مسجد زیرده اردکان يكي از قديمي‌ترين مساجد شهر اردكان در استان يزد است. نام دیگر این مسجد، مسجد سفلی اردکان است و در بافت تاريخي اردكان قرار دارد. در اين محتوا به بررسي قدمت مسجد زيرده، معماري مسجد و بادگير زیرده اردکان، موقوفات مسجد زیرده اردکان، ساير مساجد و مكان‌هاي مذهبي شهر اردكان، آدرس، ساير جاهای دیدنی اردكان، آب و هوای شهر، لوکیشن دقیق و ساعات بازديد مسجد زیرده اردکان پرداخته می‌شود.
شهرستان اردكان به دليل قدمت تاريخي آن داراي ابنيه و آثار تاريخي زيادي است. مسجد زیرده اردکان يكي از آثارهاي تاريخي و مذهبي شهر اردكان است. در محتواي جداگانه و مفصل به معرفي شهرستان اردكان، پیشینه و قدمت تاریخی، مذهب، زبان، فرهنگ و آداب و رسوم، موقعیت جغرافیایی، آب و هواي اين شهرستان، سوغاتی‌ها، وجه تسمیه نام اردکان، انواع جانوران و پوشش گیاهی پارک ملی سیاه‌کوه اين شهرستان و غذاهای محلی اردکان پرداخته شده است. در اين محتوا هدف معرفي يكي از جاذبه‌هاي مذهبي اردكان يعني مسجد زيرده اردکان است.
قدمت مسجد زیرده اردکان
قدمت مسجد زيرده اردکان به اوايل قرن دهم هجري قمري مي‌رسد. اين مسجد در هنگام ساخت وسيع و بزرگ در شمال روستاي اردکان بنا شده بود. نام ديگر اين مسجد سفلي است كه در زمان ساخت این مسجد نيز به آن گفته مي‌شد.
در احداث اين مسجد، ابتدا بخش تابستانی آن در مساحت کوچک با آب انبار روبروي آن ساخته شده بود. سپس شبستان بزرگ و مفصل آن در كنار تابستان‌خانه بنا شده بود. براي همين دو تاريخ يكي در درب ورودي مسجد با تاريخ سال 989 هجري قمري و تاريخ ديگر در كاشي‌هاي محراب این مسجد به سال 1017 هجري قمري ثبت شده است. در طول بازسازي و تجديد بنا به جز زمستان‌خانه، بخش‌هاي ديگر مسجد از بين رفته است.
این مسجد با شماره ثبت 1627 در سال 1357 در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسيده است.
معماري مسجد زیرده اردکان
در بازسازي و تجديد بافت قديمي اين مسجد يعني قسمت تابستان‌خانه مسجد از بين رفته است. در حال حاضر آنچه از اين بخش باقي مانده است، قسمت درب ورودي مسجد است. بازسازي اين مسجد، آن را تبديل به يك مسجد كوچك در شهر اردكان كرده است كه فقط بخش زمستان‌خانه آن باقي مانده است.
ورودي مسجد داراي دربي كاملا ساده است كه بر لنگه‌ي سمت راست درب جمله‌ي عبارت قربه الی الله قاسم حاجی جلال نوشته است. در لنگه ديگر آن قدمت اين مسجد يعني مسجد زیر قریه اردکان سنه 989 نوشته شده است.
محراب مسجد زیرده اردکان دارای تزيينات با کاشی‌هاي زيبا بود. در حال حاضر از كاشي‌كاري‌هاي قديمي اندكي در محراب این مسجد باقی‌مانده است. اين كاشي‌ها شامل یک قطعه مثلث شکل و چهار کاشی مربع شكل است. اين كاشي‌كاري‌ها در مساحتی در حدود عرض و طول نود در سي سانتی‌متر هستند. در روي كاشي‌ها علاوه بر نام دوازده امام، سنه 1017 قمری نيز مشاهده مي‌شود.
از مهمترين و زيباترين قسمت‌هاي اين مسجد، گنبد فیروزه‌ای دلنواز و بادگیر آن است. زير گنبد داخلي اين مسجد، شانزده پنجره با شيشه‌هاي رنگي و تزيينات بسيار زيبا در داخل گنبد قابل مشاهده است. سقف اين مسجد طاقي شكل است كه جلوه‌ي خاصي به داخل مسجد داده است.
گنبد فيروزه‌ي اين مسجد همچون نگيني در محله زيرده مي‌درخشد. اندازه و ارتفاع كشيدگي گنبد اين مسجد با اندازه مسجد تناسب ندارد. به نظر مي‌رسد بازسازي‌ها عامل اين بي‌تناسبي است. در پايه اين گنبد آيه‌هاي قرآني به چشم مي‌خورد. زمينه تمام كاشي‌هاي گنبد فيروزه‌ي است كه رنگ‌هاي زرد روشن، خردلي و آبي در آن به چشم مي‌خورد.
بادگير مسجد زیرده اردکان
بادگير يك طرفه يا يك سويه مسجد زيرده اردکان حالتي عدم تقارن را به اين مسجد داده است. اكثر بادگيرهاي واقع شده در بافت قديمي شهرستان اردكان يك سويه است. بادگير چه در جبهه‌ي شمال و چه در جبهه‌ي جنوب ساخته شده باشد، دهانه‌ي تمام بادگيرها به سمت شمال واقع شده است. مسجد زیرده اردکان نيز از امر مستثني نيست.
باد مساعد به سمت شهرستان اردكان، باد شمال یا باد اصفهانی است. اين باد رطوبت و خنکای مطبوعی دارد. سایر بادهایی كه به اين شهرستان مي‌وزند، گرم و پر از گرد و غبار هستند. براي همين بادگيرهاي اين شهرستان تك سويه و به سمت شمال است. بادگير مسجد زيرده اردکان داراي پلان هشت ضلعي و داراي تزيينات گچي در دريچه‌هاي آن است.
موقوفات مسجد زیرده اردکان
اين مسجد داراي موقوفات فراواني بود كه در بازسازي اين مسجد از بين رفتند. برخي از اين موقوفات شامل پنج قفيز زمين اميري، واقع در كشتخوان اميري، چند قطعه زمين كشتخوان، براي برگزاري جشن نيمه شعبان و يك قطعه زمين پسته‌زار در اميري، براي برگزاري جشن عيد سعيد غدير و دو در باغ پسته در كنار آب‌انبار قملاغ بود.
تمام موقوفات اين مسجد داراي سند مي‌باشد كه برخي از موقوفات در روي جلد قرآن قديمي مسجد نوشته شده است.
ساير مساجد و مكان‌هاي مذهبي شهرستان اردكان
از مساجد شهر اردكان مي‌توان به زردگ، مسجد چرخاب، مسجد جامع اردکان عقدا، احمد آباد، مسجد بیت المقدس، مسجد هلاکو، مسجد جامع علیا و گچيپ اشاره كرد. از ساير مكان‌هاي مذهبي شهر اردكان مي‌توان به حسينيه بازار نو و منظريه، حسینیه توت، امامزاده سيد محمد، سيد نورالدين احمد، امامزاده زید ابراهیم حاجی ابادمير، شمس الحق، زيارتگاه چك چك يا پيرسوز، زیارتگاه پیر سبز هریشت، نارستانه و زيارتگاه پارس بانو اشاره كرد.
ساير جاهای دیدنی اردكان
از ساير جاذبه‌هاي گردشگري در شهرستان اردكان مي‌توان به خانه تقدیری اردکان، خانه سنايي ها، حمام سعیدا اردکان، غار اشکفت یزدان، خانه‌ي میرزای کرمانی در عقدا، بازار چارسوق اردکان، آسیاب درک، خانه ملک افضلی (موزه فرش)، خانه تاریخی آیت الله خاتمی اردکان، حمام بازار اردکان، آسیاب دژک، آب انبار سه تایی، رباط خرگوش، روستای خرانق، آب انبار چاه نو، باغ ملی اردکان و برج بازار نو اشاره كرد.
از جاذبه‌هاي طبيعي شهرستان اردكان نيز مي‌توان به منطقه‌ی حفاظت شده‌ي سیاه کوه، پناهگاه حیات وحش دره انجیر، پارک جنگلی دامنه‌ی کوه هریشت، ارتفاعات خرانق، تفرجگاه انجیر آوند، جنگل‌های دست کاشت تاغ، کویرهای ساغند، سیاه کوه و کویر شور، باغات پسته و چشمه‌هاي نی باز، ریز آب احمد، هومینو، کج کلنگی، چاه میلو، سورک، خو شومی و چشمه آب سرخ اشاره كرد. همینطور می‌توانید از صنعت چیلونگری بازدید نمایید.
آدرس و ساعات بازديد مسجد زیرده اردکان
مسجد زیرده اردکان در استان یزد در شهر اردکان، در بلوار آيت الله خاتمي، جنب حسينيه كوشكنو ي محله زیر ده واقع شده است. ساعت بازديد اين مسجد از ساعت شش صبح تا پنج بعد از ظهر است. مدت پيشنهادي براي بازديد از اين مسجد سي دقيقه است.
آب و هوای اردکان
برای یک بازدید عالی و خوب لازم است، تا از شرایط آب و هوایی منطقه مطلع شویم.
بدین منظور در این بخش پیشبینی وضع آب و هوای شهر اردکان را در پنج روز آینده مشاهده می‌نمایید.
لوکیشن مسجد زیرده اردکان
در بخش‌های بالا آدرس این مسجد آورده شده است. در این قسمت لوکیشن دقیق مسجد زیرده قرار گرفته است. با استفاده از گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این مسجد تاریخی مسیریابی نمایید.
منابع
- جغرافياي تاريخي اردكان (از سده‌ي هفتم تا چهاردهم هجري قمري)، دكتر رمضان زين العابديني، طيبه نيك فر، فصلنامه‌ي علمي ـ پژوهشي مسكويه، سال 6، شماره‌ي 16، بهار1390
- پیدایش بادگیر در خانه‌های دشت یزد – اردکان، رضا ابوئی، فرهنگ مظفر، ليلا ذاكر عاملی، شریۀ نشريه مرمت، آثار و بافت‌هاي تاریخی، فرهنگی، دو فصلنامه‌ي علمی- پژوهشی، سال دوم، شماره سوم، بهار و تابستان1391
- عکس‌های این محتوا را جناب آقای محمد پورروستایی اردکانی و جناب آقای حسین حائری اردکانی عزیز ثبت نموده‌اند.
امتیاز شما به این صفحه:
مسجد زیرده اردکان
مسجد زیرده اردکان يكي از قديمي‌ترين مساجد شهر اردكان در استان يزد است. در مطلب بالا به معرفی، تاریخچه، دیدنی های اردکان و آدرس مسجد زیرده اردکان پرداختیم.