مسجد جامع گلپایگان یکی از بناهای تاریخی و باستانی شهر تاریخی گلپایگان در استان اصفهان است. این بنا با 900 سال قدمت از دوره‌ی سلجوقیان در این شهر به یادگار مانده است. استفاده از آجر و به کار گیری طرح‌های هندسی و چند ضلعی در مسجد جامع سلجوقی به وضوح در گنبد و نمای بیرونی دیده می‌شود. این مسجد از مساجد جامع ایران بر روی بنای یک آتشکده‌ی ساسانی در زمان ابوشجاع سلجوقی ساخته شده است. در ادامه به معرفی، تاریخچه، آدرس، ساعت بازدید، آب و هوای گلپایگان، دیگر دیدنی های گلپایگان و عکس‌های بیشتر از مسجد جامع گلپایگان می‌پردازیم. لطفا با ما همراه باشید.
ورتپتكان، مسجد جامع تاريخي گلپايگان
گلپایگان یکی از شهرهای قدیمی و باستانی در استان اصفهان است که قدمتی چندین هزار ساله دارد. این شهر از زمان ساسانیان بر پیکره‌ی این استان باقی مانده است. در زمان‌های پیش از اسلام به شهر گلپایگان “ورتپتگان” می‌گفتند. مردم این شهر تا زمان به حکومت رسیدن سلجوقیان، به دین زرتشت اعتقاد داشتند. اما بعد از روی کار آمدن سلجوقیان به دین اسلام گرویدند و مسلمان شدند.
بعد از مسلمان شدن مردم، با تغییراتی که در زبان‌های مردم ایجاد شد، به این شهر “جزفارگان” نام دادند. از اقدامات مهمی که توسط سلجوقیان در این شهر انجام شد. ساخت مسجد جامع گلپایگان در سال‌های 512 -498 هجری قمری به همان سبک معماری که در اکثر بناهای سلجوقی دیده می‌شود، یعنی بناهای آجری و با المان‌های هندسی، ساخته شده است. در ادامه به معرفی ویژگی‌های این مسجد می‌پردازیم.
تاريخچه مسجد جامع گلپايگان
این مسجد از مساجد تاریخی ایران در دوره‌های ابتدایی اسلامی است که نزدیک به 900 سال قدمت دارد. این مسجد یادگاری ارزشمند از دوران حکومت سلجوقیان است، که از مهمترین و بزرگترین مساجد ایران در دوران اسلامی می‌باشد. مسجد جامع گلپایگان در سال 508 هجری قمری و در زمان حکومت ابوشجاع محمد ابن ملکشاه سلجوقی ساخته شده است.
دستور ساخت مسجد جامع سلجوقی را “ابونصر ابراهیم ابن محمد ابن ابراهیم بابا عبدالملک” داده است. اگر گذرتان به این مسجد افتاده باشد. نام این فرد را در حاشیه‌ی محراب در یکی از کتیبه‌های داخل مسجد خواهید دید، که به طور واضحی حک شده است. معماری این مسجد را نیز فردی صاحب نام به اسم “ابو عمر ابن محمد قزوینی” انجام داده است. نام این فرد را نیز می‌توانید در پایین کتیبه‌ای که در زیر گنبد قرار دارد، به خوبی در بالای محراب مسجد دید که حک شده است.
مسجد شهر گلپایگان یکی از مساجد بزرگ و آجری ایران محسوب می‌شود. که در طول سال‌های متمادی مورد مرمت‌های زیادی قرار گرفته است. در گذشت زمان و روی کار آمدن حکومت‌های متفاوت، بناهایی به آن افزوده شده یا در اثر کهولت بنا قسمت‌هایی از آن تخریب و حذف شده است. مسجد جامع گلپایگان از سال‌ها پیش یکی از مراکز مهم مذهبی و اجتماعی مردم گلپایگان بوده است. که از ارج و احترام زیادی از طرف مردم برخوردار بوده است. این مسجد در دوره حکومت پهلوی اول و در نهم مرداد ماه سال 1312 به شماره 191 در لیست آثار ملی یونسکو ثبت شده است.
معماری مسجد جامع گلپایگان
مسجد جامع گلپایگان در واقع بعد از گرویدن مردم این شهر به دین اسلام بر روی بقایای به جا مانده از یک آتشکده‌ی باستانی که مربوط به زمان ساسانیان بوده، ساخته شده است.
به طور کلی در معماری بناهای تاریخی در دوره‌ی سلجوقیان، بیشتر از مصالحی چون آجر به وفور استفاده می‌شد. و به نوعی نماد معماری این دوره تاریخی به کار بردن زیاد آجر در بناها است. در نماهای خارجی این بناها عمدتا از شکل‌های هندسی و چند ضلعی و بیشتر از اشکال گوشه دار استفاده شده است.
استفاده از آجر در ساخت مسجد
مسجد جامع گلپایگان نیز کاملا از آجر ساخته شده است. برخی از قسمت‌ها در طی سال‌ها به بدنه‌ی این مسجد افزوده شده‌اند. که به موجب آن اندکی در اصالت این مسجد دستکاری‌هایی انجام شده و تغییراتی را ایجاد کرده‌اند. پی مسجد جامع گلپایگان بر خلاف بدنه‌ی آن که از آجر است سنگی است. صحن این مسجد با حذف ایوان‌ها و هشتی‌ها و حجره‌هایی که در اطراف آن قرار دارند، 1600 متر مربع مساحت دارد.
گنبد مسجد جامع که هسته‌ی اصلی زیبایی هر مسجدی می‌باشد، از آجر ساخته شده است. گنبد مسجد جامع گلپایگان حدود 22 متر ارتفاع دارد. ابعاد این گنبد از داخل 12 در 12 متر است. ساختمان گنبد این مسجد شبیه به مساجد هم دوره‌ی خود است، که در قرن 6 هجری قمری ساخته شده است. یکی از مهمترین بخش‌های معماری مسجد جامع گلپایگان، گنبد خانه این مسجد است. این گنبد خانه با آجر کاری‌های نفیسی که دارد. به همراه نقوش اسلیمی و گچ بری‌ها و مقرنس کاری‌های دوره سلجوقی، نمای زیبایی به این گنبدخانه داده است. در مرکز صحن این مسجد 900 ساله و تاریخی یک حوض آب طراحی شده است. که فسلفه‌ی آن وضو گرفتن نمازگزاران بوده است. همچنان نیز این طراحی را در مساجد امروزی به خوبی می‌بینیم.
کتیبه های مسجد جامع گلپایگان
علاوه بر کتیبه‌های گفته شده که نام سازنده و معمار این بنا را بر روی محراب و بخش‌هایی از گنبد آن حک نمودند. کتیبه‌های دیگری در این مسجد وجود دارد که در بخش‌های مختلف این مسجد قرار داده شده و به خوبی دیده می‌شوند.
از دیگر کتیبه‌های این مسجد می‌توان به کتیبه‌ای که در آن به ترتیب نام خلفای اسلام که بعد از پیامبر آمده‌اند حک شده است. یعنی” ابوبکر، عمر ابن خطاب، عثمان و علی ابن ابی طالب”. در کتیبه‌ای دیگر نام دو فرد که در تاریخ اسلام مشهور بوده‌اند، نیز آمده است. یعنی نام” طلحه و زبیر” که در این کتیبه به طور کاملا واضحی نوشته شده است. در کتیبه‌ای دیگر نام “عبدالرحمان ابن عوف” نیز حک شده است. این اسامی ممکن است، در اعتقادات اکنون ما ایرانیان نسبت به آن زمان دارای ارزش‌های متفاوتی باشند.
محراب این مسجد نیز از نوشته‌های حکاکی شده زیادی برخوردار است. محراب مسجد جامع گلپایگان از دو بخش تشکیل شده است. بر روی آن کلماتی در مدح خداوند نوشته شده است. کلماتی چون “الله صمد” و “الله احد” بر روی این محراب حک شده شده است. در اطراف این محراب 2 بخشی در مسجد جامع گلپایگان نیز، چند آیه از قرآن کریم به خط کوفی به زیبایی حک شده است.
رساله‌ی کتیبه‌ی این مسجد نیز در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار توسط”فضل الله بروجردی” نوشته شده است. این رساله دارای یک نسخه‌ی منحصر به فردی می‌باشد که در 2 صفحه و 25 خط نوشته شده است. خط این نسخه از کتیبه‌ی مسجد جامع گلپایگان، نستعلیق است. در حال حاضر از این نسخه در کتابخانه‌ی موزه زیبای ملک در تهران نگهداری می‌شود.
تغییرات در مسجد جامع گلپایگان
همانطور که گفته شد، در گذشت سالیان قسمت‌هایی به این مسجد افزوده یا کاسته شده است. قاجاریان نیز از جمله افرادی بودند که در تمامی بناهای تاریخی تغییراتی را به دلخواه خود در برخی آثار دوران‌های پیشین از جمله در مسجد جامع گلپایگان ایجاد کردند. این تغییرات همیشه هم بد و منفی نبوده‌اند. برای مثال در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار، در طرفین گنبد آجری این مسجد، شبستان‌هایی ساخته شده است که باعث بزرگ‌تر شدن و توسعه بنای مسجد شده است. مسجد جامع گلپایگان همچنین در سال 1310 شمسی توسط “آندره گدار “معروف فرانسوی تعمیر و مرمت شده است.
نماز جمعه در مسجد جامع گلپایگان
این مسجد تا 30 سال پیش، محل برگزاری نماز جمعه بوده است. با گذشت زمان و افزایش جمعیت شهر گلپایگان، تعداد نمازگزاران افزایش یافته و با توجه به این موضوع، فضای داخلی مسجد جوابگوی جمعیت نمازگزار نبوده و در نتیجه مجبور به استفاده از صحن و حیاط مسجد شدند. تا برای جای‌گیری بهتر نمازگزاران در قسمت جلوی درب ورودی مسجد، از این قسمت کمک بگیرند. برای اذیت نشدن مردم از سرما یا آفتاب سوزان تابستان نیز با زدن داربست و کشیدن چادر روی این داربست‌ها، سایه بانی بزرگ درست کردند.
تنها نکته منفی این کار، خوب دیده نشدن نمای زیبا و بیرونی مسجد می‌باشد. بهتر است به جای رفت و آمدهایی که به دلیل نماز جمعه ممکن است، باعث آسیب رسیدن به بخشی از این مسجد شود. محل دیگری را برای برپایی و اقامه نماز جمعه انتخاب کنند تا این مسجد فعالیتی همانند یک موزه داشته باشد و از آن بهتر محافظت شود.
آدرس و دسترسی به مسجد جامع گلپایگان
مسجد جامع گلپایگان را به راحتی می‌توانید در این شهر پیدا کنید. این مسجد در مرکز و بافت قدیمی شهر و در کوچه‌ای به نام مسجد جامع قرار دارد. از هر کسی در شهر آدرس مسجد جامع را بپرسید شما را راهنمایی می‌کنند.
مسجد های جامع ایران
از دیگر مساجد جامع ایران می‌توان به مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع یزد، مسجد جامع ورامین، مسجد جامع قائن، مسجد جامع ارومیه، مسجد جامع فهرج، مسجد جامع نایین، مسجد جامع کاشان، مسجد جامع اردکان، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع عتیق شیراز و مسجد جامع ابرکوه اشاره کرد.
دیگر دیدنی های گلپایگان
از دیگر دیدنی های شهر گلپایگان می‌توان به مناره های سلجوقی، خانه معظمی ها، سنگ نگاره های تیمره، بازار چهارسوق گلپایگان، حصار و بارو گلپایگان، قلعه وداغ گلپایگان، ارگ گوگد و خانه شجاع نظام(اقامتگاه بومگردی شجاع نظام گلپایگان) اشاره کرد.
آب و هوای گلپایگان
برای بازدید مناسب و داشتن یک سفر ایده‌آل به هر جای کشور ایران لازم است، تا از ویژگی‌های آب و هوایی و محیطی منطقه مورد نظر به خوبی اطلاعات لازم را کسب کرد. قبل از رفتن به این شهر حتما از طریق اپلیشکین‌های هواشناسی و یا اینترنت از وضعیت پنج روز آینده هوا خوب است آگاهی داشته باشید تا در حین سفر دچار مشکل نشوید.
این شهر به طور کلی آب و هوایی گرم و خشک دارد. بهتر است برای رفتن به شهر گلپایگان فصل‌های معتدل با آب و هوای میانه‌ای را انتخاب کنید. بهترین زمان برای رفتن به این شهر در فصل بهار و اواخر تابستان و اوایل پاییز است که هوا نه بسیار گرم و نه بسیار سرد باشد.
در این بخش آب و هوای شهر گلپایگان آورده شده است. برای آگاهی از شرایط جوی و آب و هوایی این شهر در هر روز، می‌توانید به این قسمت مراجعه نمایید.
مسجد جامع گلپایگان روی نقشه
در بخش‌های بالا به آدرس و مسیرهای دسترسی به این مسجد تاریخی اشاره شده است. در این قسمت برای راهیابی بهتر و ساده‌تر، لوکیشن دقیق این خانه آورده شده است. با مراجعه به این بخش و با کمک نرم افزار گوگل مپ گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این مکان تاریخی را مسیریابی کنید.
اگر روش استفاده از گوگل مپ را نمی‌دانید، بر روی این لینک کلیک کرده تا شما را در روش استفاده از این نرم افزار یاری رساند.
امتیاز شما به این صفحه:
مسجد جامع گلپایگان
مسجد جامع گلپایگان یکی از مساجد ایران مربوط به دوران سلجوقی است. در مقاله بالا به تاریخچه، معرفی، ساعت بازدید و آدرس مسجد جامع گلپایگان پرداخته‌ایم.
