موزه آبگینه و سفالینه تهران با معماری خاص دوران قاجار و طراحی دکوراسیون مدرن، بخشی از گنجینه ایران زمین را به نمایش گذاشته است. خانه تاریخی قوامالسلطنه، سالها است که به موزهای تخصصی در حوزه شیشه و سفال بدل شده است. این موزه به عنوان یکی از دیدنی های تهران، سالانه از سوی جمع کثیری از گردشگران ایرانی و خارجی مورد بازدید قرار میگیرد. در واقع موزه آبگینه تهران دارای تالارهای متعددی مانند مینا، بلور، صدف و لاجورد است. اشیای قدیمی مانند سیلندرهای شیشهای چغازنبیل با قدمتی 4 هزار ساله در این مکان در معرض دید عموم قرار دارد. در این پست به بررسی موقعیت، تاریخچه، معماری داخلی، آدرس، قیمت بلیط و ساعت بازدید از موزه آبگینه ها و سفالینه های ایران خواهیم پرداخت.
محدوده خیابان سی تیر یکی از ارزشمندترین مناطق تهران از نظر تاریخی است. بناها و موزههایی که در این منطقه واقع شدهاند، به همراه اشیا ارزشمند خود، گنجینه بیبدیلی محسوب میشوند. عمارت قوام به عنوان یک ملک شخصی بر زیبایی این محدوده افزوده است.
با ورود به حیاط پر درخت این خانه تاریخی، حوضی پر آب در میانه محوطه، نظر را به خود جلب میکند. عمارت اصلی که یک بنای آجری قدیمی است، در آن سوی حیاط قد علم کرده است. با گذر سالها و نشستن گرد پیری بر چهره عمارت، از شکوه و زیبایی آن کاسته نشده است. اکنون تالارهای موزه در عمارت اصلی، مختص نمایش اشیا تاریخی هستند. ساختمان دیگری نیز در گوشه دیگری از حیاط قرار دارد که در گذشته ساختمان درونی خوانده میشد. اکنون بخش آموزش موزه و کتابخانه را در خود جای داده است.
معرفی موزه آبگینه تهران
برخی از موزههای تهران طیف خاصی از گنجینههای باستانی و آثار ارزشمند را به نمایش میگذارند. موزه آبگینه نیز به صورت تخصصی به شیشه و سفال اختصاص یافتهاست. در این موزه سیر تحول ساخت شیشه و سفال از دوران پیش از تاریخ تا دوران معاصر قابل مشاهده است. بنای موزه در زمینی به وسعت 7 هزار متر مربع قرار دارد.
موزه آبگینه کجاست؟
خیابان سیتیر محل قرارگیری موزه آبگینه تهران است. این خیابان از دو طرف به خیابانهای امام خمینی و جمهوری در مرکز شهر تهران منتهی میشود.
تاریخچه
مکان فعلی موزه آبگینه، در گذشته محل سکونت قوام السلطنه نخست وزیر احمد شاه قاجار بود. احمد قوام در دوران پهلوی نیز سمتهای متعددی را بر عهده داشت. وی در سال 1291 دستور ساخت این عمارت را داد. او در فاصله سالهای 1300 تا 1330 در این عمارت ساکن بود. در سال 1332 این خانه به سفارت مصر سپرده شد. هفت سال بعد این ملک به سفارتخانه افغانستان تبدیل شد. چندی بعد در اختیار بانک بازرگانی قرار گرفت. در سال 1355 عمارت قوام از سوی دفتر فرح دیبا از بانک بازرگانی خریداری شد تا به موزه تبدیل شود. در نهایت وزارت فرهنگ و هنر سابق، روند تغییر کاربری این بنا را مدیریت و آن را به موزه تخصصی شیشه و سفال بدل نمود. موزه آبگینه در سال 1359 افتتاح شد.
سبک معماری موزه آبگینه
احمد قوام ساخت این بنا را به علی محمد معمارباشی سپرد که بتواند تلفیقی از سبک معماری سنتی ایرانی و سبک اروپایی قرن نوزدهم را اجرا کند. نتیجه کار، ساختمانی 3 طبقه شد که المانهای معماری ایرانی دوران قاجار مانند: ایوان و ستونهای مقابل در ورودی، در آن مشهود بود. در عین حال پلههای سبک روسی بین طبقه همکف و طبقه اول نیز تاثیر سبکهای غیر ایرانی در طراحی ساختمان را بر معماران ایرانی عیان ساخت. زیربنای این ساختمان حدود 1040 متر مربع است.
پلان موزه آبگینه
نقشه این عمارت 8 ضلعی بوده و تا حدی شبیه به عمارت باغ اکبریه بیرجند توصیف میشود.
معماری داخلی موزه آبگینه
هنگامی که تصمیم به تغییر کاربری عمارت قوام السلطنه به موزه شیشه و سفال گرفته شد، هانس هولاین برای طراحی داخلی موزه انتخاب شد. این معمار اتریشی با حفظ زیباییهای بنا، تالارهایی را برای بخشهای مختلف موزه در نظر گرفت. وی در طراحی ویترینهای نمایش اشیا، از شکل آثار باستانی ایران بهره برد. کعبه زرتشت در نقش رستم، کاخ تچر و ستونهای تخت جمشید از جمله الگوهای اصلی در طراحی ویترینها بودند.
هانس هولاین برای حفظ دیوارهای گچبری و آینهکاری شده عمارت قوام، ویترینها را در وسط فضای تالارها قرار داد تا به دیوارها هیچ اتصالی نداشته باشد. همچنین نورپردازی، رنگ غالب هر تالار و سیستم تهویه را به صورتی متجانس با اشیا و با حفظ هویت معماری اصلی بنا طراحی کرد. طراحی ویترینها متناسب با اندازه اشیا و دستهبندی درست نیز از دیگر هنرنماییهای هولاین است.
تزئینات استفاده شده در بنا
51 نقش آجری برجسته با نقوش هندسی و در و پنجرههای منبتکاری شده این عمارت، بر اساس هنر دوران سلجوقی ساخته شده است. آینهکاریهای روی دیوارها مشابه سایر آثار تاریخی متعلق به دوران قاجار است. اما گچبریها مربوط به دو دوره مختلف است. گچبریهای قدیمیتر به سبک ایرانی در زمان قوام صورت گرفت. سپس در دهه 30 زمانی که این عمارت سفارتخانه مصر بود، گچبریهایی به سبک غربی به بنا اضافه شد. در سال 1368 نیز در طبقه دوم آینهکاریهایی افزوده شد.
بخشهای مختلف موزه آبگینه
برای تقسیمبندی اشیا موجود در این مکان، تالارهای مختلفی در نظر گرفته شد تا سیر تحول هنر صنعت شیشهگری و سفال در ایران ملموس باشد. تالارهای طبقه همکف، اشیا دوران پیش از تاریخ و دوران تاریخی تا قبل از اسلام را به نمایش گذاشتهاند. در طبقه اول نیز اشیا مربوط به دوران اسلامی قابل مشاهده است.
-
طبقه همکف
تالارهای مینا و بلور و اتاق سمعی و بصری در طبقه همکف قرار دارند.
-
سرسرا
با گذر از پلههای ورودی و ورود به سرسرا، ابزارهای لازم برای شیشهگری، نخستین اشیایی هستند که نظر را به خود جلب میکنند. رنگها و وسایلی که طی سدههای دور برای ساخت شیشه مورد استفاده قرار میگرفتند، در این قسمت جای داده شدهاند. پیکرکهای سفالی رنگ شده، شیشههای تزئینی هزاره 4 قبل از میلاد و کوزههای سفالی هزاره قبل از میلاد نیز در راهرو قابل مشاهده هستند.
-
تالار مینا
مینا نخستین تالار موزه است. ویترینهای این تالار شباهتی به ستونهای تخت جمشید دارد. یکی از پربازدیدترین اشیا شیشهای این موزه، در این تالار قرار دارد که یک لوله شیشهای با عنوان سیلندر است. این شی را از معبد چغازنبیل پرستشگاه ایرانیان، به این موزه آوردهاند. سیلندر شیشهای یادگاری از هزاره دوم قبل از میلاد مسیح است. سفالینههای باستانی باقی مانده از دوره اشکانیان نیز در همین تالار در دسترس هستند.
-
تالار بلور
ویترین موجود در این بخش از کعبه زرتشت در نقش رستم الگوبرداری شده است. این ویترین یک مکعب بزرگ است که اشیا شیشهای از هزاره اول قبل از میلاد تا آغاز اسلام را نمایش میدهد. تزئینات قالبی، تزئینات استامپی، دمیدن و نقوش تراشخورده، نشانگر این مطلب است که در هزاره اول قبل از میلاد در ایران و بین النهرین، حکاکی و تراش شیشه رایج بوده است. چراغهای شیشهای متعلق به هزاره اول قبل از میلاد از شگفتیهای این تالار خوانده میشود. به نظر میرسد اشیا شیشهای در دوره ساسانی از ایران به سایر کشورها صادر میشده است.
-
بخش سمعی و بصری
داخل این اتاق به صورت نمادین تصویری از یک گور باستانی وجود دارد. داخل گور، اسکلت و وسایلی که به طور معمول به همراه مردگان دفن میشد، در معرض دید قرار گرفته است. این تالار از ابزار لازم برای راهنمایی صوتی و معرفی اشیا به چند زبان مختلف برخوردار است.
-
طبقه اول
سایر تالارهای نمایش اشیا شامل صدف، لاجورد و زرین فام و دفتر مدیریت در طبقه اول موزه واقع شده است.
-
تالار صدف
طراحی این تالار به شکل یک صدف نیمه باز انجام شده است. سفالهای قرن 3 و 4 کشف شده از نیشابور از مهمترین اشیا این قسمت از موزه است. لیوان شیشهای قرن 5 قبل از میلاد و بادکش شیشهای قرن 4 قبل از میلاد نیز از دیگر آثار مهم تالار صدف خوانده میشود.
- تالار زرینفام
ظروف اشرافی جذابی از دوره سلجوقیان در این تالار نگهداری میشود. اکثر این ظروف طلاکاری شدهاند. تکنیکهای تزئین ظروف شامل چهره نگاری یا خطاطی نسخ و نستعلیق روی ظروف، اشیا این تالار را چشمگیر و جذاب کرده است. چهرههای روی ظروف این تالار بیشتر مغول هستند. سفالینههای قرون 4 تا 7 موجود در تالار زرین با اشعار عربی، فردوسی، نظامی و ضربالمثل و یا دعای خیر تزئین شدهاند.
-
تالار لاجورد
رنگ فیروزهای اشیا این بخش سبب شده تا این اتاق را تالار لاجورد بنامند. در قرون 7 و 8 و دوره ایلخانی، استفاده از تکنیک لعاب لاجورد بر روی ظروف در ایران مرسوم شد. اشیایی از عهد صفویه تا قاجاریه با لعاب هفت رنگ نیز در همین تالار در معرض دید عموم قرار دارد. ویترینهای سالن لاجورد شبیه خیمههای مغولی و برجهای مقبرههای آنان طراحی شده تا دوران ایلخانی و تیموری را یادآور باشد.
نکته جالب در بررسی اشیا این تالار مصرفی شدن اشیا با گذر زمان است. به این معنا که با رسیدن به دوره صفویه، اشیا از شکل تزئینی خارج شده و کاربردی شدهاند. گلابپاش، صراحی و میز قجری تزئین شده با لعاب هفترنگ و تصویرنگاری شخصیتهای شاهنامه با ذکر نام هر شخصیت، از شاخصترین اشیا این تالار هستند.
-
طبقه زیر همکف
زیر همکف مربوط به بخشهای اداری و نمایشگاهی موزه مانند گالری است.
-
حوضخانه
بسیاری از بناهای تاریخی دوره قاجاریه مانند عمارتهای کاخ گلستان در طبقه زیرین خود حوضخانه داشتند. عمارت قوام نیز از این قاعده مستثنی نبوده و برای استفاده در هوای گرم تابستان، حوضخانهای در زیرزمین تعبیه شده بود. اکنون این قسمت از ساختمان موزه، به عنوان گالری کاربرد دارد. کاشیکاری و گچبریهای حوضخانه به جذابیت موزه افزوده است.
- ساختمان درونی
همان طور که گفته شد، در محوطه خانه قوام، دو ساختمان وجود دارد. عمارت اصلی که موزه آبگینه خوانده میشود، تحت نظارت میراث فرهنگی است. در ضلع شمال غربی حیاط، ساختمان درونی با 9 اتاق قرار دارد. این ساختمان 2 طبقه با تزئینات کمتر از عمارت اصلی، اکنون در اختیار بنیاد سینمایی فارابی است. در حال حاضر کلاسهای آموزشی و کتابخانه در این ساختمان دایر هستند.
-
کتابخانه موزه آبگینه
علاوه بر آثار باستانی، گنجینهای از 4 هزار کتاب نیز در این مجموعه نگهداری میشود. این کتب در موضوعات هنر، تاریخ، معماری و صنایع دستی هستند. ساختمان کتابخانه در ضلع شمال غربی حیاط موزه قرار دارد و مجزا از عمارت اصلی است. کلاسهای آموزشی نیز در همین ساختمان برگزار میشود.
غرفه محصولات فرهنگی
فروش محصولات فرهنگی شامل محصولات صنایع دستی، کارت پستال، کتابچههای راهنما و سیدیهای آموزشی مرتبط با گردشگری، از ویژگیهای این موزه است.
اشیا موزه آبگینه
بیش از 3 هزار اثر تاریخی در این موزه نگهداری میشود که تنها حدود 730 اثر در ویترینها در معرض دید هستند. بیشتر از 40 اثر قابلیت این را دارد که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت برسد. قدیمیترین سفالینه موزه آبگینه، پیکرهای به جا مانده از هزاره ششم قبل از میلاد است. اما کهنترین اشیا شیشهای این موزه، مهرههایی از هزاره سوم قبل از میلاد عنوان میشوند. این مهرههای تزئینی در حفاریهای چغازنبیل کشف شدند. در ادامه تعدادی از اشیا شناخته شده موزه را از نظر میگذرانیم.
-
ابزارهای پزشکی
برخی از اشیا شیشهای موزه آبگینه که در تالار صدف و گنجینه موزه نگهداری میشوند، ابزارهای پزشکی هستند. این اشیا با کاربردهایی در طب سنتی، کیمیاگری، جراحی و دندانپزشکی، ناگفتههایی از میزان دانش پزشکی پیشینیان را عیان میسازند.
به نظر میرسد باور دانشمندان قرنهای گذشته، مبنی بر عدم واکنشپذیری شیشه با مواد دیگر، سبب شده تا ساخت ابزارهای شیشهای مورد نیاز در طب رواج یابد. آنان اعتقاد داشتند که شیشه فاقد آلودگی و مناسب برای پزشکی است. انواع ابزارهای حجامت و بادکش شیشهای موجود در این موزه، تصدیقی بر این مطلب است.
-
سیلندر شیشهای چغازنبیل
قبلا ذکر شد که یکی از اشیا ارزشمند این موزه، سیلندر شیشهای است که از معبد چغازنبیل به دست آمد. چغازنبیل یا زیگورات بزرگترین پرستشگاه ایران باستان بود. پنجرههای معبد، با میلههای شیشهای رنگی تزئین شدهبود. گویا سیلندرهای موجود در موزه، اشیا تزئینی معبد چغازنبیل بودند. همچنین از این معبد اشیا شیشهای دیگری نیز یافت شد که نشان از پیشرفت صنعت شیشهگری در ایران باستان دارد. عطردانها، روغندان و تزئینات شیشهای روی دیوارهای معبد، به دست آمده از منطقه چغازنبیل، در تالار مینا قابل مشاهده است.
-
ظرف هفت سین
هفت سین از سنتهای دیرینه ایرانیان در ایام نوروز است. ظرف هفت سین یک کاسه دوجداره بزرگ متعلق به 700 سال قبل است که در گرگان کشف شد. این ظرف سفالی به شکلی طراحی شده که گویی هفت پیاله در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند. نقوش زیبای این ظرف خیرهکننده است.
-
کوزه با نقش صلیب
کوزهای با نقش صلیب یکی از بحثبرانگیزترین اشیا موزه آبگینه است. با توجه به اینکه این کوزه سفالی متعلق به دوران قبل از میلاد مسیح است، تفسیرهای مختلفی از نقش روی آن میشود. آنچه مسلم است صلیب قبل از اینکه نماد مسیحیان باشد، در تمدنهای باستانی کاربرد و معنا داشته است.
-
نظر قربانی
پیکرکهای کوچک رنگین به شکل سر انسان و ساخته شده از خمیر شیشه، به عنوان نظر قربانی معروف شدهاند. انسانهای 2500 سال قبل، این اشیا کوچک را به گردن خود میآویختند تا از اتفاقات شوم در امان بمانند.
-
سفالینه با نقش گیلگمش
حماسه گیلگمش را نخستین داستان حماسی تاریخ بشریت و به جا مانده از تمدن سومر میدانند. 12 لوح به دست آمده از کتابخانه آشور بانیپال، داستان گیلگمش موجودی نیمه انسان و نیمه خدا را نقل کرده است. به نظر میرسد این افسانه در تمام خاورمیانه شهرت یافته بود. زیرا نقشهایی از گیلگمش در فلسطین، آناتولی و ایران کشف شده است. یکی از این نقوش بر خمرهای سفالین متعلق به 5 هزار سال قبل دیده میشود که اکنون در موزه آبگینه تهران قابل رویت است. این خمره در حفاریهای نهاوند کشف شد.
طبق افسانه گیلگمش پادشاهی ستمگر بود که مردم برای در امان ماندن از او به خدایان استغاثه میکردند. خدایان نیز انکیدو را برای مقابله با او فرستادند. انکیدو با حیوانات زندگی میکرد و بسیار قدرتمند بود. وی پس از نبرد با گیلگمش، دوستی او را پذیرفت. آن دو به جنگ هوم بابا رفتند و او را از بین بردند. این داستان که با مرگ دو شخصیت اصلی به پایان میرسد، روایتی از تغییر رویکرد گیلگمش به زندگی و مرگ است.
-
کاسه دعا
مانداییها قومی بودند که از فلسطین به ایران مهاجرت کرده و ساکن خوزستان شدند. کاسه دعا موجود در موزه به خط ماندایی، تزئین شده است. خطوط روی کاسه، دعاهایی برای برکت و ایمنی از شر سایر موجودات است.
-
نقارهزنها
مکعب نقارهزنها یک سفالینه متعلق به سده 6 هجری است که آدمکهایی بر فراز آن نقازه میزنند. به نظر میرسد این شی با لعاب تک رنگ فیروزهای، روایتگر یک رویداد مذهبی باشد. نقارهزنها را در گرگان کشف کردهاند.
گنجینه صوتی موزه آبگینه
صفحههای گرامافون حاوی 200 آلبوم موسیقی از کشورهای مختلف جهان، گنجینه صوتی موزه آبگینه را شکل میدهد. این صفحات هنوز به فایلهای صوتی تبدیل نشدهاند. بعد از تبدیل به فایلهای قابل پخش، در اختیار علاقمندان قرار خواهند گرفت. کاورهای این صفحات گرامافون نیز قابلیت این را دارند که به یک نمایشگاه مجزا بدل شوند. هانس هولاین طراح موزه آبگینه، این صفحات را گردآوری کرده است.
ثبت ملی
ساختمان موزه آبگینه در سال 1377 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مرمت موزه آبگینه و سفالینه
محوطه اصلی موزه در دهه 50 توسط معماران آلمانی مرمت و ساختمان اصلی استحکام بخشیده شد. سپس در دورههایی مرمت این بنا صورت گرفت. در زمستان 1398 برای ساب و لاک کف موزه، این مکان تعطیل شد تا مرمت به پایان رسد. تابستان 1399 نیز مرمت اشیا موزه آغاز شد. برای مرمت اشیا، عکاسی و مستندنگاری اولین قدم محسوب میشود. با اتمام مرمت اشیا، نمایشگاهی از آثار مرمت شده برگزار خواهد شد.
دسترسی
مسیرهای متعددی برای رسیدن به این مکان تاریخی وجود دارد. مسیر نخست، استفاده از خط 1 مترو تا ایستگاه سعدی و پیادهروی تا خیابان سیتیر است. مسیر دوم استفاده از خط 1 یا 2 مترو و ایستگاه امام خمینی خواهدبود. در این شکل نیز باید از ایستگاه مترو تا موزه را پیاده طی نمود.
دسترسی سوم، خطوط اتوبوسرانی است که از خیابان جمهوری عبور میکنند. در این مسیر بایستی در تقاطع حافظ و جمهوری از اتوبوس پیاده شد و تا خیابان سیتیر طی مسیر کرد. اتوبوسهای پارک شهر یا میدان امام خمینی نیز انتخابهای دیگر هستند.
ساعت بازدید موزه آبگینه و سفالینه
ساعات بازدید از موزه آبگینه از 9 صبح آغاز و تا 5 عصر ادامه دارد. این موزه تمام روزهای هفته به جز دوشنبه پذیرای علاقمندان است. در طول سال نیز تنها در ایام سوگواری موزه تعطیل میشود.
قیمت بلیط موزه آبگینه
بلیط ورودی موزه آبگینه 5 هزار تومان برای گردشگر ایرانی و 50 هزار تومان برای گردشگر خارجی است. برای ورود به این عمارت تنها خرید یک بلیط کافی است و نیازی به تهیه بلیط برای هر تالار وجود ندارد.
شماره تماس موزه آبگینه
برای هماهنگی با روابط عمومی موزه جهت بازدید گروهی، میتوان از شماره تلفن موزه آبگینه 66708153- 021 استفاده کرد.
سایت موزه آبگینه
علاقمندان میتوانند برای کسب اطلاعات در مورد این مکان تاریخی به پورتال موزه آبگینه ها و سفالینه های ایران به آدرس tehran.mcth.ir وابسته به اداره کل میراث فرهنگی استان تهران مراجعه نمایند.
برگزاری برنامههای فرهنگی و هنری در موزه آبگینه
بسیاری اوقات برنامههایی همچون اجرای زنده موسیقی و نمایشگاههای آثار تاریخی و هنری در مکان موزه آبگینه تهران برگزار میشود. اخبار مربوط به این امور در سایت خبرگزاری میراث فرهنگی با عنوان میراث آریا منتشر میشود. علاقمندان به حضور در این گردهماییهای هنری، میتوانند این اخبار را از سایت این خبرگزاری پیگیری کنند.
دیگر دیدنی های تهران
موزه ملی ایران، موزه علوم و فناوری ایران،آتشکده آدریان یا آتشکده تهران زرتشتیان، کلیسای مریم مقدس، کنیسه حیم، موزه مردم شناسی ارامنه و کلیسای پطرس مقدس نیز در خیابان سی تیر قرار دارند و بازدید از آنها در کنار موزه آبگینه در یک روز ممکن است. سایر دیدنیهای تهران مانند سردر باغ ملی، میدان مشق، کاخ شهربانی(ساختمان وزارت خارجه)، موزه ملک، موزه سکه بانک سپه، موزه جواهرات ملی، موزه استاد صبا، موزه پست و ارتباطات، میدان حسنآباد، موزه استاد صنعتی، موزه هنرهای ملی، خانه موزه مقدم، کاخ موزه گلستان، مسجد سپهسالار و پارک شهر نیز در نزدیکی این موزه واقع شدهاند.
پیشبینی هوای تهران
برای برنامهریزی و مدیریت هر چه بهتر سفر و بازدید لازم است، تا از شرایط جوی و هوای منطقه مورد نظر مطلع شویم. بدین سبب در قسمت زیر، پیشبینی وضع هوای شهر تهران در پنج روز آینده آورده شده است.
تهران آب و هوای
لوکیشن دقیق موزه آبگینه
در بخش بالا آدرس و دسترسی موزه آبگینه ها و سفالینه های ایران ذکر شد. در این بخش لوکیشن این موزه زیبا آورده شده، تا با کمک گوشی همراه هوشمندتان بتوانید تا رسیدن به این موزه مسیریابی نمایید.
امتیاز شما به این صفحه:
موزه آبگینه و سفالینه تهران
موزه آبگینه و سفالینه یکی از جاهای دیدنی تهران واقع در خیابان سی تیر است. در مقاله بالا به معرفی، تاریخچه، آثار، آدرس، قیمت بلیط و ساعت بازدید موزه آبگینه پرداختیم.