موزه ملی ایران

در اصل موزه ملی ایران بزرگ‌ترین موزه کشور و قدیمی‌ترین و مهم‌ترین موزه شهر تهران است. این موزه به بهترین شکل ممکن روند تغییرات فرهنگی، اجتماعی و هنری جامعه ایران را بازگو می‌کند. موزه ملی به دو بخش موزه ایران باستان و موزه دوران اسلامی در دو ساختمان مجزا تقسیم شده ‌است. هر یک از این دو بخش، به قسمت‌ها و تالارهای متعددی مانند پیش از تاریخ، دوران تاریخی، هخامنشیان، ساسانیان، صدر اسلام، سلجوقیان، صفویه و قاجار تفکیک می‌شوند تا تغییرات ایجاد شده در بستر زمان، به خوبی برای بازدیدکنندگان آشکار شود. بسیاری از اشیا موجود در این موزه مانند مجسمه مرد پارتی و سرستون‌های تخت جمشید از مشهورترین آثار باستانی ایران محسوب می‌شوند. در این مقاله به معرفی، موقعیت، تاریخچه، سبک معماری، بخش‌های موزه، دسترسی، ساعات بازدید، قیمت بلیط و جاذبه‌های اطراف موزه اشاره‌ای خواهیم‌ داشت.

موزه ملی ایران

هویت و بررسی ریشه‌های فرهنگی یک ملت را باید در تاریخ جستجو کرد. کاوش در تاریخ، میزان پیشرفت مادی و فکری یک قوم را به خوبی مشخص می‌سازد. از این رو بازدید از موزه‌ها و قدم زدن میان آثار گذشتگان، نه تنها غرور ملی را احیا می‌کند، بلکه سبک زندگی پیشینیان و دستاوردهای آنان در زمینه‌های مختلف را برای ما عیان می‌سازد. موزه ملی ایران یکی از موثرترین مکان‌ها برای آشنایی با گذشته ایرانیان و تغییرات فرهنگی و هنری جامعه ایران است.

معرفی

در واقع موزه ملی ایران اولین موزه‌ای است که در ایران تاسیس شد. این مجموعه فرهنگی، دارای ارزشمندترین گنجینه از میراث ملت ایران طی ادوار گوناگون است. نه تنها ویترین‌ها بلکه انبارهای این مکان نیز مملو از اشیایی است که هر یک به تنهایی بخشی از تاریخ ایران را بازگو می‌کند. شناخته شده‌ترین آثار تاریخی که همه ایرانیان با نام یا ظاهر آن‌ها آشنا هستند، در این عمارت نگه‌داری می‌شوند. با توجه به این‌که این موزه جز اولین موزه‌ها است، متاسفانه هنوز امکانات آن به روز نشده است. در ابتدا این موزه با توجه به تعریف موزه راه‌‌اندازی شد.

آدرس موزه ایران باستان

این موزه منحصر به فرد، در بافت تاریخی تهران قدیم خيابان امام خميني، ابتداي خيابان سي‌تير، خيابان پروفسور رولن قرار دارد. بنای موزه ملی از اولین عمارت‌های ساخته شده در محوطه باغ ملی یا میدان مشق است.

تاریخچه موزه ایران باستان

سال 1276 حفاری‌های اروپاییان به ویژه فرانسویان در نقاط مختلف ایران به منظور یافتن آثار باستانی و اشیا عتیقه آغاز شد. در آن دوران هیئت‌های باستان‌شناس اروپایی بدون قید و شرط می‌توانستند میراث ایرانیان را استخراج کرده و به تاراج ببرند. وجود اشیا ارزشمند تاریخی ایرانی در موزه‌های مشهور دنیا، نتیجه فعالیت‌های آن دوران اروپاییان در ایران است.

سال 1295 یکی از تالارهای وزارت معارف که در بخشی از عمارت دارالفنون دایر بود، به آثار باستانی اختصاص یافت. این تالار به نام موزه ملی معروف شد. اشیا این مجموعه شامل 270 قطعه سکه، مهر، سلاح، کتاب، منسوجات، اشیا چوبی، شیشه‌ای و سفال بود که توسط اداره عتیقه‌جات جمع‌آوری شد. برخی از اشیا نیز از سوی مردم اهدا گشت. در سال 1304 این مجموعه از وزارت فرهنگ به کاخ مسعودیه منتقل شد.

1306 دولت وقت ایران امتیاز بدون قید و شرط حفاری فرانسویان را لغو و کاوش‌های آنان را به منطقه شوش محدود کرد. در مقابل امتیاز طراحی موزه و کتابخانه ملی ایران به آن‌ها واگذار شد. در سال 1308 آندره گدار طراحی این دو عمارت را آغاز کرد.

عملیات احداث موزه

در نهایت در سال 1314 عملیات احداث موزه آغاز شد. ساخت این بنا به دو استاد معماری با نام‌های عباسعلی معمار و مراد تبریزی سپرده شد. دو سال بعد در سال 1316 موزه ملی ایران به طور رسمی آغاز به کار کرد.

افتتاح موزه

در ابتدا از 3 طبقه ساختمان موزه، 2 طبقه برای نمایش اشیا در نظر گرفته شد. طبقه اول برای آثار ایران باستان تا دوره ساسانی و طبقه دوم برای میراث به جا مانده از دوران اسلامی تا زمان قاجار اختصاص یافت.

سبک معماری

سردر بنای موزه ملی برگرفته از طاق کسری مدائن در دوره ساسانیان است. گفته می‌شود رنگ سرخ آجرها نیز معماری عهد ساسانی را به یاد می‌آورد. آجرچینی زیبا و طاق بلند، شکوه و عظمتی به این بنا بخشیده که با گذشت زمان از جذابیت‌های آن کاسته نشده ‌است.

احداث ساختمان دوم

با افزایش گنجینه آثار موزه ملی، تغییراتی در چیدمان و انبارها داده‌ شد. در نهایت ساختمانی که در فاصله سال‌های 1323 تا 1329 در مجاورت بنای اصلی موزه، با کاربری دیگری بنا شده‌ بود، برای الحاق به موزه ملی در نظر گرفته ‌شد. به این ترتیب در سال 1375 اشیا متعلق به دوران بعد از ورود اسلام به ایران، به ساختمان جدید انتقال یافت. از این رو موزه ملی ایران به دو بخش موزه ایران باستان و موزه باستان شناسی و هنر اسلامی در دو ساختمان مجزا تقسیم شد.

وسعت

در ابتدای تاسیس موزه ملی، 5500 متر مربع از محوطه باغ ملی به این پروژه اختصاص یافت که حدود نیمی از این زمین، زیربنای عمارت موزه بود. اکنون مجموع طبقات دو ساختمان بالغ بر 20 هزار متر مربع، زیربنای مفید با کاربری موزه است.

موزه ایران باستان

مشهورترين و معروف‌ترين بخش موزه ملي، موزه ايران باستان است. اين موزه قديمي‌ترين و مهم‌ترين موزه تاريخي ايران است كه بخش عظيمي از آثار باستاني را در خود جاي داده ‌است. موزه ايران باستان خود به دو بخش پيش از تاريخ و دوران تاريخي تقسيم مي‌شود. هركدام از اين بخش‌ها آثاري از دوره‌های مختلف تاريخ را به نمايش مي‌گذارد.

قدمت آثار به نمایش درآمده در موزه ایران باستان

اشیا این بخش از موزه ملی در ساختمان اصلی، قدمتی به اندازه پیدایش انسان‌های اولیه در 1 میلیون سال قبل دارد. قدیمی‌ترین اثر موزه ایران باستان، قطعه‌ای ساخته شده از سنگ است که در حوالی رودخانه‌ای در شرق مشهد به دست آمده و به نظر می‌رسد بیش از 1 میلیون سال قدمت دارد.

بخش‌های موزه ایران باستان

همان طور که گفته شد، موزه ایران باستان دارای دو بخش پیش از تاریخ و دوران تاریخی است. در علوم تاریخ و باستان‌شناسی، به دوران قبل از پیدایش خط، پیش از تاریخ گفته می‌شود. بخش پیش از تاریخ، خود به چند بخش در 7 تالار تقسیم شده ‌است.

• بخش‌های پیش از تاریخ:

• پارینه سنگی قدیم

این دوران از 1 میلیون سال قبل آغاز و تا 200 هزار قبل ادامه می‌یابد. تالار شماره 1 به نمایش این آثار اختصاص دارد. این اشیا به طور کلی ابزارهای سنگی هستند که انسان‌های اولیه برای شکار، کندن پوست و تراشیدن چوب از آن‌ها بهره برده‌اند.

• پارینه سنگی میانی

این دوره از 200 هزار سال قبل تا 40 هزار قبل را شامل می‌شود. در این دوره انسان نئاندرتال به چرخه طبیعت وارد شد. تالار شماره 2 در برگیرنده ابزارهای نوک‌تیز ساخته شده از سنگ چخماق و فسیل‌های حیوانات آن دوره است.

• پارینه سنگی جدید

این دوره از 40 هزار سال قبل تا 18 هزار سال پیش به طول انجامید. در همین بازه زمانی، انسان هوشمند امروزی پا به عرصه حیات گذاشت. نمونه‌هایی از ابزارهای سنگی شامل تیغه و ریز تیغه به همراه تزئینات شخصی مانند آویزها، در تالار شماره 3 به نمایش در آمده ‌است.

• فراپارینه سنگی

دوره مابین 18 هزار تا 12 هزار سال قبل را فراپارینه سنگی می‌نامند. ابداع ابزارهای ترکیبی و ذخیره‌سازی مواد خوراکی از پیشرفت‌های بشر در این دوره است. اشیا مربوط به این دوره در تالار شماره 3 قرار دارد.

• نوسنگی

نوسنگی از 12 هزار سال پیش تا 4500 سال قبل از میلاد مسیح را شامل می‌شود. مهم‌ترین ویژگی این دوره، پیدایش اولین روستاها، آغاز ساخت ظروف و پیکره‌های انسانی و جانوری با گل و اهلی کردن حیوانات است. آثار این دوران در تالار شماره 4، 5 و 7 قابل مشاهده است.

• عصر مس و سنگ

از 4500 تا 3000 سال قبل از میلاد، دوره پیشرفت روستاها، ساخت چرخ و کوره سفالگری، اشیا شمارشی و ریسندگی، مهرهای مسطح، استفاده از مس، مالکیت شخصی، پیدایش طبقه‌های اجتماعی و تبادلات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است. آثار مربوط به این دوره در تالار شماره 6 در معرض دید عموم قرار دارد.

• دوران تاریخی:

• عصر مفرغ و حکومت عیلام

با پیدایش خط دوران تاریخی آغاز شد. این دوران از 3000 تا 1500 سال قبل از میلاد با نام عصر مفرغ نامیده می‌شود. مفرغ نوعی آلیاژ ساخته شده از قلع و مس است. پیشرفت‌های این بازه زمانی شامل ساخت جنگ‌افزار، زین و یراق اسب، ظروف، اشیا تزئینی و آیینی و تشکیل حکومت‌های محلی می‌شود. آثار این دوره در تالار مفرغ و عیلام گنجانده شده ‌است.

• عصر آهن

1500 سال قبل از میلاد با کشف آهن، تحول بزرگی در زندگی انسان به وجود آمد. با فناوری ذوب آهن، بشر توانست جنگ‌افزار، ادوات کشاورزی و زیورآلات را بسازد. مهارت‌های دوره‌های قبل نیز در عصر آهن کامل‌تر شد. به نظر می‌رسد انسان‌ها در این دوره به دلیل اعتقاد به زندگی بعد از مرگ، همراه با مردگان اشیایی را دفن می‌کردند. بقایای آن دوران در تالار عصر آهن قرار دارد.

• هخامنشیان

با شکل‌گیری حکومت هخامنشیان در 2500 سال قبل، عصر آهن پایان یافت. هخامنشیان اولین حکومت سراسری بر سرزمین ایران را تشکیل دادند. تالار هخامنشی موزه ایران باستان، مملو از نقش‌های برجسته، سکه، ستون‌ها، مجسمه‌ها و سردیس‌های این دوران است.

• سلوکیان

با فروپاشی حکومت هخامنشیان، جانشینان اسکندر حکومت سلوکیان را در ایران بنا نهادند. آثار مربوط به این دوره در تالار سلوکی موزه، تاثیرپذیری آثار ایرانی از هنرهای یونانی را به طور مشهود نمایان می‌سازد.

• اشکانیان

شاید بتوان حکومت 500 ساله اشکانیان را قدرتمندترین حکومت تاریخ ایران نامید. قوم پارت که شعبه‌ای از نژاد آریایی و ساکن شرق ایران بودند، با شکست سلوکیان به قدرت رسیدند. تالار اشکانی، با به نمایش گذاشتن سکه‌های نقره‌ای با طرح چهره پادشاهان اشکانی، انواع اشیا زرین، بلورین، سفالین و سنگی در اندازه‌های مختلف و مجسمه معروف مرد پارتی که تندیس بزرگ‌زاده‌ای اشکانی است، اوج پیشرفت ایران در دوره اشکانی را به رخ می‌کشد.

• ساسانیان

تالار ساسانی با ظرف‌های نقره‌ای زراندود، نقوش زیبای روی ظروف، تاج‌ها و کتیبه‌های خط پهلوی، گنجینه‌ای گران‌بها را گرد هم آورده ‌است.

موزه باستان‌شناسی و هنرهای اسلامی

ساختمان بخش دوران اسلامی، مشابه کاخ ساسانی بیشاپور طراحی و بنا شده‌ است. عمارت آن، یک ساختمان به شکل یک چلیپا 8 وجهی است. این موزه که جدا از موزه ایران باستان فعالیت می‌کند، بازه بعد از دوره ساسانیان و حمله اعراب به ایران تا دوران قاجار را پوشش می‌دهد. ساختمان 4 طبقه موزه اسلامی، در 2 طبقه گنجینه خود را به نمایش گذاشته ‌است.

ایجاد تغییرات در موزه دوران اسلامی

موزه هنرهای اسلامی که در سال 75 از موزه ایران باستان جدا شد، در سال 85 برای تکمیل برخی امور و بازنگری در نحوه چینش آثار، تعطیل شد. این تعطیلی تا سال 94 به طول انجامید. در سال 94 با تغییراتی در چیدمان بازگشایی شد.

بخش‌های موزه دوران اسلامی

موزه دوران اسلامی در 2 طبقه به گونه‌ای طراحی شده تا بازدیدکنندگان، بر اساس زمان‌ بندی تاریخی از طبقه دوم، آثار را تماشا کرده و در طبقه اول بازدید را به انتها برسانند. این موزه دارای 6 تالار است:

• صدر اسلام

این تالار شامل آثاری از زمان ورود اسلام به ایران، حکومت‌های بنی‌امیه، بنی‌عباس، سلسله‌های ایرانی طاهریان، آل بویه، سامانیان و غزنویان است. اشیا متعلق به سده اول و دوم، تحت تاثیر هنر دوره ساسانی بوده و گاهی اوقات امکان شناسایی زمان ساخت اثر وجود ندارد. آثار متعلق به قرن سوم هجری به دلیل حضور خط کوفی با اشیا قبلی تفاوت آشکاری دارد.

• سلجوقیان

تالار سلجوقی با سفال مینایی، اشیا فلزی نقره‌کوب و طلاکوب، مشبک‌کاری، اسطرلاب، ابریشم‌بافی و قرآن‌های نفیس با تذهیب و ترصیع، تفاوت شاخصی با تالارهای قبل از آن دارد.

• ایلخانی

با حمله مغول هنر ایران دستخوش تغییرات بسیاری شد. برخی مراکز فرهنگی سلجوقی از بین رفت و هنرمندان بسیاری از شهرهای خود پراکنده شدند. با این وجود بعد از گذشت چند دهه هنرهایی مانند کتاب ‌سازی و خوشنویسی رواج یافت. تالار ایلخانی ظروف سفالین زراندود، کاشی‌های لعاب‌دار و سفال‌های مشبک دوپوشه را در دل خود جای داده ‌است.

• تیموری

تیمور و پسرانش مشوق هنرمندان بودند. از این رو آثار به جا مانده از آن دوران شامل آثار شیشه‌گری، کاغذسازی، خوشنویسی، کتاب‌سازی، تذهیب، کاشی‌کاری و معرق‌ در نوع خود کم‌نظیر است.

• صفوی

در سایه حکومت قدرتمند صفویه، هنرمندان به ویژه هنرمندان اصفهان و کاشان فرصتی یافتند تا در آرامش، به هنرنمایی بپردارند. از این رو شاید بتوان آثار هنری این دوره را برترین آثار تاریخ هنر اسلامی دانست. پیدایش مکتب هنری اصفهان، آغاز نقاشی رنگ روغن، پیدایش خط نستعلیق و درخشش هنرمندانی چون میرعماد و رضا عباسی، خوشنویسی روی پارچه، قلم‌زنی، میناکاری و شکوه تکرارنشدنی معماری ایرانی اسلامی، تنها بخشی از شکوفایی هنر در عصر صفویه است.

• قاجار

بعد از صفویه، در دوران افشار و زندیه، سبک‌های گذشته ادامه یافت. در دوران قاجار با آشنایی هنرمندان ایران با هنر کلاسیک اروپا و تحولاتی در جامعه مانند صنعت چاپ، تغییراتی بنیادین در هنر ایرانی ایجاد شد. هنر نگارگری و پرتره، نقاشی به سبک کلاسیک، نقاشی قهوه‌خانه‌ای و خلق خط شکسته نستعلیق از هنرهای رایج این دوران محسوب می‌شود.

تالار قرآن

موزه هنر اسلامی در کنار تالارهایی که متعلق به دوره‌های مختلف تاریخی است، تالاری را به نسخه‌های نفیس قرآن اختصاص داده‌ است. این قرآن‌ها از نسخه‌های نوشته شده بر پوست آهو متعلق به سده‌های نخست اسلامی، تا نسخ نوشته شده بر کاغذهای زیبای دوره‌های متاخر را شامل می‌شود. خطوط این قرآن‌ها به سبک‌های کوفی، نسخ، ریحان، محقق، ثلث و غبار نگاشته شده ‌است.

سایر بخش‌های موزه

به جز تالارها که به اختصار توضیح داده شد، موزه ملی بخش‌هایی نظیر پژوهش، مرمت، استخوان ‌شناسی، کتیبه‌ها، اسناد و کتابخانه را نیز دارد.

تعداد آثار موزه ملی

موزه ملی ایران در مجموع دارای 300 هزار قطعه شی ارزشمند تاریخی در دو ساختمان ایران باستان و هنرهای اسلامی است. این آثار در ویترین‌ها و انبارها نگهداری می‌گردد. گاهی اوقات نیز برای برگزاری نمایشگاه‌ها، به موزه‌های دیگر به صورت امانی سپرده می‌شود.

معروف‌ترین آثار موزه ملی

برخی از آثار موزه ملی ایران به قدری در کتب درسی، برنامه‌های تلویزیونی و آثار هنری نشان داده شده‌اند که برای همه ایرانیان آشنا هستند. بقایای مرد نمکی، مجسمه بدون سر داریوش، سرستون‌های تخت جمشید، مجسمه گاو چغازنبیل، جام سه‌بعدی شهر سوخته سیستان که اولین پویانمایی جهان محسوب می‌شود و قرآن بایسنقری از مشهورترین آثار موجود در این مکان دیدنی هستند.

سایر فعالیت‌های موزه ملی

موزه ملی به جز به نمایش گذاشتن آثار باستانی، سالن‌هایی برای برگزاری نمایشگاه‌های موقت، سالن اجتماعات برای نشست‌های تخصصی و تعامل با سایر موزه‌های ایرانی و خارجی نیز دارد.

نصب بارکد بر روی ویترین

یکی از امکاناتی که مدیریت موزه ملی در تالارها قرار داده، نصب بارکدهایی بر روی ویترین‌های آثار تاریخی است. با اسکن بارکد می‌توان به اطلاعات تکمیلی در مورد شی مورد نظر دست یافت. البته گاهی بازدیدکنندگان از اشکال در این قابلیت خبر داده‌اند.

ثبت ملی

ساختمان موزه ملی ایران در سال 75 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

راه دسترسی

بهترین وسیله برای رسیدن به موزه ملی، استفاده از مترو است. ايستگاه ميدان حسن آباد و ايستگاه ميدان امام خميني، نزديك به موزه ملي ايران بوده و می‌توان با دقایقی پیاده‌روی تا خیابان سی‌تیر، به موزه رسید. همچنین تاکسی و خطوط اتوبوسرانی به مقصد میدان امام خمینی و پایانه فیاض‌بخش نیز در اطراف موزه وجود دارد که برای گردشگران دسترسی به این نقطه را آسان می‌سازد.

ساعات بازديد

موزه ملي ايران همانند تمام اماكن تحت نظارت ميراث فرهنگي، داراي ساعات مشخصي براي بازديد است. اين ساعات در دو نيمه سال متفاوت است. این موزه در نيمه اول سال از ساعت 9 تا 19 و در نيمه دوم سال از ساعت 9 تا 17 آمادگی ارائه خدمات به علاقه‌مندان را دارد.

قيمت بليط موزه ایران باستان

قيمت بليط براي گردشگران داخلي 10 هزار تومان و براي گردشگران خارجي 100 هزار تومان است. البته برای برخی گروه‌ها و افراد، امکان استفاده از بلیط رایگان و یا نیم‌بها وجود دارد. به عنوان نمونه گروه‌های دانش‌آموزی، دانشجویی، دانشجویان تاریخ و معماری، باستان‌شناسان، بازنشستگان و خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد با ارائه کارت شناسایی معتبر می‌توانند بلیط نیم‌بها دریافت کنند. برای کودکان زیر 7 سال نیازی به تهیه بلیط نیست.

روز رایگان موزه‌های ایران

موزه‌های ایران در روزهای خاصی مانند روز جهانی موزه به صورت رایگان پذیرای گردشگران هستند.

وب سایت موزه ملی

وب سایت موزه ملی به نشانی  irannationalmuseum.ir علاوه بر تصاویر آثار منتخب این موزه و معرفی بخش‌ها و تالارهای آن، خدماتی نظیر رزرو آنلاین بلیط و اعلام ساعات و روزهای بازدید را در دستور کار خود قرار داده ‌است. همچنین امکان بازدید مجازی از تالارهای موزه نیز در این وب سایت گنجانده شده ‌است.

دیدنی های تهران

موزه ملی ایران در بافت قدیمی و تاریخی تهران قرار گرفته‌ است. از این رو می‌توان به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد تا در طول یک روز علاوه بر بازدید از این موزه، از یک یا چند مکان تاریخی دیگر نیز دیدن کرد. از نزدیک‌ترین جاذبه‌های گردشگری به موزه ملی باید به سردر باغ ملی، محوطه باغ ملی یا میدان مشق سابق، موزه پست و ارتباطات، موزه ملک، موزه علم و فناوری، موزه سکه بانک سپه، موزه عبرت، خانه موزه مقدم تهران، موزه استاد صنعتی، موزه گمرک، آتشکده آدریان، کنیسه حیم، کلیسا مریم مقدس، موزه مردم شناسی ارامنه و موزه آبگینه یاد کرد که ظرف چند دقیقه با پای پیاده می‌توان به آن‌ها رسید.

همچنین موزه جواهرات ملی، کاخ گلستان، کلیسای پطروس، میدان حسن‌آباد، پارک شهر، مسجد سپهسالار و مجموعه بازار قدیم تهران نیز در نزدیکی موزه ملی قرار دارند.

وضعیت هوای شهر تهران

برای بازدید از هر جاذبه‌ای لازم است، تا از شرایط جوی شهر و منطقه آن مطلع شویم. هر چند در طبیعت گردی و بازدید از جاذبه‌های بیرون شهر این موضوع اهمیت بیشتری دارد. اما در بازدیدهای داخل شهر مثل موزه‌ها نیز اطلاع از وضعیت هوا می‌تواند برای بازدیدکننده مفید واقع شود. به همین منظور در بخش زیر، پیش‌بینی وضع هوای شهر تهران را در پنج آینده مشاهده می‌فرمایید.

تهران آب و هوای

لوکیشن دقیق موزه ملی ایران

در بخش بالا مسیر دسترسی به موزه و آدرس آن توضیح داده شد. در این قسمت می‌توانید موقعیت موزه را در نقشه مشاهده کرده و با کمک گوشی همراه هوشمندتان مسیریابی نمایید. راهنمای استفاده از گوگل مپ نیز می‌‌تواند راهگشا باشد.