوزن، فردوس و مسجد رقه از جمله مساجد دو ايواني خراسان هستند. اين مساجد در دو سمت ايوان قبله و ايوان مقابل قبله يا دو ایوان شرقی و غربی، ایوان ورودی، حیاط ورودی، کفش‌کن و گنبد‌خانه، دو شبستان دارند.
در حال حاضر اين مسجد یک ایوان در ضلع غربی دارد. ایوان ضلع شرقی در مقابل ایوان قبله، بر اثر زلزله تخریب شده است و شبستانی جای آن ساخته شده است. اين شبستان با چوب درختان كاج پوشيده شده است. در درب چوبي ورودي در شمال شرقی واقع شده است. در درب ورودي اين مسجد مقرنس‌هاي ساده گچي به چشم مي‌خورد.
كوچه‌هاي اطراف اين مسجد به صورت ساباط بودند كه متاسفانه بيشتر آنها تخریب شده‌اند كه تنها دو كوچه سابات‌ها باقي ماند‌ه‌اند. سابات‌ها يا ساباط‌‌‌ها بناهاي نیمه پوشیده هستند. كاربرد سابات‌ها براي ايجاد سايه در محيط گرم و کویری بودند كه در اين مسجد نيز ساخته شده بودند. شوربختانه در معماري ايراني ديگر خبري از سابات‌ها يا ساباط‌‌‌ها نيست.
با توجه به قدمت و سبك معماري، مسجد جامع سنگان خواف در وضعيت مناسبي قرار ندارد و نيازمند مرمت است تا اين مسجد به عنوان ميراث اين ديار حفظ شود.
تزيينات مسجد جامع سنگان خواف
مسجد جامع سنگان شامل تزئينات گچ‌بری‌ها، کتیبه‌ها، كاربندي، مقرنس‌هاي ساده گچي، گره‌چینی يا گره‌‌سازي،كاشي‌ها، آجرهاي تراش خورده و تلفيقي است. طاق‌هايي اين مسجد هر كدام تزيينات متفاوتي دارند كه بر زيبايي اين مسجد افزوده است. در تزيينات بيروني اين مساجد براي اولين بار تلفيقي از آجر و كاشي استفاده شده است.
نقوش تلفیقی (هندسی و اسلیمی) در طاق محراب این مسجد به شكل نقوش گیاهی ساده با نقوش هندسی دایره و نقوش نامنظم هندسی به شکل قلب و فرم‌های مارپیچ و ذوزنقه است. گره‌سازی يا گره‌چینی به کمک قطعه‌های مختلف آجرهای بریده و تیشه‌دار صورت می‌گيرد. در اين مسجد گره‌چینی نيز قابل مشاهده است كه بيشتر اين گره‌چینی‌ها نياز به مرمت دارند.
شكل ظاهري تزيينات معماري اين مسجد شبيه دوره‌ي ساساني است. طبق گفته‌ي رئيس سازمان ميراث فرهنگي استان خراسان رضوي، برخي از كاشي‌هاي و آجرهاي اين مسجد مربوط به مسجد بزرگ گنبد است. اين كاشي‌هاي و آجرها بعد از ويران شدن مسجد گنبد به آن انتقال داده شده است. در دوره‌ي خوارزمشاهیان به طور گسترده از سه رنگ لاجوردی، سفید و رنگ فیروزه‌ای استفاده مي‌شد. در تزيينات اين مسجد نيز رنگ فیروزه‌ای به چشم مي‌خورد.
علت ذوزنقه شكل مسجد جامع قدیم سنگان
زلزله هاي متعدد در اين منطقه و مسجد جامع قدیم سنگان باعث شده تا پايه‌هاي ايوان و اتاق‌هاي آن رانش پيدا كنند. با مرور زمان اين شكاف‌ها با دوغاب گچ پر شده است و شكل اين مسجد به صورت ذوزنقه درآمده است.
آدرس مسجد جامع قدیم سنگان
مسجد جامع سنگان در فاصله‌ي بیست کیلومتری جنوب شهر خواف و در شهر سنگان در استان خراسان رضوي قرار دارد. اين مسجد در کوچه آب شهر سنگان واقع شده است.
خواف کجاست؟
شهرستان مرزی خواف از سمت از شرق با افغانستان و شهرستان تایباد، شمال با شهرستان رشتخوار، از جنـوب بـا قاین و از غرب به شهرستان‌های گناباد و تربت حیدریه احاطه شده است. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری این شهرستان دارای پنج شهر به نام‌هاي خواف، سلامی، سنگان، قاسم آباد و نشتیفان است.
نام شهر خواف در كتب جغرافيدانان بزرگي مانند حمدالله مستوفي، ياقوت، مقدسي و حافظ ابرو ذكر شده است. قدمت اين شهر به پيش از اسلام مي‌رسد. شهرستان مرزی خواف جزيي از قلمرو پارتيان بود.
شهر سنگان كه مسجد جامع قدیم سنگان در آن واقع شده است، از شهرهاي كهن ايران است كه آثار باستانی و تاریخی زیادی در آن است. نام اين شهر به دليل وجود بزرگترین معدن سنگ آهن خاورمیانه، سنگ آهن نام دارد كه “ه ” آن با مرور زمان حذف شده است. البته نام سنگان در نام روستاهاي ايران مثل روستای سنگان تهران نيز مشاهده مي‌شود.
شرايط بازديد از مسجد جامع قدیم سنگان
بازديد از اين مسجد جامع قديمي رايگان است و مدت زمان پيشنهادي براي بازديد از اين بناي تاريخي حدود يك ساعت است.
بهترین فصل براي بازديد از مسجد جامع قدیم سنگان
شهرستان خواف داراي آب و هواي گرم و خشک و بیابانی است. براي همين اين شهرستان داراي زمستان‌هاي سرد و سوزناك است و تابستان‌هاي اين شهرستان گرم و خشک است. بنابراین بهترین فصل براي بازديد از شهرستان خواف و مسجد جامع قدیم سنگان، فصل بهار است.
جاهای دیدنی نزدیک به مسجد جامع قدیم سنگان
از جاهای دیدنی نزديك به مسجد جامع قدیم سنگان مي‌توان به مسجد حضرت ابوبکر معروف به مسجد گنبد، آسبادهای سنگان و مسجد جامع سنگان اشاره كرد.
جاهای دیدنی خواف
از ساير جاذبه‌های تاريخي و جاهای دیدنی خواف، مدرسه غیاثیه خرگرد (مربوط به دوره تيموري)، آسبادهای نشتیفان در دوازده کیلومتری خواف، مسجد ملک زوزن شصت و پنج در کیلومتری خواف، آسیاب دوقلوی سلامی در دو کیلومتری خواف، خانه قرشی، عمارت قرشی، خانه شیرخانی، قلعه تاریخی بقسانی، رباط کال جنگی، مسجد گنبد سنگان، مسجد جامع نشتیفان (زین الدین)، مسجد تاریخی نصر آباد، آسبادهای برآباد خواف، مسجد جامع خواف، یخدان خواف، مجموعه تاریخی-گردشگری رباط زیارت، باغ مزار حافظ ابرو، مزار قطب الدین شکرریز سیجاوند، مزار پیر احمد خوافی، مجموعه تاریخی- مذهبی نیازآباد، مجموعه تاریخی- مذهبی کبودانی، کوشک تاریخی سلامی و مجموعه تاریخی – مذهبی خواجه یار است.
جاذبه‌های طبیعی شهرستان خواف
از جاذبه‌های طبیعی خواف مي‌توان به پارک جنگلی بهار، مناظر طبیعی سد سلامی، طبیعت بند سده، تنگل‌های خواف، آبشارهای شهرستان خواف (آبشار زیبای کفتردره در تنگل گله بید سده، آبشار رزداب، تالاب سیرخون و منطقه گردشگری رزداب اشاره كرد.
اقامتگاه‌هاي بوم‌گردي خواف
اقامتگاه‌هاي بوم‌گردي خواف مي‌توان به اقامتگاه بوم گردی پوریعقوب، اقامتگاه بوم گردی شمیرون، اقامتگاه بوم گردی غیاثیه، اقامتگاه بوم گردی میراحمد خوافی، اقامتگاه بوم گردی خاتون و غیره را اشاره كرد.
آب و هوای خواف
برای بازدید از جاهای دیدنی خواف اطلاع از وضع آب و هوا لازم است. به همین خاطر در این بخش پیشبینی وضع آب و هوای خواف در پنج روز آینده را مشاهده می‌نمایید.
لوکیشن دقیق مسجد جامع سنگان خواف
در بخش بالا آدرس مسجد جامع قدیم سنگان خواف پرداختیم. برای سهولت در دسترسی در قسمت لوکیشن دقیق این مسجد تاریخی قرار دارد.
منابع
- اطلاعات خدمات سفر شهرستان خواف، ناشر اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی، با همکاری آقایان سید مهدی کفشچی، فرید جواهرزاده، امیر ضیاییان، علی اکبر بارانی، اعضای کمیته انتشارات و اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری شهرستان خواف.
- تحلیل و بررسی نقوش تزیینی در معماری مساجد دوره خوارزمشاهیان در خراسان براساس رویکرد سنت‌گرایی، عابد تقوی، افسانه حمیدی، اسدالله جودکی، فصلنامه علمی- ترویجی نگارینه هنر اسلامی، دوره سوم، شماره دوازدهم، زمستان 1395
- عکس‌های این مطلب را سرکار خانم نجمه موسی تبار عزیز ثبت نموده‌اند.
امتیاز شما به این صفحه:
مسجد جامع سنگان خواف
مسجد جامع سنگان خواف يكي از جاهای دیدنی خواف در استان خراسان رضوي است. در مطلب بالا به معرفی، تاریخچه، دیدنی های خواف، عکس و آدرس مسجد جامع سنگان خواف پرداختیم.